InfoHub Logo

Qyzyl ińir. Kesheý kóktemniń kúni shaban atsha ilbip kókjıekke enip barady. Álginde ǵana qoıdy qoraǵa qamap úlgergenim sol edi, atamnyń: «Shyraqjan, qaıdasyń?» — degen daýysy estildi. «Áý», — dedim dybys berip.

— Kóksazǵa kettik. Shabdardy jetekte. Kisenniń kiltin ala júr, — dedi atam.

Bul — bizdiń kúndelikti tirligimiz. Shabdar bıe qulyndaǵannan beri atamda tynym joq. Erteden qara keshke deıin mańaıynan shyqpaıdy. Saýyrynan sıpaıdy, jalyn taraıdy, jemin beredi. Qoıshy, bir taýsylmaıtyn kúıbeń.

— Qudaı kózden alǵan soń, ne sorym, — deıdi atam aýyldan shyǵa.

— Adasyp ketip bir shuńqyrǵa túsip ketsem meni izdeısiń be?

— Árıne, — deımin. — Kim atasyn dalaǵa tastaıyn dep júr eken.

— Aınaldym, senen. — Atam mandaıymnan súıdi.

Sonan bıeni kisendep aýylǵa oralǵansha, kúndelikti áńgimemiz bitpeıdi, qushaǵymyz jazylmaıdy.

— Mynasy nesi-eı, anturǵannyń, — dedi oqys dúńk etken atam.

— Qarashy, anaý Qaraýyldyń ushar basynan ot kórine me?

Qaraýyl — bizdiń aýylǵa tóne qaraǵan, susty da, taqıadaı dóńgelek tóbe. Ushar basy súp-súıir.

— Iá, ata.

— Áı, ońbaǵańdar-aı. Jamandyq shaqyrǵany nesi mynalardyń!

— Saıahatqa shyqqan mektep oqýshylary. Olar týǵan ólkeni zerttep júr.

— Óıtken saıahaty qurysyn! Zerttegenniń ornyna órte dep pe eken. Atam shabdar bıeni kisendep júrip te, aýylǵa qaıtarda da burqyraı sóılep tynym tappady.

— Men olardyń kókesin kórseteıin. Erteń týra mekteptiń dırektoryna baramyn. Jazasyn beremin. Bul ne sumdyq. Jamandyq bastap...

Shynynda da atam yrymshyl adam. Kózderiniń ústi tartsa qýanǵany, asty tartsa renjigeni. Áldekimge mal berse, buıdasyn mińdetti túrde ózine alyp qalady. Kún qulaqtansa — jaqsylyq emes. Qoıshy, mundaı boljamnyń ózi — atan túıege júk. Beıitti suq saýsaqpen kórsetý — qate. Qyzyl ińirde átesh shaqyrsa, ustap alyp baýyzdap tastaýy anyq. Áýeli Bektaı aǵanyń kelinshegin bizge kelerde, úıge oń aıaǵymen kirgizgen. «Endi myna órtshiler ne búldirip qoıdy eken?» — dep oıladym ishimnen.

— Onyń nesi — sóket? «Qýraǵan shóp órtense, ornyna jasy shyqpaı ma» deýshi ediń ǵoı, ata?

— Áı, balam. Qaraýyl basy — kıeli jer. Jańaǵy saıahatshylaryńdy maǵan jibershi. Men-aq jón silteıin solarǵa.

— Jońǵar handyǵy joıqyn soǵysyn saldy «Aqtaban shubyryndy, Alqakól sulama» degen qasiret bastaldy. Qashqandardyń aldy Syrdarıaǵa jetti. El qum-qumdy tasalap, ashtyqtan, shólden qyryldy. Degenmen el ersiz bola ma? Abylaı, Qabanbaı, Bógenbaı, Naýryzbaı sıaqty batyrlar eldiń basyn qurap jaýǵa qarsy turdy. Jońǵarlardy talqandaý úshin ár handyqqa bólingen eldiń basyn biriktirip memleket
qurdy. Shamasy, «Altaý ala bolsa  aýyzdaǵy ketedi, tórteý túgel bolsa, tóbedegi keledi» degen halyq maqaly osy kezde shyqsa kerek.

— Ata, Qaraýyl týraly aıtyńyzshy, — dedim áńgimesin bólip.

— Ózim de aıaqtap qaldym. Tý, osy seniń shydamsyzyń-aı, — dep renjidi atam.

— Iá, qazaq eli de jaýmen shaıqasýdyń aıla-sharǵysyn oılady. Aqyldasa kelip, bıik tóbeniń basyna ot jaǵyp, jaýdyń jaqyndap qalǵanyn sezdirgen. Tóbe basyn jasaýyldar kúzetken. Álde qalaı kórshiles tóbeniń basynan ot kórinse, olar ot jaǵyp kelesige belgi bergen. Osy bir ot — belginiń arqasyńda búkil qazaq eli áp-sátte-aq, syrttan jaý kelgenin bilip otyrǵan. Qol jınap, batyrlary bastap, dushpanǵa qarsy shyqqan. Endi túsindiń be, balam?

Aýzym ashylyp, atama ań-tań kúıi qaraı berdim.

— Renjigen sebebim, osy qulynym.

Atam maǵan erte zamannyń eskertkishi sıaqty kórindi.

---