Otbasy jáne qoǵam
Qyzylorda oblysy Jańaqorǵan aýdany
Jańaqorǵan agrarlyq - tehnologıalyq koledjiniń
tarıh - geografıa pániniń muǵalimi Ibadýllaev Mahambethalı
Taqyryby: Otbasy jáne qoǵam
Maqsaty: a) bilimdilik: Otbasy qurýdyń basty maqsaty. Nekeden tys qalý jáne onyń sebepteri men saldarlary. Otbasynyń turpattary. Monogamdy jáne polıgamdy otbasylar. Otbasynyń mindetteri. Erli - zaıyptylar arasyndaǵy qarym - qatynastar týraly áńgimeleý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.
Sabaqtyń barysy:
Úı tapsyrmasy boıynsha jumys.
Otbasy – basty maqsat. Toptar ózderiniń attaryna túsinikteme beredi. Otbasy. (Kórnekilik boıynsha jumys.)
Otbasynyń qyzmeti:
1. Nekege turý.
2. Baspananyń bolýy.
3. Urpaq jalǵastyrý.
4. Materıaldyq - ekonomıkalyq jáne sharýashylyq - turmystyq qyzmet.
5. Tárbıelik qyzmet.
6. Túrli qaıshylyqtardan shyǵý.
Neke. Kórnekilikti paıdalana otyryp, oqýshylardyń úıden oqyp kelgenderin suraý. Bir oqýshydan nekege ruqsat etilmeıtin jaǵdaılardy suraý.
- Ózderiń kórip turǵandaı zańymyz ortaq bolǵanymen, Qazaqstan halyqtarynyń salt - dástúrleri ártúrli.
Qazaq halqy 7ataǵa deıin qyz alysyp, qyz berispegen. Ókinishke oraı jeti atasyn bilmeıtinder, nemere, shóbere jıen - naǵashylardyń ózi birin - biri tústep tanymaıtyndar kóbeıdi. Jesirin tentiretpeıtin qazaqy qasıet kemip, úlkendi qadir tutyp, kishige qamqor bolatyn kisilikti árkez tanyta bermeıtin bolyp barady.
«Jeti atasyn bilgen ul, jeti jurttyń qamyn jer.
Ózin ǵana bilgen ul, qulaǵy men jaǵyn jer.» degen halyq danalyǵyn umytpaı, zerdemizge toqýymyz kerek.
Sáıkestendirý suraqtary.
Uǵym Anyqtamalar
1. Etnos
2. Ult.
3. Halyq.
4. Memleket.
5. Dıaspora
6. Avtohtondy ult
Mıǵa shabýyl.
- Qazaq ne úshin «Jeti atasyn bilmegen – jetesiz» degen? (Oqýshylardyń oılaryn bilý)
- Jeti ataǵa deıin adam qany saqtalady eken. Ony ǵylym dáleldep otyr. Qannyń uqsastyǵy tuqym qýalaıtyn aýrýlardy qozdyryp urpaq azatynyn qazaq áý basta - aq bilgen.
Esepti tapsyrma.
- Endeshe adam qany urpaqtarynda qansha paıyz bolatynyn árkim óz dápterlerine eseptep shyǵarsyn. Ár urpaq saıyn 50 paıyzǵa azaıtyp otyrasyzdar.
Sheshimi:
1 Áke 100%
2 Bala 50%
3 Nemere 25%
4 Shóbere 12, 5%
5 Shópshek 6, 3%
6 Nemene 3, 1%
7 Týajat 1, 5%
Bilimderin jan jaqty tekserý
1. Qazaqstannyń ulttyq quramy.
2. Ultaralyq qatynastar degenimiz ne?
4. Oqýshylardy jańa sabaqqa daıyndaý
Sabaqtyń taqyrybyn, maqsatyn baıandaý.
Oqýshylar nazaryn sabaqqa aýdarý.
Otbasyndaǵy balalar ata - analardyń quqyqtary.
Ata - analardan suraý.(Mátinmen jumys jasalady.)
Otbasyn qura almaý qubylysy.
Oıtalqy:
- Ózderiń ómirden kórip júrgendeı keı adamdar nelikten otbasyn qura almaı otyr?
Otbasynyń atqaratyn fýnksıasy.
Demograf M. Tátimovtiń málimetterin keltirip ketý.
Prezıdent Joldaýynan úzindi oqý:
«2006 jyldan bastap az qamtylǵan otbasylardyń 18 jasqa deıingi balalaryna aı saıynǵy járdemaqylar 4 jáne odan da kóp kámeletke tolmaǵan balalary bar kóp balaly analarǵa, «Altyn alqa», «Kúmis alqa» nemese İ jáne İİ dárejeli «Ana dańqy» belgilerimen marapattalǵan analarǵa 4000 teńge járdemaqy tólenýi tıis. 2006 jyldyń shildesinen bastap, 1 jasqa deıingi sábıdi kútý jónindegi memlekettik járdemaqylardy engizý qajet dep sanaımyn.»
9. Otbasyndaǵy qarym - qatynastar.
Babalar sózi – tárbıe kózi.
- Úıdegi altyn qazyq kim?- depti qart.
- Ata, úıdegi altyn qazyq – bala, - depti jigit.
- Joq, balam, úıdegi altyn qazyq – ana. Ana aqyldy bolsa, bala dana bolady. Ana tárbıesi – qyzǵa úlgi, áke tárbıesi – ulǵa úlgi. Ana aqylshyń, áke qamqorshyń, aǵań qorǵaýshyń, iniń súıenishiń, qaryndasyń qanatyń ekenin umytpa. Anany syılamaǵannyń aqyly kem, ákeni syılamaǵannyń jaqyny kem. Ananyń meıirimi kózinde, yqylasy kóńilinde, aqyly sózinde,- depti qart.
- Dúnıede eń jaqynyń kim?
- Tatý bolsa – aǵaıyń jaqyn,
Aqylshy bolsa – apaıyń jaqyn,
Baýyrmal bolsa – iniń jaqyn,
Inabatty bolsa – keliniń jaqyn.
Aldyńa tartqan adal asyn,
Qımas jaqyn – qaryndasyń.
«Kim bilgir?» oıyny.
Ata murań - asyl qazynań.
Jalpy suraq:
- Maldyń basy qandaı qonaqqa usynylady?(Syıly qonaqqa.)
- Qandaı jilik qyz balaǵa berilmeıdi? (Kári jilik)
-«Abysyn tatý bolsa - as kóp» degen sóz bar. Sondaǵy abysyn kim? (Aǵaıyndy adamdardyń áıelderi)
- Bóle dep kimdi aıtamyz? (Birge týǵan apaly - sińlili kisilerdiń balalary)
- Qazaqtarda úı ıesiniń ataýy? (Otaǵasy)
- Bir rýdan nemese bir atadan taraǵan týys.(Áýlet)
Toptarǵa tapsyrma:
1. Otbasynda týystyǵyna qaraı er adamnyń dastarhan basyndaǵy ornyn sıpattap berińiz.(Aqsaqal, otaǵasy, enshi alǵan uldary, kenje bala, kúıeý bala)
2. Otbasynda týystyǵyna qaraı áıel adamdardyń dastarhan basyndaǵy ornyn sıpattap berińiz.(Anasy, jasyna qaraı qyzdar, kelin)
3. Renjisken aǵaıyndardyń bir - birimen tatýlasýy kerektigi týraly, ásirese, qaı meıram kezinde kóbirek aıtylady?(Aıt meıramy kezinde.)
«Jalǵasyn tap» oıyny:
Jalpy tapsyrma:
1. Bala jetige kelgenshe(jerden taıaq jeıdi.)
2. Ulǵa otyz úıden(qyzǵa qyryq úıden tyıym.)
3. Atańnyń balasy bolma (adamnyń balasy bol.)
4. Áke kórgen - oq jonar,(sheshe kórgen - ton pisher.)
5. Balanyń uıaty ákege,(qyzdyń uıaty sheshege.)
6. Balapan uıada ne kórse (ushqanda sony iledi.)
7. Ata - báıterek,(bala - japyraq.)
8. Ana sútin aqtamaǵandy(eshkim jaqtamaıdy.)
9. Anańdy Mekkege úsh ret arqalap barsań da(qaryzyńdy óteı almaısyń.)
Sózjumbaq
Sózjumbaq suraqtary.
1. Ata - anasy jáne balalary bar otbasy. (tolyq)
2. Ata - anasy balalarynan basqa týystary qosylyp ómir súrip jatqan otbasy. (keńeıtilgen)
3. Otbasyn qurýdyń negizi. (mahabbat)
4. 18 jasqa tolmaǵan adam. (bala)
5. Otbasy sheńberinde áreket etetin azamattyq qundylyqtardyń mańyzdylarynyń biri. (senim)
6. Bir áıel men bir erdiń nekelik odaǵy. (monogamdy)
7. Úıge tapsyrma: Otbasy jáne jastar.
«Maǵynasyn túsindir» oıyny:
Toptyq tapsyrma:
İ. «Tárbıe jalqaýdy da adam eter,
Erkelik jaqsyny da nadan eter»
İİ. «Balany óte erke qylyp ósirseń ne basyn jarady, ne basyńdy jarady.»
İİİ. «Ákesine qarap ulyn syna,
Sheshesine qarap qyzyn syna.»
Meniń januıamnyń shejiresi.
Oqýshylar úıden daıyndap kelgen januıalarynyń shejiresimen tanystyrady.
Bekitý tapsyrmalary:
İ topqa: «Baqytty januıa. Ol qandaı?»
İİ topqa: «Januıadaǵy janjal. Ony sheshý joldary»
İİİ topqa: «Otbasy meıramdary. Olardy ótkizý joldary»
Qorytyndylaý. «Meniń januıamnyń qyzyqty sátteri...»
Oqýshylar ákelgen fotosýretterdi qaraý.
Oqýshylardy baǵalaý. Toptarǵa bergen jaýaptary boıynsha oryn berý.
Úıge tapsyrma: Taqyrypty oqý. Taraýdy qaıtalaý.
Jańaqorǵan agrarlyq - tehnologıalyq koledjiniń
tarıh - geografıa pániniń muǵalimi Ibadýllaev Mahambethalı
Taqyryby: Otbasy jáne qoǵam
Maqsaty: a) bilimdilik: Otbasy qurýdyń basty maqsaty. Nekeden tys qalý jáne onyń sebepteri men saldarlary. Otbasynyń turpattary. Monogamdy jáne polıgamdy otbasylar. Otbasynyń mindetteri. Erli - zaıyptylar arasyndaǵy qarym - qatynastar týraly áńgimeleý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.
Sabaqtyń barysy:
Úı tapsyrmasy boıynsha jumys.
Otbasy – basty maqsat. Toptar ózderiniń attaryna túsinikteme beredi. Otbasy. (Kórnekilik boıynsha jumys.)
Otbasynyń qyzmeti:
1. Nekege turý.
2. Baspananyń bolýy.
3. Urpaq jalǵastyrý.
4. Materıaldyq - ekonomıkalyq jáne sharýashylyq - turmystyq qyzmet.
5. Tárbıelik qyzmet.
6. Túrli qaıshylyqtardan shyǵý.
Neke. Kórnekilikti paıdalana otyryp, oqýshylardyń úıden oqyp kelgenderin suraý. Bir oqýshydan nekege ruqsat etilmeıtin jaǵdaılardy suraý.
- Ózderiń kórip turǵandaı zańymyz ortaq bolǵanymen, Qazaqstan halyqtarynyń salt - dástúrleri ártúrli.
Qazaq halqy 7ataǵa deıin qyz alysyp, qyz berispegen. Ókinishke oraı jeti atasyn bilmeıtinder, nemere, shóbere jıen - naǵashylardyń ózi birin - biri tústep tanymaıtyndar kóbeıdi. Jesirin tentiretpeıtin qazaqy qasıet kemip, úlkendi qadir tutyp, kishige qamqor bolatyn kisilikti árkez tanyta bermeıtin bolyp barady.
«Jeti atasyn bilgen ul, jeti jurttyń qamyn jer.
Ózin ǵana bilgen ul, qulaǵy men jaǵyn jer.» degen halyq danalyǵyn umytpaı, zerdemizge toqýymyz kerek.
Sáıkestendirý suraqtary.
Uǵym Anyqtamalar
1. Etnos
2. Ult.
3. Halyq.
4. Memleket.
5. Dıaspora
6. Avtohtondy ult
Mıǵa shabýyl.
- Qazaq ne úshin «Jeti atasyn bilmegen – jetesiz» degen? (Oqýshylardyń oılaryn bilý)
- Jeti ataǵa deıin adam qany saqtalady eken. Ony ǵylym dáleldep otyr. Qannyń uqsastyǵy tuqym qýalaıtyn aýrýlardy qozdyryp urpaq azatynyn qazaq áý basta - aq bilgen.
Esepti tapsyrma.
- Endeshe adam qany urpaqtarynda qansha paıyz bolatynyn árkim óz dápterlerine eseptep shyǵarsyn. Ár urpaq saıyn 50 paıyzǵa azaıtyp otyrasyzdar.
Sheshimi:
1 Áke 100%
2 Bala 50%
3 Nemere 25%
4 Shóbere 12, 5%
5 Shópshek 6, 3%
6 Nemene 3, 1%
7 Týajat 1, 5%
Bilimderin jan jaqty tekserý
1. Qazaqstannyń ulttyq quramy.
2. Ultaralyq qatynastar degenimiz ne?
4. Oqýshylardy jańa sabaqqa daıyndaý
Sabaqtyń taqyrybyn, maqsatyn baıandaý.
Oqýshylar nazaryn sabaqqa aýdarý.
Otbasyndaǵy balalar ata - analardyń quqyqtary.
Ata - analardan suraý.(Mátinmen jumys jasalady.)
Otbasyn qura almaý qubylysy.
Oıtalqy:
- Ózderiń ómirden kórip júrgendeı keı adamdar nelikten otbasyn qura almaı otyr?
Otbasynyń atqaratyn fýnksıasy.
Demograf M. Tátimovtiń málimetterin keltirip ketý.
Prezıdent Joldaýynan úzindi oqý:
«2006 jyldan bastap az qamtylǵan otbasylardyń 18 jasqa deıingi balalaryna aı saıynǵy járdemaqylar 4 jáne odan da kóp kámeletke tolmaǵan balalary bar kóp balaly analarǵa, «Altyn alqa», «Kúmis alqa» nemese İ jáne İİ dárejeli «Ana dańqy» belgilerimen marapattalǵan analarǵa 4000 teńge járdemaqy tólenýi tıis. 2006 jyldyń shildesinen bastap, 1 jasqa deıingi sábıdi kútý jónindegi memlekettik járdemaqylardy engizý qajet dep sanaımyn.»
9. Otbasyndaǵy qarym - qatynastar.
Babalar sózi – tárbıe kózi.
- Úıdegi altyn qazyq kim?- depti qart.
- Ata, úıdegi altyn qazyq – bala, - depti jigit.
- Joq, balam, úıdegi altyn qazyq – ana. Ana aqyldy bolsa, bala dana bolady. Ana tárbıesi – qyzǵa úlgi, áke tárbıesi – ulǵa úlgi. Ana aqylshyń, áke qamqorshyń, aǵań qorǵaýshyń, iniń súıenishiń, qaryndasyń qanatyń ekenin umytpa. Anany syılamaǵannyń aqyly kem, ákeni syılamaǵannyń jaqyny kem. Ananyń meıirimi kózinde, yqylasy kóńilinde, aqyly sózinde,- depti qart.
- Dúnıede eń jaqynyń kim?
- Tatý bolsa – aǵaıyń jaqyn,
Aqylshy bolsa – apaıyń jaqyn,
Baýyrmal bolsa – iniń jaqyn,
Inabatty bolsa – keliniń jaqyn.
Aldyńa tartqan adal asyn,
Qımas jaqyn – qaryndasyń.
«Kim bilgir?» oıyny.
Ata murań - asyl qazynań.
Jalpy suraq:
- Maldyń basy qandaı qonaqqa usynylady?(Syıly qonaqqa.)
- Qandaı jilik qyz balaǵa berilmeıdi? (Kári jilik)
-«Abysyn tatý bolsa - as kóp» degen sóz bar. Sondaǵy abysyn kim? (Aǵaıyndy adamdardyń áıelderi)
- Bóle dep kimdi aıtamyz? (Birge týǵan apaly - sińlili kisilerdiń balalary)
- Qazaqtarda úı ıesiniń ataýy? (Otaǵasy)
- Bir rýdan nemese bir atadan taraǵan týys.(Áýlet)
Toptarǵa tapsyrma:
1. Otbasynda týystyǵyna qaraı er adamnyń dastarhan basyndaǵy ornyn sıpattap berińiz.(Aqsaqal, otaǵasy, enshi alǵan uldary, kenje bala, kúıeý bala)
2. Otbasynda týystyǵyna qaraı áıel adamdardyń dastarhan basyndaǵy ornyn sıpattap berińiz.(Anasy, jasyna qaraı qyzdar, kelin)
3. Renjisken aǵaıyndardyń bir - birimen tatýlasýy kerektigi týraly, ásirese, qaı meıram kezinde kóbirek aıtylady?(Aıt meıramy kezinde.)
«Jalǵasyn tap» oıyny:
Jalpy tapsyrma:
1. Bala jetige kelgenshe(jerden taıaq jeıdi.)
2. Ulǵa otyz úıden(qyzǵa qyryq úıden tyıym.)
3. Atańnyń balasy bolma (adamnyń balasy bol.)
4. Áke kórgen - oq jonar,(sheshe kórgen - ton pisher.)
5. Balanyń uıaty ákege,(qyzdyń uıaty sheshege.)
6. Balapan uıada ne kórse (ushqanda sony iledi.)
7. Ata - báıterek,(bala - japyraq.)
8. Ana sútin aqtamaǵandy(eshkim jaqtamaıdy.)
9. Anańdy Mekkege úsh ret arqalap barsań da(qaryzyńdy óteı almaısyń.)
Sózjumbaq
Sózjumbaq suraqtary.
1. Ata - anasy jáne balalary bar otbasy. (tolyq)
2. Ata - anasy balalarynan basqa týystary qosylyp ómir súrip jatqan otbasy. (keńeıtilgen)
3. Otbasyn qurýdyń negizi. (mahabbat)
4. 18 jasqa tolmaǵan adam. (bala)
5. Otbasy sheńberinde áreket etetin azamattyq qundylyqtardyń mańyzdylarynyń biri. (senim)
6. Bir áıel men bir erdiń nekelik odaǵy. (monogamdy)
7. Úıge tapsyrma: Otbasy jáne jastar.
«Maǵynasyn túsindir» oıyny:
Toptyq tapsyrma:
İ. «Tárbıe jalqaýdy da adam eter,
Erkelik jaqsyny da nadan eter»
İİ. «Balany óte erke qylyp ósirseń ne basyn jarady, ne basyńdy jarady.»
İİİ. «Ákesine qarap ulyn syna,
Sheshesine qarap qyzyn syna.»
Meniń januıamnyń shejiresi.
Oqýshylar úıden daıyndap kelgen januıalarynyń shejiresimen tanystyrady.
Bekitý tapsyrmalary:
İ topqa: «Baqytty januıa. Ol qandaı?»
İİ topqa: «Januıadaǵy janjal. Ony sheshý joldary»
İİİ topqa: «Otbasy meıramdary. Olardy ótkizý joldary»
Qorytyndylaý. «Meniń januıamnyń qyzyqty sátteri...»
Oqýshylar ákelgen fotosýretterdi qaraý.
Oqýshylardy baǵalaý. Toptarǵa bergen jaýaptary boıynsha oryn berý.
Úıge tapsyrma: Taqyrypty oqý. Taraýdy qaıtalaý.
You Might Also Like
