InfoHub Logo

* * *

Ómir súrý — jezóksheniń júris-turysy, kóńil-kúıi. Saıqaldyq. Ólim... Dátiń shydamaıdy aıtýǵa. Qorqynyshty. Usqynsyzdyǵynan. Men — júrgen bireý. Jazýshysymaq. Prototıp — qurmetti jan. Men úshin. Onyń qarsylasy — ózinshe bir álem. Qysqasy osy. Bárin jek kóremin. Taǵdyrymdy quraıtyndyǵynan.

* * *

Prototıp. Esińizde ekendigine bek senimdimin, joǵaryda ol jaıynda tilge tıek etkenim. Rasynda solaı. Meniń shımaılarymnyń keıipkeri atanǵandyǵy úshin oǵan alǵysym sheksiz. Bir ǵana kiltıpan bar. Barlyǵy onyń kelisiminsiz iske asqan edi. Sodan beri buldanyp júr. Jan álemindegi qupıasyn jarıa etkendigim úshin. Basynda qýanǵan. Kimniń taqıasyna tar kelipti, eger ózi jaıynda ózgeler jazyp jatsa. Alǵysyn jetkizgen. Keıinnen kóńil-kúıi kúrt basqa arnaǵa buryldy. Bálkim bireýler azǵyrǵan, «seni paıdalanyp júr» dep. Pende emes pe, qulaǵyna quıyp otyryp qyzǵanyshyn qozdyrǵan. Áıteýir, aramyzda salqyndyq ornady. Sońǵy kezderi jolyqqan saıyn renishpen tarqaımyz. Ne aıtatyny belgili. «Meniń atymdy paıdalanyp, óz ataǵyńdy shyǵardyń. Meni kóleńkede qaldyrdyń» deıdi.

— Aý, jarqynym, bul ne sandyraǵyń?— deımin, aqtalyp. Basqa oı sanama kirip-shyqqan emes.

— Jalǵan. Endi mańaıyma jolaýshy bolma, seni kórgim kelmeıdi.

Ádettegishe sylqıa toıyp alǵan. Araqqa. Táltirektep áreń tur. Aýyzyna aq ıt kirip, kók ıt shyǵady. Únsiz tyńdadym.

— Sen baryp turǵan haltýrshıksiń. Budan bylaı ózim jaıynda tek ózim ǵana jazamyn.

Qolyn bir siltedi. Maǵan qaraı. Bálkim basqa baǵytqa. Uǵý qıyn. Shydamnyń shegi jińishkerip, byrt-byrt úzildi. Men de aıqaıǵa bastym.

— Sizdiń qolyńyzdan endigári jazý kelmeıdi.

— Ne deısiń?..

Denesi qalsh-qalsh etedi.

— Barlyq múmkindikterińiz taýsylǵan. Toqyraǵansyz.

— Qatty qatelesesiń.

— Men baıqaǵan shyndyq osy.

Túnerip ketti. Ketip qaldy. Qoshtaspastan.

Erteńine sýyt habar estidim. Prototıp qaıtys bolypty. Janymmen jaqsy kóretin keıipkerim dúnıeden ótipti. Ózekti ókinish tyrnap, óksik basylmady. Qýystanyp, meniń sońǵy sózderimdi kótere almaǵan shyǵar qaıran júrek dep oıladym. Jerleý rásimine qatysa almadym, beıit basynda turyp oǵan kóz jasym aýyr bolatyndyǵyn sezingendikten. Fánıden baqıǵa jol tartqan keıipkerimniń bar azaby meniń moıynyma artylǵandaı. Alǵash jaralǵan sóz úshin. Shyrmaǵan oılardyń túıini osy. Arnaıy saraptamanyń qorytyndysy múlde bólek. Prototıp araqqa ýlanyp ólipti. Olar úshin osylaı bolýy zańdylyq.

* * *

Onyń qarsylasy. Men onyń qandaı jan ekendigin bilmeımin. Ómirimde ózin bir-aq ret kórgenmin. Jumysqa izdep kelgen. Meni. Syrtta tosyp tur eken, shyqtym. Ústinde kónetoz kıim. Qalalyq psıhologıa turǵysynan oılasań, qasynda turý yńǵaısyz. Tipten uıat. Alba-jalbasy shyqqan krassovka, tizesi shyqqan eski shalbar, ár jeri temekiniń shoǵynan tesilgen, moıyny yrbıǵan, sozylǵan fýtbolka. Kóńilge qýanysh uıalatatyny, tek qolyndaǵy áldebir ádebı gazettiń jańa nómiri ǵana. Bir qaraǵanda osy turysynda eshqandaı úılesim joq. Bir judyryǵyn túıip alypty. Qandaı iske taısalmaı qarsy tura júgiretindeı keıip tanytady.

— Men jaıynda nege jazasyń?

— Ne deısiz?

Mundaı adamnyń bul ómirde bar ekendigin alǵash kórip otyrmyn, ol jaıynda qalaısha jazýym múmkin?

— Qashqaqtamańyz, sen meni bir áńgimeńe bas keıipker etip alypsyz. Senbeseń, mine, — dedi ol, qolyndaǵy ádebı basylymdy kórsetip.— Osy basylymnyń aldyńǵy sandarynda jarıalanǵan. Endi esińizge túsken shyǵar.

Oılanyp turmyn, bul gazette ómirimde bir áńgimem ǵana jaryq kórgen. Onyń óziniń protatıpi bar. Ol ómirden ozyp ketken. Prototıp — meniń jan dosym. Beıtanys bireýdiń bulaısha shatyp turǵanyn nege jorýym kerek?

— Siz meniń «Genıı» atty áńgimemdi aıtyp turǵan joqsyz ba?

— Iá, dál ózi. Biraq sol áńgimeniń bas keıipkeri menmin.

Ózine nyq senimdi.

— Múmkin emes, onyń prototıpi bar, ol meniń dosym bolatyn. Jaqynda ǵana dúnıeden ótken.

— Jalǵan, jalǵan.., — dedi ol, qolyndaǵy gazetti aspandata laqtyryp jiberip,— jalǵan bári. Bári maǵan sengisi kelmeıdi.

Sosyn maǵan umtyldy. Judyryǵyn siltedi. Qorǵanshaqtap, keıin shegindim. Osy sátte bizdiń jumystyń aldynda turatyn kúzetshiler kelip ajyratyp aldy. Bireýi polısıa shaqyryp úlgeripti. Lezde sırenalaryn oınatyp eki-úsh patrúldik máshıne keldi jumystyń aldyna. Abyr-sabyr... Artynan sap basyldy. Beıtanystyń qolyna kisen salyp, máshınege otyrǵyzdy. Janyma bir aǵa leıtenant kelip:

— Aryz jazasyz ba? — dep surady.

— Joq, — dedim.

Ony alyp ketip qaldy.

Jumysqa engenimmen kóńilim elegizip, eshteńe ónbedi. Arada eki-úsh saǵat ótken, ornymnan turyp, qalalyq ishki ister basqarmasyna tarttym. Maǵan kılikken janmen jete tanysqym keldi. Onyń jazyǵy joq bolatyn. Kire beriste baǵanaǵy aǵa leıtenant qarsy aldy. Aty-jóni esimde qalmapty. Salǵan jerden ol:

— Á, siz keshiktińiz. Ózińiz eshqandaı aıyp taqpaǵannan keıin jańa ǵana bosatyp jiberdik. Aıtpaqshy, sizdiń keletinińizdi biletin bolǵan-aý shamasy, myna hatty tastap ketken, berińiz dep. Ózi qıalı ma, qaıdaǵy bir nárselerdi jazǵan eken, — dedi miz baqpastan.

— Sizdiń qandaı quqyǵyńyz bar bireýdiń hatyn oqýǵa, — dedim ashýlanyp. Ol alaqanyn eki jaqqa jaıyp, ıyǵyn qıqań etkizdi de, hatty berip júre berdi. Eki búkteýli paraqty ashtym. Marjandaı jazý.

«Álemdi — ólim qutqarady. Adam janyna bostandyq alyp bergenindeı. Bile bilseńiz, ómirdegi eń sulý, eń ádemi nárse — ajal. Sebebi, qandaı dúnıe bolmasyn, onyń sharyqtaý shegi janyńa jaqyn keledi ǵoı. Sol sekildi, ǵumyryńnyń, taǵdyryńnyń sharyqtaý shegi — ólim. Saý bolyńyz! Qurmetpen, Onyń qarsylasy!».

Hatty qaıtadan búktep qaltama saldym. Prototıptiń prototıpi sıaqty. Endi ony eshqashan kóre almaıtyndyǵymdy túısindim. Kúrsindim...

---