InfoHub Logo

QAZAQSTAN RESPÝBLIKASY KİSHİ ǴYLYM AKADEMIASYNYŃ AQTÓBE FILALY.
AQTÓBE QALASY №23 ORTA MEKTEP-LISEIİNİŃ «SOZIDATEL» OQÝSHYLAR ǴYLYMI QOǴAMY.

Taqyryby: «Pıramıdanyń qudireti»
Baǵyty: Ǵylymı-tehnıkalyq progres, ekonomıkalyq ósýdiń negizgi býyny
Bólimi: fızıka

Daıyndaǵan: Temirbek Aıjan, №23 orta mektep-lıseıiniń 9 «Á» klass oqýshysy.

Ǵylymı jetekshisi: Nabıeva M.S, №23 orta mektep-lıseıiniń muǵalimi

Aqtóbe, 2014 jyl

Aqtóbe qalasy, №23 orta mektep-lıseıiniń 9 «Á» klass oqýshysy Temirbek Aıjannyń «Pıramıdanyń qudireti» atty zertteý jumysyna

PİKİR

Oqýshy Temirbek Aıjan «Pıramıdanyń qudireti» atty zertteý jumysynyń birinshi taraýynda pıramıdaǵa jalpy túsinik bere otyryp olardyń taralý jáne kezdesetin jerlerine toqtalyp ótken.
Ekinshi taraýynda pıramıdanyń jaǵymdy energıalarynyń áserlerin tájirıbe arqyly zerttep kóz jetkize bilgen. Pıramıda týraly basqa da pikirlerdi talqylaı kele bir toqtamǵa keldi.
Jumystyń árbir taraýy logıkalyq túrde qorytyndylanǵan. Taqyryp ózekti jáne odan ári zertteýdi qajet etedi. Jumys nátıjeleri kóterilgen máseleniń alǵy sharty bolyp tabylady.

№23 orta mektep-lıseıiniń
Fızıka jáne matematıka páni muǵalimi: Nabıeva M.S.

MAZMUNY

KİRİSPE......................................................................................................3
İ NEGİZGİ BÓLİM
1 TARAÝ PIRAMIDA TÝRALY BİLETİNİMİZ................................5

1.1 Heops pıramıdasynyń syrlary......................................................5
1.2 Pıramıdalar.......................................................................................8
1.3 Tańǵalarlyq derekter...................................................................... 10
1.4 Heops pıramıdasynyń ishindegi qupıalar......................................13
2 TARAÝ. PIRAMIDANYŃ QUDİRETİ.............................................15
2.1 Pıramıdanyń qudireti......................................................................15
2.2 Pıramıdanyń jasyryn kúshi........................................................ 17

İİ. QORYTYNDY.....................................................................................20
İİİ. ÁDEBIETTER TİZİMİ ....................................................................22

Abstrakt

Adamzat alǵash jaralǵaly beri qorshaǵan orta-álemniń jumbak qubylystaryn óz ómirin jeńildetýdiń joldaryn izdestirýmen keledi.Alaıda adamzat tehnokratıalyq damý jolyn tańdap , aqyl men sezimdi qatar alyp júrýdiń ornyna olardyń arasyn alshaqtatyp, bólip jibergendikten talaı jáıttar syńar jaqty zerttelip, kóptegen qubylystar ǵasyrlar boıy jumbak syryn jasyryp ustap, ashylmaı-aq keledi.Solardyń biri-álemniń jeti keremetteriniń birinen sanalatyn ejelgi Egıpet pıramıdalary týraly aıtylmaǵan gıpoteza,boljamdar sırek bolar. Bul boljamdardyń deni pıramıdalar - bizge jatnysandyqtardan qalǵan syı-mura degenge saıady.

Ǵalymdardyń paıymdaýynsha, pıramıdanyń ózindik qasıeti bar. Elýinshi jyldardyń aıaǵynda áýeli cheh ónerpazy K.Drbal, odan keıin basqa da ǵalymdar «Pıramıdanyń áreket-áserin» zerttep, naqty bar bolǵanymen, túsinýge kelmeıtin birqatar tosyn jaǵdaılardyń betin ashqan-dy. Sonyń bir shoǵyry mynandaı: eritpe kofe pıramıdanyń astynda biraz tursa, tabıǵı kofe tárizdi dámi shyǵady, arzan sıgaretter hosh ıistenip, eń baǵaly sıgaretterden ajyraǵyssyz bolyp shyǵady, balyq, et, jumyrtqa sıaqty ónimder buzylmaı, tek qatyp, semip qalady, sý borsymaıdy, sút kópke deıin ashymaıdy, syr kógermeıdi, pıramıda astynda sý quıyp tursa, qıyp salǵan gúl otyz eki kúnge deıin solmaıdy, kir, tot basqan zergerlik zattar óz-ózinen tazarady, «pıramıda» sýymen jýsa shashtaǵy aq ketedi. Kúnine eń bolmasa on bes mınýt pıramıda astynda turǵan adamnyń kóńili kóterilip, sergip, tyńaıyp qalady.

Pıramıda mundaı keremet qasıetke ne sebepti ıe bolyp otyr? Bul áli kúnge deıin jumbaq syry ashylmaǵan qupıa. Pıramıdanyń biz joǵaryda áńgime etken tańǵajaıyp qasıetterine tánti bolǵan batystaǵy kóptegen fırmalar qazir qurylymy alýan túrli «turmystyq pıramıdalardy» jasap, halyq ıgiligine jaratýda.


Kirispe

Pıramıda – arhıtektýrada tórtkúl dúnıeniń tórt tarapyna túgel qarap turatyn, tórt buryshy tý bıiktegi bir núktede túıisetin alyp qurylys. Pıramıda tarıhyn zertteýshi keıbir adamdardyń pikirinshe, pıramıda tórt buryshynyń bir núktede túıisýi áý basta Adam Ata (ǵ.s.) men Haýa Anadan taraǵan adamzattyń birligin beıneleıdi. Negizinen, pıramıdaǵa uqsas qurylystar (ǵıbadat-hana tuǵyry, kosmologıalyq qurylystar) Ortalyq jáne Ońtústik Afrıka jerinde (bizdiń zamańymyzdyń 1-myńjyldyǵy) de kezdesedi. Halyq arasynda: «Tirshilik ýa-qyttan qorqady, ýaqyt pıramıdadan qorqady», - degen qanatty sóz bar. Bul pıramıdanyń máńgilik eskertkish etip salynǵanyn, onyń ýaqyt tezine boı bermeı, adamdardy ah urǵyzyp, saharanyń kúzetshisi, tarıhtyń kýágeri retinde tapjylmaı tura beretindigin tanytady.

Álemniń alǵashqy jeti keremetiniń eń ǵajaıyby – Egıpet pıramıdasy. Ol – bizdiń jyl sanaýymyzdan 27 ǵasyr buryn salynǵan Egıpet patshalarynyń mazary. Eń bıigi – 146 metr. Vızantıalyq Fılon jazyp ketken álemdegi jeti keremettiń birinshisi osy Egıpet pıramıdasynyń biz biletin tarıhy: munan bes myń jyldaı buryn, bizdiń dáýirimizge deıingi 2700 jyldary perǵaýyn Heopstyń buıryǵymen alǵashqy pıramıda qurylysy bastalyp, keıinnen úlkendi, kishili birneshe pıramıda salyndy. Pıramıda ejelgi Mysyr perǵaýyndarynyń qabirine eskertkish belgi retinde (Gızadaǵy Heops pıramıdasy jáne taǵy da basqalary) turǵyzylǵanymen, keıbir pıramıdalar ǵıbadathana, qazyna qoımasy rolin de atqardy.

Qaı halyq ta memorıaldyq sáýlet qurylystaryn óziniń sol kezdegi dinı túsinigine jáne qoǵamdaǵy áleýmettik jaǵdaı-ǵa baılanysty salyp otyrǵan. Álemdegi damyǵan mádenıet oshaǵy bolyp sanalatyn kóne Mysyrda din qurylystarǵa da áser etip, munda mádenıet dinmen birge órkendedi. Buryn mysyrlyqtar úıinde de qulshylyq bólmesin jasap qoıyp, qalada da, kóshede de, egistikte de, aýyldarda da ǵıbadathanalar jumys istep turdy. Munda din mysyrlyqtar-dyń oı-pikirin basqaryp, olar ólgennen soń qaıta tiriletinine qatty sendi. Halyq Zýrıs – Nil ózeniniń táńiri, Ra – kún táńiri dep oılady. Dinniń áser etýimen perǵaýyndardyń qabiri retinde pıramıdalardy salyp, ólgen adamnyń denesin aqyretke deıin saqtaý úshin mýmıany oılap tapty.

Iá, Egıpettegi kóne zamanǵy dinde o dúnıedegi ómir jónindegi nanym-senim erekshe mán-mańyzǵa ıe bolyp, ol pıramıdalar men ǵıbadathanalardyń stılin qalyptastyrýǵa, damytýǵa, ejelgi Egıpettegi sáýlet óneriniń órkendeýine ıgi yqpalyn jasady. Ejelgi egıpettikterdiń dinı ilimi boıynsha, adamnyń jany birnesheý bolady dep esepteledi.

Vızantıalyq Fılon álemdegi keremetterdiń qatarynda «Memfıstegi pıramıdalardy» atasa, pıramıdalardyń ishindegi eń kónesi – munan bes myń jyldaı buryn turǵyzylǵan Djoser perǵaýynnyń pıramıdasy. Ony turǵyzýshy perǵaýynnyń keńesshisi bolǵan sáýletker ári dáriger, astronom, jazýshy, ejelgi zamannyń aqylgóıi Imhotep. Mysyrlyqtar Imhotepti tipti arbaýshy ári sıqyrshy sanaǵan, sóıtip keıin onyń qurmetine hramdar turǵyzyp, músinder de ornatqan. Jasyratyny joq, keıbireýler álemdegi keremet dep Gızadaǵy Heopstyń Úlken pıramıdasyn jatqyzady. Qalaı bolǵanda da pıramıdalardyń áýeldegi qyzmetteriniń biri – ishine jasyrylǵan mýmıany kez kelgen dushpannan, kez kelgen shabýyldan, marqumnyń «tynyshyn» alýdan saqtap turý bolatyn.

1-taraý. PIRAMIDA TÝRALY BİLETİNİMİZ

1.1 Heops pıramıdasynyń syrlary
Mysyrdyń ǵajaıyp óneri álemdegi basqa mádenı eskertkishterge qaraǵanda ózindik sıpatymen, kóneligimen erekshelenedi. Mysyr jerinde óner oshaqtary, túrli keshender men qorymdar jaqsy saqtalǵan. Solar arqyly kóne mádenı-rýhanı baılyq jóninde birshama tolyǵyraq málimet alýǵa bolady.

Mysyrdaǵy qashqyndar
Mysyr mádenıeti men óneriniń bizge jetken alǵashqy belgileri, shamamen, b. z. d. IV myńjyldyqtarda paıda bolǵan. Alǵashqy qaýymdyq qurylys ydyrap, birtindep qúl ıelenýshi memleketter quryla bastady. Ǵasyrlar boıy mysyrlyqtardyń asyraýshy anasy bolyp kelgen Nil darıasy endi qúl ıelenýshilerdiń menshigine aınaldy.
B. z. d. IV myńjyldyqtyń ekinshi jarytysynda Mysyr jerinde eki qul ıelenýshi memleket — Ońtústik jáne Soltústik patshalyǵy irge kóterdi. B. z. d. III myńjyldyqta Soltústik patshalyǵy uzaq jylǵy soǵystan keıin Ońtústik patshalyqqa baǵynyp, tutas Mysyr memleketi quryldy. Osy kezeńde mádenıet pen óner biraz damydy. Tasqa oıylyp, qashalyp jasalynatyn bederleý óneri barynsha óris aldy.

Syzý men sýret salýǵa beıimi bar adamdar óz zamanyndaǵy qoǵamdyq qurylysty, soǵys qımyldaryn, patsha joryqtaryn qaırak tastarǵa beınelep túsirip otyrdy. Bir jaǵynan, tarıhı jylnamalyq belgi bolyp tabylatyn, ekinshiden, ónerdiń ozyq eskertkishi sanalatyn bederleme sýreti bar taqta tastyń biri — Narmer taqtasy.
Bul óner eskertkishi sol dáýirde bolǵan belgili tarıhı kezeńdi ashyp kórsetedi. Taqtada Soltústik patshalyǵyn tize búktirgen Narmer patshanyń áskerı joryǵy, jeńisi aıshyqty beınelermen sheber berilgen. Taqtadaǵy músinshiniń qurylymdyq sheshimi, taqta betindegi utymdy beınelik tásil kórgen adamdy birden baýrap alady. Bul tarıhı óner kózi - Ejelgi Mysyr óneriniń eń bir aıtýly eskertkishi bolyp tabylady.

Gızadaǵy Heops pıramıdasy. B.z.b 2560 jyly salynǵan. Álemdegi eń ejelgi pıramıdalardyń biri.
Osydan keıingi kezeńderde de Mysyr patshalyǵy nyǵaıyp, perǵaýyndar bıligi arta tústi. Bar baılyqty qoldaryna jınaǵan patshalar áýleti Mysyrda iri qalalar, aýqymdy sáýlet keshenderi gıbadathanalar ashýdy qolǵa aldy. Mundaı mádenı ózgerister perǵaýyn Joserdiń tusynda keń etek aldy. Sol kezdegi Mysyr patshalyǵynyń ortalyǵy, álemdegi eń kóne qalanyń biri Memfıs gúldenip, órkendedi. Memfıste sáýlet óneriniń alǵashqy úlgileri paıda boldy. Dál osy kezeńde Mysyr ádebıetiniń altyn tamyry bolyp tabylatyn "Ptaha" Qudaıy týraly jazylǵan dinı-fılosofıalyq shyǵarma ómirge keldi. Sóıtip, ǵylymy men óneri, ádebıeti, jańa turpattaǵy ınjenerlik qurylystary barynsha damydy. Sol zamandaǵy órkendegen mádenıet pen ónerdiń jemisi retinde Joser pıramıdasy salyndy. Joser pıramıdasy Mysyr klasıkalyq sáýlet óneriniń alǵashqy qarlyǵashy bolyp tabylady. Bul sáýlet ónerine úlken betburys ákelip, tyń ınjenerlik júıeniń paıda bolýyna jol ashty. Eger buryn Mysyr sáýlet keshenderi bir qabatty mastabalardan turatyn bolsa, bul pıramıda baqandaı jeti mastabadan turatyn záýlim sáýlet keshenin qurady. Sondyqtan da ony "satyly pıramıda" dep atady. Pıramıdanyń bıiktigi 60 metrge deıin jetti. Mysyrda mundaı alyp qurylystardyń salynýy dinı nanymǵa da baılanysty boldy. Budan erterekte de Mysyrda ataqty, aıbyndy adamdardyń, patshalardyń bastaryna alyp eskertkishter qoıý keń taralǵan. Olardyń senimi boıynsha patshalardyń basyna qanshalyqty baǵaly eskertkish qoısa, qarapaıym halyqqa, búkil elge onyń raqymy túsip, udaıy jelep-jebep otyrady-mys.

Ekinshi jaǵynan, perǵaýyndar qarapaıym halyqqa óz ústemdigin júrgizý úshin, ózderiniń qudirettiligin tanytý úshin de osyndaı eskertkishter salýǵa múddeli boldy. Osy dástúr Mysyrdyń sáýlet ónerin óri qaraı damytyp, ataqty pıramıdalar dáýirin týdyrdy.

Joser sáýlet kesheninen bastaý alǵan "pıramıdalar dáýiri" b.z. d. VII ǵasyrda óziniń sharyqtaý shegine jetti. Pıramıdalardyń ishindegi eń áıgili óri ataqtysy Hýfý (Heops) jáne Hafra (Hefren), Menkaýra (Mekerın) turǵyzyldy. Nil jaǵasyndaǵy Gıze jazyǵynda ornalasqan osy úsh pıramıdany "Gıze pıramıdalar qorymy" dep ataıdy. Pıramıdalar qorymyndaǵy eń ataqtysy — Hýfý (Heops) ǵıbadathanasy úlken sáýlet kesheni. Ony Mysyr perǵaýyny Heops (b.z.d. III myńjyldyqtyń birinshi jartysy) saldyrǵan. Perǵaýyn óziniń ómir boıy jınaǵan bar qazynasyna osyndaı keremet qurylys salǵyzyp, turǵyndarǵa tartý etken. Pıramıdany saldyrý úshin on jyl boıy Nil darıasynyń ishki jazyǵyna deıin jol tóselgen. Myńdaǵan quldardyń aýyr eńbegi jumsalǵan úlken kurylys jıyrma jyl boıy júrgizilgen degen boljam bar.

1.2 Pıramıdalar
Pıramıdanyń aýmaǵy men záýlim kurylysyna teń keler tas qurylys búkil álemde joqtyń qasy. Onyń bıiktigi 147 metrge jetse, al qyrlarynyń uzyndyǵy 235 metrge jetedi. Ǵalamat tas kesekterden ádemilep órilgen sáýlet eskertkishi bes myń jyl boıy áli myzǵymaı sol kúıi saqtalǵany málim. Osyndaı alyp kurylysty basqarǵan sáýletshi Xemıýn eńbegi orasan zor boldy. Mysyr eli keıingi ǵasyrlarda da dúnıejúzilik mádenıet pán ónerge ólmes mura qaldyrdy. Sondaı sáýlet óneriniń biri — b.z. d. XX—XIII ǵasyrlarda salynǵan Qarnaq gıbadathanasy. Ony sol kezdegi el basqarǵan uly perǵaýyn III Amenhotep saldyrdy. Patsha sáýletshilerden bul ǵıbadathananyń eshbir qurylysqa teńdeýsiz erekshe bolýyn talap etti. Shynynda da, ǵıbadathana buryn-sońdy jer betinde bolmaǵan aýqymdy qurylys boldy. Amon — Kún Qudaıyna arnap turǵyzylǵan hram — birneshe ǵasyrlar boıy salyndy. Adam sengisiz, bıiktigi 20 m, dıametri 4 m bolatyn tas baǵanalardan turǵyzylǵan gıpostıl — kolonnaly zaldan turatyn ǵıbadathanany tirshilikten tys bir kúsh turǵyzǵandaı áser beredi. Onyń sustylyǵy men keremet záýlimdiligi, baǵanalar men keregesindegi, mańdaıshalaryndaǵy shymshytyryq kóptegen jazý men bederleme sýretteri kórgen adamdardy tańdandyryp, tuńǵıyq qıal-oıǵa batyryp, ózine tabyndyryp, qudirettiligine bas ıgizedi. Ǵıbadathananyń negizgi saraıynyń uzyndyǵy — 103 m, eni — 53 m, barlyǵy 140 baǵanalardan turǵyzylǵan. Qarnaq qurylysy ózinen keıingi álemdegi sáýlet óneriniń tarıhyna úlken betburys ákeldi, baǵanaly kurylystardyń damýyna jol ashyp, úlgi boldy. Keıingi dáýirlerde turǵyzylǵan sáýlet óneriniń qaıtalanbas marjandary sanalatyn Afıny akropoli, Parfenon, Gera hramdary sonyń aıǵaǵy.
Mysyr tarıhyna kóz júgirter bolsaq, qaı dáýirde bolmasyn ondaǵy sáýlet ǵımarattary men músin óneri bir-birimen sabaqtasyp, birge damyp otyrǵan. Gıze pıramıdalaryn, onyń korǵaýshysy sıakty aıbyndy da asqaq Hefren sfınksinsiz, Qarnak, Lýksor aldyndaǵy Qudaı beıneli músindersiz elestetý eshbir múmkin emes. Olar birin-biri tolyqtyryp, jarasym taýyp turǵan ǵajap dúnıeler.

Músin óneriniń ishinde óziniń kóneligimen de, asqaqtaǵan aýqymdylyǵymen de Hefren sfınksi erekshe kózge túsedi. Denesi arystan beınesinde salynyp, bas jaǵy perǵaýyn Hefren keıpin elestetetin asyl eskertkishtiń negizi tabıǵı granıt tastan qashalyp jasalǵan. Osynaý Hefren músininen bastaý alǵan Mysyrdyń monýmentaldi eskertkish belgileri jan-jaqty damyp, jaıdaq bederleme ónerde de, keregelik-rospıstik ónerde de óziniń kanondyq erekshelik ólshemdiligin qatań saqtap otyrǵan. Ásirese bederleme, kelbettik óner týyndylarynda beıneleý aǵymy erekshe jetistikterge jetken. Ony bizdiń zamanymyzǵa deıingi III myńjyldyqta jasalǵan sáýletshi Hesırdiń beınesinen baıqaýǵa bolady. Onda Mysyr ónerine tán qasıet, naqty erejeler tolyq saktalǵan.

Bul beıneleý tásiliniń ómirshendigi sondaı, birneshe ǵasyrlar boıy jan-jaqqa tarap, ár el óneriniń damýynyń tarıhyna ıgi yqpalyn tıgizdi.
Ejelgi Mysyr tarıhy birneshe kezeńderden turady.

1.3 Tańǵalarlyq derekter

Pıramıdany adam salǵany ras pa?
Heops pıramıdasy salynǵaly bergi 4 myń jyl boıy osy bir suraq kimdi de bolsyn mazalaýyn qoıar emes. Ol týraly ańyz da kóp. «Osynshalyq alyp dúnıeni adam salýy múmkin emes» dep kúmándanatyndar da kezdesedi. Bireýleri «jyndar salǵan bolýy yqtımal» dese, bázbireýleri «bul - jer betinde bolǵan basqa órkenıettiń belgisi» deıdi, endi biri «joq, mundaı keremetti bóten ǵalamshardan kelgender salǵan» degen boljamdaryn usynyp baǵady. Nege olaı? Sebebi, búginge deıin jáne tehnologıa damyǵan qazirgi zamanda da dál osyndaı teńdessiz qurylysty adamdar áli óz qolymen sala alǵan joq. Mysaly, 1989 jyly Parıj qalasyndaǵy Lývr murajaıynyń janyna salynǵan sáýletshi Peıdiń shyny pıramıdasynyń bıiktigi 22 metrden aspaıdy. 1972 jyly AQSH-tyń San-Fransısko qalasynda pıramıdaǵa eliktep salynǵan halyqaralyq shtab-páterdiń alyp qurylysy bar. 48 qabattan turatyn ǵımarattyń bıiktigi 260 metr bolǵanmen, kólemi Heops pıramıdasynyń jartysyna jetpeıdi. Sondyqtan da, Heops pıramıdasy - adamzat tarıhyndaǵy 7 keremettiń biri. Grek tarıhshylary 7 keremetke: Olımpıadadaǵy Zevstiń statýıasyn, Galıkarnastaǵy mavzoleıdi, Iraktaǵy Semıramıdanyń aspaly baǵyn, Rodos aralyndaǵy 32 metrlik Gelıos alyp músinin, Aleksandrıa maıagyn, Efestegi Artemıda ǵıbadathanasyn jatqyzady. Biraq, osylardan búginge deıin aman jetkeni osy Heops pıramıdasy ǵana. Ańyzdarǵa qaramastan ony salǵyzǵan ıesi men qalaı turǵyzylǵany jónindegi derekterdiń anyqtalǵany ras. Endi sol tylsym qyzyqtarǵa kezek bereıik.

Mysyrdyń Gıza jazyǵynda turǵan Heops pıramıdasyn «Uly pıramıda» dep te ataıdy. Sebebi, 4 myń jyldan aman jetken jalǵyz jádiger - bıiktigi 147 metrge jetetin álemdegi eń alyp ǵımarat. Ári óte dál qurastyrylǵan, eń iri tastan jasalynǵan birden-bir qurylys. Heops pıramıdasynyń jalpy salmaǵy 5 mln. tonnaǵa jetedi. Búkil qurylysty salýǵa 2 mln. kýb tasblok jumsalǵan. Pıramıdanyń irge kólemi 5,15 gektar jerdi alyp jatyr. Oǵan 200 tenıs alańyn, Rımdegi Áýlıe Petrdiń eki shirkeýin ornalastyrýǵa bolar edi. Kezinde Napoleon Gızadaǵy basty úsh pıramıdanyń tas bloktarymen Fransıanyń barlyq shekarasyn 3 metr bıik, 30 sm qalyń qorǵanmen qorshaýǵa jetedi degen qyzyq esep shyǵarǵan eken. Osyndaı aqylǵa sıa bermeıtin alyp dúnıeni IV áýlettiń ekinshi basqarýshysy perǵaýyn Hýfý b.e.d 2551-2528 jyldary Nil ózeniniń batys jaǵalaýyna óziniń bolashaq molasy etip salǵyzǵan. Pıramıdadan búginge jetpeı joǵalǵany - qurylystyń ushar basynan kóz shaǵylystyryp turatyn úshburyshty som altyn, pıramıdanyń syrtyn túgeldeı qaptap, alystan appaq qardaı etip kórsetetin áktas taqtalar.
Pıramıdalar qalaı salyndy?

Eń áýeli pıramıdalardyń óte dáldikpen salynǵany tańǵaldyrady. Sonshama kóp tastardyń qandaı jolmen óńdelip, qalaı jetkizilip, qalaısha qalanǵany da jumbaq. Geometrıalyq ornalasýy da ǵajap: onyń tórt jaǵy dúnıeniń tórt buryshyna baǵyttalǵan, bar-joǵy 8 mınýttyq aýytqý baıqalady. (20 sm). Al, Heopske kórshi 143,5 metrlik bıik Hafr pıramıdasy, kelesi 65 metrlik Menkaýr pıramıdasy úsheýi bıikten qaraǵanda, batysqa qaraı dál ólshemmen shubyrta baǵyttalyp salynǵan .Heops pen Menkaýr pıramıdalaryna qatarlasa qaz-qatar úsh-úsh kishi pıramıdalar ornalasqan. Ol perǵaýyndardyń áıelderi men apa-qaryndastaryna arnalǵan molalar bolǵan. Olardyń da ózara ólshem uqsastyqtary egiz tamshydaı. Hafrdyń tusyna taman salynǵan adam basty, arystan deneli 20 metrlik áıgili alyp Sfınks tutas jartastan qashalyp jasalynǵan Qarapaıym qural-saımandarmen munshama susty dúnıelerdi qalaı salǵany týraly dáleldi boljamdar ǵana aıtylady. Áıtpese, syrly jumbaqtar sol alyp tastarmen birge qalanyp, ýaqyt qoınaýyna máńgi jutylyp ketkenge uqsaıdy. Pıramıdalardy salmas buryn onyń turatyn orny tegistelgen. Minsiz tegisteý úshin qurylys alańyna sý jiberilgen. Qurylys alańy dymqyldanyp, jibigen soń torkóz jyralar qazylǵan. Jyralardyń tereńdigi birdeı bolý úshin arnaıy taıaqtarmen ólshep teńestirip otyrǵan (3-sýret). Sý tartylǵan kezde jyralarda shamaly sý qaldyrylǵan. Osylaısha sýdyń kómegimen jibitilgen tasty qyrtystardy túgel tegistegen. Ári jyradaǵy qaldyrylǵan sýdyń deńgeıin bir tegis ólshem úshin qural retinde qoldanǵan. Osylaısha tegistelgendikten pıramıda bir syzat túsip jarylmaı, sál qısaıyp aýytqymastan myzǵymaı tur. Heops pıramıdasyn salýǵa paıdalanylatyn tastar Gızadan ońtústikke qaraı 300 metr qashyqtyqta bolǵan. Jumysshylar jartastardy bólip alý úshin onyń jaryqtaryna aǵash qazyqtar qaǵyp, sý quıǵan. İsingen qazyqtar jartastardy ońaı bólip jiberetin. Bólingen tasbloktardy qulatý úshin aǵash ıintirekter men berik arqandar paıdalanylǵan (5-sýret). Alyp tasbloktar aýnap túsken kezde, jyljytyp áketý úshin astyna tizilgen jumyr aǵashtar qoıylǵan. Tasty óndirýge 1200 jumysshy qatysqan. Tastar Nil ózeni jáne arna arqyly qurylys alańyna jetkizilip otyrǵan. Bul tastar jaǵada óńdeýden ótkizilip aǵash shanalarǵa tıeletin. Pıramıdanyń bıikteýine sáıkestire otyryp, balshyq kirpishterden kólbeý saty-joldar jasalǵan. Oǵan jumyr aǵashtar tóselip, tas tıelgen shanalardyń árbirin eki qatar turǵan 24 jumysshy arqanmen tartyp bıikke shyǵarǵan (4-sýret). Qalaıtyn alańǵa jetkizgen soń aǵash ıintirek, arqan, tóselgen jumyr aǵashtar arqyly kerek jerge tasty ornalastyratyn. Mundaı qurylysqa bir kezekte 20 myńdaı adam jumyldyrylǵan. Pıramıdany salýǵa Heopstyń uly Hafr ózi basshylyq etti, al sáýletshiler, erekshe talantty ónertapqyshtar tańdalyp otyrǵan.

1.4 Heops pıramıdasynyń ishindegi qupıalar
Heopsta basqa pıramıdalarǵa qaraǵanda ishki aýa joldary men kameralar óte kóp. Olardyń bári fotokamera-robottar arqyly zerttelse de, jumbaq nárseler áli de jeterlik. Pıramıdanyń dál ortasyna patsha kamerasy ornalastyrylǵan. Onyń uzyndyǵy - 10,6 m, eni - 5,3 m, bıiktigi - 5,9 m. Onyń ústinde jáne 5 shaǵyn kamera bar. Olar qabir kamerasyn basyp turǵan salmaqty jeńildetedi jáne ony buzylýdan qorǵaıdy. Kameralardyń aralyǵyndaǵy granıt taqtalarǵa Hýfýdyń óz aty jáne sheberlerdiń aty oıylyp jazylǵan. Hýfýdyń máıitine arnalǵan tas sarkofagin kameradan shyǵaryp áketý múmkin emes, onyń kólemi kameraǵa kiretin esikten úlken. Bul onyń aldyn ala ornalastyrylǵanyn kórsetedi (6-sýret). Patsha kamerasyna aýa aǵyny soltústikten jáne Orıon juldyzy baǵytynan kelip kiredi. Bul faraonnyń jany juldyzǵa kóterilsin degen tilekten týǵan. Faraonnyń máıiti 43,3 metrlik kememen molaǵa ákelingen. Pıramıdanyń irgesindegi ǵıbadathanada jerleý rásimi jasalǵan soń, máıit jerasty jolymen patsha kamerasyna jetkizilgen. Oǵan kirgen jumysshylar men abyzdar jerasty jolyna qaraı túsken soń, qaıtarda shyǵar jerdi granıt taqtalarmen bilinbeıtindeı etip bekitip ketetin. Al, patsha kameramen jalǵasyp jatqan «Úlken galereıa» dep atalatyn uzyndyǵy 46,7 m, eni 2,1 m uzyn dálizdi qaraqshylardan qorǵaý úshin úsh granıt taqtamen bógep qoıǵan. Oǵan soltústik jaqtan kelip kiretin esik áktasty qaptaýyshtyń astynda qupıa jasyrylǵan. Patsha kamerasynan tómenirekte hanshaıym kamerasy da bolǵan. Oǵan da 2 aýa joly jáne jer astyna túsken soń ekige aıyrylatyn bólek dáliz jasalǵan. Biraq, oǵan hanshaıymnyń máıiti qoıylmaǵan, Faraonnyń músini saqtalǵan. Bul da - sheshýi joq jumbaqtardyń biri. Qazir bul pıramıdalar qalashyǵy saıahatshylardyń súıikti mekenine aınalyp otyr. Túnge qaraı onda sıqyrly mýzykalar oınalyp, tórt jaǵynan kóz tartarlyq lazer sáýlesi túsirilip turady. Pıramıdada áli de qazba men qalpyna keltirý jumystary bir tolastamaıdy
Pıramıdany ne úshin salǵan?

Ǵajaıyp pıramıdany saldyrǵan qandaı kúsh? Árıne, osyndaı ıdeıany eń aldymen ómirge ákelgen adamnyń óz rýhy ekeni talassyz. Al, adamnyń rýhynda máńgilikke degen qushtarlyq bar. Ol - adamǵa Jaratýshydan berilgen. Máńgi dúnıeniń bar ekendiginiń nyshany osydan bilinedi. Iaǵnı, ótpeli mynaý dúnıeni emes, aqyrsyz aqıret dúnıesin adam óz rýhynan tanýyna jol ashylǵan. Alaıda, adamdar máńgilikti bu dúnıeden izdegen. «Ólmestiń sýy», «Qorqyttyń kóri», «Samuryq qus»...osydan shyqqan. Perǵaýyn sekildi jarty álemdi bılegender de jantalasyp, máńgi joǵalyp ketpeýdiń amalyn izdegen. Biraq, osyndaı rýhtyń ıesi bolǵan mártebeli faraondar ózine rýh darytqan Uly ıesin tanı alǵan ba? Ras, ony tanı alǵanda, máńgilikke qalýdyń amalyn bul dúnıeden sharq uryp izdemes edi. Jany shyǵyp ketken máıitin mýmıalatyp áýrege túspes edi. Júz myńdaǵan jumysshy quldardyń qan men terin aǵyzyp, tas záýlim salǵyzbas edi. «Máńgilik» dep ózin aldaýsyratqan asqan berik granıt tastardyń tereń qýysyna óz atyn jazǵyzyp, zergerlerdi azapqa salmas edi.

2 TARAÝ. PIRAMIDANYŃ QUDİRETİ
2.1 Pıramıdanyń qudireti
Ǵalymdardyń paıymdaýynsha, pıramıdanyń ózindik qasıeti bar. Elýinshi jyldardyń aıaǵynda áýeli cheh ónerpazy K.Drbal, odan keıin basqa da ǵalymdar «Pıramıdanyń áreket-áserin» zerttep, naqty bar bolǵanymen, túsinýge kelmeıtin birqatar tosyn jaǵdaılardyń betin ashqan-dy.

Batys Eýropa elderinde sońǵy jyldary Egıpet pıramıdalarynyń adamnyń aqyl sanasynyn tys , tylsym kúshterine senetin ártúrli aǵym, sektalar jumys isteýde.Sonyń biri – «Kóterilip kele jatqan Atlanttar» dep atalatyn sekta.
Profesor, dáriger, fılosof, sosıologtardyń basyn biriktirgen bul sektanyń músheleri ózderin bar joǵy bir túnniń ishinde jer betinen ǵaıyp bolyp , sińgen ejelgi atlanttardyń urpaǵymyz dep esepteıdi.Apattan aman qalǵan atlanttar egıpet jerine qonys teýip, ilim-bilimderin paıdalana otyryp ,egıpet pıramıdalaryn salyp , «uly pıramıda»-Heops pıramıdasynyń túbinde óz órkenıetteriniń kilti bolyp tabylar qupıa syr-qudyretti kúshti chatqa túsirip tyǵyp ketken dep senedi sekta músheleri.Jalpy , Heops pıramıdasyna qatysty qıly-qıly boljamdardyń biri pıramıdany kórgen jandardyń taǵdyryna , jan-dúnıesine onyń jasyryn túrde óz áserin tıgizetini týraly boljam.Uly pıramıdadan tek qyzyq ıakı dúnıe-múlik, baılyq izdegen jandar onyń jazasyna ushyraıdy deı kelip, keıbir sheteldik ǵalymdar XIX-shy ǵasyrdyń belgili kolleksıoner, kontrobandylary bolǵan Drovett , Belsonı , Solta t.b. qaıǵyly taǵdyrlaryn mysal retinde keltiredi.Iá , Egıpet pıramıdalarynyń jasyryn jumbaq syrlary kóp. Sol syrlarǵa kilttiń biri olardyń qurylys ,qurylymynda jatqan tárizdi. Al onyń avtorlary, arhıtektorlary kimder bolǵany bálkim, bolashaqta sheshile jatar.

1959 jyly Karel Drbal esimdi chehoslavakıalyq radıoınjener Heops pıramıdasynda kezdeısoq umyt qaldyrylǵan kónergen ustara júziniń nebary bir-aq túnde sý jańa ári qylshyldaǵan ótkir bolyp shyǵa kelgenin kórip ,tań-tamasha qalǵan-dy.Ǵalymǵa táń áýesqoılyqpen bul qubylysqa birden den qoıyp , eksprıment jasaýǵa kirisken Karel Drbal bul jańalyqty óndiriske engizip, Heops pıramıdasynyń úlgisin jasap ,ustara júzin qaıraýǵa qoldaný arqyly óz jańalyǵyn «Ustara júzin heops ádisimen qaıraý»dep atap ,kóp uzamaı oǵan Chehoslovakıa úkimetinen arnaıy patent alyp úlgergen edi.Bir ǵajaby ,bundaı ádispen qaıraǵan standartty ustara júzi 200 retten artyq qoldanýǵa keledi eken.Ýaqyt óte kele pıramıdanyń budan da basqa qasıetteri ashyldy.Alaıda olarǵa olarǵa toqtalmas buryn bir jáıtty esterińizge sala ketsek deımiz.Pıramıdanyń aqylǵa syımas tańǵajaıyp qasıetterin paıdalanyp ,óz ıeligine jaratý kez kelgen adamnyń qolynan keletin is.Bul úshin pıramıdanyń úlgi-beınesin qoldan jasap ,úı ishine nemese aýlaga ornalastyrsańyz bolǵany.Kólemi árkimniń qalaýyna baılanysty jáne ony belgili bir shartty materıaldan emes ,aǵash ,temir ,plasmassa ,qatty qaǵaz t.b.zattardan jasaı berýge bolady.Qoldan qurastyrylǵan pıramıdanyń ishine engen adam ózgege uqsamaıtyn ,erekshe álemge engenin sezinetinin jıi aıtady. «Pıramıdaǵa kirgen bette beı-jaı bir rahat sezim boıyndy bılep ,syrtqy álemmen baılanysyn úzilip júre beredi.Kóńiliń jaılanyp ,jan-jaǵyńnan qorshap ,qorǵap turǵan energetıkalyq óristi aıqyn sezinesiń.Ol óris, ásirese pıramıdanyń qaq ortasynda asa qatty áser etip ,boıyńa tyń kúsh-qýat quıady.Onyń ishinde nebary birer sátke myzǵyp alǵannyń ózinde uıqyń qanyp , tyńaıyp oıanasyń»,-deıdi olar óz áserlerimen bólise kelip.Pıramıdada bolǵan jandar kózge kórinbeıtin qorǵaýshy perishtelerdiń qastarynda bolǵandaryn basa aıtady. «Onyń ishinde qorqynysh, úreı ,ashý-yza ataýlydan birjola arylyp júıkeń tynyǵyp dem alyp shyǵasyń»-deıdi olar.

2.2 Pıramıdanyń jasyryn kúshi
«Pıramıdalardyń jasyryn kúshi» atty kitapta kópjyldyq zertteýlerdiń nátıjelerin qorytyndylaı ,tujyrymdaı kelip Vıl Shal men Ed Petıt onyń sýǵa ,ósimdikterge jáne kúndelikti qoldanylatyn taǵamdarǵa tıgizer áserlerine aıryqsha toqtalady.Pıramıdada 10-14 kún kóleminde saqtalǵan sý ártúrli qasıetterge ıe bolady –dep jazady olar.Onyń mysaly betke jaǵatyn losónnyń ornyna qoldansa ,adamnyń óńi jasaryp ,jaınap júre beredi ,al shashyńyzdy jýsańyz ,tolqyndaǵan jumsaq ári qalyń ,qolań shashqa aınalatyny sondaı, ózińiz tanymaı qalasyz.Pıramıdaǵa qoıylyp, óndelgen sýmen sýarylǵan ósimdikter ádettige qaraǵanda jedelirek ósedi jáne olardyń sapasy da jaı sýmen qorektengen ósimdikterden áldeqaıda joǵary.Bul tektes eksperımentterdi janýarlarǵa ,ańdarǵa ,akvarıýmdaǵy balyqtarǵa qoldanyp, pıramıda sýynyń olarǵa tıgizer áserin baqylap kórýge bolady.Sondaı-aq saǵaǵynan úzilgen gúlderdi gúl saýytqa salyp ,pıramıdaǵa qoısa olar uzaq ýaqyt kóleminde solmaı saqtalyp tura beredi.Pıramıdadan alynǵan sý kádimgi sýǵa qaraǵanda dámdirek, tushshyraq ekenin aıtpaǵannyń ózinde asqazanǵa as korytý organdaryna anaǵurlym paıdaly,-dep jazady amerıkandyq ǵalymdar.Ol ómirlik qýat (energıa) beredi.Sýǵa qatysty aıtar sońǵy málimettiń qala turǵyndaryna járdemi tıýi de ǵajap emes, pıramıdada 10 kún nemese 2 apta kóleminde saqtalǵan sý hlor tárizdes adam aǵzasyna zıandy qosylystardan tazaryp ,tabıǵı qalpyna qaıta enedi eken.Pıramıdanyń bul qasıeti tek sýǵa ǵana emes sonymen qatar taǵamdarǵa da qatysty talaı ret baıqalǵan-dy.Pıramıdaǵa salynǵan taǵamdar uzaq ýaqyt kóleminde saqtalyp qana koımaı sapasyn, dámin arttyratyny jaıly da jıi jazylýda.Birer kúnde buzylyp ashyp ketetin súttiń ózi onda birneshe aı boıy buzylmaı turyp ,tek sosyn ǵana til úıirgen dámdi aıranǵa aınalady eken.Bir ǵajaby temir ydysqa salynǵan ne quıylǵan taǵam kópke shydamaı buzylyp ketedi eken.Temir qyshqyly pıramıda energıasynyń belgili bir bóligin ózine tartyp jutyp alatyn sıaqty ,-dep shamalaıdy eksperıment jasaýshylar.Pıramıdanyn ishinde shyny ,plasmassa ,kazeın t.b. ydystarǵa salynǵan taǵamdar uzaq ýaqyt boıy saqtala beredi.Tek alúmını nemese temir bolmasa bolǵany.Sondaı-aq ony tońazytqysh retindede paıdalanýǵa bolady.Sonymen qatar pıramıdanyń dáriger-emshiniń rólin atqaryp, dárigerler kespekshi bolǵan saýsaqtyń shinde báz-baıaǵy saý qalpyna keltirgeni týraly oqıǵa da belgili.Bul oqıǵa «Pıramıdalardyń jasyryn kúshi» kitabynyń avtorlarynyn biri Ed Petıttiń basynan ótken edi.
Nazar aýdarýǵa turatyn taǵy bir jáıt, pıramıdaǵa ushyp kirgen jándikter onda bir sátke de bógelmeı birden keri ushyp shyǵady eken.Bunyń syryn anyqtaý úshin amerıkandyq ǵalymdar arnaıy eksperıment jasap ,eki ydysqa sút quıyp ,onyń birin pıramıdanyń ishine, endi birin syrtyna qoıyp qumyrsqalardy eki topqa bólip, birin pıramıdanyń ishine, birin syrtyna jiberedi.İshtegi qumyrsqalar sútti bir ıiskep, tysqa shyqqanda ekinshi topqa qosylǵan.Bul qubylystyń da dáláldi ,dáıekti túsindirmesi tabylmaı kele jatsa da ǵalymdar pıramıdanyń jándikterdi keri tebetin kúshi bar-aý dep jobalaıdy.Bólmede ornatylǵan pıramıdanyń sol bólmeniń energetıka-qýat órisin aıtarlyqtaı ózgertetini de kópten beri baıqalyp kele jatqan jaǵdaı.Ol óris ásirese ,pıramıdanyń ushar basynda qatty ańǵarylady –deıdi zertteýshi ǵalymdar.Pıramıdanyń ishinde qýat órisi kúsheıgende onyń joǵarǵy jaǵynda jarqyraǵan sáýle paıda bolatynyn da baqylaǵan jandar bar.
Sonymen ,pıramıda degenimiz ne ?
Onyń jasyryn qupıa kúsh qýatynyn túp-tórkini nede.Bul suraqqa pıramıda qurylymyn ondaǵan jyldar boıy zerttegen Karel Drbal bylaı dep jaýap beredi. «Bizdiń kóńil kúıimiz, jumys qabiletimiz, densaýlyǵymyz qandaı beıneli úıde ómir súrip, ýaqytymyzdy ótkizetinimizge tikeleı baılanysty. Kýb beıneli (tórtburysh) úılerden góri pıramıda beıneles úılerde ómir súrý tıimdi bolmaq.Rasynda da torǵa salynǵan ańdardy pıramıdaǵa kóshirip baqylaý júrgizgende olardyń kúsh qýaty kóbeıip, kóńil kúıi kóterilip, tábetteri artqany ańǵarylǵan.Al sol tordy dál sol materıaldan jasalynǵan kýb beıneli bólmege aýystyrǵnda ańdar aıaq-asty ózgerip, tábetteri joǵalyp, kóńil kúıleri tómendep ketken.Osynyń ózi Karel Drbaldyn kóp jylǵy zertteýlerge negizdelgen tujyrymyn dáleldep, dáıektep turǵandaı.
Joǵarylap bıiktegen saıyn súıirlenip, úshkirlene beretin pıramıda qurylymynyń ózi taza qýat, óristi kóp mólsherde jıyp alyp , toǵystyryp, taratar akýmýlátor ári generator rólin atqarýǵa negizdelgen bolar.
Máskeýdegi Pýshınsk zertteý ınstıtýtynyń ǵalymdary «Ár úıge –kishi pıramıda kerek» degen sheshimge kelipti. Shynyly plasıkadan qurastyrylǵan mundaı pıramıda adam aǵzasyn saýyqtyrýǵa birden-bir kómekshi eken, odan da basqa jańalyqtary jetkilikti.
Pıramıdanyń ishki keńistigi, aýa qysymynyń úılesimdiligi , buryshtarynyń ólshemi, sımmetrıaly keskindemeleri Ejelgi Mysyr pıramıdalarynyń kishi úlgisindeı.Oń zarádtty energetıkalyq qýaty da uqsas.Tek qýat kúshiniń dárejesi onyń bıiktigine qaraı ártúrli. Máselen , 11 metrlik pıramıdanyń enegetıkalyq qýaty 44 metrlik pıramıdanyń qýat kúshinen 4 ese kem.
Máskeýlik dáriger V.A.Groısman kishi úlgidegi pıramıdalardy naýqastardy emdeýge paıdalanyp júrgenin tilge tıek etedi.
Qanynyń quramynda aq túıirshigi kóbeıgen nemese ımýnıteti tómen ıa bolmasa teri aýrýlaryna shaldyqqysh jandarǵa pıramıda taptyrmaıtyn kómekshi deıdi dáriger.Ol úshin shaǵyn pıramıdany adamnyń jumys isteý stoly ústine nemese tóseginiń janyna qoısa jetkilikti.

Shynyly plasıkalyq pıramıda tórtburyshty tuǵyrda turady.Ony qoldaný úshin aýdan kólemin naqty bilý shart.Máselen, saıajaı tóńiregine qoıylǵan 11 metrlik pıramıda qýaty shamamen 50 metrdeı qashyqtyqty túgel qamtıdy.Topyraqtyń qunarlyǵy jaqsarady.Jemis aǵashtary jyldaǵydan mol sala bastaıdy. Gúlder jaıqala kóterilip , emdik shópterdiń sapalyq mańyzy kádimgideı artatyny anyqtalǵan.

Ortalyq teledıdardan sóılegen ǵaryshker-ushqysh G.M.Grechko dárigerlerdiń keńesimen alyp pıramıdanyń mańynda belgili ýaqyt boıy júrip turýy nátıjesinde shashynyń qalyńdap, qaraıǵanyn aıtyp kórsetti.Tolyq qaraıýy úshin emdi áli de jalǵastyrýym kerek,- deıdi ǵaryshker.
Qorytyndy

Imandylyq baǵytyndaǵy eńbekterde Ejelgi Mysyr jerindegi pıramıdany tórt betin ǵalamdy jaratýshy qudyrettiń tórt qyryna uqsatýy da kezdeısoq emes.Adamzattyń ushqyr oıyna nár bolar bul uqsastyqtar keler urpaq legine jańa mińdetter júkteıdi.
Pıramıdanyń tańǵajaıyp qupıa syrǵa tolylyǵy, onyń qýystarynyń, bólmeleriniń qupıasyn ashqan ǵalymdardyń, zertteýshilerdiń, arheologtardyń birinen soń biriniń esh sebepsiz kóz jumǵandyǵy.
4 myń jyl adamzat tarıhy úshin uzaq kóringenmen zamana úshin qas qaǵym sátteı ǵana. Ári asqar shyńdaı tas pıramıdanyń shyn máninde Perǵaýynnyń janymen de, rýhymen de esh qatysy joq. Asylynda, ol tas eskertkish máńgilikti ańsaýdyń rámizi bolyp qana qalǵan. Olaı bolsa, máńgilikti pánı dúnıeden tabam deý adasýshylyq. Álemniń patshasy, meıli kósheniń qaıyrshysy bolsyn, ımanǵa kelmese, máńgilikke degen armanyn qanaǵattandyra almaıdy. Baqı dúnıege senbegen soń, máńgiliktiń de máni joq. Kim bolsa da pıramıdanyń ıelerine uqsap, «bu dúnıelik máńgilikterdiń» jeteginde adasýmen toryqqan kúı keshedi. Al, baıaǵyda salynyp, bizge jetken bul pıramıdalardan biz adam ómiriniń de, dúnıeniń de ótpeli ekendigin paıymdaıtyn ǵıbrat alsaq deımiz.

Astana qalasynda salynǵan Beıbitshilik pen Kelisim saraıy pıramıda pishindes. Astana qalasyndaǵy Beıbitshilik jáne Kelisim saraıyna aınalǵan bul pıramıda ǵımaraty ıdeıasynyń túp avtory – Qazaq eliniń basshysy Nursultan Ábishuly Nazarbaev. Qazir Beıbitshilik jáne kelisim saraıynda baı akýstıkaǵa negizdelgen 1500 oryndyq opera zaly men mańyzdy kelisimderge qol qoıylatyn aspaly zal, murajaı, kórme zaly, kitaphana, barlyq dástúrli din ókilderiniń keńseleri jumys isteıdi. Álemdik jáne dástúrli din lıderleriniń sıezeri ótkizilip júrgen zal Nú-Iorktegi Birikken Ulttar Uıymy Qaýipsizdik Keńesi otyrystarynyń zaly úlgisinde jobalanǵan. Bul ǵımarat halyqaralyq deńgeıdegi qaı sharany ótkizýge de óte qolaıly.
Botanık ǵalymdar mundaı pıramıdalardy orman-toǵaı, dalaly jerlerge qoıyp , qatary sırep nemese múldem quryp ketý qaýipi bar ósimdikter dúnıesin qalpyna keltirýge paıdalanýdy jón kórýde.

Syrtta 40 gradýs sýyq bolsa da , ortasyna qoıylǵan sý qatpaıtyn pıramıdalardyń ekinshi úlgisi Qyzyl ǵalamshar (Mars) betinde de bar ekeni belgili boldy.
Qalaı desek te bul tereńirek úńilip, zertteýge turatyn qubylys.

Ádebıetter


1. Qazaqstan ulttyq ensıklopedıasy. 6-tom.
2. «Zerde» jýrnaly. 1994j. №7,9
3. Ejelgi dúnıejúzi tarıhy
4. M.Stıngl. «Taıny ındeıskıh pıramıd» M. «Progres» 1982.
5. Nensı Djenskıns. «Ladıa pod pıramıdoı» M. «Naýka» 1986.
6. Peter Elebraht. «Tragedıa pıramıd» M. «Progres» 1984
7. A.Domashnev. T.Drozdova. «Iz glýbıny vekov» M. «Molodaıa gvardıa» 1985.
8. «Qazaqstan»: Ulttyq ensklopedıa / Bas redaktor Á. Nysanbaev – Almaty «Qazaq ensıklopedıasy» Bas redaksıasy, 1998 ISBN 5-89800-123-9, X

---