InfoHub Logo

Kompúter degenimiz ne? Bul – aqparat jáne málimettermen jumys isteıtin elektrondy qurylǵy. Onyń aqparatty saqtap, óńdep, alyp, taratyp jáne t.b. áreketter isteýge múmkindigi bar. Siz kompúterdiń kómegimen qujattarmen, elektrondy poshtamen jumys isteýge, oıyn oınaýǵa, veb-paraqshalardy aqtarýǵa, sonymen qatar kestelermen, prezentasıalarmen jumys isteýge, vıdeolar kórýge jáne t.b. kóptegen ister isteýge bolatynyn biletin shyǵarsyz.

Bul jazbada biz kompúterge jańadan otyrǵandardyń «kompúter degen ne jáne kompúterdiń qandaı túrleri bar» degen sıaqty negizgi suraqtaryna jaýap bermekpiz.

Aparattyq jasaqtama jáne baǵdarlamalyq jasaqtama

Sózimizdi jalǵastyrmas buryn, siz myna mańyzdy zattardy bilip alýyńyz kerek: Bul kompúterdiń aparattyq jasaqtamasy nemese basqasha aıtqanda «Temir», sonymen qatar baǵdarlamalyq jasaqtama nemese kompúterde sizdiń jumys isteıtin baǵdarlamalaryńyz.

Aparattyq jasaqtama (temir) — bul biz qolmen ustap kóre alatyn kompúterdiń bóligi, ıaǵnı monıtor, júıelik blok, pernetaqta nemese tintýir (mouse). Sonymen qatar kompúterdiń aparattyq bóligine barlyq ishki komponentter kiredi, mysaly, júıelik bloktyń ishinde ornalasqan júıelik taqta.

Baǵdarlamalyq jasaqtama – bul kompúterdiń aparattyq bóligin basqaratyn zat, ıaǵnı qarapaıym sózben aıtqanda bul Microsoft Word, Excel, Windows, braýzerler, oıyndar jáne t.b. baǵdarlamalar. Tómendegi sýrette prezentasıa qurýǵa kómektesetin Microsoft PowerPoint baǵdarlamasyn kóre alasyz.

Sizdiń kompúterdegi barlyq áreketterińiz aparattyq jasaqtama men baǵdarlamalyq jasaqtamaǵa tikeleı qatysty. Mysaly, qazir siz osy veb-paraqshany ashyp otyrsyz jáne veb-braýzerdiń (baǵdarlamalyq jasaqtama) kómegimen maqala oqyp otyrsyz jáne oń qolyńyzben sol paraqshalardy aqtarýǵa kómektesetin tintýirdi (aparattyq jasaqtama) ustap otyrsyz.

Kompúterdiń túrleri men tıpteri

Kóptegen adam kompúter sózin estigende derbes kompúter nemese noýtbýkty elestetedi. Alaıda, túrleri men mólsherleri ártúrli kompúterler bolady jáne olar kúndelikti ómirde ártúrli fýnksıalardy atqarady. Siz bankomattan aqsha alǵanda, sýpermarkette azyq-túligińizdi baǵasyn anyqtaıtyn skanerden ótkizgende nemese kálkýlátor qoldanǵanyńyzda. Munyń bári kompúter, tek tıpi men maqsaty basqa.

Ústel ústilik kompúterler

Biz ústel ústilik kompúterlerdi jumysta, úıde, mektepte, kitaphanada jáne t.b. jerlerde qoldanamyz. Olar kishkentaı, ortasha, úlken bola alady jáne ádette ústel ústinde turady. Ol pernetaqta, tintýir, monıtor jáne júıelik bloktan turady.

Kóptegen ústel ústilik kompúterlerdi jańartý, jetildirý nemese ishine jańa bólshekter salý ońaı. Ústel ústilik kompúterlerdiń taǵy bir artyqshylyǵy – bul olardyń baǵasy. Eger fýnksıonaldylyǵy jaǵynan birdeı bolatyn ústel ústilik kompúter men noýtbýkty salystyratyn bolsańyz, baǵasy jaǵynan ústelik ústilik kompúter arzanyraq bolatynyn baıqaısyz. Ústel kompúteriniń negizgi bólikteri týraly osy jerden oqı alasyz.

Portatıvti kompúterler

Kompúterlerdiń ekinshi tıpi – bul noýtbýkter. Bulardyń artyqshylyǵy, batareıamen jumys isteıtindiginde jáne jınaqy, ońtaılylyǵynda, sondyqtan ony kez kelgen jerde paıdalanýǵa bolady.

Noýtbýk ústel ústilik kompúterden kishkentaı bolǵandyqtan, ishki komponentterine qoljetimdilik qıynǵa soǵady. Bul degenimiz – siz oǵan ústel ústilik kompúterdegi sıaqty jańa bólshekter qosyp nemese ońaı jańarta almaısyz.

Planshettik kompúterler

Planshettik kompúterler nemese jaı ǵana «planshet». Olar noýtbýkten de jınaqy ári ońtaıly. Pernetaqta men tachpadtyń ornyna mátindi terý men navıgasıa úshin sensorlyq ekran qoldanylady. iPad — planshettik kompúterge mysal bola alady.

Planshet ústel ústilik kompúter nemese noýtbýktyń ornyn tolyq basa almaıdy, óıtkeni baǵdarlamalardy ashýǵa jáne qujattarmen jumys isteýge noýtbýk nemese ústel ústilik kompúter yńǵaıly. Biraq eger siz jaı ǵana oıyn oınap, áleýmettik jelide otyryp, vıdeo kórip, mýzyka tyńdaýdy oılasańyz, onda planshet kompúterdi tolyqtaı almastyra alady.

Serverler

Server — bul jelidegi basqa kompúterlerdi qamsyzdandyratyn kompúter. Kóptegen fırmalar, ónerkásipter aqparat saqtaıtyn faılyq serverlerge ıe. Server qarapaıym ústel ústilik kompúter nemese odan da úlken pishindi bola alady.

Serverlerdiń ınternette mańyzy zor. Olar ózderinde veb-paraqshalardy, saıttardy, sýretter men vıdeolardy saqtaıdy. Jáne olardyń qaýipsizdigi men braýzerde júktelý ýaqytyna jaýap beredi.

Kompúterdiń basqa da tıpteri

Biz kompúter dep qabyldaı bermeıtin, negizinde mamandandyrylǵan kompúter bolyp keletin kóptegen qurylǵylar bar. Mine, birneshe mysal:

Uıaly telefondar: búginde olar buryndary tek kompúterde ǵana isteýge múmkin bolatyn kóptegen fýnksıalardy usyna alady, mysaly, oıyn oınaý, fılmder kórý jáne t.b. Mundaı telefondardy smartfon dep ataıdy.

Oıyn prıstavkalary: vıdeo oıyndardy oınatýǵa arnalǵan kompúterdiń mamandandyrylǵan túri. Olar ústel ústilik kompúterler sıaqty kópfýnksıonaldy bolmasa da, olardyń kóbi ınternette veb-paraqsha ashý sıaqty tapsyrmalardy oryndaı alady.

Teledıdarlar: kóptegen teledıdarlar búginde ınternetke kirýge nemese fılmderdi onlaın kórýge múmkindik beretin baǵdarlamalar men qosymshalardan turady.

Derbes kompúterler jáne Mak

Derbes kompúterler eki túrli bolady: DK (Derbes Kompúter) jáne Mak. Ekeýi de tolyqtaı fýnksıonaldy, biraq syrt kelbeti ártúrli.

DK: Mundaı kompúter eń alǵash 1981 jyly shyǵarylyp, IBM PC dep ataldy. Keıin osyǵan uqsas kompúterlerdi basqa kompanıalar da shyǵara bastady. Búginde bul DK-niń eń kóp taralǵan tıpi jáne oda Microsoft Windows operasıalyq júıesi jumys isteıdi.

Mak: Bul kompúterlerdi Apple Inc. kompanıasy 1984 jyly shyǵara bastady. Ol qoldanýshynyń grafıkalyq ınterfeısi (GUI) bar alǵashqy kompúter bolyp sanalady. Olarda Mac OS X operasıalyq júıesi paıdalanylady. 

Oqýǵa keńes beremiz:

Kompúter neden turady? Ústel kompúteriniń negizgi bólikteri

Jumys istep turǵan eń eski kompúter

Kompúter tarıhy

---