InfoHub Logo

Ol «ózekti janǵa bir ólim» ekendigin jáne óziniń aqtyq demi bitken kúni ana dúnıeniń qonaǵy atanatyndyǵyn anyq biletin. Buǵan ishteı daıyn bolatyn. Biraq, ózin tiriler qaýymy jer qoınyna tapsyrǵan kúnniń túninde, qatal azapqa túsetindigin, táni jyrtqyshtyq sezimmen talanyp, jany buǵaýǵa alynatyndyǵyn oılamapty. Myna ómirde jibergen qatelikterim men jasaǵan kúnálaryma oraı jazalanarmyn, alaıda jer betinde adamdar kóp qoı, o dúnıe attanyp jatqan, qaısybirimizdi tergep, tekserip, elekten ótkizedi dersiń degen pendelik túısikpen shekteletin. Tánimniń shirip, topyraqqa aınalary haq, sondyqtanda janymdy kóp qınap qaıtsin, sebebi óziniń bergen janyna sonshalyqty ekpinmen shúılige qoımaıtyn shyǵar dep túıgen. Al jaryq dúnıe topyraqpen kómilip, eń sońynda núktedeı ǵana sańylaýdan syǵalaǵan sáýleni bir qıyrshyq jaýyp, tas túnekke oranǵan sátte qurt-qumyrsqa sekildi denesin titirketken tylsym kúsh, sol kúni kesh batqansha kóz aldyna áldebir elesterdi ákelip, ótken kúnderdi júgirtip ótip, áýre-sarsańǵa salǵan edi. Bul ýaqytta jany ózinen ajyraı qoımaǵan-dy. Ózin oraǵan kebindi sheship tastap, qabir ishinde ári-beri júrdi. Tiri kúninde tolyq bilmese de, ólgen adamdardyń tergeýge túsetinin estigeni bar. Kim tergeıdi, qalaı tergeıdi, ol jaǵyna sanasy jetpedi. Tek janynyń bir kúnderi azattyq alyp, óz erkimen ketetindigin sezetin. Táni men jany bóliný úshin, ózin qurbandyq retinde esepteıtin.

Sonymen túndi kútti. Ne bolar eken dep. Kesh batty. Shubatylǵan qara shapanyn jamylyp tún jetti. Degbirsizdene bastady. Qaıtadan kebindi oranyp, ornyna baryp jatyp aldy. Qas-qaǵym sátte qabirdiń ishi úlken alańqaıǵa aınaldy. Basyn kóterip qarap edi, ózi jatqan jerden eki baǵytqa jol bastalady eken. Ushy kórinbeıdi bul joldyń. Bulaı shaljıyp jata bergenim bolmas dep, kebindi qaıtadan sheship tastap, ornynan tura bergeni sol, qarsy aldynan eki beıne shyǵa keldi. Bet-júzderi kórinbeıdi, ekeýi ústerine bastaryn búrkep turatyn shapan kıip alǵan. Biri aq, ekinshisi qara tústi. Aq tústi shapan kıgeni erte zamandarda patshalardyń jarlyǵyn oqyp turǵan adamdy eske túsiretin shubatylǵan qaǵaz ustap alǵan qolyna. Onyń qanshasy oraýly tur jáne. Qara tústi shapan kıgenniń bir qolynda jalǵyz paraq qaǵaz, esesine ekinshi qolynda almas qylysh bar. Jarq-jurq etedi, alystan kórinip turǵan belgisiz ottyń sáýlesimen. Ol ornynan tik turdy. «Tizerlep otyr» degen ámirdi estidi. Aıtqandaryn eki etpedi.

— Biz bastaımyz, durystap tyńdap al.

Qulaǵyn túrdi. Aq kıimdi adam(kim biledi, bálkim adam emes te shyǵar) sál kidirip qaldy da, «Sizge sońǵy múmkindik beriledi. Qaısysynan bastaıyq: tirliktegi jaqsy isterińizden be, álde jamandyqtan ba?» dep surady.

— Jamandyqty estigenmen, artynan úlken jaqsylyqtar jubatar bolar. Sondyqtan da áýeli jamandyqtan bastańyzdar.

Qara tústi kıim kıgen adam bir adym alǵa shyqty.

— Siz bar ómirińizde úsh qıanat jasapsyz.

Ol qýanyp ketti. «Sonda alpys úsh jyldyq ǵumyrymda úsh-aq ret qate basqanym ba, onsha-munsha aýyr nárse emes qoı» dep oılap úlgergeninshe, Qara kıimdegi adam:

— Biraq osy kúnálaryńyzdy sizge úsh júz jyldyq ǵumyr berip jer betine qaıtarsa da aqtaı almaısyz.

— Úsh júz jyl deıdi... aıyp bolmasa sol kúnálarymdy aıtyp berersiz?

— Qazir bastaımyz. Mine, siz on alty jasyńyzda tabanyńyzben taptap bir qumyrysqany óltirgensiz. Sizdiń qolyńyzdan jahannamǵa attanǵan sol qumyrysqa qazir jumaqta, «biraq meniń mekenim tozaq edi» dep, áli kúnge deıin qapalanyp júr.

— Munyńyz qalaı? Qumyrysqa jumaqta júrse, kerisinshe maǵan rahmet aıtpaı ma? Kim qurt-qumyrysqaǵa qarap júr deısiń.

— Siz ózińizge ǵana jaýap berińiz?

— Jaraıdy, meniń sol sát esime túspeı otyr. Baıqamaı basyp ketýim de múmkin ǵoı.

— Eger siz tabanyńyzdyń astynda ne jatqanyna mán bermeıtin bolsańyz, ózge isterdi qalaı atqardym dep oılaısyz?

— Qoıyńyz endi. Munyńyz kópe-kórneý jala jabý ǵoı.

— Endi bizge de aýyz salaıyn dedińiz be? Bul tipten keshirilmeıdi.

Qara kıimdi adam shart qımylmen qolyndaǵy almas qylyshty sermep qaldy. Ol qolynyń bileginen shabylyp qalǵanyn kórdi. Qalǵany jerde dirildep jatyr. Shyńǵyryp jiberdi. Ana ekeýi miz baqpaıdy. Jalma-jan ornynan turyp, kebinniń shetinen jyrtyp aldy. Atqylaǵan qandy toqtatpaq oımen sholaq qolyn orap jatqan, «Orynyńa otyr» dep buıyrdy ekeýi. Kózi qaraýytyp barady. Sonda da bar kúshin salyp saý qolymen ekinshi sholaq qolyn orap tastady. Júregi aınyp, qusqysy keldi. Qara kıimdi adam janyna jaqyndap keldi de, almas qylyshty tamaǵyna taqap turyp: «Janynyń táttisin qara. Qumyrysqaǵa budan aýyr bolǵan» dedi. Sosyn qylyshtyń lypyp turǵan júzimen onyń betin tilip jiberdi. Ol qatty shyńǵyrdy.

Qara kıimdi adam óz sózin jalǵastyrdy.

— Siz taǵy da jıyrma jeti jasyńyzda bir qumyrysqany tabanyńyzben ezip ketkensiz.

— Qudaı-aý, basqasy quryp qaldy ma, nemenesine qumyrysqa jaıynda aıta beresiz. Adam óltirgender de bar ǵoı.

Ol ózin qorǵashtap, áldenelerdi aıtyp jatqan, «Daýryqpa» degen kesimdi buıryqty estidi.

— Siz áýeli ózińiz úshin jaýap beresiz.

— Bulaı jaýap bergeni qurysyn.

Qara kıimdi adam almas qylyshty taǵy da siltedi. Ol ekinshi saý qolyn tartyp úlgergenmen, jalańdaǵan ótkir júz keýde tusyn osyp ótti. Shybyn jany shyrqyrady. Yrsıǵan keýdesiniń ár jaǵynan júregi kórinedi. Áreń degende tilge keldi.

— Mynaý, tirlikte kórmegen qorlyǵym ǵoı. Adamdy ajal qushtyrmaı tynbaıtyn shyǵarsyńdar.

Tistenip, kektenip aıtty.

— Siz onsyz da ólgen adamsyz. Bar erkińiz bizdiń qolymyzda.

— Odan da birden basymdy shaýyp tastamaısyńdar ma?

— Joq, siz ár kúnáńizge oraı jazańyzdy alýǵa tıissiz.

— Onda ákelińiz, ózim-aq keýdeme suǵyp alaıyn.

Ol Qara kıimdiniń qolyndaǵy almas qylyshqa umtyldy. Almas qylysh jarq etti. Ol ókirip baryp qulady. Sol aıaǵy tizesinen joq. Qan toqtar emes. Kóziniń aldy tumandandy. Qara kıimdi adam esh alańsyz onyń úshinshi kúnási jaıynda bastaı bergen, sál óz-ózine kelgen ol, ornynan aqyryndap turdy da, shoınańdap qasha jóneldi. Qýyp kele jatyr dep oılaǵan, biraq artynan: «Sizge jumaqtan da, tozaqtan da oryn joq. Janyńyz endi máńgilik qańǵyryp júredi» degen qatqyl daýys jańǵyryp jatty. Mán bermesten aýyr aǵashtarmen bastyrylǵan qabirdiń tóbesin, qýys-qýystaryn saý qolymen tyrmalaı berdi. Tez arada qabirdiń syrtyna shyqty. Janyna qatty batsa da keýdesin kere tereń tynystady. Tań bozarypty. Tómpeshik bolyp jatqan qabirine qarap edi, janynan qumyrysqanyń kishkentaı ıleýin kórdi. Esh oılanbastan qumyrysqa ıleýiniń janyna júgirip baryp, barmaqtaı ǵana tesikten ishine súńgip ketti. Óziniń endigi máńgilik mekeni osy shyǵar dep oılady.

---