InfoHub Logo

Bes kórinisti qoıylym

Sultan – ata, 65 jasta
Tumar – apa, 64 jasta
Azamat – qaladan kelgen nemere, 14 jasta
Aıjan – nemere, 14 jasta
Aqjol – nemere, 13 jasta

Birinshi kórinis

Sultannyń úıi. Tórde bir dıvan, sol jaqta bir dıvan, eki kreslo jáne ortada ústel, aınalasynda 6-7 oryndyq tur. Sultan oryndyqta otyryp, ekinshi oryndyqtyń arqalyǵyna bir ushyn baılap, qamshy órýge daıyndap qoıǵan qaıys taspalardy bákisimen sydyryp otyr. Syrttan Aqjol men Azamat jarysa kiredi. Ekeýi de kóńildi.

Aqjol (Sultanǵa jaqyndap kelip). Ata, men Azamatty aýyl shetindegi Dúısenniń sharýashylyǵyna ertip bardym. Ol ondaǵy kók dónen, qasqa taıynshalardy, qozy-laqtar men shýdaly túıe-lerdi qyzyqtady.

Sultan. Aınalaıyn, Aqjoljan, durys istegensiń, Azamattyń bárin de kórip, bilip, úırene bergeni jaqsy.

Azamat. Ata, ata, Aqjol túıeni bylaı verevkasynan ustap alyp (bárin de is-qımylmen kórsetedi), aldymen na kolene, sonan soń prámo otyrǵyzdy.

Aqjol (kúle sóılep). Verevka emes, ol túıeniń buıdasy. Men túıeni otyrǵyzǵam joq, shógerdim. (Azamattyń sózin túzete qaıtalaıdy.)

Azamat. Men buıdany qatty tartyp edim, ol maǵan «vaaf» dep trava plúnýl.

Aqjol. Jo-joq, ata, bul buıdany qatty tartqanda murny aýyryp, «a-ap» degende aýzyndaǵy kúısep jatqan shóbi shashyrap ketti.

Sultan (istep otyrǵan jumysyn toqtatyp qoıyp, kúlimsireı ekeýin kezek-kezek qyzyqtaı tyńdaıdy). Oı aınalaıyndarym-aı, qyzyq bolǵan eken ǵoı. (Olardy qostap qoıady.)

Azamat. Aqjol túıeniń eki «gorkasynyń» arasyna kórpe saldy da, onyń arqasyna vot tak (butyn taltaıtyp kórsetip) otyryp aldy.

Aqjol. «Gorka» emes, eki órkesh qoı, men oǵan minip aldym da: «Shúý, shúý» dep sanyna sıpaı qamshylap edim, ol ushyp turdy.

Azamat. Sen qulaı jazdadyń ǵoı.

Aqjol (namystana qyzbalanyp). Iá, saǵan... men onyń tizgin ǵyp jasaǵan buıdasy men aldyńǵy órkeshinen myqtap ustap alǵam.

Azamat (atasyna qaratyp). Ata, ata, túıe bystreı-bystreı júgiredi eken. Velosıped mingen balaǵa da jetkizbeı ketti.

Sultan. Azamatjan-aý, Aqjolǵa sen de nege mingesip almadyń?

Azamat.. Mingesken degen ne, ata?

Sultan. Mingesken dep eki adam birlesip bir túıege biriniń artyna biri mingendi aıtady.

Azamat. Ata, men alǵashqyda qoryqtym. Keıin úırenemin ǵoı.

Sultan (oryndyǵynan turyp kelip, Azamatty arqaǵa qaǵyp). Jaraıdy, jaraıdy, birtindep-birtindep bárine de úırenesiń. Aqjoldan qalmasań boldy, ol saǵan bárin de úıretedi.

Aqjol. Ata, Azamat qalalyqtardyń ishindegi qazaqjandysy eken. Men biraz jerge jelip baryp kelgen soń ol túıeni shýdasynan sıpady, órkeshterin ustap kórdi.

Azamat. Ondaǵy bir apa basqa túıeden sút aldy. Sonan soń baılaýly turǵan balasyn sheship jiberip edi, ol mamasynyń prámo stoıa sútin ishti.

Sultan (úı ishinde Azamatqa kúle qarap, arly-berli júrip). Sút aldy demeıdi, túıeni saýdy deıdi. Onyń balasyn – bota deıdi. Áı, osy sen qalada shubat iship kórdiń be?

Azamat. Iá, ata, toılarda ishtim, kıslyı...

Sultan (suq saýsaǵyn shoshaıta dáleldep). Sol shubat sen óziń kórgen túıeniń sútinen jasalady.

Aqjol. Ata, myna gorodskoıyń shubat ishtim dep maqtanady. Al mal ataýlynyń aty-jónderin de bilmeıtin bým-bým ǵoı.

Azamat (Aqjolǵa). Eı, sen mazaqtaı bermeı, qoıshy. Ata (júzi-nen qýanysh esip), men jylqynyń da balasyn, sıyrdyń da balasyn, qoıdyń da balasyn, eshkiniń de balasyn kórdim. Bári de ádemi bolady eken.

Sultan (Azamatty kúle arqaǵa qaǵyp). Maldyń balasy de-meıdi, olardyń árqaısysynyń ataýlary bar. Jylqynyń balasyn – qulyn, sıyrdikin – buzaý, qoıdikin – qozy, eshkinikin laq deıdi. Olardy shatastyrýǵa bolmaıdy.

Aqjol (qyzbalana). Ata, Azamat qyzyǵyp ketti ǵoı deımin, qozy men laqty eki qolymen qapsyra qushaqtaı kóterip alypty. Jelidegi qulyndardyń bastarynan qushaqtap, mańdaılarynan súıip júr.

Azamat. Jeli degen ne, a? Ne veter?

Aqjol. Jel ustalmaıdy ǵoı, ha-ha-ha (taǵy da mazaqtaı kúledi).

Sultan (qolymen kórsete). Jo-joq, Azamat, veter emes, qulyndardy baılaýǵa arnap, eki jaq shetinen eki myqty qazyq qaǵyp, sol eki qazyqqa qatty tartyp baılaǵan jipti – jeli deıdi.

Azamat (tańdana). Al qazyq degen ne?

Aqjol kúlip qoıyp dıvan, kreslolardyń ústin rettep, oryndyqtardy oryn-oryndaryna durystap qoıyp, stoldyń ústindegi gazet-jýrnaldardy jınaqtap júr.

Sultan. Qazyq degen bir jaǵy úshkirlenip, jerge qaǵýǵa laıyq-talyp jasalǵan uzynsha temir nemese aǵash. Orysshasy – kol.

Azamat (kúlimdep). Da, túsindim, ata, men bar ǵoı qulynnyń jyp-jyltyr, ádemi júnderinen sıpadym.

Sultan (kúlip). Iá, qulynnyń kekili, jaly, quıryǵy bolady. Olardy map-maıda qyl dep ataıdy.

Azamat. Ata, potom ıa qulynǵa mingim keldi. Ol chýdak eken, tura qashty. Men chýt-chýt bylaı (qımylmen kórsetip) jyǵyla jazdadym.

Aqjol. Azamat, ol baılaýdan bosaǵan soń asyr saldy ǵoı, á?

Azamat. Mamasynyń qasynda quıryǵyn bulǵańdatyp qoıyp sekirip júr. Qozy-laqtar da qatty oınaqtaıdy eken.

Aqjol. Ata, Azamat bárine de qyzyǵyp qarap júr.

Azamat. Qozylar da, laqtar da shetterinen gımnastar ǵoı, ata. Bıik jınalǵan shópterge de, jartastarǵa da sekirip shyǵyp, sekirip túsip, oınaq salady eken. Naverno shetterinen jeńil atletıkadan master sporta (bári jarysa kúledi).

Aqjol. Azamat, sen kóp maldy birinshi ret kórdiń ǵoı, á?

Azamat. Iá, Aqjol. Ata, bizdiń zooparktegi qozylar men laqtar nege kóńilsiz, a?

Aqjol(kúle jaýap qatyp). Seni qorshaýǵa qamap qoısa, kórer edim?

Sultan. Azamatjan-aý, qozy-laqtar da sen sekildi keń dalada saıran salǵandy unatady ǵoı.

Sahna qarańǵylanady.

Ekinshi kórinis

Sultannyń úıi. Zal. Sultan dıvanda Túrkeshtiń «Kóńilashar» kúıin shertip otyr. Azamat Aqjoldyń bólmesinen shyǵyp, aqyryn kelip atasy otyrǵan dıvannyń janyndaǵy oryndyqqa jaıǵasady. Sultannyń dombyra pernelerinde órli-qurly júgirgen saýsaqtaryna kóz almaı qarap, kúıdi bar peıilimen tyńdap otyr.

Azamat (kúı aıaqtalǵan sátte).Ata, dombyra oınaǵandy jaqsy kóremin. Úıretesiz be, a?

Sultan (meıirlene). Oı, aınalaıyn, qasıetti qońyr dombyraǵa áýestigiń bolsa, onda sen qazaqtyǵyńdy joǵaltpaǵan ekensiń. Boıyńda qanyń bulqynyp tur-aý, balapanym. (Ózi dıvanǵa túzelip otyryp) Kel, berirek, jaqyndaý otyr. Onda aldymen eń jeńil úırenetin, biraq maǵynasy jaǵynan aýyr ánnen bastaýymyz kerek. «Elim-aı» degen ándi estýiń bar ma? Mine, bylaı (dombyraǵa qosylyp aıtady).

Qara taýdyń basynan kósh keledi-aı,

Kóshken saıyn bir taılaq bos keledi-aı,

Elim-aı, elim-aı!..

Azamat. Iá, ata, estigenmin.

Sultan. Endeshe osy ánniń áýenin dombyrada úırený ońaıyraq. Azamatjan, sen ándi óziń bilgenińshe yńyldap aıtshy.

Azamat yńyldap aıtady.

Sultan (qýana). O-o, balapanym, óte jaqsy. Án aıtýǵa beıimiń de, dybys qabyldaý qabiletiń de maǵan unady. Endi dombyranyń pernelerine qara. Alǵashqyda bir ishekpen, bir-bir qaǵyspen ǵana úırenemiz. Mine, bylaı: ústińgi ishekke ashyq bir qaǵys, sol ústińgi ishektegi 2-perneni saýsaǵyńmen basyp turyp bir qaǵys, 3-pernege bir, 5-pernege bir, taǵy da 3-pernege bir, 2-pernege bir, ashyq ishekke bir qaǵys jasap, sony bir-eki dep sanaǵansha úzilissiz sozylatyn terbelmeli qaǵysqa (tremola) ulastyrasyń; endi taǵy ashyq ishekke bir, ekinshi perneni basyp turyp bir, úshinshi pernege bir, besinshi pernege bir, astyńǵy ishektiń 2-pernesine bir, eki sanaǵansha terbelmeli qaǵys jasaısyń. Sonda «Qarataýdyń basynan kósh keledi-aı» dep aıtylatyn ánniń birinshi joly shyǵady. Endi sol astyńǵy ishekke ashyq bir, 2-pernege bir, 3-pernege bir, 2-pernege bir, ashyq ishekke bir; ústińgi ishektiń 3-pernesi men astyńǵy ishektiń ekinshi pernesine jyldam-jyldam bir-bir, astyńǵy ashyq ishekke terbelmeli qaǵys beresiń. Taǵy da ústińgi ishekke ashyq bir, 2-pernege bir, 3-pernege bir, 5-pernege bir, astyńǵy 2-pernege terbelmeli qaǵys kerek. Bul – ánniń «Kóshken saıyn bir taılaq bos keledi-aı!» degen ekinshi joly. Al astyńǵy 2-pernege bir, ashyq ishekke bir, ústińgi 3-pernege terbelmeli; taǵy da ústińgi 3-pernege bir, ekinshi pernege bir, ashyq ishekke terbelmeli qaǵys ber. Sonda «Elim-aı, elim-aı!..» degen qaıyrmasy aıtylady.

Azamat. Ata, asyqpaı, qaıtalap shertińizshi...

Sultan. Jaraıdy, aınalaıyn. Tek mynany durystap túsinip al. Baǵanadan úırengenderimizdi qaıtalap oınar bolsań, án shýmaǵynyń «El-jurtynan aırylǵan qıyn eken-aı, Qara kózden móltildep jas keledi-aı! Elim-aı, elim-aı!» degen jalǵas eki joly qaıyrmasymen birge qaıtalanatyn bolady. Túsinikti me?

Azamat (basyn shulǵyp). Túsindim, ata.

Sultan. Endeshe durystap zer salyp qarap otyr.

Sultan sózin aıta otyryp ándi úsh-tórt ret qaıtalap shertedi. Sodan soń Azamatqa dombyrany ustatyp, aıtyp otyryp, qolymen kórsetip úıretedi. Sál úzilis jasaıdy.

Azamat. Ata, siz qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimisiz. Qamshy órý, er-toqym jasaý, aǵashtan ártúrli órnekti zattar

jasaý, dombyrada oınaý, án aıtý ónerlerin siz kimnen úıren-dińiz?

Sultan. Balam, ol – arǵy atalardan jalǵasyp kele jatqan mıras. Qazaq qazaqqa tánniń bárin de bilýi kerek.

Azamat. Ata, meniń de naǵyz qazaq bolǵym keledi. Biletinderi-ńizdi úıretińizshi maǵan.

Sultan (rıza keıippen). Jaraıdy, botaqanym. Talabyńa nur jaýsyn. Qolymnan kelgenniń bárin úıretemin. Qazir jańaǵy úırengenderińniń bárin qaıtalap bir sherte ǵoı.

Azamat sanap otyryp, qaıtalaıdy. Keı jerlerde basqa pernelerdi basyp, artyq qaǵys jasap,  basqa dybystar shyǵaryp qoıyp, oǵan ekeýi máz bola kúlisedi.

Sultan. Mine, úırene-úırene kele kúı de tartatyn bolasyń. Bul qazaqtyǵyńa syn, balapanym!

Osy kezde syrttan qoldarynda zat salynǵan qoldorbalary bar Tumar apa men Aqjol kiredi.

Tumar (meıirlene). O-ho, otyrystaryń jarasypty ǵoı!..

Sultan (qýanyshty). Azamatjan dombyra úırenip jatyr.

Tumar (ol da qýanyp). O-ho, jaqsylyq qoı. Talabyńa nur jaýsyn, aınalaıyn.

Aqjol(qolyndaǵy dorbasyn ústeldiń ústine qoıyp, baryp qushaqtap). Apa, Azamat talantty ǵoı. Ol gıtarada da, forte-pıanoda da oınaıdy.

Sultan men Tumar(qosarlana). Órkeniń óssin, aınalaıyn!

Sahna qarańǵylanady.

Úshinshi kórinis

Aqjoldyń bólmesi. Bir qabyrǵaǵa kitap sóreleri qoıylyp, oǵan ret-retimen kitaptar jınaqtalǵan. Oń jaqta dıvan, ortada ústel jáne birneshe oryndyqtar tur. Bólmede Azamat, Aıjan, Aqjol – úsheýi otyr. Qoldarynda bir-bir kitap.

Aıjan. Men test qabyldaýshymyn. Qoldaryńdaǵy kitap, qaǵazdaryńdy jınastyryp, aýyzsha testke daıyndalyńdar. Azamat, sen ótken joly shetel klasıkteri men qazirgi kúngi shetel qalamgerleriniń shyǵarmalaryn jaqsy biletinińdi kórsettiń. Aqjol, sen de jas shamańa laıyq bilim jınapsyń. Al osy jolǵy testtiń suraqtary taza qazaqy rýhta bolady. Kópshiligin ótkende men túsindirgenmin. Odan soń biraz kitaptardy oqýǵa tapsyrma bergenmin.

Azamat qolyn kóteredi.

Aıjan. Iá, Azamat ne aıtqyń keldi?

Azamat. Testen ótkizýge para almaıtyn apaısyz ba? (Bári de kúledi.)

Aıjan. Jo-joq, taza bilimderińdi ǵana baǵalaımyn.

Aqjol qolyn kóteredi.

Aıjan. Aqjol, seniń ne aıtqyń keldi?

Aqjol (qýlana). Jaqsy bir balmuzdaq ákelip qoıyp edim, sony jep almaısyń ba, bul para emes qoı. (Kúlki.)

Aıjan. Joq, Aqjol, test kezinde eshteńege alańdaýǵa bolmaıdy. Sonymen, birinshi suraqqa men bir óleńdi ánimen aıtamyn. Sender sonyń avtory kim ekenin tabasyńdar.

Azamat men Aqjol bastaryn ızep, kelisedi.

Aıjan.

Bilekteı arqasynda órgen burym,
Sholpysy syldyr qaǵyp júrse aqyryn.
Kámshat bórik, aq tamaq, qara qasty,
Sulý qyzdyń kórip pe eń mundaı túrin?

Azamat (qýlana). Keshe dombyraǵa qosylyp aıtyp jatqan, Sultan atamnyń áni shyǵar. (Bári de kúledi.)

Aqjol. Ilıas Jansúgirovtiki emes pe eken?

Azamat. Jo-joq, Ilıas atada ondaı óleńder sırek. Sultan-mahmut Toraıǵyrovtiki bolýy múmkin, po-moemý.

Aıjan. Durystap oılanyńdar. Ári budan keıin bir suraqqa bir-aq ret jaýap beretin bolyńdar.

Azamat. Aıjan, bul talabyńa kelispeımin, pikirtalassyz oı órbimeıdi ǵoı.

Aqjol (Azamatty qostap). Iá, oı órbimese, mı da jumys istemeıdi.

Aıjan. Bul – test. Testte jaýap bir-aq ret beriledi.

Azamat. Jaraıdy, jaraıdy, Aıjan, aıtqanyńa kóndik.

Aqjol qolyn kóteredi.

Aıjan. Aqjol, sen asyqpa, Azamat oılanyp alsyn.

Azamat (sálden soń). Taptym, taptym. Áni de, sózi de Abaı ataniki ǵoı.

Aıjan. Durys, Azamat, ol kim bolǵan edi?

Azamat. Qazaqtyń uly oıshyl, fılosof, bas aqyny bolǵan.

Aıjan. Jaqsy, jaqsy.

Azamat qol kóterdi.

Aıjan. Iá, Azamat, ne aıtqyń keledi?

Azamat. Biz de seni bir synap kóreıikshi. Aqjol ekeýmiz shaǵyn kórkem qoıylymdy oınap beremiz, sen sonyń avtory kim ekenin aıtyp berýiń kerek...

Aıjan. Al, qane, men kelistim.

Aqjol (Aıjanǵa). Bul – ádebıet dúkeninde bolǵan jaǵdaı.

Aqjol bólmedegi kitaptar turǵan shkafty dúken retinde kórsetip, ózi satýshy bola qaldy. Azamat tutynýshyǵa uqsap, syrttan kirgendeı bolady.

Azamat. Maǵan ádebı egeý kerek edi.

Aqjol. Ony qaıtesiz?

Azamat. Tilimdi biraz egeý kerek edi.

Tilimdi jamandap júr...

Aqjol.

Egeý qalǵan joq, talap ketti.
Álginde bireý kelip,
Senbeı, aqtaryp qarap ketti.

Azamat. Jaqsy uıqasyńyz joq pa?

Aqjol. «Kózim – sózim» degen qalǵan.

Azamat. Óı, ol menen qalǵan.

Teńeý joq pa?

Aqjol. Joq, teńeý joq,

Teńeý bolmaǵan soń, demeý joq.

Azamat. Taqyryp kerek edi?

Aqjol. Ol da bolmaı tur.

Azamat. Jaqsy oılar joq pa?

Aqjol. Boldy, biraq bir kún boldy,

Onyń ózinde qyrǵyn boldy.

Azamat. Apyr-aı, bir oı saqtasań ne etedi?

Aqjol. Sóz bar, sóz alyńyz.

Azamat. Oı, sóz ózimizde de jetedi.

Azamat pen Aqjol Aıjanǵa qarap sahnada turǵandaı oıynnyń aıaqtalǵan izetin bildirip, alaqandaryn keýdelerine qoıa ıligedi.

Aqjol. Al, Aıjan, aıta qoıshy, bul kimniń shyǵarmasy?

Aıjan. Aqyn aǵalarymyzdyń biriniń týyndysy ǵoı.

Azamat. Aıjan, óleńniń maǵynasyna tereńirek úńilseńshi.

Aıjan. Túsinip turmyn, kókjelkeden urǵan sarkazmdy satıra.

Aqjol (ekpindeı). Nashar jazatyn qaısybir aǵalarymyzdy naǵashy qaljyńmen-aq tyrapaı asyrǵan ǵoı.

Azamat. Kúlkińdi kúltókpege tóktiretin naǵyz jatypatar.

Aıjan (oılana). Satıranyń saıypqyrany Ospanhan Áýbáki-rovtiń óleńi.

Aqjol men Azamat (qýana quptaı, qosarlana qolyn alyp). Jaraısyń, Aıjan. Dál taptyń.

Aıjan. Endeshe, endi meni tyńdańdar. Ótkende jattatqan «Aýylym» ániniń bir-bir shýmaǵyn qaıtalańdar. Ári ánniń avtory kim ekenin aıtasyńdar.

Azamat (ándete).

Kindigimniń jas qany,
Tamǵan jerim – aýylym.
Shabytymnyń asqary,
Samǵaýshy edi aýylym...

Aqjol (jalǵastyra, ártistershe qımyl kórsetip).

Jastyǵymnyń kýási –
Shurqyraǵan aýylym.
Jýsany men jýasy
Burqyraǵan aýylym...

Aıjan. Jattaǵan ekensińder. Endi áni men sóziniń avtoryn atańdar.

Azamat (kúlimdeı). Toıdan, qonaqtan kóńildenip qaıtqan sa-ıyn papam únemi osy ándi aıtyp, toqtamaı qoıady. Múmkin sol papamnyń shyǵarǵan áni shyǵar. (Kúlki.)

Aqjol (kúlip turyp). Sózi Jabaıyl Beısenovtiki, áni ataqty kompozıtor Temirjan Bazarbaevtiki.

Aıjan. Durys. Endi, ǵaryshqa ushqan qazaq aǵalarymyzdyń aty-jónderin atańdar.

Azamat. Laıka, Iýrıı Gagarın(kúlip turyp). Biri ıt, ekinshisi orys bolsa, qazaqtar – Áýbákirov pen Musabaev.

Aqjol(ádeıi tıise). Qaı Áýbákirovti aıtasyń, Ospanhan ǵaryshqa ushpaǵan.

Azamat. Toqtar Áýbákirovti aıtamyn. Ospanhan da satıranyń ǵaryshkeri.

Aıjan. Ábilseıit Aıhanov degen kim?

Aqjol. Sportshy. Kúres ónerindegi qaıtalanbas álemdik tulǵa, aty ańyzǵa aınalǵan halyq batyry.

Aıjan. Ábilhan Qasteev she?

Azamat. Ol – ulttyq rýhtaǵy ǵajaıyp sýretshi. Qylqalammen tabıǵatqa jan bitirgen dara talant.

Aıjan. Ekeýiń de jaraısyń. Ázirshe úzilis. Sonan keıin kelesi testke tapsyrmalar beriledi.
Sahna qarańǵylanady.

Tórtinshi kórinis

Sultan atanyń úıi. Zal. Sultan dıvanǵa otyryp, bir oryndyqty arqalyǵyn ózine qarata qoıyp, soǵan qaıystyń bir shetin baılap, endi bastap qamshy órip otyr. Esikten Azamat pen Aqjol jarysa kirip, Sultannyń qasyna jaqyn barady.

Sultan. Dál ýaqytynda keldińder. Azamat, balam (suq saý-saǵymen kórsetip), oryndyqty durystap qoıyp, qaıystyń myna shetin ustap otyr. Men saǵan qamshy órýdi úıretemin. Bul da ulttyq ónerdiń bir túri. Al sen, Aqjoljan, óz bólmeńe bar da, ótkendegi aıyldyń órimin jalǵastyr.

Aqjol. Jaraıdy, ata (kórshi bólmege ketedi). Azamat qaıysty sheship alyp, Sultan aqsaqaldyń qarsy aldyndaǵy oryndyqty durystap qoıyp soǵan jaıǵasady.

Sultan. Aınalaıyn, Azamat, sen endi muqıat qadaǵala. Bizdiń qazirgi óretinimiz – tórt taspadan óriletin shybyrtqy qamshy. Munyń alty, on, on eki taspadan óriletin buzaýtis, dyr, doıyr deıtin taǵy basqa da túrleri bolady. Olardyń órimi buǵan qara-ǵanda áldeqaıda kúrdelirek. Eshteńege alańdamaı, kóńilińdi beri aýdar.

Azamat. Jaraıdy, ata.

Sultan. Mynalardy (kórsetip) bólek-bólek taspa deıdi. Osy taspalardyń birinshisin bylaı, ekinshisine aıqastyrasyń. Endi tórtinshi taspany úshinshi taspanyń astynan alyp, kelesisiniń ústinen, myna shetkiniń astyna jiberesiń. Budan ary osyny qaı-talaı beremiz. Taspalar ortaǵa, shetke aýysyp túsip otyrady.

Azamat. Ata, jaılap órińizshi, esime saqtap úlgirmeı jatyrmyn.

Sultan. Mine, bylaı (eki-úsh qaıtalap kórsetedi).

Azamat. Ata, endi men órip kóreıinshi.

Sultan. Jaraıdy. Andaǵy jaǵyn ákel, men ustap otyraıyn.

Azamat. Minekıińiz, ata. (Órim jaǵyn óz qolyna alyp biraz oılanyp otyrady.) Al bastadym.

Sultan. Iske sát, aınalaıyn.

Azamat óredi.

Sultan. Toqta, toqta, Azamatjan. Tórtinshisin úshinshi taspanyń astynan jiber. Áıtpese, órimiń domalanbaı, jalpaıyp qalady.

Azamat. Mine, ata, úshinshi taspanyń astynan, ekinshiniń ústi-nen, birinshi taspanyń astynan aldym.

Sultan. Bunyń durys shyqty. Ary qaraı jalǵastyra ǵoı.

Azamat. Mine, ata.(Órýdi jalǵastyrady.)

Sultan. Birine birin aıqastyrǵanda taspalardy qatty tart. Sonda bolbyramaı, berik óriledi. Ara-arasynda myna múıiz ysqyshpen (kórsetip) taspalardy ysqylap-ysqylap qoısań, jymdasa túsetin bolady.

Azamat. Jaraıdy, túsindim.

Sultan. Myna men ustap otyrǵan, tilinbegen tutas jaǵyn – alaqan deıdi. Órilip bitken soń osy alaqan jaǵynan tobylǵy nemese yrǵaı sapqa saptalady. Saptaýdyń da órip, bylǵarymen qaptap, túrli tústi jyltyraq temirlermen saqınalap degen sıaqty tolyp jatqan túrleri bar. Sonan soń qolǵa ilip júretin búldirge taǵylady. Al qamshyny shashaqtaý degenniń ózi úlken sheberlikti qajet etedi. Órme shashaq, ilme shashaq, taǵy basqa birneshe túrge bólinedi. Qamshynyń ushyn da shashaqtap jiberýge bolady. Sánge ustaıtyn, qyzdar ustaıtyn qamshylardyń saby ártúrli qymbat tastarmen áshekeılenedi.

Azamat. Ata, ana tórgi úıde jatqan, ótkende Tumar apa kórshi úılerdegi áıelderdi jınap alyp bastyrǵan kıiz ben tekemet te, keshe ǵana syryp bitirgen syrmaq ta sheberlik týyndysy emes pe!

Sultan. Árıne, balapanym, sen kıiz bastyrýdy kórgen ekensiń ǵoı?..

Azamat(eki qolymen kórsetip). Júndi sabaýǵa Aqjol, Aıjan, men – bárimiz apama kómektestik qoı.

Sultan. Munyń bári – qamshy órý, kıiz basý, syrmaq syrý, alasha toqý – qol óneri salasyndaǵy bólek-bólek ǵylym, aınalaıyn.

Azamat. Qazaq qarapaıym bolǵanymen, ǵalamat sheber halyq eken-aý... (tebirene). Qazaq bop týǵanyma maqtanamyn!

Sultan (shattana). Órkeniń óssin, Azamatjan!..

Sahna qarańǵylanady.

Besinshi kórinis

Sultannyń úıi. Zal. Aǵashtan bederlep órnektep, qańyltyrmen oıýlap qaptaı jasaǵan júkaıaq pen sandyqty kóterip, Sultan, Aqjol, Azamat – úsheýi dabyrlaı sóılese kiredi. Sultannyń bir qolynda  balǵa, qashaý, pyshaq, súrgi, basqa da qural-saımandar bar.

Sultan. Balapandarym, bul bir bitken is boldy. Endi ony myna – kórnektirek jerge qoıaıyq. (Qolymen kórsetip) Mine, bylaıyraq...

Azamat. Bederlerdiń kóbin men oıdym ǵoı, á, ata?

Aqjol (Azamatqa). Iá, saǵan, jartysyn men órnektedim ǵoı.

Azamat (talasa). Myna qańyltyrdy men kestim ǵoı.

Aqjol (qyzbalana). Al shegelegen kim? Kórdiń be, bir budyry da bilinbegen.

Sultan. Jaraıdy, jaraıdy, aıtyspaı-aq qoıyńdar. Ekeý-lerińniń de eńbekteriń, mańdaı terleriń sińdi.

Azamat (sıpalap, qyzyqtaı qarap). Bylaı, qaraǵanda da ádemi kórinedi eken...

Aqjol. Azamat, Azamat (áserlenip), ártúrli boıaýlarmen boıal-ǵan órnekteri qandaı ásem, á?!.

Sultan. Senderdiń bul bitirgen jumystaryńa men de qyzyǵyp turmyn. Al endi kishkene dem alyńdar.

Az-kem únsizdik.

Azamat (salmaqtana). Ata!.. Men bıyl qalaǵa sizderdiń bar-lyqtaryńyzǵa qaryzdar bop qaıtatyn boldym.

Sultan (Azamatqa kózin tikteı qadap). Ol neniń, qandaı qaryzdar?

Osy sát úıge Tumar apa kiredi.

Sultan. Áı, Tumar, berigirek kel, myna Azamat bizge qaryz-darmyn deıdi. Qandaı qaryz ekenin aıtsyn.

Tumar (suraýly júzben). Azamatjan, ol qandaı qaryz, aınalaıyn?

Azamat (sál tosylyp). Endi... apa, siz ala jazdaı maǵan qazaqy dástúrge qatysty nárselerdi, kıiz, tekemetterdiń qalaı basylatynyn, syrmaqtyń qalaı jasalatynyn, alashanyń jipteriniń qalaı daıyndalyp, qalaı toqylatynyn – tolyp jatqan dúnıelerdi úırettińiz.

Tumar. Aınalaıyn-aý, endi ol meniń ájelik paryzym ǵoı.

Azamat (Aqjoldy nusqap). Myna Aqjol meni tórt túlik malmen dostastyrdy.

Aqjol. Áı, gorodskoı, áli tolyq bilmeısiń ǵoı.

Azamat. Túbi biletin bolamyn. Qaladaǵy dostarymdy da bota, qulyn, qozy-laqtarǵa jaqyndastyramyn.

Osy tusta Aıjan ishki úıden shyǵyp, bularǵa jaqyndaıdy.

Aıjan. Daýystaryńyz jarqyn-jarqyn shyǵady, qandaı áńgime aıtyp jatyrsyzdar?

Azamat (Aıjandy qolynan jetekteı jaqyndatyp). Mine, Atam men Aıjan meni taza qazaq balasy jasady.

Aıjan (erkeleı). Maǵan áli synaq tapsyryp bitirgen joqsyń ǵoı. (Kúlki.)

Azamat. Iá, áli synaq tapsyrýym kerek.

Sultan. Aınalaıyn, Azamat, túsingeniń – qabyldaǵanyń, qabyldaǵanyń – boıyńa sińirgeniń. Ulttyq tárbıe saýdalanbaıdy, sondyqtan da olar qaryzǵa jatpaıdy.

Azamat. Raqmet, raqmet sizderge!

Sultan atasyn, Tumar apasyn qushaqtaıdy. Aqjol men Aıjan ózderi kelip Azamatpen eki jaǵynan qoltyqtasady.

Azamat. Ata, apa, Aqjol, Aıjan, qalada júrip sizderdi saǵyn-ǵanda myna ándi aıtyp, saǵynyshymdy basatyn bolamyn.

Aqyn Qadyr Myrza-Áliniń sózine jazylǵan kompozıtor Eskendir Hasanǵalıevtiń «Atameken» ánin shyrqaıdy.

Jasyl jaılaý – túkti kilem, kók kilem,
Kók kilemde kóp oınaımyn, kóp kúlem.
(Aqjol men Aıjan qosylady.)
Aıdarymnan sıpap ótken samaldy
Qazaǵymnyń alaqany dep bilem!
(Sultan men Tumar da qosylady.)

Qaıyrmasy.

Qaıda júrseń Atameken,
Kókeıińde jatady eken.
Kúnniń ózi qımaı ony
Uıasyna batady eken.

Jasyl jaılaý – túkti kilem, kók kilem,
Kók kilemde kóp oınaımyn, kóp kúem.
Asqar taýyn aspanmenen talasqan
Qazaǵymnyń mártebesi dep bilem!

Qaıyrmasy.

Jasyl jaılaý – túkti kilem, kók kilem,
Kók kilemde kóp oınaımyn, kóp kúlem.
Kúnniń nuryn, aıdyń appaq sáýlesin
Qazaǵymnyń mahabbaty dep bilem!

Qaıyrmasy.

Shymyldyq.

Sońy

---