InfoHub Logo

Ertede Qarynbaı degen óte kedeı adam bolady. Onyń dúnıe, mal degende jalǵyz qarshyǵasy bolypty. Ol qarshyǵasy kózine kóringen qusty qutqarmaıtyn, óte alǵyr bolypty.

         Qarynbaı osy qarshyǵasynyń ustaǵan qaz, úırekterimen ǵana qorektenip kúneltedi eken. Bir kúni qarshyǵa salyp júrgende, aldynan bir han kez bolady. Han qarshyǵasy qaz, úırekke túspeı, qapalanyp tur eken. Qarynbaıdyń qarshyǵasyn kórip, qalaıdy. Han qalaǵan soń, Qarynbaı amalsyz qarshyǵasyn beredi. Qarshyǵasynan aıyrylǵan soń, Qarynbaıdyń kún kórisi nasharlap, isher as taba almaı, qapalanyp otyryp: «Hannyń qalaýyn bergende, ol da meniń qalaýymdy neǵyp bermes eken?» – dep, oıǵa qalyp, sol hannyń aýylynyń tusyna kelip, hannyń qoıshysyna jolyǵady da oǵan kele jatqan jolynyń mánisin aıtady. Qoıshy: «Hannyń bir sandyǵy bar. Ol sandyqqa «ashyl, sandyǵym» deseń, ishinen qaptaǵan mal shyǵady. Keregińdi ustap alǵan soń, «jabyl, sandyǵym» deseń, barlyq mal sandyqtyń ishine kirip joq bolady, sen sony qala», – deıdi. Qarynbaı hanǵa kelip, sandyǵyn qalaıdy. Han munyń kóńilin qaldyrmaı, qalaǵanyn bergenine rıza bolyp, qalaǵan sandyǵyn beredi. Mezgil áýe aınalyp jerge túskendeı shildeniń bir ystyq kúni edi. Qarynbaı sandyqty alyp kele jatyp, ystyqtan shóldegen soń, joldaǵy aýylǵa kelip, bir úıge túsedi. Úıge kirerde sandyǵyn qoranyń ishinde oınap otyrǵan balalarǵa: «Qaraqtarym, myna sandyqqa «ashyl, sandyǵym» dep aıtpańdar», – dep, úıge kirip ketedi. Ol úıge kirip ketken soń, balalar nege olaı degenin bilý úshin: «Ashyl, sandyǵym!» – deıdi. Sol kezde sandyqtan qaptaǵan mal shyǵa keledi. Bir qý bala turyp: «Jabyl, sandyǵym!» – dese, mal ishine kirip joq bolady. Sandyqtyń qasıetin bilgen soń, balalar ornyna basqa bir sandyq ákelip qoıady da sandyqty alyp ketedi. Qarynbaı sandyqty alyp eline kelgen soń, eliniń adamdaryn shaqyryp, sandyqtyń qasıetin kórsetpek bolady. Halyq jıylyp kelgende, sandyǵyn ortaǵa ákelip qoıady da: «Ashyl, sandyǵym!» – deıdi. Biraq sandyǵy ózgerissiz tura beredi. Kelgender ashýlanyp, tildep, ursyp uıaltady. Munan soń Qarynbaı baıaǵy kedeı qalpyna qaıta túsip, kún kórisi nasharlaǵan soń, amalsyz baıaǵy hanǵa qaıta barady. Bul joly qoıshy: «Hannyń úıinde bir qazan bar. «Pis, qazanym» deseń, ishi tolǵan et bolyp ketedi de «tús, qazanym» deseń, barlyq et ishine kirip, joq bolady. Sen sony qala», – deıdi. Qarynbaı hannyń úıine kelip, bul qazanyn da qalap alyp qaıtady. Kele jatyp, jolda baıaǵy aýylǵa taǵy túsedi. Sandyqty alyp dándegen balalar qazanǵa: «Pis, qazanym!» – degende, qazannyń ishi toly pisken et bolyp ketedi. Bireýi turyp: «Tús, qazanym!» – degende, barlyq et joq bolyp ketedi. Muny balalar taǵy urlap alyp, ornyna sol sekildi basqa qazan qoıa qoıady. Qarynbaı qazandy alyp eline kelgen soń, eliniń adamdaryn syılamaq bolyp, qaıyra shaqyryp alady da qazandy ortalaryna qoıyp: «Pis, qazanym!» – deıdi, biraq et pisip shyqpaıdy. Bul joly eliniń adamdary: «Sen bizdi kelemej qyldyń», – dep uryp ketedi. Amaly taýsylyp, ne isterin bilmegen Qarynbaı taǵy hanǵa barady. Bul joly taǵy qoıshyǵa jolyǵyp, hannan endi ne qalaý kerek ekendigin suraıdy. Qoıshy oǵan: «Hannyń bir shoqpary bar. Eger, «Ur, shoqparym» deseń, uryp ala jóneledi de qashan «basyl, shoqparym» degenshe, toqtamaı ura beredi. Sony qala», – deıdi. Qarynbaı hannyń shoqparyn qalap, alyp qaıtady. Kele jatyp, joldaǵy aýylǵa taǵy túsedi. Bul joly da balalar ańdyp júrip, ózi úıge kirip ketkende, qorada qalǵan shoqparǵa: «Ur, shoqparym!» – deıdi. Sol ýaqytta shoqpar bárin bas-kóz demeı uryp ala jóneledi. Balalar: «Urma, shoqparym!» – deıdi, biraq shoqpar toqtamaı ura beredi. Qarynbaı dalaǵa shyǵa kelgende, bastary jarylyp, kózderi shyǵyp, aýzy-muryndarynan qan ketip jatqan balalar: «Aǵataı, sandyǵyń men qazanyńdy biz alyp edik,  taýyp  bereıik, shoqparyńdy toqtat», – dep jalynady.

         Qarynbaı: «Basyl, shoqparym!» – degende, shoqpar basylady. Balalar sandyǵy men qazanyn ákep beredi. Sóıtip, Qarynbaı sandyǵyn, qazanyn, shoqparyn alyp eline keledi. Eline kelgen soń, esepsiz malǵa ıe bolyp, «Qarynbaı baı» degen ataq bolady. Shoqpary turǵanda, eshbir jaý onyń mańynan júre almaıtyn bolady.

---