Qarluq qaǵanaty (756 - 940 jyldar)
Qarluq qaǵanaty (756 - 940 jyldar)
Konspekt
Arab tarıhshysy ál - Marvazı qarluqtardyń quramynda toǵyz taıpa bolǵan dep jazǵan: úsh jikil, úsh beskil, bulaq, kókerkin, týhsı. Budan basqa lazana men farakıa rýlary atalady. Qarluq taıpalarynyń negizgi toptasqan jeri – Altaı taýynan Balqash kóline deıingi aralyq. Altaı taýynan Syrdarıanyń ortalyq aǵysyna deıingi aımaqty alyp jatqan qarluqtar 756 jyly túrgeshterden bılikti alyp, óz memleketterin qurdy. Qaǵanat ortalyǵy – Sýıab qalasy. 840 jyly qarluqtar qyrǵyzdarmen birigip, Uıǵyr qaǵanatyn jeńdi. Osy jeńisten keıin Ispıdjab qalasynyń bıleýshisi Bilge Kúl Qadyr - han ózin qaǵan dep jarıalaıdy. Samanı áýleti musylman dinin taratý syltaýymen “ǵazaýat soǵys” jarıalap, Ispıdjabty basyp alady. Qala bıleýshisi samanılerge alym - salyq tólep turýǵa mindetti boldy. Samanıler Tarazdy basyp alyp, qalada meshit saldyrdy. Samanılerge qarsy kúresti Bazar Arslan men Oǵulshaq (Bilge Kúl Qadyr - hannyń balalary) júrgizgen. Qarluqtardyń arabtarǵa qarsy kúresi 2 ǵasyrǵa jýyq merzimge sozyldy. Qarluq qaǵanatyn ishki tartystar men bılik úshin kúres álsiretti. Osyny paıdalanǵan Qashǵardyń túrik bıleýshileri 940 jyly Balasaǵundy basyp aldy. Qaǵanat talqandaldy. Balasaǵundy eki jyldan keıin Satuq Boǵra han (Arslannyń balasy) qaıtaryp alady. Osy hannyń kezinde qarluqtar arasynda ıslam dinin qabyldaý bastaldy.
“Hýdýd ál - alam” qoljazbasynda: “qarluqtar turǵan aımaq – halyq neǵurlym jıi qonystanǵan jáne eń baı jerler. Qarluqtar elinde 25 qala men qonys bar” dep jazylǵan.
Qarluqtarda atalarynyń zıratynyń basyna tastan jasalǵan balbaldardy qoıý keń taraǵan. Túrik jazbalarynda “Batyr erlerin balbal etip qoıdy” degen jazý tabyldy. 7 - 8 ǵasyrlardan qulpytas ornatý dástúri damı bastady. Orhon - Enıseı, Talas - Shý ózenderi boıynan tabylǵan túrik jazýlarynyń ishindegi eń ataqtylary – “Kúltegin” men “Tonykók” jazbalary. Bul eskertkishter Qarluq qaǵanatynyń kezinde túrik jazýynyń jańa túrde damı bastaǵanyn kórsetedi.
Konspekt suraqtar
1. Túrik jazýlarynyń ishindegi eń ataqtylary:
2. Zırat basyna qoıylatyn tas músinder:
3. Qarluqtardyń qystaýdaǵy baspanalary salyndy:
4. “Qarluqtar turǵan aımaq eń baı jerler” – dep jazylǵan qoljazba:
5. Qarluqtardyń qosalqy sharýashylyǵy:
6. Qarluqtardyń qystaýlarda turaqtaǵan ýaqyty:
7. Qashǵardyń túrik bıleýshileri basyp alǵan Qarluq qaǵanatyndaǵy qala:
8. Qarluqtardyń arabtarǵa qarsy kúresi sozyldy:
9. Samanılerdiń dinı yqpaly taraǵan aımaq:
10. Qarluqtarǵa “ǵazaýat soǵysyn” jarıalap, shabýyldady:
11. Qarluqtardyń Uıǵyr qaǵanatyna qarsy kúresi sozyldy:
12. Qarluqtardyń memleket quryp, kúsheıe bastaǵanyn kórsetetin derek:
13. Qarluq qaǵanatynyń ómir súrgen merzimi:
14. Qarluqtardyń Jetisýǵa jyljý sebebi:
15. Qarluq taıpalarynyń negizgi toptasqan jeri:
16. Qarluqtardy “ejelgi túrikter” dep jazǵan:
17. 7 ǵasyr basyndaǵy qarluqtar quramyndaǵy taıpa sany:
18. Qaı taıpa 756 jyly Túrkesh qaǵandyǵyn qulatyp, bılikti óz qolyna aldy:
Taqyryptyń testi
Konspekt
Arab tarıhshysy ál - Marvazı qarluqtardyń quramynda toǵyz taıpa bolǵan dep jazǵan: úsh jikil, úsh beskil, bulaq, kókerkin, týhsı. Budan basqa lazana men farakıa rýlary atalady. Qarluq taıpalarynyń negizgi toptasqan jeri – Altaı taýynan Balqash kóline deıingi aralyq. Altaı taýynan Syrdarıanyń ortalyq aǵysyna deıingi aımaqty alyp jatqan qarluqtar 756 jyly túrgeshterden bılikti alyp, óz memleketterin qurdy. Qaǵanat ortalyǵy – Sýıab qalasy. 840 jyly qarluqtar qyrǵyzdarmen birigip, Uıǵyr qaǵanatyn jeńdi. Osy jeńisten keıin Ispıdjab qalasynyń bıleýshisi Bilge Kúl Qadyr - han ózin qaǵan dep jarıalaıdy. Samanı áýleti musylman dinin taratý syltaýymen “ǵazaýat soǵys” jarıalap, Ispıdjabty basyp alady. Qala bıleýshisi samanılerge alym - salyq tólep turýǵa mindetti boldy. Samanıler Tarazdy basyp alyp, qalada meshit saldyrdy. Samanılerge qarsy kúresti Bazar Arslan men Oǵulshaq (Bilge Kúl Qadyr - hannyń balalary) júrgizgen. Qarluqtardyń arabtarǵa qarsy kúresi 2 ǵasyrǵa jýyq merzimge sozyldy. Qarluq qaǵanatyn ishki tartystar men bılik úshin kúres álsiretti. Osyny paıdalanǵan Qashǵardyń túrik bıleýshileri 940 jyly Balasaǵundy basyp aldy. Qaǵanat talqandaldy. Balasaǵundy eki jyldan keıin Satuq Boǵra han (Arslannyń balasy) qaıtaryp alady. Osy hannyń kezinde qarluqtar arasynda ıslam dinin qabyldaý bastaldy.
“Hýdýd ál - alam” qoljazbasynda: “qarluqtar turǵan aımaq – halyq neǵurlym jıi qonystanǵan jáne eń baı jerler. Qarluqtar elinde 25 qala men qonys bar” dep jazylǵan.
Qarluqtarda atalarynyń zıratynyń basyna tastan jasalǵan balbaldardy qoıý keń taraǵan. Túrik jazbalarynda “Batyr erlerin balbal etip qoıdy” degen jazý tabyldy. 7 - 8 ǵasyrlardan qulpytas ornatý dástúri damı bastady. Orhon - Enıseı, Talas - Shý ózenderi boıynan tabylǵan túrik jazýlarynyń ishindegi eń ataqtylary – “Kúltegin” men “Tonykók” jazbalary. Bul eskertkishter Qarluq qaǵanatynyń kezinde túrik jazýynyń jańa túrde damı bastaǵanyn kórsetedi.
Konspekt suraqtar
1. Túrik jazýlarynyń ishindegi eń ataqtylary:
2. Zırat basyna qoıylatyn tas músinder:
3. Qarluqtardyń qystaýdaǵy baspanalary salyndy:
4. “Qarluqtar turǵan aımaq eń baı jerler” – dep jazylǵan qoljazba:
5. Qarluqtardyń qosalqy sharýashylyǵy:
6. Qarluqtardyń qystaýlarda turaqtaǵan ýaqyty:
7. Qashǵardyń túrik bıleýshileri basyp alǵan Qarluq qaǵanatyndaǵy qala:
8. Qarluqtardyń arabtarǵa qarsy kúresi sozyldy:
9. Samanılerdiń dinı yqpaly taraǵan aımaq:
10. Qarluqtarǵa “ǵazaýat soǵysyn” jarıalap, shabýyldady:
11. Qarluqtardyń Uıǵyr qaǵanatyna qarsy kúresi sozyldy:
12. Qarluqtardyń memleket quryp, kúsheıe bastaǵanyn kórsetetin derek:
13. Qarluq qaǵanatynyń ómir súrgen merzimi:
14. Qarluqtardyń Jetisýǵa jyljý sebebi:
15. Qarluq taıpalarynyń negizgi toptasqan jeri:
16. Qarluqtardy “ejelgi túrikter” dep jazǵan:
17. 7 ǵasyr basyndaǵy qarluqtar quramyndaǵy taıpa sany:
18. Qaı taıpa 756 jyly Túrkesh qaǵandyǵyn qulatyp, bılikti óz qolyna aldy:
Taqyryptyń testi
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Qımaq qaǵanaty (9 ǵasyrdyń sońy – 11 ǵasyrdyń basy)
