- 28 sáý. 2015 00:00
- 320
Qaıyrshy men Qydyr
Qaıyrshy kıimi jyrtyq, jalań aıaq,
Moınynda eski dorba, qolda taıaq,
Qalada qaıyr surap júrýshi edi,
Kún kórip bergenimen árkim aıap.
Úıine baı-myrzanyń kelgen shaqta,
Qazyna saltanatyn kórgen shaqta,
Oılaıtyn: «Munan artyq ne kerek, - dep, -
Osyndaı Qudaı bárin bergen shaqta?!
Otyryp altyn, kúmis ortasynda,
Toımaıtyn nesi, - deıtin, - mal men baqqa?!»
Bir kúni sharshaǵan soń demin alyp,
Otyryp, oı jiberdi árbir jaqqa.
Oılaıdy: «Keıbireýler bolady baı,
Ne túrli kereginiń bári de saı.
Jaıly oryn, jaqsy tamaq, jıǵan jıhaz,
Qanaǵat etip soǵan turmaıdy jaı.
Urynyp ár kásipke júrgeni áman,
Bárine ózi toısa, kózi toımaı.
Aırylar aqyrynda qoldaǵydan,
Dáýletin asyram dep oılaı-oılaı».
Iesi anaý úıdiń buryn bolǵan
Kisi edi zamanynda baqyt qonǵan.
Baq qarap, Qydyr daryp turǵan shaqta,
Dáýletiń quralady oń men soldan.
Kásibi saýda edi etken jastan,
Baı boldy, Qudaı berip, jurttan asqan.
Bar bolsa qanaǵaty sol ýaqytta,
Ólerdeı emes edi, jaı tursa, ashtan.
Ústine baıyǵannyń baıımyn dep,
Teńizdiń ar jaǵynan saýda ashqan.
Kemesi taýarymen ǵaryq bolyp,
Kez keldi mezgiline baǵy qashqan.
Kásipke sonan beri ketti ebi,
Kelmedi qaıtyp baılyq teńizdegi.
Boryshqa belshisinen batyp ábden,
Múlkiniń boldy bári joq esebi.
Baıaǵy baılyq dáýren bastan kóship,
Sekildi túste kórgen boldy kebi.
Jáne de bir saýdager baıyp edi,
Saýdasyn ár jerlerge jaıyp edi.
Ústine baıyǵannyń baıımyn deý -
Onyń da osy bir zor aıyby edi.
Malynan o da aırylyp, jurdaı boldy,
Saýdasy synyp, baǵy taıyp edi.
Sanasam, tolyp jatyr osyndaı kep,
Qanaǵat, baıydym dep, etpeıtin kóp.
Sazaıy shirkinderdiń jaı turmaǵan,
«Qudaıa, bergenińe myń shúkir!» - dep.
Sol jerde Qaıyrshyǵa Qydyr kelip:
«Júrýshi em, - dedi, - aıap, syrttan kórip.
Dorbańnyń aýzyn ashyp, tos, beıshara,
Men seni baıytaıyn altyn berip.
Jalǵyz-aq bir sharty bar, al esińe,
Túskenniń bóri altyn dorba ishine.
Dorbadan jerge tússe, tozań bolyp,
Jumsaýǵa jaramaıdy paıda isińe.
Keremin, dorbań eski, nashar eken,
Qyzyǵyp, qyzarmasyn onsha shekeń.
Altyndy qansha alsań da, aıamaımyn,
Biraq bul dorbań seniń shydar ma eken?».
Qaıyrshy endi qarap tursyn neshik,
Dorbasyn tosa berdi aýzyn sheship.
«Sala ber, tógiler dep qoryqpa, - dedi, -
Bolǵanmen dorbam eski, emes tesik».
Saýyldap quıyldy altyn dorbasyna,
Qaıyrshy saǵatta baı bolmasyn ba!
Bir ǵana ózi túgil, áýletimen
Baıyrlyq boldy tapqan oljasyna.
«Aý, janym, - Qydyr aıtty, - endi jeter,
Qanaǵat ýaqytyń boldy eter.
Jarylyp ketse, baıǵus, dorbań eski,
Altyndar rásýáı bolar beker».
«Sala tús, áli de bolsa, bitegene!
Jarylsyn bet aldyna dorba nege?!
Sala ber, altyndaryń taýsylmasa,
Dorba úshin jarylar dep qaıǵy jeme».
«Al toldy dorbań ábden, jeter, janym!
Jarylyp, tyǵyzdasań, keter, janym!
Az baılyq emes bu da, bile bilseń,
Toımastyq ete berme beker, janym!».
«Taǵy da salshy, sal!» - dep eminedi,
Shydamaı, dorba endi sógiledi.
Qazyna dorba tolǵan bir mınýtta
Saý etip bári jerge tógiledi.
Tógilip altyn, boldy tozań men shań,
Qaıyrshy aýzyn ashyp, otyr ań-tań.
«Tabalap ózgelerdi, áı, Qaıyrshym,
«Qanaǵat etpegen soń, - deýshi eń, - sazań!».
Az baılyq emes edi seniń de oljań,
Qyzyǵyp, demegende «jurttan ozam!».
Osymen qysqartamyn sózdi jaı-aq,
Ústine jyǵylǵannyń salmaı taıaq.
Kináni qanaǵatqa aýdaraıyn,
Qam kóńil Qaıyrshyǵa tımeı, aıap.
Qanaǵat júzi qara jolamaıtyn
Beıne bir baılyq pen baq arazdaı-aq.
Moınynda eski dorba, qolda taıaq,
Qalada qaıyr surap júrýshi edi,
Kún kórip bergenimen árkim aıap.
Úıine baı-myrzanyń kelgen shaqta,
Qazyna saltanatyn kórgen shaqta,
Oılaıtyn: «Munan artyq ne kerek, - dep, -
Osyndaı Qudaı bárin bergen shaqta?!
Otyryp altyn, kúmis ortasynda,
Toımaıtyn nesi, - deıtin, - mal men baqqa?!»
Bir kúni sharshaǵan soń demin alyp,
Otyryp, oı jiberdi árbir jaqqa.
Oılaıdy: «Keıbireýler bolady baı,
Ne túrli kereginiń bári de saı.
Jaıly oryn, jaqsy tamaq, jıǵan jıhaz,
Qanaǵat etip soǵan turmaıdy jaı.
Urynyp ár kásipke júrgeni áman,
Bárine ózi toısa, kózi toımaı.
Aırylar aqyrynda qoldaǵydan,
Dáýletin asyram dep oılaı-oılaı».
Iesi anaý úıdiń buryn bolǵan
Kisi edi zamanynda baqyt qonǵan.
Baq qarap, Qydyr daryp turǵan shaqta,
Dáýletiń quralady oń men soldan.
Kásibi saýda edi etken jastan,
Baı boldy, Qudaı berip, jurttan asqan.
Bar bolsa qanaǵaty sol ýaqytta,
Ólerdeı emes edi, jaı tursa, ashtan.
Ústine baıyǵannyń baıımyn dep,
Teńizdiń ar jaǵynan saýda ashqan.
Kemesi taýarymen ǵaryq bolyp,
Kez keldi mezgiline baǵy qashqan.
Kásipke sonan beri ketti ebi,
Kelmedi qaıtyp baılyq teńizdegi.
Boryshqa belshisinen batyp ábden,
Múlkiniń boldy bári joq esebi.
Baıaǵy baılyq dáýren bastan kóship,
Sekildi túste kórgen boldy kebi.
Jáne de bir saýdager baıyp edi,
Saýdasyn ár jerlerge jaıyp edi.
Ústine baıyǵannyń baıımyn deý -
Onyń da osy bir zor aıyby edi.
Malynan o da aırylyp, jurdaı boldy,
Saýdasy synyp, baǵy taıyp edi.
Sanasam, tolyp jatyr osyndaı kep,
Qanaǵat, baıydym dep, etpeıtin kóp.
Sazaıy shirkinderdiń jaı turmaǵan,
«Qudaıa, bergenińe myń shúkir!» - dep.
Sol jerde Qaıyrshyǵa Qydyr kelip:
«Júrýshi em, - dedi, - aıap, syrttan kórip.
Dorbańnyń aýzyn ashyp, tos, beıshara,
Men seni baıytaıyn altyn berip.
Jalǵyz-aq bir sharty bar, al esińe,
Túskenniń bóri altyn dorba ishine.
Dorbadan jerge tússe, tozań bolyp,
Jumsaýǵa jaramaıdy paıda isińe.
Keremin, dorbań eski, nashar eken,
Qyzyǵyp, qyzarmasyn onsha shekeń.
Altyndy qansha alsań da, aıamaımyn,
Biraq bul dorbań seniń shydar ma eken?».
Qaıyrshy endi qarap tursyn neshik,
Dorbasyn tosa berdi aýzyn sheship.
«Sala ber, tógiler dep qoryqpa, - dedi, -
Bolǵanmen dorbam eski, emes tesik».
Saýyldap quıyldy altyn dorbasyna,
Qaıyrshy saǵatta baı bolmasyn ba!
Bir ǵana ózi túgil, áýletimen
Baıyrlyq boldy tapqan oljasyna.
«Aý, janym, - Qydyr aıtty, - endi jeter,
Qanaǵat ýaqytyń boldy eter.
Jarylyp ketse, baıǵus, dorbań eski,
Altyndar rásýáı bolar beker».
«Sala tús, áli de bolsa, bitegene!
Jarylsyn bet aldyna dorba nege?!
Sala ber, altyndaryń taýsylmasa,
Dorba úshin jarylar dep qaıǵy jeme».
«Al toldy dorbań ábden, jeter, janym!
Jarylyp, tyǵyzdasań, keter, janym!
Az baılyq emes bu da, bile bilseń,
Toımastyq ete berme beker, janym!».
«Taǵy da salshy, sal!» - dep eminedi,
Shydamaı, dorba endi sógiledi.
Qazyna dorba tolǵan bir mınýtta
Saý etip bári jerge tógiledi.
Tógilip altyn, boldy tozań men shań,
Qaıyrshy aýzyn ashyp, otyr ań-tań.
«Tabalap ózgelerdi, áı, Qaıyrshym,
«Qanaǵat etpegen soń, - deýshi eń, - sazań!».
Az baılyq emes edi seniń de oljań,
Qyzyǵyp, demegende «jurttan ozam!».
Osymen qysqartamyn sózdi jaı-aq,
Ústine jyǵylǵannyń salmaı taıaq.
Kináni qanaǵatqa aýdaraıyn,
Qam kóńil Qaıyrshyǵa tımeı, aıap.
Qanaǵat júzi qara jolamaıtyn
Beıne bir baılyq pen baq arazdaı-aq.