InfoHub Logo

Qazaq halqynyń ádet - ǵuryptary. Ashamaıǵa mingizý. (prezentasıasymen)
1 klass
Maqsaty: 1. Qazaq halqynyń ádet – ǵuryptarymen tanystyrý.
2. Týǵan jerge, elge degen súıispenshiligin arttyra otyryp, oqýshylardyń tilderin, oılaý qabiletin, sóıleý mádenıetin damytý.
3. Oqýshylardy óz Otanyn súıýge, qurmetteýge, sanaly, ónerli adam bolýǵa tárbıeleý.
Kórnekiligi: Halyqtyń ádet – ǵurpyn beıneleıtin sýretter, kitapshalar.
Ádis - tásilder: áńgimeleý, oı qozǵaý, toptastyrý, suraq - jaýap.
Túri: dástúrli
Tıpi: aralas
Sabaqtyń barysy: İ. Uıymdastyrý.
Biz tártipti balamyz,
Muǵalim tilin alamyz.
Kúndelikti sabaqta
Kileń bestik alamyz.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý. Otbasy múshelerin atańdar.
Sińli, ata qaryndas, áje, áke, apa, ana, aǵa
Oqýshylar «Meniń otbasym» taqyrybyndaǵy jazǵan shyǵarmalaryn oqıdy.
Oı qozǵaý. Otbasy qandaı bolý kerek?
Tatý, syılastyqta, ádepti
jaýapkershilik ónegeli adamgershilik

Túıin: Adamǵa eń qymbat - otbasy.
Artyq sózdi tap.
1. Tusaý kesý
2. Betashar
3. Besikke salý
4. Fýtbol oınaý
5. Ashamaıǵa mingizý

İİİ. Jańa sabaq
Keń dalanyń ejelgi
Qazaq degen halqymyz.
Ózge ulttaı bizdiń de
Bar dástúr men saltymyz.
Taqyryby: Qazaq halqynyń ádet - ǵuryptary
1. Mátindi tyńdaý
2. Oqýshylardyń kezektesip oqýy
3. Mátin boıynsha suraqtar
Sózdik jumys
Ashamaı – arnaıy jasalǵan er.
Ashamaı toı – balany ashamaıǵa mingizgende jasalatyn toı.

Ashamaı degenimiz - eki jany H árpi sıaqty bolyp jasalatyn balaǵa arnalǵan aıshyqty er. Balanyń aıaǵy qysqa bolǵandyqtan, ashamaıǵa úzeńgi salynbaıdy.
Jabaǵy júnnen jasalatyn terlikti de, onyń ústinen salynatyn toqymdy da balaniki bolǵandyqtan kóz tartatyndaı ádemilep, jıekterin shashaqtap, kestelep, sándi etip jasaıtyn bolǵan.

Balanyń sana - sezimin jetildirý úshin jasalatyn tárbıelik salttyń biri – osy ashamaıǵa mingizý saltanaty bolyp tabylady. Jas bala esi kirip, 6 - 7 jasqa kelgen soń oǵan jeke taı atap, balaǵa arnalǵan «ashamaı» dep atalatyn er jasatyp, qamshy órip «sen azamat boldyń» degen senim uıalatyp, úıretilgen jýas taıǵa ásem ashamaı erttep mingizip júrgizedi. Bul balanyń kóńilin ósiredi, basqa balalar aldynda mereıi kóterilip, maqtanysh sezimde bolady, tez eseıedi. Ony eńbekke, adamgershilikke tárbıeleýdiń ulttyq ádistemelik joldyń biri - osy ashamaıǵa mingizý arqyly da kórinedi. Aq tilekti analar shashý shashady. Eresek balalar taıǵa minip, jarysady. Aıaǵy shaǵyn toıǵa ulasady.

Besikke salý – bul kishigirim toı retinde ótedi. Kelýshiler tartý, shashý, joralǵylaryn alyp keledi, besikke salý nemese bóleý tájirıbeli ájege nemese anaǵa júkteledi. Besikti túbegimen, jabdyǵymen kindik sheshe alyp keledi, sýmen bala shylanady, ydystary otyrǵandarǵa taratylyp beriledi. Balanyń «ıt kóılegi» júgirtiledi, ıaǵnı tátti dám toltyrylǵan kishkene dorba ıttiń moıynyna kóılegimen baılanady da júgirtiledi, sońynan qýyp jetken bala dorbaǵa ıe bolady. Besiktiń túbegi ornalasqan jerden kishkene burshaq tárizdi toqashtar ótkizilip, ony «tyshtyrma» dep aıtady. Osy jerde jınalǵan analar besik jyrlaryn aıtady.

Tusaý keser – bir jasqa tolyp erkin júre bastaǵan bal bóbektiń basqan qadamy qutty bolyp, odan ári jany jamandyq kórmeı jaqsy júrip ketýine tilek bildirý saltanaty retinde ótedi. Bóbektiń tusaýyn ata - ananyń qalaýy kesedi. Tusaýy kesilgen balany «Aq jol bolsyn» dep aq oramaldyń ústimen nemese jumsaq bolsyn dep kilem ústimen júrgizedi.

Tusaý keser jyrlary aıtylady.
Oqýshy.
Qaz, qaz, balam, qaz balam,
Qadam bassań máz bolam.
Kúrmeýińdi shesheıin,
Tusaýyńdy keseıin.
Ala jippen tusaýyn kesedi. Nege ala jippen kesedi?
Qazaqtyń maqaly bar.
«Bireýdiń ala jibin attama!»

İV. Bekitý
Oılanyp keste quraıyq.

Sender týdyńdar – shildehana toıy.
1jasqa toldyńdar – týǵan kúnderiń.
Júre bastaǵanda – tusaý keser.
Birinshi ret alys jolǵa shyqqanda – toqym qaǵar.
6 - 7 jasta atqa mingizý – ashamaı toı.
5, 7, 9 jasta – súndet toı.
1 – synypqa barý – tilashar.

V. Qorytyndylaý
«Qazaqtyń dástúrleri - aı» áni oryndalady.
Vİ. Oqýshylardy fıgýralar arqyly baǵalaý.
Vİİ. Úıge: Qazaqtyń ádet - ǵuryptarynan úzindiler jattaý.