InfoHub Logo

«Tústik ómiriń bolsa, keshtik mal jı» degen burynǵy sharýa baqqan, kóp tájirıbe kórgen qarttyń keıingige qaldyryp ketken ósıeti, naqlıaty.

Mal — adamnyń azyǵy. Azyqsyz, assyz adam ólmek. Adamǵa tirshilik kerek, azyq jıý kerek, mal jıý kerek. Adamnyń azyǵynyń jalǵyz-aq shyǵaratyny sý. Ózgeleri adamnyń kúshimen shyǵady.

Sol adamnyń kúshimen jasalatyn, adamnyń kúshimen shyǵatyn maldyń, eń birinshi negizgi kerektisi eginnen shyǵatyn nan. Eginnen shyǵatyn dán, eginnen shyǵatyn maı. Bal jemeı, et jemeı, qymyz ishpeı ómir súrýge, tirshilik qylýǵa bolady. Nansyz eshbir adam tirshilik qyla almaıdy. Qalada turatyn malsyz halyqty bylaı qoıa turyp, qyrdaǵy, shóldegi ómirinde ózderi egin salmaǵan kóshpeli eldi alsań da nany joq bolsa, sharýasy kúızele bastaıdy. Ashtyq kire bastaıdy. Aqyrynda sonyń áserinen jutqa, apatqa ushyrap harap bolady.

Sońǵy úsh-tórt jyldyń ishinde ári bolsa jalpy Rossıanyń, beri bolsa Qazaqstannyń ár aımaǵynyń eginderi shyqpaı qalyp edi, elderi ashyǵyp, naýyt boldy.

Máselen, 1918 jyldan bastap Túrkistan, Edil boıy, Tatarstan, Bashqurtstan, Oral aımaǵy, Aqtóbe, Torǵaı, Qostanaı — bári egin shyqpaı qalǵandyqtan ashyǵyp, kózine kóringendi jep, qańǵydy.

Ótken jyl egin shyqqan soń tiri qalǵan jurt azyraq ońalyp, qazir etek-basyn jıyp alǵandaı boldy. Biraq byltyr egin shyqqanmen qalyptan az salynǵan soń nan jalpy jetkiliksiz, az bolyp, áli de ońala almaı jatqan elder kóp, endi bıyl egin jetkilikti salynyp shyqsa jalpy el ábden ońalyp, tez jetilip ketpek.

Qazir úkimet osy aldymyzdaǵy egin salý isine tyǵyz kirisip, qatty kóz salyp jatyr.

Jalpy Qazaqstanǵa eginge, tuqymǵa arnap qazynadan 350 myń put tuqym berildi. Bul qazir Qazaqstannyń tıisti jerlerine jiberilip jatyr.

Taǵy da, ár gýbernıada bir mıllıon 799 myń 675 put astyq jiberildi. Bul astyqty gýbernıalyq komıtetter qandaı isterine jaratsa da yqtıarly. Biraq onyń da birsypyrasyn eginge jaratýlary kerek.

Bıyl egin tolyq salynyp, ol egin shyqsa, halyqtyń buzylǵan sharýasy burynǵydaı qalpyna túspek. Halyq toǵaıyp, bereke kirip, búlingen sharýa ońalyp, jalańash halyq kıinip, turmysyn jóndep, kásip dúkenderi júrip, oqý isi kórkeıip, dáýirlep, aıyrbas, saýda-sattyq qyzyp, halyqtyń shaıqalǵan dáýleti qalpyna túspek.

Keleshekten úmiti bar sharýa ıeleri endi alasuryp damyl almaı egindi kóp salýǵa qam qylýy kerek.

Jalpy adamzattyń bir múshesimin dep júrgen kisi, jalpy halyqtyń egindi kóp salýyna is qylýlary kerek.

1923 jyl

---