InfoHub Logo

Qyzyljardan Aqmolaǵa qaraı Shortan poselkesine sheıin temir jol salynǵan. 250 shaqyrym joldyń salyna bastaǵanyna 5 — 6 jyl bolyp bara jatyr. Buryn Kókshetaýǵa sheıin salynǵan edi. Endi byltyrǵy kúzden beri Shortanǵa jetkizilgen, biraq jol nashar, álsiz keńes úkimetine onyń ber jaǵynda aımaǵy alty aılyq jol Qazaqstanǵa temir joldyń óte qajet ekenine qaramaı, bul Kókshetaý joly óte nashar, sharýashylyǵy kúızelgen kedeı ókimettiń azǵana qarjysymen bul temir jolǵa qansha úzilip, jyrylyp, aqsha bólingendigin biletin adamnyń sol kóp úmitpen qarap otyrǵan temir joldyń áli de qazaqtyń ógizge jekken synyq dóńgelek eki aıaq aǵash arbasynan esh aspaıdy eken. 250 shaqyrym temir joldy 32 saǵat júrdik. Keı jerde jolmen qatar búkjeńdep kele jatqan arbaly at poıyzdan ozyp ketip júrdi. Qarsydan kele jatqan bir poıyzda «Bir basshy jigitke jolyǵyp em, ol: úshinshi kún júrip kelemiz», — dedi.

Bir parovozǵa 5 shaqty teplýshka tirkep súıreıdi. Bir teplýshkada biz bala-shaǵamen 50 shaqty jan boldyq.

Teplýshkalardyń sákileri tipti joq. Bar bolsa qıqy-jıqy ilingen salynǵan jaman taqtaı. Taqtaıǵa jarymaı otyrǵan tárizdi. Al qaraǵaı aǵash Kókshetaýda sý tegin.

Temir jol áli myqty, berik emes. Azǵana jerdi tyrmalap, topyraq ústine kóldeneń aǵash salyp, temir joldy sala salǵan keıbir jerlerinde tek jaı azyraq tyrmalaǵan jerge temir jol temirin tastaı salǵan tárizdi. Qysqasy, bul temir joldyń poıyzyna basqa túrli kólik taba almaǵan adam ǵana ylajsyz minetin.

Taǵy da jolǵa jumys qyldyrmaq bolyp jatyr. Jumyskerlerdi, qara jumyskerlerdi Reseıden aldyryp-aldyryp jatyr. Al mańaıdaǵy jumys izdep, qańǵyryp júrgen qazaq kedeılerin almaıdy, ne áreń alynady. Biz kelgen poıyzben Reseıden kóp jumysker keldi. Buryn shaqyryp, jol aqshalaryn tólep, alǵyzyp jatyr. Al Qyzyljarda jumys izdep, sandalyp júrgen talaı qazaq jigitterin kórdim. Olardy Kókshetaý jolynyń bastyqtary kórmeıdi.

Shortan stansıasynda jumys istep júrgen 20 — 30 ǵana qazaq jigitterin kórdim. Bireýleri kelip haldarynyń jaısyz kúıin aıtyp shyqty. «Qazaq malaılaryn qaqpaılap, jumysqa jóndi qoımaıdy. Reseıden top-top qylyp alǵyzyp jatyr, «qazaqtar jumys qyla almaıdy» dep aıtady, — dedi.

Men qorashsyndym da qoıdym, ne dersiń.

Qajymuqan, Sholaq shyqqan jerlerdiń jigitteri «qara jumysqa jaramaıdy» degenge ne dersiń?

Júgen-quryq tımegen 6 jasar asaýdy bir silikpeden qaldyrmaı shońqıtyp túsirip, aýyz omyrtqasyn úzetin jigitter «qara jumysqa áli kelmeıdi» degenge ne aıtarsyń!

Qaıyń men qaraǵaıdyń jupar aýasynan dem alǵan, qyzyl ala gúl shashaqty jibek kilemdeı, kóńil qoshyndaı taza aýasymen dem alǵan, baltyry besikteı, keýdesi esikteı Arqa jigitteriniń «qara jumysqa áli kelmeıtinin» Kókshetaý jolyndaǵy ulyqtarynan ǵana estip otyrmyn.

Bul iske Qazaqstannyń kásipshiler keńesi, eńbek komısary, barlyq Qazaqstan úkimeti tez nazaryn salyp, qolyn sozý kerek shyǵar.

Keńes ókimetine qazaq jumysker taby kerek. Jumysker taby qazaq kedeılerin jumysqa alsa ǵana bolady, áıtpese jerdiń astynan shyqpaıdy. Keńes úkimeti qazaq kedeılerinen jumysker tabyn jasaıdy. Jasap tárbıeleıdi. Kókshetaý temir jolynyń basyndaǵy tárizdi pasyq burynǵy tómen halyqqa áli de aram qulyqpen qaraıtyn myrzalar ony esterine alýlary kerek.

Meniń munymdy oqyǵan jurt «orystan jumysker almasyn» dep aıtady dep túsinip júrmesin. Jumyskerdi orystan da, qazaqtan da alý kerek. Alǵanda alystan jazdyryp, kóp rashod qylyp almaı, mańyndaǵy, sol temir joldyń óz jerindegi orys pen qazaqtyń qaptaǵan kedeılerinen alý kerek. Sóıtse eki túrli paıda biraq tabylady.

Kókshetaý temir jolynda keńes ókimetiniń partıa saıasatyn shyn kóńilimen júrgizetin senimdi kóz bolý kerek.

Muny endi búıtip betimen jibermeý kerek.

1926 jyl

---