InfoHub Logo

(Akademık Muqamedjan Qarataev týraly)

Ol kisimen pálendeı kóp aralasa qoımaǵan edim. Tek 1974 jyly qurdasym jýrnalıs Qadirbek Ýálıev: "Akademıktiń aýzyna iligýińmen! Biraq "kekse" aqyn bolyp ketipsiń...", dep, "Qazaq ádebıeti" gazetin ashyp kórsetkeni bar edi. Onda Muqamedjan Qarataev aqsaqaldyń ádebıet jaıyndaǵy kezekti bir maqalasy basylyp, sonyń: "Kekse aqyndarymyzdyń biri Sáken Imanasovtyń "Aıtys" poemasy...", — dep bastalyp, meni birshama maqtaǵan tusy bar eken. "Apyraı, seni tanymaıdy eken-aý, shamasy!" — dep kúlgen de qoıǵan edi álgi maqalany kórgen jigitter.

Keıin Muqańnyń ózimen jete bilisip, tildesip júrdik, biraq qanshama kókeıimde turǵanymen, "Meni kekselendirip jibergenińiz qalaı?" degen sózdi aıta almadym.

Men "Jazýshy" baspasynda redaksıa meńgerýshisi edim, halyq shyǵarmashylyǵyna baılanysty ǵalymdar ol redaksıaǵa jıi keletin. Muqań da kelip-ketip júretin edi. Sondaı kúnderdiń birińde meniń "Jalyn" baspasynan shyqqan "Bel-beles" deıtin kitabymdy surady.

— Jigitter jaqsy kitap dep edi, bershi, oqyp shyǵaıyn, — dedi qarsy aldyma kelip otyrǵan akademık.

"Qyrsyqqanda qymyran irıdi" degendeı, masqara bolǵanda, ol kitap ózimde de bolmaı shyqty.

— Joq eken, aǵa! Taǵy bir kelgenińizge deıin taýyp qoıaıyn, — dedim.

Araǵa bes-on kún salyp redaksıamyzǵa Muqań taǵy keldi. Dál meniń qarsy aldymdaǵy burynǵy ornyna jaılana otyryp alyp:

— Al ákel kitabyńdy! — degeni.

Meniń esimnen shyǵyp ketken eken. Uıalǵan tek turmastyń ádetimen:

— Qazir úıge baryp ákele qoıaıyn, otyra turasyz ba? — deppin ǵoı abyrjyǵan syńaı tanytyp.

— Sáken, sen nemene sonshama, men oqýǵa bolmaıtyn kitap pa edi álde onyń? Álde men taqıańa tar kelip turmyn ba? — dedi syzdanyńqyrap akademık aǵam.

— Qudaı biledi, aǵa, umytyp ketippin, ózim úıge aparyp bereıin, — deımin birjola degbirim ketip.

Aǵam bul aqtalǵanymdy da asa jarata qoımaǵan syńaı tanytyp, ún-túnsiz ornynan turdy da, esikten shyǵyp júre berdi. Ertesine úıge qalbalaq qaǵyp Mardan aǵam Baıdildaevtyń kele qalǵany. "Oıbaı, Mardeke, jaqsy keldińiz, osylaı da osylaı", — dep bárin aıtyp jatyrmyn oǵan. Mardekeń sózimdi túgel tyńdap aldy da, qolma-qol Muqańa telefon soqty: "Sáken ekeýmiz birer saǵat ishinde úıińizge kirip shyǵamyz", — dep jatty marqum. Qashanda kisige qyldaı da bolsa, jaqsylyq jasaǵysy kelip turatyn asa bir elgezek adam edi jaryqtyq.

Álgi kitabyma avtograf jazyp, Mardan aǵamdy aldyǵa salyp akademıkter turatyn eńseli úıge de jettim. Esikti akademıktiń kelini ashty. Burynnan bilem, ózimmen qurdas balasymen de árdaıym ázildesip júretinbiz.

— Muqańa keldik, — deı berip edim, túkpir jaqtan o kisiniń ózi de kórindi. Amandasyp: "Á, beri júrińder!" — dep, bizdi kabınetine qaraı bastady.

Mardekeń sóıledi, men únsiz otyra berdim. Muqań jadyrap kóp ashyla qoımady. Shaǵyn kitabymdy alyp, stolyna qoıyp qoıdy. Sol eki arada dastarhan basyna shaqyrǵan kelini kórindi. Men Mardekeńe qaradym. Ol bul úıge erkindeý. "Júr, dámge baralyq", — degen Muqańa erip, meni de bolmaı as úı jaqqa súırep áketti.

Túski astyń mezgili edi. Sorpasymen pelmen jedik-aý deımin, umytpasam. Araq-sharap usynbady. Muqańnyń báıbishesi asa sabyrly, salıqaly kisi kórindi. Artyq sóz, áńgime bola qoıǵan joq. Bıazy qalypta ǵana tamaqtandyq. Sál toıyńqyramaı da qaldym. Biraq eshkimniń ydysyna ústeme quıylmady. "Salttary osy shyǵar", — dep, men de sál-pál jarty qursaq qalǵanymdy sezdire qoımadym.

Keıinirek meniń "Adyrna" atalatyn kitabym Memlekettik syılyqqa usynylǵan tusta Muqań "Almaty aqshamy" gazetine jaqsy maqala jarıalady. Óleńderimdi oqyp, rıza bolǵanyn jasyrmapty.

Telefon arqyly habarlasyp, alǵysymdy bildirdim.

Jas jaǵynan aramyz alshaqtaý, ol kisi meniń ákemmen jasty eken, sondyqtan da bolýy kerek, kóp aralasyp syrlasa qoımadyq. Meniń de kisige juǵysa ketýge ebim joq, jaqyn tartqysy kelgen emeýrinin uǵa qoımaǵanǵa Muqań da ózin sál-pál sýyq, sál-pál alystaý ustaǵan bolar. O jaǵynyń anyq-qanyǵyn dál piship aıta almaımyn.

Áıteýir, ǵalym aǵama degen óz kóńilim taza bolatyn.

Sol nıetpen Muqańnyń rýhyna arnap, mynaý óleńdi jazdym.

---