InfoHub Logo

Túnde men Mahachkaladan Embige, Gýrevke (qazirgi Atyraý - aýd.) júrip kettim. Jol Astrahan arqyly júredi.

Erteńgilik men Kaspıı teńizin tanymaı qaldym. Suıyq bozǵylt laı sonaý kókjıekke deıin shalqar kól sıaqty kósilip jatyr. Onyń arǵy shetinde sý túbinen shyǵa kelgendeı bolyp, túnergen qara maıaktar men aıqyshtary joq shirkeý munaralary qańqıyp-qańqıyp túr - olar Edildiń quıarlyǵyndaǵy jazyq araldardaǵy balyqshylardyń selolary edi.

Biz on eki fýttyq reıdke - keme turaǵyna jaqyndap keldik, munda ashyq teńiz ortasynda zákirin tastap, tutas bir júzbeli qala - aýrýhanasy, poshtasy, jolaýshylar turaǵy, lıhterleri men ejelgi monıtorlarǵa uqsas "asqanasy" bar áıdik keme yrǵalyp tur eken.

Men júzdegen jelkenderi aınalasyn jamyrap qorshaǵan, aýasynda tuzdy balyq ıisi ańqyǵan, Azıanyń saman úıleri sıaqty, shań-tozańy burqyraǵan Astrahandy kórdim.

Balyq kásipshiliginiń saldarynda kún demeı, tún demeı ústine kók bolattan saýyt kıgendeı-aq, on boıy balyq qabyrshaqtarynan kórinbeıtin, kúnge kúıip qaraıyp ketken kisiler balyqshylar qaıyqtarynan qoldaryndaǵy bagorlarymen shubar bekirelerdi qaǵyp alyp, taqta ústine shalp-shalp etkizip laqtyryp tastap jatyr. Buttaryna kók shalbar kıgen taýsylmaıtyn qyzdar tizbegi shubatylyp, altyn tústi sary sazandardy jyltyraǵan dymqyl saǵaqtarynan ustap alyp, tońazytqyshtarǵa salyp jatyr.

Astrahannan biz dońǵalaqty parohodpen úsh táýlik boıy ilbı júzip, Gýrevke jettik, jolaı qýańshylyq kúıdirgen aspan pan basqa, sary teńiz ben balyqshylardyń zákirge baılap qoıǵan shalandalarynan - jaıdaq barjalarynan basqa eshteńeni de kórmedik.

Astrahan men Gýrev arasynda birde-bir port ta, birde-bir baspana da joq. Jaǵalaýdan alpys shaqyrym jerde syryqty teńizdiń qumdaýyt túbine op-ońaı tireýge bolady. Jaǵalaýdan alys, teńizdiń ishine qaraı syńsyǵan qara quıryqty qamys toǵaılary sozylyp jatyr. Sol sebepti de jaǵalaýdy "qaraquıryq" dep ataıdy. Olar alystan aǵarǵan jıekti qara sıamen kómkergen jad sıaqtanyp turady.

Osynaý joldy da, parohodty da onyń turaqty jolaýshylary jaqsy biledi. Azıanyń ońyp ketken aspany sıaqty, jol da bir saryndy, kisini jalyqtyrady. Áýeli Edildiń laısań sary sýy kórinedi, sosyn Belınskıı shúńeıtinen keıin, sý baıaýlap jasyldana bastaıdy, al Zabýrýnede aýa raıy qandaı bolsadaǵy kez kelgen kemeni shaıqap-shaıqap ótkizedi. Parohodta ámanda sol baıaǵy qortyq kapıtan, teńizdi ejelgi jez dúrbimen sholyp turatyn báz baıaǵy saqaldy shtýrvalshylar, dámsiz shı men balyqty árdaıym kóbirek tuzdap ázirleıtin, so baıaǵy tanymal aspaz - sur boıdaq jumys isteıdi.

Aqyrynda baklandar men sý betinde shalqasynan jatyp uıyqtaıtyn túlender kórinedi, sol-aq eken, kúlli parohod jurty "úh" dep bir demaldy: demek uzamaı Gýrev reıdi kórinedi, sopyń ar jaǵynan qum taspa shóbi qaptap ósken, tuzdy sory betine shyǵyp jatqan qýań shól ańǵarylady. Hosh, mine, reıd. Parohod oǵan bor tárizdi appaq araldar arasymen jyljymalar jetti de. Daǵdylanbaǵan kisi aqsha bulttardyń materık tárizdi tunyq sý betine shaǵylysyp túsken sáýlesin osy araldarmen shatystyryp alýy da múmkin edi. Olar sál ǵana shyraılanyp, shól-baǵban ústinde qımyl-qybyrsyz tur. Kesh áletiniń alýan tústi boıaýy men kobált tárizdi kókpeńbek túnniń ulylyǵyn solardy megzep kórsetý úshin bul araǵa ádeıi qoıǵan tárizdi.

Kómir tıelgen parohod nar qamystyń arasyndaǵy qyltamen - Jaıyqqa júzip kire berdi, tek tún ortasy kezinde ǵana aýada qalqyp turǵan shań-tozań arasynan "Embi munaı" qalashyǵyndaǵy svetoforlar jana berdi. Onyń qarsy aldynda, Oraldyń on jaǵalaýynda terezelerimen qalǵyp-shulǵyp Gýrev tur.

Balyq pen janǵan shóptiń ıisi shyǵady. Parohod gýdogi jylańqy ashshy daýsymen qalany oıatyp, qulazyp jatqan kemejaıǵa basa-kóktep kire berdi.

Erteńgisin men Oraldyń arǵy betinen kúlli "Embi munaı" qalashyǵyn kórdim. Ózenniń azıalyq jaǵalaýyna - ony bul arada Buqar jaǵy dep ataıdy - aq qustardyń san jetpeıtin mol úıiri qonǵan sekildi bolyp kórinedi. Búkil úıler qardan qattalyp jasalǵan tárizdi. Osynaý qalashyq tolaıym, tipti tresiń úsh qabat úıi de, qamystan qattalyp jasalǵan bolatyn. Sosyn qamys syrtynan sylaqtalyp, bormen aqtalǵan edi. Qamys - Kaspıı teńiziniń orman-toǵaıy joq qulazyǵan jaǵalaýy úshin, eń táýir qurylys materıaly edi, al munda syńsyǵan qamys toǵaıy júzdegen shaqyrymǵa sozylyp jatatyn. Bolashaq Qarabuǵazdy bárinen de qamystan salǵan ońaı. Qamys úımen qatar qoıǵanda, samannan-qam kesekten salynǵan úıler úńgir adamdarynyń bekinisin eske túsirer edi. Saman - qı aralastyrylǵan balshyq. Qańsyǵan qýań shólde samannan úı salý, aǵashtan salýdan jeńil emes - samandy ázirleý qısapsyz kóp sýdy qajet etedi.

Jol saparda júrgen kezde men tek bir adamdy - saman lashyqtary quryp barady dep ókinish bildirgen ınjener Kýperdi ǵana kórdim. Men Kýpermen Oralǵa salynǵan júzbeli kópir ústinde tanystym. Ol qarmaqpen sazan aýlap jatqan balalarǵa qyzyǵa da qyzǵana qarap tur eken. Bir bala qýanǵannan júregi jarylardaı bolyp, laı sýdan demikken sazandy tartyp alǵan sátte, Kýper maǵan buryla qarap:

— Bátshaǵardyń baqyttysyn! Shirkin-aı, myna shaqyraıǵan kún astyńda, qarmaq salyp otyratyn bala bolar ma edim! Taptyrmaıtyn is qoı bul! - dedi.

Meniń Kýperge aıtar alǵysym kóp: ol meni búkil Embi alqabynyń bilgiri, shóldiń qart turǵyny ınjener Davydovpen tanystyrdy.

Ol meni ǵajaıyptar bólmesine beıhabar kisini qalaı kirgizse, so bir ınjenerdiń bólmesine tap solaı kirgizdi. Ústel basynan alysqa júzetin kemeniń kapıtanyna uqsaıtyn, aq kıimdi, uzyn boıly aryq kisi túregeldi.

Ol maǵan qatýlana bir qarap, qolyn jaıyp jiberip, otyryńyz degendeı boldy. Onyń aq shashty basy metaldan quıylǵan tárizdi. Kýper bizdiń suhbatymyz kezinde birge bolýǵa ruqsat surap, bir búıirge baryp, bizdi qurmetteıtinin sezdirip otyra ketti.

Davydov sóıleı jóneldi. Onyń daýsy qońyr, sózi anyq. Oǵan kóz toqtata qarap otyryp, men Prjevalskııdi eske aldym, Gobı men Saharanyn ejelgi zertteýshilerin, qýań qumda myńdaǵan armıasyn joǵaltqan generaldardy, ózimniń mekteptegi jyldarymdaı ańqaý bala qıalynda shól-baıabannyń qandaı romantıkaǵa toly bolǵanyn - narlardy, kóńkelerdi, qum borandardy, shyǵandaǵy jalǵyz-jarym qudyq qasynda qýrap qalǵan attyń qańqalaryn eske túsirdim.

Davydov sózderin qysqa qaıyryp, sońyna núkte qoıǵanda demigip qalǵandaı bolady eken.

Qarabuǵaz bizge ne bere alady, al, Qarabuǵazǵa Embi ne bere alady? Tamasha! Biz munaı bere alamyz, biraq ony otynǵa jumsaıyn deseń, bizdiń munaı tym jaqsy ǵoı. Bizdiń munaıdyń túskeıdegi sheti - Qara Shuńǵyl, Qaraton jáne basqalar - Qarabuǵaz ben Mańǵystaýǵa teńgermeli túrde jaqyn jatyr.

Meniń oıymsha, teńizdiń búkil shyǵys jaǵalaýy - Embi, Mańǵystaý, Qarabuǵaz, sonaý Chıkıshlárǵa deıin - shól shekarasyndaǵy asa qýatty ónerkásiptik beldeýge aınalýǵa tıis. Biz munaıdy beremiz, Mańǵystaý - kómir men fosforıtterdi, Qarabuǵaz - mırabılıta, kúkirtti, kúkirt qyshqylyn, soda men basqa da hımıalyq ónimderdi beredi, Chıkıshlár -gazdardy, Cheleken - munaı men ozokerıtti beredi. Baký batysqa, al biz Shyǵysqa jumys isteýimiz kerek.

Biz Qarabuǵazǵa taǵy da ne bere alamyz? Osynda, Embide Aleksandr-Gaıdan Hıvaǵa baratyn temir joldy salý ıdeıasy paıda bolǵan. Men sol jolmen kerýendetip júrip óttim de zertteýler júrgizdim. Bul shóldiń dáp júreginen kesip ótetin birinshi jol bolady. Ol osy ýaqytqa deıin óli júk bolyp jatqan birqatar baılyqtardy: kóshimniń shalǵyndy alqabyn, ınderdiń tuzy men kalııin, Gýrevtiń balyǵyn, Embiniń munaıly jerin, Aral teńizi men Hıýa kókoraıly aımaǵyn jandandyrady.

Jańa jol Ústirttiń qunarsyz keńistigin ıgerýde orasan zor ról atqarady. Osynaý is-áreketi arqyly ol Qarabuǵazdyń órkendeýine ıgilikti áser etýge tıis. Jol basyp ótetin shólde sý joq. Jol teplovozdarmen jumys isteıtin bolady.

Aqyrynda, úshinshiden, Qarabuǵaz sodany óndiredi. Sodany óndirý úshin, biz ony Rakýshadan keremet ákpen jabdyqtap otyramyz, Rakýsha - Embi kásipshiliginiń teńizdegi prıstany. Biz Rakýshadan port jasaımyz.

Biz munaı aıyratyn zavodtar salamyz. Munaıdy aıyrý úshin kúkirt qyshqyly kerek. Ony bizge Qarabuǵaz beredi, sóıtip biz onymen esep aıyrysamyz. Qarabuǵaz kombınatyn salý Embiden Atrekke deıin sozylyp jatqan búkil jaǵalaýdyń sharýashylyq múddesine qatysty ekenin ózińiz de kórip otyrsyz ǵoı. Shól-baıaban óziniń ónerkásiptik júregine ıe bolady...

Davydov úndemeı qaldy.

— Qadymnan bergi armanym júzege asty, - dedi ol, sosyn tereze jaqqa buryla qoıdy.

Men onyń qyrynan qaraǵan keıpine qaradym. Ol Rımniń jartylaı qajalǵan teńgelerindegi qolbasylardyń qola dıdarlaryn esime túsirdi.

Prokofevpen aramyzdaǵy sansyz aıtys-tartystardyń kezinde, bir kúni biz kisiniń erik-jigerin nyǵaıtatyn pofessıa jóninde sóz qozǵadyq. Prokofev eń kúshti erik-jiger ıeleri zertteýshiler dep dáleldedi. Davydov týmysynan zertteýshi bolatyn. Onyń qýań shólmen bite qaınasyp ketkeni janarynyń jitiliginen, baısaldy da bapty úninen sezilip turatyn. Davydov bastaǵan isiniń bárin de tıanaqty aıaqtaıtyn. Dossordyń tuzdy kebirinde ol baý esirýge bel baılady. Onyń osy oıy tipti botanıkterdiń ózine ersi bolyp kórindi. Biraq Davydov jurttyń mazaqtap kúlgenine múlde beıjaı qarady.

Ol eki jyl boıy sortań jerdi jatyrqap, semip qala bergen butalardy mápelep, kútip baptady. Ol topyraqty kózin taýyp sýarýmen - aryq-atyzdap óńdeýmen qunaryn arttyrdy, al qazir Dossorda jumysshylar keshqurym "óz parkine" baryp serýendeıdi. Sol araǵa baryp, baıaǵyda umyt qalǵan egeýdeı butaqtardy qolymen ustap kórip, jamyraǵan japyraq juparyn ıiskep baıqaýǵa bolady.

Aleksandr-Gaıdan Hıýaǵa baratyn temir jol jónindegi zertteýleri Máskeýde bekitilgennen keıin, Davydov ózin partıa qataryna qabyldaý týraly aryz berdi.

"Ózimniń ómir boıy qýań shóldi ıgerý jónindegi jasaǵan jumysym, - dep jazdy ol, - tek partıanyń saıasaty arqasynda ǵana iske asyp, shól dala tiriledi".

Únsizdik uzaqqa sozyldy. Davydov kózimen meni bir sholyp ótti de báseń únmen sóz bastady:

— Búkil ómirin shólge baǵyshtaǵan tek bir men ǵana emespin. Biraq osynaý áli keńistikterdi jaýlap alý isiniń ári kýási, ári qatysýshysy bolý meniń ǵana úlesime tıipti. Osy kúni keshe ǵana Qarabuǵaz yrymshyl kóshpeliler men teńizshilerdiń záre-qutyn qashyratyn. Onyń jaǵalaýyn aınalyp shyǵýǵa tipti zertteýshilerdiń óziniń júrekteri daýalamaıtyn. Mádenı kógaldy aımaq adamdarynyń túsiniginde ol nendeı jer edi? Ol ajal men ýly sý shyǵanaǵy, naǵyz dozaq bolatyn. Ǵasyrlar boıy shólge kisi qoly tımeı týsyrap jatty. Ol ǵasyrlar boıy baılyq qoryn jınaı berdi. Endi biz ony tartyp alamyz. Biz endi shóldiń eń qorqynyshty qasıetin tirshiliktiń kózine aınaldyrý tásilderin tabýdamyz. Men kúndi aıtyp otyrmyn. Onyń energıasymen shól sýarylatyn bolady. Fızıkanyń bir ýly zańy bar. Ol - energıa tek bir ǵana jaǵdaıda, temperatýralar aıyrmashylyǵy bolǵanda ǵana týady - deıdi. Shóldegi temperatýranyń bir ǵana táýlik ishinde kúrt sekirýi páti qatty jelderdi týǵyzady. Qarabuǵaz Kaspıı teńizindegi eń sumdyq daýyldy jer degen atymen áıgili. Bizdiń Dossor kásipshiligin kópshilik jelderdiń túıisken toraby deıdi. Dossordyń qara daýyldary mıllıondaǵan attardyń kúshi bar energıasyn qunarsyz iske - tek qana qyrýar shań-tozańdy burqyratyp kóterýge jumsaıdy. Jel - alapat energıa, biraq biz tek osy ýaqytqa deıin ony bolmashy mólsherde ǵana paıdalanyp kelemiz. Mine, súısine berińiz osyǵan.

Tereze syrtyńda syqyrlaǵan jel nasostary tarsyldap-gúrsildep, Oraldyń qoımaljyń jyly suıyǵyn aryqtarǵa aıdap jatty.

— Jel - biz ony kógildir kómir dep ataımyz - shól úshin eń jaqsy energıa. Bul arada bir qalyppen úzbeı soǵatyn jelge qajetti jaǵdaıdyń bári bar. Jelsiz jyldardyń ózinde shol, soǵan qaramastan, ortasha jeldi jylmen salystyrǵanda, jel energıasynyń jetpis paıyzyn beredi. Sizge Qazaqstandaǵy jelderdiń jyldyq qýatynyń qansha ekeni beımálim bolar? Nesin aıtasyz, óte qyzǵylyqty sıfrlar. Eki júz otyz mıllıon attyń kúshi. Qazaqstannyń energetıkalyq qorynda jel toqsan alty paıyz oryn alady.

Kýper oryndyǵynda otyryp, qozǵalaqtaı berdi.

— Meni qıalı dep eseptep júrmeńiz, - Davydov ornynan turdy, - biraq shóldiń jelin kólik maqsatyńda da paıdalaný kerek. Men osynaý oıymdy áli de bolsa tolyq iske asyrý jolyn dálme-dál tapqan joqpyn, biraq meniń qum arasynda jelken arqyly habarlasýdy kóz aldyma elestete alamyn, óıtkeni onda ósimdikter de, eldi mekender de, taýlar da joq, sol sebepti de qozǵalys jasaýǵa eshteńe de kedergi jasaı almaıdy. Kún, jel jáne temperatýranyń shuǵyl almasýy shóldi jasaǵan, solar endi ony óltire de alady. Buǵan eshbir kúdiktenýge bolmaıdy. Erteń Kýper joldas bizdiń eń alys kásipshiligimiz - Maqatqa júredi. Sonymen birge attanyńyz, men, sonda siz kóptegen qyzyqty nárselerdi kóresiz dep senemin.

Keshkilik men ony tenıs kortynan kórdim. Ol dopty qabyldaý ústinde upaı sanyn kómeıinen qaıyra eseptep turdy. Kortty aınala qorshap, qyzǵylt tústi sısadan keń shalbar kıgen qazaqtar maldas quryp otyryp alypty, olar dopty kemeline keltirip urǵan saıyn oıynshylardy qoldap, qyshqyryp otyrdy.

Oraldyń arǵy betindegi Gýrev tezek jaǵyp, qoıý tútindi býdaqtatyp jatty. Al, sol aranyń Buqar jaǵynda appaq sútteı bolyp, keshki shamdar jandy, qýań shól ústinen aı baıaý kóterile berdi. Ol joǵary kóterilgen saıyn, onyń júzinen qońyr tústi saz topyraqtyń shań-tozańy ushyp túsip jatqandaı bolyp kórindi.

Kýper meni kórisimen, oıyndy qoıyp, qasyma keldi. Biz áńgimelesip turǵanda, bir túıe mań-mań basyp bizben qatarlasa berdi. Ol sál aıaldap, bozǵylt kók erinderimen kúısegen kúıi, bizge mensinbeı, kóz toqtatyp qaraı bastady. Kýper meni shyntaǵymnan ustap, bir búıirge ustap apardy, - sóıtsek biz qara joldyń tap ortasynda tur ekenbiz.

Túıe bizge jıirkene qarap, bir ret yqylyq atyp, saltanatpen ilgeri qaraı júre berdi. Ol shaǵyn bir arbany súırep barady. Arba ústinde balaly qazaq áıeli uıyqtap jatyr jáne gramofonnyı qańyltyr trýbasy qańǵyrlap bara jatty.

Biz bul kóriniske tańǵalyp, onyń sońynan uzaq ýaqyt qarap turdyq. Túıe joldan burylyp, arbashany týra shólge qaraı súırep bara jatty.

Quba túzge jaıylýǵa ketti, - dedi ol maǵan mán-jaıdy túsindirip, bir kúrsinip qoıdy.

Men, meńireý túkpirde jumys isteıtin kóptegen ınjenerlerdiń óz taǵdyrlaryna shaǵynynatyna daǵdylanyp ketkenmin. Injener qansha aq jarqyn bolǵanymen, oǵan jumysy qansha unaǵanymen, ol jańa kitaptardyń joqtyǵynan, gazetterdiń Máskeýden eki apta boıy júretininen, jáne kooperatıvte borjom men qaýipsiz ustaralarǵa qajetti almastyń joqtyǵynan azap shegip júrgen sor mańdaı ekenin, reti kelgende, aıtyp qalýdy umytpaıdy.

Osynaý mindetti boryshynan qutylǵannan keıin, onyń kóńil kúıi qaıtadan jóndeledi de ol endi óz kásipornyn búıiri qyzyp áńgimeleı bastaıtyn bolady.

Sonda onyń mekemesi ámanda ne "álemdegi eń tandaýly" kásiporyn, ne ol, eger Máskeý kredıtti kesip tastamaǵanda, "álemdegi eń tandaýly" kásiporyn bola alatyn edi degendi sezdiredi.

Endi men de Kýperdiń shaǵymyn tyńdaýǵa ázirlene bergen edim, shynynda da qatelespeppin.

Tresiń dırektory ony "dachnık" ("saıajaıshy"), "ásempaz" dep ataıtyn. Ashýlanǵan sátterde ol ústeldi judyryǵymen toqpaqtap, Embi "dachnıkterge" muqtaj emes dep aıqaı salatyn. Dırektordyń qoqan-loqysyna eshkim de mán bermeıtin. Óıtkeni jaǵdaı qıyndaǵan sátterde onyń múlde aıqaılamaıtynyn bári de biletin.

— Men kelgenge deıin, - dep shaǵynatyn Kýper, - bári de typ-tynysh bolatyn. Men qalaı kelisimen, báriniń de tyǵyny aǵytylyp júre berdi. Shóldiń júz shaqyrym jerine barlaý júrgizý! Daýyl kezinde Qaraton sý astyńda qaldy. Bastyǵymdy búıi shaǵyp, tabanda múrdem ketti baıǵus, onyń ornyna qolma-qol meni taǵaıyndady. Bakýden bireýdi joǵarylatyp, dırektor etip jiberdi,- onysy shaıtan soqqan shirkin eken, ashýlanshaq ta kúıgelek kisi bolyp shyqty, - aqyrynda, munda qýanbaǵanda - qaıda qýanarsyń, osy aradan asa qýatty ónerkásip beldigin jasamaq. Ortalyq emes, tutas bir beldik!

Osy bir jan tynyshtyǵyn súıetin kisimen men Maqatqa bardym. Júz qyryq shaqyrymdy mashına eki saǵatta artqa tastady. Kózge eleýsiz kórinetin ór men yldılar tolqyny taýsylar emes, sosyn olardyń ornyn alyp bir aıdyn kól tárizdi, tep-tegis jazyq dala basty. Laısań aýa bir túrli suıyq jelimdi eske túsiredi. Surǵylt quıyn úıirile shýyldap, joldy kesip etip jatty. Sarshunaqtar dóńgelek astynan burshaqtaı shashylyp qalyp jatty. Shańyrqap shóldegenimiz sonsha, ernimiz kezerip, bir-birine jabysyp qalǵan sıaqty.

Baǵzy bir kezderi shofer mashınany sazy men qumy aralas jaltańmen, keýip qalǵan tuzdy kólder tabanymen ańyrata aıdap keledi.

Kóktemde sırek jaýatyn jańbyr kezinde kúlli shól batpaqqa emes, jylpyldaq balshyqqa aınalyp ketetinin Kýper jyrdaı etip aıtady. Mashına tolyq gazǵa basyp qansha yshqynsa da, ornynan qozǵala almaıdy.

Men Kýperdiń myljyń sózin tyńdaýǵa májbúr boldym.

— Eger olar Sovet uıymyna qarama-qaıshy kelmeıtin bolsa, onda ózindik erekshelikteri bar qurylystar men turmystyq dúnıelerdi qurtyp jiberýge tyıym salatyn dekretter basyp shyǵarý qajet, - dedi ol. - Alatyn áserlerdiń or túrliligi ómirdi tolyqtyra túsedi, al ómirdiń tolyqtyǵy kóńil kúıiniń sergek te órshil bolýyna jol ashady. Sol sebepti de shyǵystyń kýb pishindi qurylystaryn, olardyń túr-túsin, josparlanýyn saqtaý kerek, kóshelerdegi aryqtardy da saqtap, shyǵys zertastaryn jasap shyǵaratyn zaýyt ashý kerek.

Kýper tipti, orystyń kóne Ýglıch tárizdi qalalarynyń birin eskilikti eske salatyn kórneki qala jasaý qajet: onyń kesherlerine túımedaq pen ýbaldyrǵan egip, oǵan, Pýshkınniń kýálik etýine qaraǵanda, taza máskeý tilimen sóıleıtin burynǵy prosvırnálardy aparyp qonystandyrǵan durys.

Onyń myljyńdaǵany tek Maqatqa kelgende ǵana toqtady. Qum daýyly aqshyl tilderin jalańdatyp kóterile berýden bastaldy. Qum shymyldyǵyn jaryp etip, Dossordan sý ákele jatqan túıeler kerýeni mańǵazdanyp óte berdi. Sýdy jyl saıyn Maqatqa jetkizýge bes júz myń som jumsalady.

Shalqyǵan taıyz qol ústinde qara syryqtardyń alasa ormany tikireıip kórinedi. Bozǵylt aptap súıegińe deıin kúıdirip barady. Tamyry tereń nasostar tynymsyz túıgishtep, skvajınalardan munaıdy kópirshitip syrtqa atqylap jatyr. Áýelgi bastaý-bulaǵyn Prokofev ashqan munaı ózeni ıakı munaı teńizi osy arada aıaqtalatyn edi.

Maqattan biz Dossorǵa keldik, sosyn sol aradan tar tabandy jolmen motorly vagonǵa otyryp, Gýrevke qaıta oraldyq.

Shól ústinde qyzǵylt tútin úıirilip ushyp barady. Razezderdegi vagondar tóńireginde tynyshtyq ornaǵan. Oqta-tekte sarshunaqtardyń ysqyrǵan álsiz úni estiledi.

Tún kenet tóńkerilip túsip, shóldi orasan zor juldyzdy bórkimen jaba saldy.

Vagonnyń aldynan tumandy elektr otynyń ózeni aǵyp barady. Jýsan ıisi men túnniń salqyn samaly keń terezelerden ishke quıylyp jatyr..

— Siz Shyǵystyń ereksheligi týraly aıtyp edińiz. Túngi shólmen zýlap kele jatqan osynaý motorly vagonnan ótken erekshelik bola qoıar ma eken!

— Men sizdi túsindim, - dedi Kýper ár sózine mán berip. Sizde de Davydovtyń aýrýyndaı bir aýrý bastalyp kele jatyr eken. Ol "shóldiń aýrýy" dep atalady.

Dál sol sátte men Kýperdiń bizdiń dáýirimizdiń "dachnıgi" ekenine birjolata kózim jetti.

— Bul jol qashan salynǵan?

— Myń toǵyz júz jıyrma jetinshi jyly. Jáne ony salǵan da Davydov.

Men Gýrevten keterde óz jadymda sortań jerlerge sosıalısik ındýstrıanyń alǵashqy jarqyn núktelerin laqtyryp tastap ketken shóldiń aq shashty qolbasshysy Davydovtyń beınesin jáne "dachnık" Kýperdiń beınesin ala kettim.

Aýdarǵan Ábilmájin Jumabaev

---