InfoHub Logo

Ataqty Jánibek han bir kúni ańda júrip adasypty. Bir taýǵa shyqqan eken, bir bala qoı jaıyp, aǵash túbinde sybyzǵy tartyp otyr eken. Sybyzǵysynyń daýysy sondaı áıbat kórindi. Han balamenen sóılesken edi, álgi eshteme kórmeı, qoı ishinde ósken balanyń ashyq júzi hám túzý bergen jaýaby bek unasty hanǵa.

— Kel, munda mynaý bala qalaı dep oılaısyń? — dedi han kele jatqan ýázirine. Han taǵy da ár týradan suraǵan edi, bala bárine jaýap qaıyrdy. Óziniń ótkirligimen, ashyqtyǵymenen han menen ýázirdi bek qaıran qaldyrdy bala. Han balany ózimen birge áketkisi keldi, oǵan óner-bilim bilgizip, jaqsylap asyramaq úshin.

Jaman jerden alyp, jaqsy jerge otyrǵyzǵan gúl qandaı jaqsy ósedi, bala da sondaı óner taýyp, bir uly danyshpan adam boldy aqyrynda. Han oǵan esim qoıdy Álibek dep. Kúnnen kúnge ony jaqsy kóre bastady hám aqyrynda ózin qazynashy qyldy patshalyqqa. Álibekte jaqsy qylyqtyń bári boldy. Senimdilik, jahattyq, marhabattyq, hali jetkenshe jaqsylyq qylatyn suraǵanǵa, áıteýir, hannyń qol astyna qaraǵan ózge ulyqtarǵa uqsamaǵan minezi. Qylǵan qyzmetine, kórsetken járdemine eshbir aqy almaǵan. Sondaı bolyp júrse de, Álibek ǵaıbattan qutylmaǵan. Hannyń ózge saraıdaǵy nókerleri kóre almaı, ne túrli amal qylyp hanmenen shaǵystyrǵan. Han oǵan kóp qulaq qoımady. Sebebi hannyń ózi danyshpan adam edi, biraq Álibektiń soryna qaraı Jánibek han ólip, ornyna balasy han boldy. Bul ákesine tartpaǵan, adamǵa senbeıtin, dini qatty, sarań edi. Shóldegen kisi bir kese sýdy qandaı súıse, kisi óltirýdi sondaı jaqsy kóretin edi. Álibektiń dushpandaryna sondaı adam kerek edi. Bular kúnde ústinen aıtyp turatyn boldy. Han áýeli oǵan qulaq qoımady. Bir ýaqytta olardyń aıtqandary ras syqyldy kórindi. Han bir kúni baǵaly tas ornatqan qylyshty qaraǵysy keldi. Bul qylyshty ákesine bir patsha syılaǵan eken. Qylyshty eshbir jerden taba almady qazyna qaǵazynda jazýly bolsa da. «Muny qazynashy aldy» degen oıǵa keldi, hannyń dushpandary ile-shala Álibekti hanǵa shaǵystyrdy. «Álibektiń qylǵanynyń bári aram. Sebebi ózi munda jalańash kelgen bala edi, osy kúni qansha úıler saldyrǵan, altyn, kúmis jasaýyna hám saımannyń barlyǵyna esep joq. Qazynadan urlap almasa, ony qaıdan aldy?» Solaı dep hanǵa aıtyp otyrǵanda Álibek kirip kelgen edi. Han qatty qaharmenen qarap aıtty:

— Álibek, seniń senimsizdigiń maǵan belgili. Sen munan bylaı meniń qazynashym emessiń. Men saǵan qatty buıyramyn eki jumada qazynanyń esebin ber! Álibek munan qorqa qoıǵan joq. Sebebi kóńili taza edi. Biraq oılady: «Meniń dushpandarym eki jumada taǵy munan jaman birdeme tabar» dep.

— Uly han, meniń janym seniń qolyńda. Men qazynanyń kiltin hám ózge sizdiń qurmetińizdiń belgisin qazir stolyńyzǵa salýǵa daıarmyn. Eger mendeı qulyńa marhabatyń bolsa, men suraıyn dep turmyn qazynanyń esebin qazir alýdy menen. Álibektiń bul aryzy hanǵa bek unasty. Erteńinde han qazynanyń esebin alǵan edi, bári túgel eken.

— Qylyshty ólgen han ózi alyp, asyl tastaryn ózge nársege ornatqan, — dedi Álibek. Buǵan han eshteme aıta almady ras bolǵan soń.

Qazyna aqshasy hám ózge baǵaly nárseleri túgel kóringen soń han eshteme aıta almady. Senimsiz adam óziniń oılaǵany ras shyqpasa, yza bolady ǵoı. Han da ashýlanyp, oılanyp, ishinen ózge bir amal taǵy tapty. Nókerleri Álibektiń úıi jasaýly, baılyǵy artyq degeni oıynda bolyp, ýáziriniń úıin kórýge bardy. Han kelse, qur úıiniń tórt qabyrǵasynan basqa hám júris-turysqa asa kerekti nárselerden basqa dáneme
joq hám jasaýdan da bir nárse de joq. Han qaıran bolyp turdy ne aıtaryn bilmeı. Bir patshaly jurttyń qazynasyn bılep turǵan Álibekten hannyń qol astyna qaraıtyn orta jabaıy adamdar saltanatty turatyn kórindi hanǵa. Óziniń senbegenine uıalyp, ketkeli tur edi han, qasyndaǵy nókeriniń biri janyndaǵy bir esikti ymymenen kórsetti patshaǵa. Sonan soń patsha jan-jaǵyna qaraǵan edi, bir esik tur eken úlken eki qulyp salǵan. Esikke han jaqyn kelip Álibekten surady:

— Osynsha myqtap jaýyp bul úıde ne saqtaısyń? Álibek áýeli ne aıtaryn bilmeı sasyp qaldy, artynan túzelip aıtty:

— Uly han, bul úıde meniń eń qymbatty nársem bar, munan buryn kórgen múliktiń bári handiki. Bul úıde tyǵýly jatqan meniń baıyrǵy múlkim bar. Men sizden, aldıar, suraımyn, bul esikti «ash!» dep suramańyz menen.

Senbeıtin hanǵa Álibektiń qoryqqan túri qaýipti kórindi. Han qatty buıyrdy:

— Ash esikti! — dep, Álibek esikti ashqan edi, han úıge kirip kórdi. Úıdiń aǵartqan tórt qabyrǵasynan basqa eshteńe joq eken. Jalǵyz-aq qoıshynyń jyrtyq-jyrtyq kıimi, bir sybyzǵy, bir taıaq hám bir malshynyń qaltasy tur shegede ilýli. Bári tań qaldy. Hannyń ózine bul qylǵany yńǵaısyz bolyp kórindi. Sebebi ózi oılaǵan edi, tyǵýly jatqan altyn, kúmis bar ǵoı ol úıde dep. Álibek adalymen aıtty:

— Uly han Jánibek meni dalada, qoıda júrgenimde alǵanda bar meniń múlkim osy edi. Men bulardy saqtap júrmin. Baqytty jasymdaǵy belgi dep. Uly Jánibek sondaı marhabatty edi, meniń bul nárselerimdi ózime qaldyrdy. Uly patsham, siz de bul nárselerimdi ózime qaldyrady ǵoı
dep oılap turmyn. Hám maǵan bostandyq berersiz qaıtadan týǵan jerime barýǵa, sizdiń saltanatty baılyǵyńyzda júrgennen de, onda men qoıymdy baǵyp, kedeılikte júrgenimde baqytty bolǵan edim, — dedi. Álibek hanǵa muny aıtyp úndemeı turdy. Turǵandardyń báriniń kóńili buzyldy. Úlken qadir tutqanynyń belgisi dep han ústinen shekpenin sheship, Álibekke kıgizdi. Jek kórgenderi, ǵaıbattaǵandary ada bolyp, adal Álibekke munan bylaı eshkim sóz aıtýshy bolmady.

Álibek kóp ǵumyr súrip, ádildik, adaldyqtyń qurmetin kórip turdy. Álibektiń adaldyǵy maqal bolyp, bireýdiń adaldyǵyn kórseteıin degen kisi aıtar edi: «Onyń adaldyǵy Álibekteı» dep.

---