InfoHub Logo

Qýyrshaq degen kishkene kisi. Aıaǵy, qoly bar. Aýzy, murny bar. Beli býýly, jeńi suǵýly, tósegi salýly. İshpeıdi, jemeıdi. Qoldan jasaıdy. Bazarda satady. Qyz balalar oınaıdy, birinen biri alady. Qýyrshaq úndemeıdi. Berse ketedi, alsa keledi. Til bolmaıdy, ún bolmaıdy.

Joq, beker, qýyrshaq úlken kisi. Aıaǵy, qoly bar. Aýzy, murny bar. Beli býýly, jeńi suǵýly, tósegi salýly. İshedi, jeıdi. Qoldan jasamaıdy, qatynnan týady. Bazarda satpaıdy, qazaqta satady. Saqaldy balalar oınaıdy. Birinen biri alady. Berse ketedi, alsa keledi. Til bolmaıdy, ún bolmaıdy.

Kúnderde bir kún aýdany Badam, aýyly altynshy, Qasymbekuly Ábdiraqym degen adam qýyrshaq izdep Shymkent qalasyndaǵy Qurıat kóshesin qydyrystap kele jatty. Kenjetaıdyń qaqpasyna toqtaı qaldy.

— Babas osynda tura ma?

— Qaı Babas?

— Kádimgi aǵash tóresi Sársenov.

— Osynda. — Babas shyǵady.

— Qani, Babas, qaryndasyńa qansha suraısyń?

— Áýeli kór, qolaıyńa jaqsa...

— Kórip turmyn. Quntaqty qoldyń jasaǵan qýyrshaǵyndaı bala eken. Tek saýdasyna kelissek...

— Myń jarym som pul ber de, al.

— Jo, joldas, ustaǵan jerden aǵash ta synbaıdy. Óziń sovet adamysyń. Biledi degen qyzmetkerdiń, oqyǵan adamnyń birisiń. Sovet tusyndaǵy qyzdyń baǵasynyń arzandaǵanyn qalaı bilmeısiń? Berseń myń som, artyqqa ala almaımyn.

— Bir at qos!

— Máıli, bopty.

Saýda bitti. Qoı soıyldy. Quda tústi. Babasqa 700 som ótti. Ábdiraqym qyz qoınynda, puly berilgen!

Erteń qyz Ábdiraqymmen «qashyp» ketipti, bostandyq!

Babas Qańqada turat Eresil Arystanbaıuly degen, osy kúngi bir jýan saýdagerdikinde otyr.

— Áıel kerek edi. Qyzyńyz Álımege qansha suraısyz?

— Imam Aǵzam bolsyn, alǵashqy saýda ǵoı, 2000 somnan kemge joq...

— Qyzyńyz qymbatyraq eken... Shymkent qalasynda qyzdyń qyzynyń aldy-aq myńǵa jetedi. Máselen, men, óz qaryndasymdy da myńnan asyra almadym. Budan arzandatpasańyz ala almaımyn.

— Qaıyr, Imam Aǵzam bolsyn, myń jarymǵa kónseń, Álıme seniki.

— Máıli, bopty.

Saýda bitti. Qoı soıyldy. Quda tústi. Eresilge 1010 som ótti. Babas qyz qoınynda, puly berilgen!

Erteń qyz Babaspen «qashyp» ketipti, bostandyq!

Qatshany qatyndyqqa ákelgen Ábdiraqymda búgin es joq. Qabaǵy jarqyldap, tanaýy jelbegeılenip, yrjań-yrjań etedi. Altynshy aýyldyń halqyna toı qylyp myrzamsyp jatyr. Qaınaǵasy Babas ta toıda.

Toı ótti. Babas qaıtatyn boldy.

— Búıimtaıyńyz?

— «Búıimtaıyńyz» deıtin ne búıimtaı bolady? Saýdada dostyq joq. «Qolyma qyz tıgende berem» degen 300 som men bir atty ber; jumysym sol!

— Saýda degenmen súıek boldyq qoı. Toıǵa da, qoıǵa da shaǵyndap qaldym. Biraz mursatana beresiz ǵoı deımin...

— Men bylaı dep oılaǵan joq edim... — Babas syrt aınalyp ketti.

— Qaraǵym, Qatsha qaryndasym. Men myna qýyńnan túńileıin dedim ǵoı. Aýylyńnyń da, aımaǵyńnyń da surqy joq eken. Tamyryn tarttym. Meni kisi keldi-aý degen joq. Osyndaı jekjat bola ma? Men kisi tanysam, sen munda kisi bola almaısyń, kelsáp bolasyń.

Qatsha solq-solq jylaıdy.

— Qoı, jylama. Men turǵanda qor bolam deme! Qaıda barsań da erkiń. Sovet turǵanda zorlap qatyn qyla almaıdy.

— Aǵa, endi qaıtem?

— Úıge qaıtasyń. Saspa. Jaýǵa jarany bildirmelik. Bir qur joryq saparymyz shyǵar. Aýdanǵa barǵanda aıtaryńdy aıtarsyń. Men Saıramnan tosam. Qosh, qaraǵym!

Ábdiraqymnyń qaǵanaǵy qarq, saǵanaǵy sarq; toıdy ótkizdi. Qaıynaǵasyn qaıyrdy. Endi kelinshegin jazdyryp alýǵa fevraldiń tórtinde aýdanǵa alyp keldi.

Aýdan adamynyń aldym-berdim tirkeıtin dápterin jaıyp tastap:

— Bir-birlerińe yrzasyńdar ma? — degen suraýyna:

— Yrzamyz! — dep, kúıeý jyp ete tústi.

— Joq, yrzalyǵym joq. Osy páleniń qaıdan jabysqanyn bilmeımin. Ajyratyńyz, yqtıaryma jiberińiz! — dedi Qatsha.

— Basynda munymen nege qashtyńyz?

— Qashqan kisim bul emes edi. Osynyń maǵan qaıdan baı bolyp qalǵanyna ózim de túsinbeımin dedim ǵoı. Áıteýir, menen bir oqystyq boldy, joldas!

— Endi qaıda barmaqsyń?

— Tipti, úıime qaıtem. Baıy qurysyn. Tımeı-aq tura turaıyn, — degen qorytyndyǵa kelip turmyn, aǵataı.

ZAGS bastyǵy kitabyn jaba saldy. Urǵan ıtke usap súıretilip Ábdiraqym keńseden shyqty. Syrttan baqylap jatqan Babas, Qatyshty qolyna aldy.

Bostandyq!

Qyzdan aıyrylǵan Ábdiraqym, pálen malymdy qalyńǵa alǵan dep, Babastyń ústinen aýdandyq mılısıaǵa aryz kirgizdi. Mılısıa Babasty jaýapqa aldy. Babas:

— Bulardy tanymaımyn. Mal alǵanym joq. Qaryndasym men joqta qashyp ketipti, — dedi.

Ózi kepilge bosanady. Qatyshty alyp Babas Shymkent qaıtady.

Ári qatyn joq, ári aqsha joq; yǵyndalyp-shyǵyndalyp Ábdiraqym qalady. Mılısıadan mańdaıy tasqa tıedi. Babastyń ystyq-sýyǵy basylmaǵan jańa qaıyn atasy Eresildi kep tabady:

— Senen járdem bolmasa, dármen ketedi, — deıdi.

Qapalardyń (Ábdiraqym rýy) taıly-tuıaǵyn ertip Eresil sáýdager Babasty tabady:

— Babas, seniń bul ne qylǵanyń? Saýda saqal sıpaǵansha emes pe? Qyzdyń basyn shaqqan pulyńdy alsań neń bar?

— E, onda nem bar? Ókpem de joq, kinám da joq.

— Endeshe, myna 300 somyn al. Aıtysqan at úshin myna astyndaǵy qarala aıǵyr seniki.

Meıli bopty...

Saýda bitti. 300 som men qarala aıǵyr Babasqa ótti. Mılısıadaǵy aryzdy aıaqsyz qaldyrýǵa eki jaǵy da batalasty. Ábdiraqym qaıtadan qyz qoınynda. Puly berilgen!

Qyz erteńine Ábdiraqymmen ketti.

Bostandyq!

Mini, qýyrshaq! Mine, oıyn!

Bizde áli mundaı qýyrshaqtar bar. Áıeldi áli qýyrshaqqa aınaldyryp júrgen eski ádettiń quly qýlar, atqaminerler bar. Biz bul qýyrshaqty, búgingi kún syqyldy, jer júzi eńbekshi áıelderiniń azattyqqa qajyrmen, qaıratpen shyǵatyn kúni ádeıi kórsetip otyrmyz. Áıeldi qýyrshaq etýshi qýlar qurysyn!

---