InfoHub Logo

Qańtardyń aıaǵyna qaraı teńiz tynyshsyzdanyp ketti, tolqyn aıdaǵan salyndy kenttiń mańyna úıilip qaldy, birneshe aptadan keıin dúnıeniń bári adam aıtqysyz ylǵal tartty. Sol kezden bastap esh nárseniń keregi joq sekildenip, berisi kelesi jeltoqsanǵa deıin solaı bolatyndaı kóringen, sondyqtan da segizden kete eldiń bári jastyqqa bas qoıady. Alaıda senor Erbert keletin ana jyly teńiz tipti aqpanda da raıyn ózgertpegen, kerisinshe, burynǵydan da tynshyǵan tárizdenip, jaımashýaq jarqyn qalpyn saqtaǵan, al naýryzdyń alǵashqy túnderinde raýshan gúlderiniń ıisin ákelgen.

Tobıas muny birden sezdi. Onyń jumsaq táni teńiz shaıandaryna unap qalsa kerek, túnniń uzaq ýaǵyn solardy tóseginiń mańynan úrkitýmen ótkizedi, teńizden maıda samal eskenshe, kóz ilmeı shyǵady. Uıqysyz ótkizgen uzaq saǵattardyń ishinde ol syrttaǵy sál ózgeristiń ózin ańdaıtyn kúıge jetken edi. Sonyń saldary bolsa kerek, ol raýshandardyń ıisi murnyna kelgende, esikti ashyp, áýrege túspeı-aq, onyń teńizden jetken ıis ekenin birden bildi.

Ol kesh turdy. Klotılda aýlada ot jaǵyp júr. Saýmal samal esti, ár juldyz óziniń ornynda jymyńdaıdy, degenmen teńiz kókjıeginde olardy sanaý múmkin emes, teńizge shaǵylysyp, múlde kóbeıip ketken tárizdi. Kofe ishken ol túndegi ıistiń tańdaıyna tatyǵanyn sezindi.

— Keshe keshke, — dep esine túsirdi ol, — keshe alabóten oqıǵa boldy.

Klotılda ádettegideı eshteńeni ańǵarmaǵan bolyp shyqty. Onyń qatty uıyqtaıtyny sonsha, sońynan kórgen túsin esine túsire almaı júredi.

— Raýshandardyń ıisi , — deıdi Tobıas, — olardyń teńiz jaqtan kelgenine esh kúmánim joq.

— Qaıdam, munda raýshan ıisi ańqıtyndaı, olar qaıdan keledi? — dedi Klotılda.

Rasynda, sóziniń jóni bar. Kenttiń topyraǵy tuldyr ári sortań, tek anda-sanda báz bireý teńizdiń ólgenderdi tastaıtyn tusyna gúlshoqtaryn tastaý úshin olardy basqa jerlerden ákeletin.

— Bul Gýakamaııaldegi álgi sýǵa ketken adamnyń boıynan taralǵan ıis, — dep jatyr Tobıas.

— Solaı ma? — Klotılda ezý tartty. — Endeshe, esińde bolsyn, myna teńizden jaqsy ıistiń shyǵýy múmkin emes.

Shynynda bul qatygez teńiz edi. Aý tastasań, suıyq qara balshyq qana ilinedi, esesine sý qaıtqannan keıin kenttiń kóshesi ólgen balyqqa tolyp qalady. Dınamıt jaratyn bolsań, baǵzy zamandaǵy qıraǵan kemelerdiń nas qaldyqtary ǵana qalqyp shyǵady. Sondyqtan da Klotılda sıaqty kenttegi biren-saran áıelder as pisirgen saıyn qabaq shytyp renjip júredi. Dál sol sekildi sol kúni tańerteń ádettegisinen erte turǵan Hakob qarttyń áıeli de úı-ishin jınastyrǵannan keıin tańǵy asqa túnerip otyrdy.

— Meniń sońǵy tilegim, — dedi ol erine, — meni tirideı jerlese eken.

Ol bul sózderin dúnıeden osy qazir attanyp bara jatqan adamdaı aıtyp otyr, ózi bolsa, úlken terezeli úlken bólmede — aldynda asy, ústeldiń basynda otyr, úlken bólme úlken terezeden túsken naýryz kúniniń shýaǵyna malynyp tur. Onyń qarsy aldynda otyrǵan, áıeli degende basqa jan bitkenniń qasiretin túsinýden qalatyn, ony erteden esi kete eljireı súıetin Hakob qart búgin ashyǵyńqyrap qalǵan sıaqty.

— Barlyq tileýi durys adamdar sıaqty meni de qara jerge kómgenin ózim bilip ólsem deımin, — áıel sózin jalǵady. — Muny bilýdiń jalǵyz ǵana joly — ózińdi tirideı kómetin bireýdi taýyp alyp, soǵan jalynyp-jalbaryný ǵana.

— Saǵan eshkimge jalynyp-jalbarynýdyń keregi joq, — dedi Hakob qart qashanǵy sabyrly qalpynda.

— Senimen birge ózim baramyn.

— Endeshe kettik, — dedi áıeli, — men kóp uzamaı ólemin.

Hakob qart oǵan barlaı qarady. Onyń janarlary ǵana baıaǵy jas qalpynda qalǵan eken. Býyn-býyndarynyń terisi qatparlanyp ketipti, ózi de baǵzy zamannan beri árdaıym ári árqashan osy qúıinen aınymaǵan myna qý taqyr tárizdi kórinedi.

— Búgin sen kúndegińnen áldeqaıda ajarly kórinesiń, — dedi ol áıeline.

— Keshe keshte, — keıýana kúrsindi, — meniń murnyma raýshan gúlderiniń ıisi keldi.

— Oǵan abyrjyma, — Hakob qart ony tynysh-tandyrǵan bolyp. — Kedeılerdiń basynda bolatyn jaıt.

— Másele onda emes, — deıdi áıel. — Men árqashan myna teńizden aýlaqqa baryp ólý úshin ajal kelgeni jaıynda Qudaıdyń aldyn ala eskertýin surap, qulshylyq etken edim. Bul kenttegi raýshan ıisi tegin emes, Qudaıdyń bergen belgisi me deımin.

Hakob qarttyń keıbir isterin bitirip alý úshin azyn-aýlaq mursattana berýin ótinýden basqa amaly qalmady. Onyń birde adamdardyń kerek kezinde emes, ózderi qalaǵan ýaqytta óletini jaıynda estigeni bar, sondyqtan ony áıeliniń sózderi ájeptáýir abdyratyp tastady. Ol ózine eger saǵaty jetken bolsa, onda shynynda da ony tirideı kómgen durys bolar ma edi degen saýal da qoıdy.

Saǵat toǵyzda ol buryn dúken bolǵan bólmeniń esigin ashty. Kireberiske ol eki oryndyq pen ústinde doıby taqtasy bar ústelshe qoıyp, ala tańnan kezikken kezdeısoq adamdarmen doıby oınady. Oǵan otyrǵan jerinen qırap bitip bara jatqan kent, qabyrǵalary qobarsyǵan, ár jerinen kúnnen ońǵan burynǵy boıaý izi qalǵan úıler, kósheniń bitken tusynda teńizdiń shaǵyn silemi kórinedi.

Túske deıin ol ádetinshe don Maksımo Gomespen oınady. Hakob qarttyń eki azamat soǵysynan aman ótip, úshinshisine kelgende ǵana bir kózinen aıyrylǵan budan basqa adamshylyǵy joǵary qarsylasty tabýy ekitalaı. Bir partıany oǵan ádeıi utqyzǵan ol ony taǵy da bir ret kúsh synasýǵa kóndirdi.

— Maǵan mynany aıtyńyzshy, don Maksımo, — dep surady ol, — siz óz áıelińizdi tirideı kóme alar ma edińiz?

— Ábden múmkin, — deıdi don Maksımo Gomes. — Senseńiz, qolym qalt etpes edi.

Qart Hakob tańdanǵanynan únsiz qaldy. Sodan keıin utqaly turǵan oıynyn ádeıi utqyzyp kúrsindi:

— Muny aıtqan sebebim, Petra ólýge belin býǵan sıaqty.

Don Maksımonyń bet pishini tıtteı de ózgergen joq.

— Mundaı jaǵdaıda, — dedi ol, — ony tirideı kómýdiń qandaı qajeti bar.

Ol eki “jep” bıge shyqty. Sodan keıin muńdy jas tunǵan jalǵyz kózin qarsylasyna qadady.

— Já, oǵan ne boldy?

— Keshe keshke, — dep túsindirip jatyr Hakob qart, — raýshan gúlderdiń ıisin sezipti.

— Endeshe kenttiń jartysy ólip tynatyn shyǵar, — don Maksımo Gomes tańyrqady. — Búgin tańertennen kúlli kenttiń aıtyp júrgeni sol ıis.

Hakob qart ony ókpeletip almas úshin óıtip-búıtip utylýdyń taǵy da bir amalyn tapty. Ol ústel men eki oryndyqty ornyna qoıdy da, dúkenin jaýyp, raýshannyń ıisin alǵan bireý-mireýdi izdep shyqty. Bolǵan jaıtty shúbásiz rastaǵan jalǵyz Tobıas boldy. Janynan ótip baryp suraı salǵan adamnyń syńaıyn tanytqan Hakob qart úılerine kirip, mán-jaıdy kempirine aıtyp berýdi ótindi.
Tobıas kelisimin berdi. Saǵan tórtte qonaqqa baratyn adamdardyń saltyna salyp, boıyn túzegen Tobıas ishki dalanǵa basyn suqqanda, kúni boıy Hakob qartqa qaraly kıim tigýmen áýrelengen keıýanany kórdi.

Onyń tyqyrsyz kirgeni sonsha, kápersiz otyrǵan keıýana selk ete tústi.

— O, Qudaıdyń qudireti, — áıeldiń daýsy qatty shyǵyp ketti, — men Ázireıil perishte kelip qalǵan eken desem.

— Kórip tursyz ǵoı, ol emes ekenin, — dedi Tobıas.

— Bul men, sizge bir bolǵan jaıdy aıtaıyn dep keldim.

Áıel kózildirigin túzep, qaıtadan sharýasyna shúıildi.

— Onyń ne ekenin men bilemin, — dedi áıel.

— Eger bilmeseńizshi? — dedi Tobıas.

— Keshe keshke sen raýshan gúlderiniń ıisin shaldyń.

— Ony qaıdan bilesiz? — Tobıas ańyryp qaldy.

— Meniń jasymda, — dedi áıel, — kóp ýaqytyń oılanýǵa ketedi, aqyry amalsyzdan kóripkel bolyp ketesiń.

Dúkenniń artyndaǵy bólmede qabyrǵaǵa qulaǵyn tosqan Hakob qart ózinen-ózi uıalyp boıyn jazdy.

— Buǵan ne aıtasyń, bıkem, — dep ol qabyrǵanyń ar jaǵynan aıqaı saldy. Sodan keıin irgeni aınalyp ótip qalqaımaǵa kirgen ol: — Iaǵnı bul sen oılaǵan nárse emes.

— Myna bala bárin oıdan shyǵaryp tur, — dedi áıel basyn kótermesten. — Ol eshteńeni de sezgen joq.

— Saǵat on birler shamasy bolatyn, — dedi Tobıas, — men shaıandardy úrkitip júrgen edim.

Áıel jaǵany qondyryp bitti.

— Oıdan qıystyrdyń, — dep álgi sózderin qaıtalady áıel. —Seniń ótirikshi ekenińdi bári biledi.

— Ol jipti tisimen úzip, kózildiriginiń ústinen Tobıasqa shuqshıdy. — Báteńkeńdi tazalap, shashyńdy maılapsyń, sondaǵy oıyń meni kelip aldamaqsyń, maǵan degen mundaı qurmetińe jol bolsyn.

Sol kúnnen bastap, Tobıas teńizdi baqylaýǵa kiristi. Aýladaǵy dalannyń astyna aspaly tósegin ilip tastaǵan ol túndi túnge jalǵap, jurttyń bári uıqyda jatqanda, myna jalǵanda qandaı ózgerister bolatynyna tańyrqaı qulaq túredi. Talaı tún qatarynan ol shaıandardyń baǵandardy tyrnalap, aspaly tósekke shyǵýǵa árekettengenin, ózderiniń munysynan eshteńe óndire almaı, ózderi sharshap tynǵansha, sonsha tún tyrysyp tyrashtanǵanyn tyńdap jatady. Endi ol Klotıldanyń qalaı uıyqtaıtynyn da bilip aldy. Baıqasa, ol sybyzǵynyń únine uqsas ysqyryq shyǵarady eken, ystyq kúsheıgen saıyn ysqyryǵy jińishkere beredi de, sosyn shildeniń aýyr uıqysy tusynda aqyryn ǵana bir yrǵaqqa aýysatyn kórinedi.

Aldymen Tobıas teńizdi onyń syryna qanyq adamdar sıaqty, kókjıektegi bir núktege qadala qarap otyryp qadaǵalady. Ol onyń túsiniń qalaı ózgeretinin kórdi. Kúńgirt tartyp, kópirship, laılana bastaıtynyn, nóser quıyp, ishek-qarnyn aqtarǵan kezde, taý-taý qoqys qusatynyn da kórdi. Birtindep ol teńizdi kórmese de, tipti tús kórip jatyp, onyń qandaı ekenin esten shyǵarmaıtyn, onyń syryna ábden qanyq adamdar tárizdi baqylaýdy da úırenip aldy.

Tamyzda Hakob qarttyń áıeli dúnıeden qaıtty. Tań aldynda onyń ólip qalǵany málim boldy, basqa da marqumdar sıaqty, onyń da denesi gúlsiz-túksiz teńizge tastaldy. Tobıas bolsa, tosýmen júr. Onyń saryla kútkeni sonsha, kútýdiń ózi onyń ómirlik daǵdysyna aınaldy. Birde túnde ol aspaly tóseginde qalǵyp jatqan edi, oǵan aýada bir ózgeris bolyp jatqandaı kórindi. Ana bir ýaqytta japon kemesi dál kenttiń qasyna shirigen pıazdy tógip ketken kezdegideı, aýada bir ıis birese paıda bolyp, birese joǵalyp ketedi. Sodan keıin ıis turyp aldy, sosyn tań atqansha eshteńe ózgergen joq. Sol kezde Tobıasqa ony kádimgideı ýystap qolǵa ustaýǵa bolatyndaı kóringen, ol aspaly tóseginen túsip, Klotılda jatqan bólmege kiredi. Ol ony birneshe ret silkip-silkip jiberdi.

— Mine, kórdiń be? — dedi ol.

Klotılda ornynan túregelý úshin betin órmekshiniń toryndaı tumshalaǵan ıisti saýsaqtarymen syryp tastaýǵa májbúr boldy. Sodan keıin jyly tósegine qaıtadan qulaı ketti.

— Qarǵys atsyn ony, — dedi ol.

Bir-aq sekirip esikke jetken Tobıas kósheniń ortasyna shyqty da aıǵaıǵa basty, ol óńeshin jyrta bar kúshimen aıǵaılady, aýany bir jutyp alyp, qaıtadan aıǵaı saldy, sál kidirip, tereń tynystady — teńiz betindegi ıis ózgerer emes. Eshkim ún qatqan joq. Sonda barlyq úılerdiń, tipti eshkim turmaıtyn úılerdiń esik-terezelerin jaǵalata qaǵyp shyqty, aqyry osy shý — shyrqanda ıtter abalap, jurttyń bári aıaqtarynan tik turdy.

Kópshiligi eshteńeni sezgen joq. Esesine basqalary, ásirese qarttar jaǵy osy ıispen tynystaý úshin jaǵalaýǵa bettedi. Tań aldyndaǵy aýanyń tazalyǵy sonsha, olar mundaı aýany jutýǵa qımaı qınaldy.

Tobıas sodan tuıaq serippeı kúni boıy uıyqtady. Klotılda aqyry ony túski damyl kezinde ornynan basty, sodan olar aýlaǵa shyǵar esikti ashyq qaldyryp, kesh boıy tósekten turmaı asyr saldy. Olar birese bir-birine shylaýshynsha oratylyp, birese qoıandarsha yrǵasty, birese tasbaqa tirlikti qaıtalady, sonymen qarańǵy túsip, dúnıe kúńgirt tartqansha arpalysty. Aýada raýshan ıisi áli qalqyp turdy. Anda-sanda bólmege mýzykanyń áýeni talyp jetedi.

— Bul Katarınonyń úıinde, — dedi Klotılda. — Bireý-mireý kelgen bolýy kerek.

Úsh erkek pen bir áıel kelgen eken. Keshirek taǵy da kelýi múmkin degen oımen Katarıno radıolany iske jaratýdy uıǵardy. Óziniń qolynan kelmeıtin bolǵan soń Pancho Aparesıdoǵa qolqa saldy, onyń áıteýir qoly bos, ári bir jáshik aspaptary bar, qolynyń ismerligi de joq emes.
Katarınonyń dúkeni shetkerirekte dál teńizdiń jaǵasynda turǵan aǵash úıde. İshinde birneshe arqaly oryndyqtar men ústelsheler qoıylǵan úlken bólmesi jáne árirekte taǵy da birneshe shaǵyndaý bólmeleri bar. Basqalary Pancho Aparesıdonyń jumysyn baqqanda, úsh erkek pen áıel sóreliktiń janynda otyryp, ishimdikke únsiz bas qoıdy, ózderi kezek-kezek esinep qoıady.

Olaı-bulaı burap, qansha tekserilse de, radıola múltsiz jumys istep ketti. Alystan anyq jetken sazdy estigen adamdar únsiz qaldy. Olar ne aıtaryn bilmeı, bir-birine qarasty, sonda ǵana sońǵy ret mýzyka tyńdaǵan ýaqyttan beri ózderiniń qansha-lyqty qartaıyp ketkenin ańǵarǵandaı boldy.

Tobıas toǵyzdan keıin eshkimniń áli uıyqtamaǵanyn baıqady. Bári esikteriniń aldyna otyryp alyp, kúnniń tutylýyn kórgen kezdegi bala minez tańdanyspen Katarınonyń eski kúıtabaqtaryn tyńdasty. Árbir tabaq sen baıaǵyda dúnıeden báz keshkensiń nemese bul fánıede baıaǵyda tyndyrýǵa tıis isińdi umyttyń dep turǵan tárizdi, uzaq naýqastan keıin tańdaıyńa tatyǵan tamaq dámi sekildi bir tushyný sezimi.
Mýzyka saǵat on birde bitti. Kópshiligi teńiz ústine úıirilgen qara bultty kórip, jańbyr bolady-aý degen qaýippen uıqyǵa jatty. Biraq tómen túsip, teńiz betinde biraz qalqyp turǵan bultty sý eritip áketti. Joǵaryda juldyzdar ǵana qaldy. Birazdan keıin kent jaqtan teńizge qaraı úrlegen jel qaıta oralǵanda, taǵy da raýshandardyń ıisin ákeldi.

— Men saǵan aıttym emes pe, Hakob, — don Maksımo Gomes kúńk ete tústi. — Ol taǵy da kelip tur. Endi ony ár tún saıyn sezetin bolamyz.

— Qudaı taǵala buǵan jol bere qoımas, — deıdi Hakob qart. — Osy ıis meniń ómirimde eń keshigip jetken nárse.

Olar mýzykaǵa qulaq salmaı, bos turǵan dúkende ekeýden-ekeý doıby oınap otyr. Olardyń estelikteriniń ábden eskirgeni sonsha, tipti búgin olardy qaıtadan eske salatyn ejelgi kúıtabaqtar da joq.

— Men óz tarapymnan osynyń bárine onsha sene de bermeımin, — deıdi don Maksımo Gomes. — Eger sonsha jyl qý taqyrdy talshyq etip, gúl ósiretin kishkentaı ǵana aýlasynyń bolýyn arman etken áıeldermen ómir súrseń, onda kele-kele, buǵan tańdanatyn túgi joq, ıisti sezý bylaı tursyn, shynynda solaı bolyp jatqanyna senbeske amalyń qalmaıdy.

— Durys qoı, biraq biz munyń bárin óz murnymyzben sezip júrmiz ǵoı, — deıdi Hakob qart.

— Onda turǵan ne bar, — deıdi don Maksımo Gomes.

— Soǵys kezinde revolúsıa jeńilis tapqan ýaqytta biz sardarymyz bolsa dep tilegen edik, sol shamada bizge kádimgi etpen, súıekten jaralǵan gersog Malboronyń ózi keldi. Men ony óz kózimmen kórdim, Hakob.

Tún ortasy aýyp ketken. Jalǵyz qalǵan Hakob qart dúkenshigin jaýyp, shamyn jatynjaıyna apardy. Ol terezeniń tekshesinen jaltyldaǵan teńizdiń oıabynda kóringen tóbesinen ólgenderdi teńizge tastaıtyn quzǵa kóz tikti.

— Petra, — ol aqyryn ǵana ún qatty.

Áıeli ony estigen joq. Sol mezette ol tuńǵıyq gúl qusap, jarqyraǵan tapa tal túste Bengal shyǵanaǵynda júzip kele jatqan edi. Basyn kótergen ol sý astynan shynyly qabyrǵa arqyly qaraǵandaı shetsiz-sheksiz Atlantıkany kórdi. Biraq ol dál osy sátte dúnıeniń kelesi jaq betinen shyqqan Katarınonyń radıolasynyń únine qulaq túrgen erin kóre almady.

— Bul neleri eken, á, — Hakob qart kúrsindi,— Báriniń ony aqyly aýysqan dep sanaǵanyna áli jarty jyl ótken joq, endigi jerde saǵan ajal ákelgen ıiske ózderi máz-meıram bolyp jatqandaryn qaıtersiń.

Ol shamdy óshirip, tósegine jantaıdy. Ol jany jaı tappaı, qarttarsha aqyryn ǵana kemseńdep jylap jatyp, uıyqtap ketti.

— Qolymnan kelse, men de munnan qaramdy batyrar edim, — ol túsinde de óksip-óksip qoıady. — Qaltamda jıyrma peso bolsa, tesken taý keter edim.

Sol túnnen bastap, taǵy da birneshe apta boıy teńizden kelgen ıis ketpeı turyp aldy. Sol ıis aǵash úılerge, as pen sýǵa ábden sińip ketti, qaıda barsa da, adamdardyń aldynan osy ıis shyǵady da turady. Kópshilik ol ózderiniń boılarynan bólingen ony-munylarynan shyǵyp júrer me eken degen qaýip te oılaı bastady. Katarınonyń dúkenine kelgen áneýkúngi erkekter men áıel beısenbi kúni ketip, senbi kúni qaıtyp kelgen, ári bul joly týra bir top bolyp jetken. Jeksenbi kúni taǵy da adamdar keldi. Olar qaptap ketti, ári tamaq pen jatar oryn izdep bas suqpaıtyn jerleri joq, tipti kóshede júrýdiń ózi kúshke aınaldy.

Kelgen ústine kelip jatyr. Katarınonyń dúkenine bir kezde jan kete bastaǵan kentti tastap joǵalǵan áıelder qaıta oraldy. Olar burynǵysynan da jýandap, betterine jaqqan boıaýlary burynǵydan qalyńdap keldi, ózderimen birge eshkimniń esine eshteńe túsirmeıtin kúıtabaqtar ákeldi. Kenttiń biren-saran burynǵy turǵyndary kelgen eken. Olar basqa jerlerge qaltalaryn qampıtyp qaıtý úshin ketken edi, endigi jerde ózderiniń ońynan shyqqan sharýalarynyń jaıyn gólıtedi, alaıda ne kıip ketse, sol kıimderimen qaıtyp kelip jatyr. Mýzykanttar paıda boldy, aqsha men zattar utatyn lotereıalar oınaı bastady, taǵdyryńdy boljaıtyn sáýegeıler jetti, jaldamaly janalǵyshtar keldi, máńgilik ómir syılaıtyn ebirtil satatyn tiri jylandy moınyna oraǵan adamdar qaptady. Birneshe apta qatarynan olar kelgen ústine kelip jatty, jańbyr bastalyp, teńiz tynyshsyzdanǵan kezderde de kelip jatty, al álgi ıis joq bolyp ketti.

Eldiń sońynan ala ámbıe keldi. Onyń bas suqpaıtyn jeri joq, ózi sút qosylǵan kofege matyryp nan jeıdi, sodan keıingi jerde birtindep ózine deıin paıda bolǵan dúnıelerdiń bárine tyıym sala bastady: lotereıalardy joq qyldy, jańa mýzykany da, onyń yrǵaǵymen bıleýdi de toqtatty, bertindegi teńizdiń jaǵasyna baryp uıyqtaý daǵdysyn da doǵardy. Bir kúni keshke Melchordyń úıinde teńizden esken ıis jaıynda ýaǵyz oqydy.

— Aspan-kókke alǵysymyzdy arnaıyq, balalarym meniń, — dedi ol, — osy ıistiń ózin Qudaı taǵala jiberip otyr.

Áldekim onyń sózin bóldi:

— Buryn ony eshkim sezgen emes, áýlıe ákeı, endeshe ony qaıdan bilmekpiz.

— Kıeli Jazýda, — dedi ámbıe, — bul ıis týraly aıqyn jazylǵan. Bul kent — qalaýly qasıetti jer.

Tobıas osynaý jappaı mereke-dýmannyń ishinde aıshalyq bolǵan adam qusap, arly-berli júredi. Ol Klotıldaǵa túri-túsin kórsin dep aqsha ákelip berdi. Olar tas tastap, qushaq-qushaq aqsha utamyz degen oımen, utysqa shyǵatan aqshany eseptep kelip jibergende ózderin qısapsyz baılyqqa kenelgendeı sezindi. Alaıda bir kúni keshke olar ǵana emes, kentke tolyp ketken qalyń halyq ózderi kóz aldaryna elestete alatyn somadan áldeqaıda kóp aqshany kórdi.

Bul kesh senor Erbert kelgen kesh edi. Oıda joqta paıda bolǵan ol kósheniń ortasyna ústel shyǵaryp, onyń ústine býma-býma aqshaǵa syqaı toly eki teń qoıdy. Aqshanyń kóptigi sonsha, alǵashynda ony aqsha eken dep eshkim kóńil qoımaǵan, óıtkeni munyń shynynda solaı ekenine tipti senýdiń ózi qıyn. Aqyry senor Erbert qońyraýshasyn syldyrlatqannan keıin ǵana senimsizdikten arylyp, sózderin tyńdaýǵa jaqynyraq kelip turysty.

— Men dúnıedegi eń baı adammyn, — dedi ol. — Aqshamnyń kóptigi sonsha, men olardy qaıda qoıarymdy bilmeımin. Sonymen birge meniń júregimniń úlkendigi sonsha, tipti keýdeme áreń syıyp júr, sondyqtan da men dúnıeni sharlap, adamzat balasynyń máselelerin sheshýdi uıǵardym. Ol qapsaǵaı deneli beti qyzara bórtip turatyn adam eken. Ol jumsaq bolbyr, túgin jańa ǵana qyryp tastaǵandaı bolyp kórinetin qoldaryn ońdy-soldy siltep, tútinin úzbeı sambyrlap sóıleıdi. Ol shırek saǵat sóılep baryp tynys aldy. Sodan keıin qońyraýshasyn qaıtadan qaǵyp, ary qaraı sóılep ketti. Káláminiń orta tusynda áldebireý kıligip, qalpaǵyn sermep, onyń sózin bólip jiberdi:

— Aý, mıster, sózińizdi doǵaryp, aqsha taratýǵa kóshpeısiz be?

— Olaı bolmaıdy, — dep jaýap qatty senor Ebert. — Basy joq, aıaǵy joq, aqsha taratý degenniń jóni joq, ári munyń ózi ádiletsizdik bolar edi.

Ol álgini aıtqan adamǵa kózin qadap, saýsaǵymen meńzep, ony ózine shaqyrdy. Turǵandar ekige jarylyp, oǵan jol berdi.

— Bári de basqasha bolady, — dep sózin sabaqtady senor Ebert, — qazir shydamsyz dosymyzdyń kómegine súıenip, baılyqty bóliske salýdyń ádiletti ádisin kórsetemiz. Esimiń kim seniń?

— Patrısıo.

— Jaqsy, Patrısıo, — dedi senor Erbert. — Barlyq adamdar sıaqty seniń de sheshýi qınap júrgen túıtkiliń bar bolýy kerek.

Patrısıo qalpaǵyn sheship, basyn ızedi.

— Al qandaı?

— Meniń máselem mynaý, — dedi Patrısıo, — aqsham joq.

— Sonda saǵan qansha kerek ózi?

— Qyryq segiz peso.

Senor Erbert masaıraı ún qatty:

— Qyryq segiz peso, — dedi ol daýsyn sozyp.

Jurt maquldaı gýildesip ketti.

— Al jaqsy Patrısıo, — dep sózin jalǵastyrdy senor Ebert. — Endi sen bizge mynany aıt: ne isteı bilesiń.

— Kóp qoı.

— Bireýin aıtsańshy, — dedi senor Erbert. — Aıtalyq, eń jaqsy isteı alatyn isińdi atasańshy.

— Jaraıdy, — dedi Patrısıo. — Men qustardyń únin sala alamyn.

Kópshilik taǵy da maquldaı qaýqyldasyp ketti, sol arada senor Ebert barshanyń nazaryn ózine aýdardy:

— Endeshe, myrzalar, qazir qustardyń únin aınytpaı salatyn bizdiń Patrısıo dosymyz qyryq segiz túrli qussha saıraıdy, sóıtip ol óz ómiriniń eń ózekti máselesin sheship alady.

Sol sátinde tańyrqaı tyna qalǵan toptyń aldynda Patrısıo qustardyń únin salýǵa kóshti. Birese ysqyryp, birese qańqyldap, birese qoqyldap, birese tyraýlap, barshaǵa málim qustardyń únin qaıtalady, sodan keıin atalǵan sanǵa deıin jetkizý úshin eshkim tanı almaǵan basqa qustardyń únin qaıtalady. Aqyry senor Erbert jınalǵandardyń qoshemettep qol soǵýyn ótinip, onyń qolyna qyryq segiz peso ustatty.

— Al qazir, — dedi ol sodan keıin, — birińizden keıin birińiz kele berińiz. Erteńgi kúngi dál osy saǵatqa deıin men osynda bolamyn. Barlyq máselelerdi sheshemin.

Hakob qart mynaý bolyp jatqan abyr-sabyr jaıynda janynan ótken-ketken adamdardyń áńgimesinen topshylap tur. Qulaǵy shalǵan ár habardan keıin júregi týlaı bastaıdy, barǵan saıyn týlap alqymyna tyǵylady, aqyry jarylyp keterdeı halge jetkenin ózi de sezdi.

— Myna grıngo1 týraly ne oıyń bar?

Don Maksımo Gomes ıyǵyn qopań etkizdi de qoıdy:

— Jomart bireýdaǵy.

— Eger qolymnan keletin bir isim bolsa, — dep kúrsindi Hakob qart, — men de óz máselemdi sheship Grıngo — Latyn Amerıkasynda kóbinese soltústik amerıkandyqtardy muqatyp o sylaı ataıdy. Salar edim. Meniki túkke turmaıtyn nárse, maǵan keregi jıyrma ǵana peso.

— Siz doıbyny tamasha oınaısyz ǵoı, — dedi don Maksımo Gomes.

Hakob qart áýelgide muny qulaǵyna da ilmegen sekildi. Alaıda jalǵyz qalǵan bette oıyn taqtasy men doıby tastary salynǵan qorapshany gazetke orap, qoltyǵyna qystyryp, senor Erbertpen jekpe-jekke shyǵýǵa jóneldi. Ol óziniń kezegin túnniń jýan ortasyna deıin tosty. Aqyry senor Ebert óziniń teńderin býyp-túıip, erteńge deıin qosh aıtysty.

Biraq ol uıyqtaýǵa ketken joq. Sońynda symbaldaryn arqalaǵan erkekter, olardyń artynan máselelerin sheship tastamaqqa úmit artqan bir top adam ilesken ol Katarınonyń dúkeninen kelip shyqty. Túıindi máselelerdi ol birinen keıin birin túıdegimen sheship jatyr, sheship jatyr, sheshkeni sonsha, sońynda tek qana áıelder men qyjalattary sheshilmegen biren-saran erkekter ǵana qaldy. Bólmeniń túkpirinde bet-júzin keń taralǵan kitapshamen jelpip, japadan jalǵyz bir áıel otyr eken.

— Sen she, — dep oǵan daýysyn kóterdi senor Erbert, — seniń qandaı sharýań bar?

Áıel jelpingenin qoıa qoıdy.

— Men bul merekege qatyspaımyn, mıster, — áıel bólmeniń túkpirinen sańq ete qaldy. — Meniń eshqandaı qyjalatym joq, men zınaqormyn, ózime tıesilimdi jarymjan-jarymes erkekterden alamyn.

Senor Erbert ıyǵyn qıqań etkizdi de qoıdy. Ol óziniń symbaldarynyń janynda sýyq syra iship, jańa túıindi máselelerdi tosyp otyr. Ol terlep ketti.

Sálden keıin áıel ústel basynda otyrǵan toptan bólinip kelip, onymen kúbirlese bastady. Onyń máselesi bes júz pesoǵa tirelip tur eken.

— Al sen qanshaǵa barasyń, — senor Erbert oǵan saýal tastady.

— Beske.

— Qaraı kór, — dedi senor Erbert. — Tup-týra júz erkek.

— Bul túk te emes, — dedi áıel. — Eger bul aqsha qolyma tússe, bul meniń ómirimdegi sońǵy júz erkek bolady.

Ol áıelge barlaı qarady. Jap-jas, áljýaz ǵana áıel, alaıda kózderinen bekem bel baılaǵany kórinedi.

— Jaraıdy, — dedi senor Erbert. — Bólmeńe bara ber, men saǵan árqaısysyna bes pesodan berip, olardy jiberip turamyn.

Ol dalaǵa shyǵyp, qońyraý soqty. Saǵat tańǵy jetide Tobıas Katarıno dúkeniniń ashyq turǵanyn kórdi. Aınala jym-jyrt. Syradan kóbeńsigen uıqyly-oıaý senor Erbert álgi áıelge erkekterdiń kelip-ketýin qadaǵalap otyr.
Tobıas ta bas suqty. Ony tanyp qalǵan bıkesh onyń qalaı kelip qalǵanyna tańyrqady.

— Sen de keldiń be?

— Maǵan da kirip shyq dedi, — Tobıastyń jaýaby.

— Qolyma bes peso ustatyp, uzaqqa sozba dedi.

Áıel tósekten terge malshynǵan aqjaımany alyp, bir ushyn Tobıastyń qolyna ustatty. Aǵashtan jasalǵandaı zil-batpan eken. Olar eki jaq ushynan bastap, bastapqy qalpyna keltirgenshe, syǵymdyp buraı bastady. Endigi jerde ekinshi jaq betiniń terge malshynýy úshin matrasty aýdaryp saldy. Tobıas qolynan kelgenniń bárin istep baqty. Keteriniń aldynda tósektiń janyndaǵy ósip kele jatqan qaǵazdar úımesine ol taǵy da bes peso tastady.

— Kórgenderińniń bárin jibere ber, — dep tapsyrdy oǵan senor Erbert, — kóreıik túske deıin bitire alar ma ekenbiz.

Áıel esikti ashyp, salqyn syra surady. Aýyzda taǵy da birneshe erkek tosyp tur eken.

— Qansha qaldy? — dep surady ol.

— Alpys úsh, — degen jaýap qatty senor Erbert. Hakob qart óziniń oıyn taqtasymen kúni boıy qyr sońynan qalmaı qydyńdap ere júrdi. Keshke qaraı kezegi jetip, óziniń máselesin baıan etken onyń usynysyn senor Erbert qup aldy. Kóshe toly halyqtyń ortasyna ústel men eki oryndyq qoıylyp, ústeldiń ústine ústelshe qoıylǵannan keıin Hakob qart saıysty bastap kelip jiberdi. Aldyn ala oılastyryp alǵan jalǵyz júrisi osy edi, sonyń ózinde utylyp tyndy.

— Qyryq peso, — dedi senor Erbert — men sizge eki doıby tasymdy artyq beremin.

Ol taǵy da utyp aldy. Onyń qoldary tastarǵa sál ǵana janasyp turatyn tárizdi. Ol oıynǵa jan-tánimen berilip ketedi eken, qarsylasynyń júristerin kúni buryn bilip otyrady, únemi utyp shyǵady. Jınalǵandar olardyń oıynyn qyzyqtaýdan zerigip ketti. Hakob qart jeńilisin moıyndaýdy uıǵarǵan sátte ol bes myń jeti júz qyryq eki peso jáne jıyrma úsh sentavo utqyzǵan edi.

Biraq, onyń moııtyn túri joq. Bul sandy ol qaǵazǵa jazyp alyp, qaltasyna saldy. Sodan keıin oıyn taqtasyn eki búktep, tastaryn qorapqa salǵan ol bularyn gazetke orap, qoltyǵyna qysty.

— Menimen ne isteseńiz de erkińizde, — dedi ol, — Tek bulardy maǵan qaldyrsańyz boldy. Sizge osynsha aqsha jınap berý úshin qalǵan ǵumyrymdy oıynǵa arnaýǵa ózińizge ýaǵda etemin.

Senor Erbert saǵatyna qarady.

— Sizdi aıaımyn, biraq amalym joq, — dedi ol. — Merzimi jıyrma mınýttan keıin bitedi. — Ol biraz tosyp turdy, sodan keıin qarsylasynyń basqa amal taba almaǵanyna kózin jetkizdi. — Basqa tigerińiz joq pa?

— Arym ǵana.

— Meniń aıtaıyn degenim, — senor Erbert túpki oıyn túsindirip jatyr. — Aıtalyq, boıaýǵa maty-rylǵan shylaýyshpen joǵarydan tómen júrgizse, túsin ózgertetin ne bar?

— Úı ǵoı, — Hakob qart jumbaqtyń jaýabyn birden tapqandaı boldy. — Shynynda onyń pálendeı quny joq, biraq qansha degenmen úı emes pe?

Aqyry senor Erbert Hakob qarttyń úıin utyp tyndy. Sondaı-aq ol shartty oryndaı almaǵan talaılardyń báriniń úıleri men múlikterin ózine qaratyp aldy, esesine bir apta tútinin úzbeı, ózi basshylyq etip, mýzykanyń, ot-shashýdyń, ónerin kórsetken darshylardyń aıqaı-súreń merekesin ótkizdi.

Bul ózi bir este qalatyn apta boldy. Senor Erbert kenttiń keleshektegi ǵajaıyp taǵdyry týraly áńgimeledi, tipti jaıpaq tóbelerinde bı alańdary bar orasan zor shynyly ǵımarattardan turatyn bolashaq qalanyń sýretine deıin salyp kórsetip, jurtty emeksitti. Ol sýretin jınalǵandardyń talqysyna tartty. Jamıǵat bolsa tańyrqasyp, senor Erbert alýan tústi boıaýlarmen ádiptegen kóshedegi júrginshilerdiń ishinen ózderin tabýǵa tyrysty, alaıda sonsha sándi kıingenderdiń arasynan ózińdi tanı qoıý múmkin emes eken. Mundaı salmaqtan olardyń júrekteri sazdy. Olar ózderiniń qazan aıynda tókken kóz jastaryna kúlisip, úmittiń qalyń munarynyń arasynda júrip, senor Erbert qońyraýshysyn shyldyrlatyp, merekeniń bitkenin jarıalaǵan kúnge de jetti. Onyń ózi sonda ǵana demalyp alýdy uıǵarǵan.

— Mynadaı ómirden sizdiń ólip qalatyn túrińiz bar, — dep saqtandyrǵan ony Hakob qart.

— Meniń aqshamda qısap joq, — degen oǵan senor Erbert, — óle qalatyndaı sebep, káne.

Sóıtken ol tósekke sulap tústi. Ol arystansha qoryldap, kúndi túnge jalǵap, uzaq uıqyǵa shomdy, arada talaı kúnder ótip, adamdar tosýdan jalyǵa bastady. Sharasy taýsylǵan olar shaıandardy qazyp alyp, jeýge kirisedi. Katarınonyń kúıtabaqtarynyń eskirgeni sonsha, olardy kózderin jasqa shylamaı tyńdaıtyn adam qalmaǵan, sóıtip dúkendi jabýǵa týra kelgen.
Senor Erbert uıqyǵa ketken mezgilden bastap, arada talaı ýaqyt ótkennen keıin Hakob qarttyń úıiniń esigin ámbıe kelip qaǵady. Esik ishten ilýli eken. Uıqydaǵy adam tynys alǵan kezde aýany molynan jutatyny sonsha, kóptegen zattar jeńil tartyp, jer betinde qalqyp qalǵan eken.

— Meniń onymen áńgimem bar edi, — dedi ámbıe.

— Tosa turý kerek, — deıdi Hakob qart.

— Meniń ondaı ýaqytym joq.

— Otyryńyz, áýlıe ákeı, tosyńyz, — Hakob qart qaıyra aıtty. — Ázirge raqymshylyq jasap, menimen sóılese tursańyz, Dúnıede ne bolyp jatqanynan talaıdan beri beıhabar edim.

— Adamdar tarasyp jatyr. Kóp uzamaı kentińiz baıaǵy kebin kıedi. Bar jańalyq degenińiz osy.

— Ketse, keledi, — deıdi Hakob qart. — Teńiz raýshan ıisin qaıtarǵan kezde, bári qaıtyp oralady.

— Ázirge úmitin úzbegenderdiń sol qıalyn saqtap qalǵan jón, — dep qaıyrdy ámbıe. — Shirkeý salýdy múmkindiginshe tezirek qolǵa alý kerek.

— Baıqaımyn, mıster Erbertke osy sharýamen kelgen ekensiz ǵoı, — dep jatyr Hakob qart.

— Durys aıtasyń, — deıdi ámbıe. — Myna grıngoń bir jomart adam.

— Onda tosyńyz, áýlıe ákeı, — dedi Hakob qart. — Múmkin, oıanyp ta qalar.
Ekeýi doıby oınaýǵa otyrdy. Bul ózi taýsylyp bitpeıtin uzaq ári aýyr partıa boldy, ekeýi uzaq kúnder oınady, biraq senor Erbert oıanǵan joq.

Aqyry áýlıe ákeıdiń taǵaty taýsyldy. Shirkeý qurylysyna qurmaldyq jınap, qolyna mys tárelke ustaǵan ol aınala tóńirekti jaǵalata kezip shyqty, biraq ýysyna ilikkeni kúrmeýge kelmeıtin usaq-túıek. Jalynyp-jalbarynýdan, qol jaıyp tilen-shilik jasaýdan júdep-jadaǵan ol barǵan saıyn juqaryp, qýaryp ketti, súıek-súıekteri syqyrlap, qańbaqtaı qaýsap qaldy, aqyry jeksenbiniń birinde jerden úsh-tórt qarys joǵary kóterilip ketti, biraq muny eshkim kórmeı-bilmeı qaldy. Sonda ol kıim-keshegin bir jaǵdanǵa, jıǵan-tergen aqshasyn ekinshisine salyp, máńgige qosh aıtysty.

— Ana ıis endi qaıtyp oralmaıdy, — degen ol ózin raıynan qaıtarmaq bolǵandarǵa. — Aqıqatqa kóz jumýǵa bolmaıdy, bul kent — kúnáǵa belshesinen batqan kent.

Senor Erbert oıanǵan kezde, kent ejelgi qalpynda eken. Kósheden adamdardy qýyp tastaǵan jańbyr topyraqty ezgilep jatyr, topyraq nárinen aıyrylyp, kirpish qusap qataıyp barady.

— Uzaq uıyqtaǵan ekenmin, — senor Erbert esinedi.

— Ǵumyr boıy uıyqtadyń, — dedi Hakob qart.

— Ashtan ólip baramyn.

— Qalǵandary da ońyp turǵan joq, — dedi Hakob qart. — Jaǵaǵa baryp, shaıan qazyp jeýden basqa amal qalǵan joq.
Senor Erberttiń eki ezýinen kóbik aǵyp qumda eńbektep júrgenin kórgen Tobıas ashyqqan baı-lardyń kedeılerge uqsap ketetinine tańyrqady. Senor Erbert ońdy shaıandardy taba alar emes. Kún eńkeıgen mezette ol Tobıasqa teńizdiń astynan talshyq eterlik birdeńe izdestirýdi usyndy.

— Onyńyz ne degenińiz, — Tobıas ony saq-tandyrýǵa tyrysty, — onda ne bar ekenin tek ólgender ǵana biledi.

— Ǵalymdar da biledi, — dedi senor Erbert. — Qıraǵan kemeler teńizi bitken jerdiń ar jaǵynda, tómende eti óte dámdi tasbaqalar turady. Sheshin, kettik.

Sóıtip olar tartyp ketti. Jaǵadan júzip shyqqannan keıin olar alǵashynda kúnniń jaryǵy, sońynan ala teńizdiń óziniń jaryǵy joǵalyp ketken, sońynda bári de óziniń jaryǵymen sáýlelenip turǵan tuńǵıyqqa odan ary qaraı boılaǵan ústine boılaı berdi. Olar sý astynda qalǵan kenttiń janynan júzip ótti, onda salt mingen erler men áıelder mýzyka kóshkisin aınalyp júr eken. Bul bir tamasha kún dersiń, jıek naýalarda qyzyldy-jasyldy gúlder qaýlap ósip tur.

— Kent sý túbine jeksenbi kúni tańerteńgi on birler shamasynda ketken eken, — deıdi senor Erbert. — Sirá, topan sýy basqan bolýy kerek.
Tobıas kentke qaraı júze bergen edi, senor Erbert qolymen ıshara jasap, óziniń sońynan tereńge qaraı erýge shaqyrdy.

— Anda raýshan gúlderi bar eken, — deıdi Tobıas.

— Klotıldaǵa kórsetpek edim.

— Keleside, janyń jaıbaraqat tapqan bir kezderde kelersiń, — senor Erberttiń ýáji. — Qazir men ashtan ólip baramyn.
Ol segizaıaq sıaqty uzyn qoldarymen áldebir qupıa qımyldar jasap, shym batyp keledi. Barlyq kúshin salyp, odan kóz jazyp qalmaýǵa tyrysqan Tobıas, sirá, baılardyń bári de osylaı júzetin shyǵar-aý degen oıǵa keldi. Birtindep olar kóp adamdar ushyraǵan apattar teńizinen ótip, ólgenderdiń teńizine ótti.

Olardyń kóptigi sonsha, Tobıas osynshama kóp tiri adamdar kórmegenin oılady. Olar biriniń ústinde biri, betterin joǵary qaratqan qalpynda qımylsyz júzip júr, túrleri múlde umyt qalǵan jandarǵa uqsaıdy.

— Bular óte kóne zamandaǵy ólgender, — deıdi senor Erbert. — Olardyń jandary bulaısha jaı tabýy úshin talaı ǵasyrlar ótýi kerek.
Senor Erbert taıaýda ólgenderden tómenirek baryp toqtady. Tobıas ony jandarynan óte jas áıel júzip ótip bara jatqan mezette qýyp jetti. Áıeldiń kózderi ashyq, ózi bir jaq búıirinde jatyr, sońynan shym-shym kópirship, gúlder legi aǵyp keledi.
Senor Erbert saýsaǵyn ernine basyp, jandarynan sońǵy gúlder aǵyp ótkenshe, melshıip turyp qaldy.

— Men ómirimde kórgen áıelderdiń ishindegi bul eń sulýy, — dedi ol.

— Bul Hakob qarttyń áıeli, — deıdi Tobıas. — Munda ol joq degende elý jasqa jas kórinedi, biraq bul sol. Anyq sol.

— Talaı jerdi aralaǵan eken, — deıdi senor Erbert. — Sońynan álemniń barlyq teńizderiniń maqulyhaty erip keledi.

Olar teńiz túbine de jetti. Senor Erbert tolqyndy shatyr japqy tárizdi teńiz túbinde kele jatyp, olaı bir, bylaı bir buryldy. Tobıas ilesip keledi. Teńiz túbindegi alakóleńkege kózi úırengen kezde ǵana ol munda jatqan tasbaqalardy kórdi. Tasqa aınalyp ketken sıaqty teńiz túbinde jalpaǵynan túsip, jypyrlap jatyr.

— Olar tiri, — deıdi senor Erbert. — Olardyń uıqyǵa batqanyna da mıllıondaǵan jyldar ótken.

Ol bireýin aýdaryp aldy. Aqyryn ǵana ony joǵaryǵa qaraı ıterip jiberdi, uıqydaǵy maqulyq onyń qolynan sýsyp shyǵyp, aıqysh-uıqysh syzyqtardyń boıymen joǵaryǵa qaraı órlep kete bardy. Tobıas onyń júzýin bógegen joq. Ol tek qana teńizdiń betki jaǵyna kóz tikti, ol teńizdiń qatpar-qatpar qabattaryn kórdi, biraq kelesi jaq betinen kórdi.

— Kórgen tús sıaqty, — dedi ol.

— Eń aldymen, óz basyńnyń qamy úshin, — dedi senor Erbert, — bul týraly eshkimge aıta kórme. Eger adamdar muny bilip alsa, onda myna dúnıede adamdardyń qandaı dúrligýshilik týǵyzatynyn óziń kóz aldyńa elestetip kór.
Olar kentke oralǵanda týra túnjarymy bolǵan edi. Sý qaınatqyzý úshin olar Klotıldany oıatty. Senor Erbert tasbaqanyń moınyn burap alǵannan keıin olar ony múshelep buza bastady. Sol kezde tasbaqanyń júregi boıynan shorshyp túsip, sekirip qashyp ketýge tyrysqan ony úsheýlep júrip áreń degende soǵyp aldy. Olar demderin áreń alatyn kúıge jetkenshe, tyńqıa toıyp aldy.

— Al endi, Tobıas, — dep oıyn órbitti senor Erbert, — endi shyndyqqa kóz salaıyq.

— Kelistik.

— Shyndyq degeniń mynaý, — senor Erbert sózin odan ári jalǵastyrdy, — álgi ıis endi qaıtyp oralmaıdy.

— Oralady.

— Joq, oralmaıdy, — sózge Klotılda aralasty, — oǵan baılanysty basqa oqıǵalar da endi qaıtyp kelmeıdi. Óıtkeni olar bolǵan emes, bárin jeliktirip jibergen sensiń.

— Joq, seniń óziń ony anyq sezdiń ǵoı, — dedi Tobıas.

— Sol kúni túnde esinen tanǵan adamdaı kúıde boldym, — dep jatyr Klotılda. — Al qazir bul teńizben ne hıkmetter bolǵanyna qaramastan, men esh nársege sene alar emespin.

— Endeshe men kettim, — dedi senor Erbert. Sodan keıin ekeýine kezek qarap, bylaı dedi: — Senderdiń de ketýleriń kerek. Myna dúnıede osy kentte otyryp ashyǵýdan basqa da sharýalar jeterlik.

Ol shyǵyp ketti. Tobıas aýlada turyp, aspan kóktegi juldyzdardy sanaýǵa kóshti, byltyrǵy jeltoqsanǵa qaraǵanda, úsh juldyz qosylypty.
Klotılda ony bólmege shaqyrdy, oǵan bul nazar aýdarǵan joq.

— Áı, qubyjyq neme, kelseńshi endi, — Klotılda qaıta-qaıta shaqyrady. — Mundaı sharýa istemegenimizge ne zaman.
Tobıas uzaq tosyp syrtta turyp qaldy. Aqyry úıge kirgen kezde áıeli teris qarap uıyqtap jatyr eken. Ol ony oıatyp aldy, biraq ábden qaljyraǵan eken, ekeýi de jartymdy eshteńe jasaı almady, aqyry shylaýshyndarsha birine-biri oratylýǵa ǵana shamalary jetti.

— Sen múlde mılaý bolyp ketkensiń, — dedi kóńili tolmaı qalǵan Klotılda. — Basqa birdeńeler týraly oılaýǵa tyryssańshy, tym qurysa.

— Men dál sol basqa nárseler týraly oılap jatyrmyn.
Áıel oıynyń ne týraly ekenin bilgisi kelgen, ol bul jaıynda eshkimge tis jarmaıtyn bolsa ǵana aıtatyny jóninde shart qoıdy. Klotılda ýaǵdasyn berdi.

— Teńizdiń túbinde, — dedi Tobıas, — jaǵalata mıllıondaǵan gúlder ósken kileń aqshańqan úılerden turatyn kent bar.
Klotılda yńyranyp basyn ustady.

— Áı Tobıas, Tobıas, — dep suńqyldap qoıa berdi ol. — Barlyq áýlıeler ataýlynyń atynan ótinerim: qaıta bastamashy osynyń bárin.
Tobıas únsiz qaldy. Ol tósektiń shetine qaraı yǵysyp jatyp, uıyqtaýǵa tyrysty. Alaıda aǵaryp tań atyp, teńizden saýmal samal eskenshe, sóıtip shaıandar ózin jaıyna qaldyrǵansha, ol kóz shyrymyn ala almaı jatty.

Orysshadan aýdarǵan Keńes Túsip

---