InfoHub Logo

Onyń qıalı túgi de joq, aýyldyń kóp adamdarynyń biri ǵana. Biraq qıalılaý ekeni de ras, jurttyń bári aıtyp júr. «Ádeıi kúldirý úshin isteıdi» dep, ol jigittiń barǵan saıyn el aýzynan tastamaıtyn qyljaqbas atanyp bara jatqanyn qyzǵanatyndar da tabylatyn. Basqalardy bilmeımin, áıteýir, ózim qara joldyń shetindegi qos bólmeli aǵash úıge kózim túskende, sol alqam-salqam qorasy bar, jupyny baspananyń mańynda jybyr-jybyr oınap júrgen balalardy kórgende, Sarshatamyzsha da «ǵajap» ómir súrýge bolaryna ılana túsemin. Qalaı degenmen qıalı jigittiń tirshiligi kóz eti ósken kisilerdiń táýbesin esine túsireri ras edi...

Táı-táı basqan kúnnen ájesiniń baýyrynda erke-sholjań ósken Sarshatamyz, tipti eresek tartqanǵa deıin, shandyrlanǵan káriniń omyraýyn sozǵylap sora beredi eken. Osylaısha «arda» emip ósken jigit bul dúnıede muń-qaıǵy, jamandyq pen jaqsylyq, kúreske toly jyldar men buralań soqpaǵy kóp joldar barynan múldem qapersiz, tilin shaınap, saqaýlana sóılep er jetedi. Ózi eńgezerdeı turyqty bola tura, kóringen baladan baj-buj etip taıaq jep qalatyn da, «apama aıtam» dep, úıine qaraı beze jóneletin. Al jaryqtyq apasy bolsa qolyna shybyq ustap, erkesine tıisken tamam balany qýalaıtyn da júretin. Besinshi klasqa ildaldalap áreń jetken ol, ármen qaraı —«sharshadym» dep oqymaı-aq qoıǵany. Sodan soń on segiz jasqa tolyp, ásker qataryna shaqyryldy.

— Apam barsa ǵana, baramyn, — dep, pábeskeni jyrtyp tastaıdy.

Zań barlyǵymyzǵa ortaq qoı, onyń saýdaıylyǵyn tyńdasyn ba, dedektetip ala jónelgende, apasy aýdan ortalyǵyna deıin qalmaı erip barady.

— Shyraqtarym, — deıdi áskerı komısarıattaǵy jigitterge. — Úsh jylǵa shydaıtyn shamam bar. Meni qosa alyńdar. Ulymnyń shaıyn qoıyp berip, qasynda bolaıyn. Basynan sıpap otyrmasam, uıyqtamaıtyny bar edi...

Amal ne, apasyn áskerge almady. Jylaı-jylaı Sarshatamyz ketti. Medvedka dep atalatyn orysy kópteý seloǵa toqtap, basqa jigitterdi jınaı bastaǵan bir áredikte «erkemiz» otyra qalyp, apasyna hat jazady.

«Apa, aman-saýmysyń. Bizdi áketip barady. Ázirshe Medvedka degen qalaǵa toqtadyq. Shoshqalary kóp eken. Qaıda aparary belgisiz. Qudaı basqa salǵan soń, kónemin de. Seni saǵyndym. Tiri oralarym neǵaıbyl. Munda soǵys bastalyp ketti. Jan-jaqtan bombylap jatyr. Nege ekenin bilmeımin, kıim de, qarý da bergen joq. Soǵan qaraǵanda ortamyzda shpıon bolýy múmkin. Qorqamyn, apa, qorqamyn...»

Sarshatamyzdyń «jan-jaqty bombylap jatyr» degen sózi tym beker emes edi. Elý shaqyrymdaı qashyqtyqta ornalasqan Medvedka selosy tusyndaǵy joldy jóndep, Óskemennen beri kúnshyǵysqa qaraı «Shyǵys saqınasy» atalar kúre jol salynyp, taý-tasty dári qoıyp, qoparyp jatqany jáne ras. Úıde ósken buzaý sekildi jigitimiz ómirdegi ondaı jańalyqtardy qaıdan bilsin. Iá, bári de jaman apasynyń arqasy ǵoı.

Tipti Sarshatamyz jalpaq jalǵandaǵy ondaı-ondaı úlkendi-kishili oqıǵalarmen isi de bolmaıtyn. Eki jaǵyn

taıanyp, túpsiz de sheksiz oıdyń jeteginde sulyq otyrar edi, dál janyna kelip: «Áı, Sarsha» degenińshe, seni baıqamaıtyn. Ne oılaıtynyn, qandaı jańalyq ashqaly júrgenin kúni búginge deıin eshkim bilmeıdi.

Úsh jyl degen er-azamatqa sóz be eken. Jylaı-jylaı áskerge ketken Sarshatamyz eki ıyǵyna eki kisi mingendeı azamat bolyp oraldy. Ásker kıimi ózine jarasady, syrttaı qaraǵan adamǵa soqtaldaı jigit, tepse temir úzetin erkek. Ókinishke oraı, úsh jyl boıyna soldattardan taıaq jegenin apasyna jazǵan bir sandyq hattary áshkerelep qoıatyn. Saýatsyz qarıa ár kelgen hatty kórshi kelinshekke oqytyp otyrǵan, al kelinshek bildi degenimiz — búkil aýdanǵa jaıyldy degen sóz. Oǵan qysylatyn Sarshatamyz ba, úsh búktetilip, óz úıiniń tabaldyryǵynan attady. Tóbesi úıdiń bel aǵashyn tirep turyp, «zdrastıte» degen eken. Etegine súrine júgirgen apasy moınynan qushaqtap, betinen súımekke umtylady, biraq sereıgen Sarshatamyz ılikpeıdi.

— Qulynym-aý, aman-esen keldiń be? — dep jabysady.

— Keldik, apa, keldik.

— Qulynym-aý, deni-qarnyń saý ma? — dep tyrmysady.

— Saý, apa, saý. — Ornatqan dińgek sekildi, búgilmeıdi.

— Jaryǵym-aý, áıteýir, bitirip keldiń be?

— Shabash, apa, bitti!. — dep, qolyn bir-aq sermep otyra ketti. Al apasy bolsa júgirip dalaǵa shyǵyp, kórshi kempirlerge «Qulynym álgi shabashyn bitirip kelipti», — dep, qýana habarlap júr.

Qys edi. Komandırovka alyp, aýylǵa bardym. Keıingi jyldary qar az jaýatyn bolyp júr. Qyzyl asyqtan ǵana keletin kúpsekti Altaıdyń jeli buta-qaraǵan, saı-salaǵa aıdap, tyǵyp tastaıtyn-dy. Aýdan men eki ortaǵa - kúnine bir-aq ret qatynaıtyn avtobýs sonaý qyrdan beri sar kúshikteı domalana kórinse boldy, aıaldamada qujynap turǵan aýyl adamdary lap ete túser edi. Odyrańdap kelip, tútin búrke toqtaǵan shaǵyn avtobýstyń júrgizýshisi birazǵa deıin kergip ashpaı qoıatyn. Qorazdana basyp dúkenge kiredi, túk sharýasy joq bolsa da pochtaǵa bas suǵady... temekisin asyqpaı tartyp, qystyń qaqaǵan sýyǵyna qaramaı túkiriktep turyp muqıat sýlap, tuqylyn

aıaǵymen myjǵylap óshiredi, shyrt-shyrt túkiredi, odan soń ǵana... «Qyryq bes tıyndaryńdy daıyndańdar» dep, sańq eter edi. Osy shaqta aýyldyń jigitteri jolyndaǵy kempir-shal, bala-shaǵalardy qoǵadaı japyryp ıterip tastaıdy da, esikke enteleı jetedi. Alǵashqy bolyp avtobýstyń ishine kiredi. Eń jaıly, jumsaq degen oryndyqty tańdap otyra ketedi. Budan soń týǵan ákesi túregelip tursa da, astyndaǵy «taǵyn» berýi múmkin emes.

Imene-ımene, qysylyp-qymtyryla men de kirdim-aý, áıteýir. Otyrǵandardyń barlyǵy tanymaıtyn adamdaı betińe baqyraıa qaraıdy, keıbir ımany bar-aý degenderi bolsa, kórmegen kisideı teris burylady. Kóp jyldan beri Sarshatamyzdy jolyqtyrmap edim, teginde, kasır otyratyn jalǵyz kisilik kóldeneń oryndyqta qyraý basqan terezeni tilimen jalap tesip, sonaý qar basqan taýlarǵa kóz sata úńilip otyr eken. Ol aýdan ortalyǵyna jaqyndaǵansha tis jaryp, jaq ashpady. Sol oılanǵan qalpy, eshkimge de, esh nársege de mán bermegen qalpy, syrtqa qadalyp qalǵan. Jigitter «sóıletemiz be» dep ári-beri qajap kórip edi, qulaǵyna da ilgen joq: estimegen kisideı meńireıip otyra berdi... Sonshalyqty aýyr oı ústinde... Sýyq sorǵan qońyrqaı júzi, túk-túk jaǵy, jarlanyp bitken qabaq astyndaǵy oty az, biraq alaqandaı aýqymdy kózi — bar-barlyǵyn barlaǵan adam endi birer sátten soń uly jańalyq ashatyndaı salmaqty da salıqaly dıdaryn kórer edi. Sarshatamyzdyń túbine quryq boılamaıtyn tereń qıalynyń syry aýdanǵa bir shaqyrymdaı jer qalǵanda ǵana ashyldy.

— Jigitter! — dep ornynan ushyp túregeldi. Shaǵyn avtobýstyń ishindegi temekiniń kók tútininen bir-birin áreń kórip otyrǵan adamdar selk ete qaldy.

— Jigitter! — dep taǵy da qaıtalady. — Eger bir qoıma astyqqa bir shibıdi qoıa berse, neshe jylda jep-taýysar edi?..

Sarshatamyzdyń aýyldan shyqqannan beri bas qatyryp, saryla oılap otyrǵany osy eken...

Rasynda da, neshe jylda jep taýysar edi...

---