InfoHub Logo

Kirispe

Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamalyq maqalasy el damýynyń jarqyn úlgisi men naqty qadamdaryn kórsetetin keleli oı, salıqaly pikir, batyl sheshimderge qurylǵan mańyzdy qujat. Bul maqalada sanany jańǵyrtý, ulttyq bolmystan, ulttyq kodtan aıyrylyp qalmaı, ony álemdik qundylyqtarmen úılestirip, Qazaqstannyń ıgiligine jaratý jolyndaǵy maqsat - múddeler týraly ózekti másele kóterilip otyr. Onda el Prezıdenti Qazaqstan úshin qaıta túleýdiń aıyryqsha mańyzdy eki úderisi – saıası reforma men ekonomıkalyq jańǵyrýdy qolǵa ala otyryp, Birtutas Ult bolý úshin bolashaqqa qalaı qadam basatynyn jáne buqaralyq sanany qalaı ózgertetini jóninde alysty boljaıtyn kózqarastarymen bólisedi. Ár halyq, ár memleket ǵasyrlar bederinde rýhanı jańǵyryp, jańaryp otyrady. Al rýhanı jańǵyrý men jańarýda bilim berýdiń róli zor. Biz ózimizdiń ulttyq erekshelikterimizdi saqtaı, eskere otyryp, álemde bolyp jatqan jańalyqtardy qabyldaı bilýimiz kerek. Birneshe tildi bilgen adam eshteńeden utylmaıdy. «El bolam deseń, besigińdi túze» deıdi uly Muhtar Áýezov. Árbir bilimger óz jeri men onyń baılyǵynyń ıesi bolý úshin jańa tehnologıalardy meńgerip, jańasha ómir súrýge úırenýdiń joldaryn bilýge tıis. Eger qoǵamnyń damý kilti bilimdi adamdardyń jańasha qyzmet atqarýyn kerek etetin bolsa, sol jańashyl adamdardy, bolashaq qoǵam múshelerine bilim men tárbıe berýdi júzege asyratyn mamandar daıyndaıtyn bizdiń bilim berý uıymdary Elbasy kózdegen baǵyttarǵa laıyqty bolýy tıis. Eń bastysy, bilim berýge qoıylyp otyrǵan jańa talaptardy oryndaýda kóptegen jumystar júrgizilip, jastardyń úsh tilde bilim alýyna, jańa tehnologıalardy bilim berý júıesine engizýde óńirimizde keleli jumystar atqarylýda. Ult josparyn oryndaýda ár salanyń ózindik úlesi bolsa, uztazdar qaýymy qosatyn úles –jas urpaqty jańa qoǵam múshesi etip bilim men tárbıe berýdi jańasha qurý, ony osy Elbasymyz kórsetip otyrǵan talaptarǵa saı oryndaý dep bilemin.

Negizgi bólimi

Elbasymyz Nursultan Ábishuly Nazarbaev joldaýynda Qazaqstannyń úshinshi jańǵyrýy bastalǵanyn jarıalaýy

Biz qaıta túleýdiń aıryqsha mańyzdy eki prosesi – saıası reforma men ekonomıkalyq jańǵyrýdy qolǵa aldyq.

Bizdiń maqsatymyz aıqyn, baǵytymyz belgili, ol – álemdegi eń damyǵan 30 eldiń qataryna qosylý.

Atalǵan eki jańǵyrý prosesiniń de naqty maqsat-mindetteri, basymdyqtary men oǵan jetkizetin joldary bar. Men kózdegen jumystarymyzdyń bári der ýaqytynda jáne barynsha tıimdi júzege asaryna senimdimin. Biraq, oılaǵanymyz oryndalý úshin munyń ózi jetkiliksiz.

Maqsatqa jetý úshin bizdiń sanamyz isimizden ozyp júrýi, ıaǵnı odan buryn jańǵyryp oty­rýy tıis. Bul saıası jáne ekonomıkalyq jań­ǵyrý­lardy tolyqtyryp qana qoımaı, olardyń ózegine aınalady.

Rýhanı jańǵyrý tek búgin bastalatyn jumys emes.

Biz Táýelsizdik kezeńinde bul baǵytta birneshe aýqymdy is atqardyq.

2004 jyly «Mádenı mura» baǵdarlamasy aıasynda Qazaqstan aýmaǵyndaǵy tarıhı-mádenı eskertkishter men nysandardy jańǵyrttyq.

2013 jyly «Halyq – tarıh tolqynynda» baǵ­darlamasy arqyly álemniń eń beldi arhıvterinen tól tarıhymyzǵa qatysty qujattardy júıeli túrde jınap, zerttedik.

Endi osynyń bárinen de aýqymdy jáne irgeli jumystardy bastaǵaly otyrmyz.

Men elimiz myqty, ári jaýapkershiligi joǵary Birtutas Ult bolý úshin bolashaqqa qa­laı qadam basatynymyz jáne buqaralyq sanany qalaı ózgertetinimiz týraly kózqaras­tarym­dy ortaǵa salýdy jón kórdim.

Rýhanı jańǵyrýdyń alty baǵyty

1. Básekelik qabilet Qazirgi tańda jeke adam ǵana emes, tutas halyqtyń ózi básekelik qabiletin arttyrsa ǵana tabysqa jetýge múmkindik alady. Bolashaqta ulttyń tabysty bolýy onyń tabıǵı baılyǵymen emes, adamdarynyń básekelik qa­bi­letimen aıqyndalady. Sondyqtan, árbir qazaq­standyq, sol arqyly tutas ult HHİ ǵasyrǵa laıyqty qasıetterge ıe bolýy kerek. Mysaly,  kom­púterlik saýattylyq, shet tilderin bilý, má­denı ashyqtyq sıaqty faktorlar árkimniń alǵa basýyna sózsiz qajetti alǵysharttardyń sana­tynda. Sol sebepti, «Sıfrly Qazaqstan», «Úsh tilde bilim berý», «Mádenı jáne konfesıaaralyq kelisim» sıaqty baǵdarlamalar – ultymyzdy, ıaǵnı barsha qazaqstandyqtardy HHİ ǵasyrdyń talaptaryna daıarlaýdyń qamy.

2. Pragmatızm Biz jańǵyrý jolynda babalardan mıras bolyp, qanymyzǵa sińgen, búginde tamyrymyzda búlkildep jatqan izgi qasıetterdi qaıta túletýimiz kerek. Pragmatızm – ózińniń ulttyq jáne jeke baılyǵyńdy naqty bilý, ony únemdi paıdalanyp, soǵan sáıkes bolashaǵyńdy josparlaı alý, ysyrapshyldyq pen astamshylyqqa, dańǵoılyq pen kerdeńdikke jol bermeý degen sóz.

3. Ulttyq biregeılikti saqtaý Ulttyq jańǵyrý degen uǵymnyń ózi ulttyq sananyń kemeldenýin bildiredi. Ulttyq salt - dástúrlerimiz, tilimiz ben mýzykamyz, ádebıetimiz, joralǵylarymyz, bir sózben aıtqanda ulttyq rýhymyz boıymyzda máńgi qalýǵa tıis.

4. Bilimniń saltanat qurýy Bilimdi, kózi ashyq, kókiregi oıaý bolýǵa umtylý – bizdiń qanymyzda bar qasıet. Tabysty bolýdyń eń irgeli, basty faktory bilim ekenin árkim tereń túsinýi kerek. Sebebi, qundylyqtar júıesinde bilimdi bárinen bıik qoıatyn ult qana tabysqa jetedi.

5. Qazaqstannyń revolúsıalyq emes, evolúsıalyq damýy Bizdiń keshegi tarıhymyz bultartpas bir aqıqatqa – evolúsıalyq damý ǵana ulttyń órkendeýine múmkindik beretinine kózimiz jetedi.

6. Sananyń ashyqtyǵy Kóptegen problema álemniń qarqyndy ózgerip jatqanyna qaramastan, buqaralyq sana-sezimniń «ot basy, oshaq qasy» aıasynda qalýynan týyndaıdy.

Bir qaraǵanda, jer júzindegi mıllıardtan astam adam óziniń týǵan tilimen qatar, kásibı baılanys quraly retinde japatarmaǵaı oqyp jatqan aǵylshyn tilin bizdiń de jappaı jáne jedel úırenýimiz kerektigi esh dáleldeýdi qajet etpeıtindeı.

Sananyń ashyqtyǵy zerdeniń úsh ereksheligin bildiredi.

Birinshiden, ol dúıim dúnıede, Jer sharynyń ózińe qatysty aýmaǵynda jáne óz elińniń aınalasynda ne bolyp jatqanyn túsinýge múmkindik beredi. 

Ekinshiden, ol jańa tehnologıanyń aǵyny alyp keletin ózgeristerdiń bárine daıyn bolý degen sóz. Taıaýdaǵy on jylda bizdiń ómir saltymyz: jumys, turmys, demalys, baspana, adamı qatynas tásilderi, qysqasy, barlyǵy túbegeıli ózgeredi. Biz buǵan da daıyn bolýymyz kerek.

Úshinshiden, bul – ózgelerdiń tájirıbesin alyp, eń ozyq jetistikterin boıǵa sińirý múmkindigi. Azıadaǵy eki uly derjava – Japonıa men Qytaıdyń búgingi kelbeti – osy múmkindikterdi tıimdi paıdalanýdyń naǵyz úlgisi.

«Ózimdiki ǵana tańsyq, ózgeniki – qańsyq» dep keri tartpaı, ashyq bolý, basqalardyń eń ozyq jetistikterin qabyldaı bilý, bul – tabystyń kilti, ári ashyq zerdeniń basty kórsetkishteriniń biri.

Elbasymyzdyń Qazaqstan halqyna joldaýyndaǵy 5 basymdylyq

1–Basymdylyq. Ekonomıkanyń jedeldetilgen tehnologıalyq jańǵyrtý;

2–Basymdylyq. Bıznes–ortany túbegeıli jaqsartý jáne keńeıtý;

3–Basymdylyq. Makroekonomıkalyq turaqtylyq;

4–Basymdylyq. Adam kapıtalynyń sapasyn jaqsartý;

5–Basymdylyq. Instıtıonaldy túrlendirý, qaýipsizdik jáne sybaılas jemqorlyqpen kúresý.

Zertteý bólimi

Elbasy N.Á.Nazarbaevtyń naqty básekelikke bastaıtyn úsh baǵdarlamasy

Naqty básekelikke bastaıtyn úsh baǵdarlamasyn qoldaý jáne ıgerý arqyly, biz jetistikterge jete alamyz. «Sıfrly Qazaqstan». «Úsh tilde bilim berý». «Mádenı jáne konfesıaaralyq kelisim» sıaqty baǵdarlamalar – ultymyzdy, ıaǵnı barsha qazaqstandyqtardy HHİ ǵasyrdyń talaptaryna daıarlaýdyń qamy. Atalǵan úsh baǵdarlamanyń ishinde «Úsh tilde bilim berý» júıesi iske asý ústinde. Mektep, joǵary oqý oryndarynda úsh tilde bilim berý, kóp tildi meńgerý jan-jaqty talqylanýda. «Qansha til bilseń, sonsha adamsyń» dep aıtqandaı, tilmen qatar sandyq qazaqstandy qalyptastyrý, damyǵa tehnologıany meńgerý, mádenı qarym-qatynas ornatý elimizdiń qazir jáne bolashaqta tuǵyrly bolýynyń kepili.     
Taıaý jyldardaǵy mindetter

– Qazaq tilin latyn álipbıine kóshirý. 2025 jylǵa qaraı is qaǵazdaryn, merzimdi baspasózzdi, oqýlyqtardy, bárinde latyn álipbıimen basyp shyǵara bastaýǵa tıisspiz.

– Qoǵamdyq jáne gýmanıtarlyq ǵylymdar boıynsha «Jańa gýmanıtarlyq bilim, qazaq tilindegi 100 jańa oqýlyq» jobasy.

– «Týǵan jer» baǵdarlamasy bilim berý salasynda ólketaný jumystaryn júrizýdi, ekologıany jaqsartýǵa jáneeldi mekenderdi abattandyrýǵa basa mán berýdi jerilikti deńgeıdegi tarıhı eskertkishter men mádenı nysandardy qalpyna keltirýdi kózdeıdi.

– «Qazaqstannyń kıeli jerleriniń geografıasy» jobasy «Mádenı–geografıalyq beldeýdiń» róli men oǵan enetin oryndar týraly árbir qazaqstandyq bilýi úshin oqý–aǵartý daıyndyǵyn júrgizý qajet.

– «Jahandaǵy zamanaýı qazaqstandyq mádenıeti» jobasy

– «Qazaqstandaǵy 100 jańa esim» jobasy.Táýelsizdik jyldarynda tabysqa jetken elimizdiń ár óńirinde turatyn túrli jastaǵy san alýan etnos óilderiniń tarıhy.

2017 jyldyń aıaǵyna deıin ǵalymdardyń kómegimen, barsha qoǵam ókilderimen aqyldasa otyryp, qazaq álipbıiniń jańa grafıkadaǵy biryńǵaı standartty nusqasyn qabyldaý kerek. 2018 jyldan bastap jańa álipbıdi úıretetin mamandardy jáne orta mektepterge arnalǵan oqýlyqtardy daıyndaýǵa kirisýimiz qajet.

Aldaǵy 2 jylda uıymdastyrý jáne ádistemelik jumystar júrgizilýge tıis.

Árıne, jańa álipbıge beıimdelý kezeńinde belgili bir ýaqyt kırıllısa alfavıti de qoldanyla turady.

Ekinshiden, qoǵamdyq jáne gýmanıtarlyq ǵylymdar boıynsha «Jańa gýmanıtarlyq bilim. Qazaq tilindegi 100 jańa oqýlyq» jobasyn qolǵa alamyz.

Qorytyndy

Atalmysh baǵyttardyń bári barynsha ózektendirilgen jáne ýaqyttyń talaptaryna naqty jaýap beredi. «Máńgilik el» bolýymyz úshin bizge aýadaı qajetti qasıetter men qundylyqtardyń qaınary toǵysyp, aqyl-parasaty tolysqan, ǵalamdyq ǵylymdy ıgergen adamdar kóp bolsa, elimiz órkenıetti, básekege qabiletti bolatyny aqıqat. «Bolashaqta ulttyń tabysty bolýy onyń tabıǵı baılyǵymen emes, adamdarynyń básekelik qabiletimen aıqyndalady… Sondyqtan, árbir qazaqstandyq, sol arqyly tutas ult HHİ ǵasyrǵa laıyqty qasıetterge ıe bolýy kerek. Mysaly, kompúterlik saýattylyq, shet tilderin bilý, mádenı ashyqtyq sıaqty faktorlar árkimniń alǵa basýyna sózsiz qajetti alǵysharttardyń sanatynda. Sol sebepti, «Sıfrly Qazaqstan», «Úsh tilde bilim berý», «Mádenı jáne konfesıaaralyq kelisim» sıaqty baǵdarlamalar – ultymyzdy, ıaǵnı barsha qazaqstandyqtardy HHİ ǵasyrdyń talaptaryna daıarlaýdyń qamy», – dep ashyp kórsetedi. Básekege qabilettilik saıasat pen ekonomıkada, bilim, ǵylymda, tehnologıada, ıaǵnı barlyq salada bolýy tıis. Latyn álipbıine kóshý – Máńgilik Eldiń rýhanı jańǵyrýynyń basy bolsa, «Týǵan jer»baǵdarlamasy jańa ǵasyrdaǵy álemdik, óńirlik, ishki-syrtqy táýekelderge qarsy tura alatyn otanshyldyq tárbıeniń, ultjandylyqtyń kepili bolmaq.

Qorytyndylaı kele alda áli uzaq jol, úlken asýlar bar. Sol asýlar men qıyndyqty jeńý úshin bilektiń kúshi men naızanyń ushy kerek emes. Oǵan tek júrek pen bilim, talant pen talap kerek. Qazaq eliniń abyroıyn asyryp, mereıin ústem eter, álem tańǵalar, talaı - talaı jańalyq ashar bilimdiler kerek. Osy Táýelsiz elimizdiń namysyn qorǵaıtyn, búginimizdi erteńine jalǵaıtyn, qazaq eliniń erteńi, bolashaǵy úshin jaýap beretin búgingi urpaq ekenimizdi sezineıik. Jańa jaǵdaıda jańǵyrýǵa degen ishki umtylys – bizdiń damýymyzdyń eń basty qaǵıdasy. Ómir súrý úshin ózgere bilý kerek. Oǵan kónbegender tarıhtyń shańyna kómilip qala beredi. 

“Sen de bir kirpish dúnıege, Ketigin tap ta bar qalan!”- dep Uly aqyn Abaı atamyzdyń sózimen sózimdi aıaqtaımyn.

---