InfoHub Logo

        «Jeliktirip, sý búrkip, saıtan maǵan,                                              

        Kezim boldy ádildik aıta almaǵan.»                                                 

Bul Muqaǵalı aqynnyń «Ómir degen bireý bar» atty óleńiniń ekinshi býynynyń alǵashqy egiz tarmaǵy osy joldardy oqyǵanda bir shama oıǵa berildim.

Bul ne aqıyq aqynnyń ar aldynda aǵynan jarylǵan aqjar ma tusy ma... joq álde táńiri erekshe talant sılaǵan perishte kóńildiń kórinisi me?!

Qalaı desek te bolmaı jatyp boldym, tolmaı jatyp toldym deıtin talanttan, eń bastysy ar uıattan jurdaı ózderin sútten aq, sýdan taza etip kórsetýde tyrysatyn aqyndardyń peshenesine jazylmaǵan syrshyldyq.

Bul syrshyldyq demekshi Muqaǵalıdyń kez kelgen óleńi tunǵan syr. Ol sizdi óziniń syryna ortaqtastyra, oı bólise otyryp, ózi men birge qýantyp, ózi men birge muńaıtady.

Sondaı  óleńderiniń biri «Emhanada»

      Ókinishti...

Myna qurǵyr syrqattyń beti kúshti.

Júregim kóterilis jasap jatyr,

Buzbaq bolyp keýdemde bekinisti.

     Ókinishti...

O, júrek!

Meniń altyn qazyǵym-aý.

Qaıteıin, qajydyń-aý.

...Qytyqtaǵan baýyrdyń «nazy» mynaý.

Qajydyń-aý, baıǵusym, qajydyń-aý!

Ne istemekpin?

Janym-aı, saǵan shıpa istemek kim?!

Jany alqymyna tyǵylǵan syrqatynyń beti kúshti ekenin jan dúnıesimen sezingen sátinde de aqyn «júregim kóterilis jasap jatyr.

Buzbaq bolyp keýdemde bekinisti dep óziniń múshkil halin (osylaı aıtýǵa bolatyn) bolsa syrbazdyq pen syr etedi. Myna jaryq dúnıede óter sátiniń taıaý qalǵanyn «ókinishti» degen jalǵyz aýyz sózben jetkizedi.

Al júrekti altyn qazyqqa teńegen Muqaǵalıdan basqa aqyn bar ma eken?! Aıta qoıý qıyn. Al júregine «qaıteıin qajydyń-aý» - dep til qatý arqyly qytyqtaǵan baýyrdyń «nazy mynaý». Muqaǵalı ál ústinde jatyp ta, ómirge ázilge oryn barlyǵyna kóz jetkizedi.

Ne istemekpin?

Janym-aı, saǵan shıpa istemek kim?!

Jaralǵanda bútin em, úsh bólekpin:

Júregim – Afrıka, baýyrym - Kıpr,

Mıym muzdy muhıttaı...

Ne istemekpin?...

Óleńniń ón boıynda osy saýaldy san ret qaıtalaý arqyly adamnyń ajal aldynda sharasyzdyǵyna nalıdy. Sóıte otyryp júregin

-Afrıkaǵa baýyrym – Kıprge,

Mıym - muzdy muhıtqa teńeý arqyly óziniń sýretkerlik teńempazdyq bolmysyn aldyńa jaıyp salady.

Ystyq pen sýyq, ómir men ólim, bir birine qara ma qaıshy uǵymdar bola tura bir sátke jaryq dúnıege qushtar aqynnyń jyrynyń ajaryn ashyp qana qoımaı, aqyn rýhyn kózben  kórip bolmas, kóńilmen ǵana sezinip tushynar shyrqaý bıikke shyǵandata kóterip máńgilik atty álemge tabys etýge asyǵatyndaı.

Al máńgilik áleminde ony bireýler kelekelep jyrtańdaı almaıdy. Óz muńyn, óz qaıǵy qasyretin arqalap attanǵan aqyn jyrlaryn ózi aıtqandaı, eshkimde jyrta almaıdy:

Tabıǵat

Janymdy alsań  alshy meniń,

Bir túıir  jerge túsken tamshyń edim.

Muqaǵalı joǵalsa qaıter deısiń,

Artymda qalsyn jerim, qalsyn elim

-Deı kelip, eline, jerine, urpaǵyna.

Amandyq, saýlyq tileıdi.

Keler kúnge, kemel keleshekke senim artady.

                Kúnim batpaı aldymen jyrym batsa,

                Bir saǵatta jer basyp júrmes edim,-dep

Tekke aıtpaǵan ǵoı.

               Egerde aıta almasam aıtaryńdy,

               Aljydym,

               Aqylymdy saıtan urdy,

               Qynyna qylyshymdy salam onda,

               Aq júzi, almasymnyń qaıtaryldy.

Osy shýmaqtaǵy «qynyna qylyshymdy salam onda»,

Aq júzi almasymnyń qaıtaryldy,  - degen joldardy oqyǵanda kúıki tirlikte tilimiz kúrmelgen sátter az bolmasa da «Aq júzi almasymnyń qaıtaryldy» dep qaısymyz kúıinip kúızelippiz, kóbimizdi mundaıda ún demegen úıdeı páleden qutylady, «Aýzyn baqqan baı bolady» degen babadan ákege, ákeden balaǵa mıras bolyp kelisimpazdyqqa betsizdikke tárbıelep kelgen, tárbıeleı beretin qaǵıdaǵa den qoıamyz.

  Al Muqaǵalı: Egerde aıtyp ketsem aıtarymdy,

                        Aqylym arnasyna qaıta kirdi.-

Aıtaryn aıtyp rýhyn tiktegen. Jeńimpaz jannyń sabasyna

Túsken sátin aqyn aqylym arnasyna qaıta kirdi dep sýretteıdi.

                         Qynynan qylyshymdy alam onda,

                         Qaǵamyn albastyńdy saıtanyńdy.

                         Bitti sert kegim meniń qaıtaryldy...

Deı kelip, «sózden ólgen atamdy tiriltsem» degen jolǵa kózimiz túskende sol jyldarda ólim men tiriniń arasynda ildaldalap keri ketken baba sózi, baba tili eriksiz eske oralady.

Aqynnyń babamyz sózden ólgen degende astarlap aıtyp otyrǵany qazaq tili-aý degen oıǵa tirelesiń.

Bul joramalymyzdy aqynnyń:                                                                                                                

                          Qalaı da aıtarymdy aıtyp  ólem,   

                          Aıta almasam jasaıdy qaıtyp óleń.

                          Shámshige aıt.

                          Taǵy da bir tańqaldyrsyn.

                          Jyndandyrsyn júrekti, jandandyrsyn!

                          Máńgi ólmes mahabbatym aıta júrer,

                          Máńgilik ólmeı tuǵyn án qaldyrsyn.

Aqynnyń Shámil-aý!,  Shámshi qaıda?  Shámshi qaıda? - dep kóńili baıyz tappaı suraý salýynan biz kóziniń tirisinde-aq án koroli atanǵan Shámshini jan dúnıesi men ardaq tutatyn.

Jurtty tańqaldyrar, júrekti jyndandyrar, jandandyrar, mahabbatty aıta júrer qudyretti án jazý tek sonyń qolynan ǵana keletindigine shúbásiz senetinin ańǵaramyz. Táńirim-aý, talantty, talanttyń tanýy degen osy ma eken. Birde aqyn «Bul ǵalam ishiń tıtteı júregińde, ne bolyp jatqandyǵyn qaıdan bilsin...

Degen eken. Al bul onyń jan syry, máńgilik jumbaǵy bolsa kerek.       

                    Súleımen Baıazıtov

   

  

---