InfoHub Logo

№16 kolej MKQK
Sapa menedjmenti júıesi
Oryndaǵan: Q-55 top stýdenti – Quttymurat Balnur

 

Búginde qurylys gıpermarketterinde árleý materıaldarynyń alýan túrlerin kezdestiremiz. Kez-kelgen adam óz talǵamyna jáne alatyn zatynyń qunyna baılanysty tańdaý jasaýǵa múmkindigi bar. Barlyq qurylys materıaldarynyń ishinen «sándik sylaq qospalaryn» erekshe atap ótýge bolady. Olar qoldanysta ońaı jáne yńǵaıly, sonymen qosa qabyrǵalardaǵy tegis emes aımaqtardy jóndeýge jáne basqa da olqylyqtardyń ornyn toltyrýǵa kómektesedi.

Sylaq júrgizilgen, daıyn qabyrǵalar kóz tartady jáne bundaı qabyrǵalardy jýý da asa qıyn emes. Keń aýqymdaǵy túster palıtrasy men san túrli tekstýralar armanymyzdaǵy ıntererdi jasaýǵa septigin tıgizedi. Sándik sylaq túrleriniń asa keń taralǵandary: venesıandyq sylaq, qurylymdyq sylaq jáne sándik boıaý. Qazirgi zamanǵy ónimder alýan túrliligimen erekshelenedi. Kez kelgen ınterer túrin biregeı jáne eksklúzıvti etýge múmkindik jasaıdy.  Osyndaı árleý túri qyzyl aǵash, mármár, mata jáne basqa da materıaldardy ımıtasıalaýǵa óte yńǵaıly.

Modern, art-deko jáne klasıkalyq stılderde sándik sylaq minsiz ádemi kórinedi. Oǵan qosa bul materıal kez kelgen jıhaz túrimen úılesim tabady.

Qandaı tańdaý jasaý kerek?

Sándik sylaq túrleriniń keń aýqymdylyǵy kóptegen satyp alýshylardy shatastyrady. Alaıda, ártúrli ataýlar negizinen bir materıaldyń  sorttary bolyp tabylady. Sylaq túrleri betki qabatyna jáne qoldaný tehnologıasyna baılanysty toptastyrylady. Negizinen sándik sylaq túrleriniń mynadaı birneshe túrleri belgili:

Faktýralyq sylaqtar. Kóbine qalyptaýdy jasaýǵa yńǵaıly, sebebi ol aǵash qabyǵy nemese eski qaǵaz áserin beredi.

Qurylymdyq sylaqtar ártúrli materıaldarǵa uqsas áser qaldyratyn túıirshikter túrinde satylady (aǵash talshyqtar , tastar, t.b.). Olar mıneraldy nemese sılıkatty negizde shyǵarylady.

Venesıandyq sylaq – «Dvorsovyı» dep atalatyn stılde jasalatyn ıntererlerde qoldanylatyn óte sapaly materıal. Ol klasıkalyq qaptaýǵa minsiz bolyp tabylady.

Qabyrǵalar men tóbelerge arnalǵan sándik boıaý -  qabyrǵalar men tóbelerdiń betki qabattaryna ózindik beder salýǵa múmkindik beretin árleý materıaly. Qoldanýda ońaılyǵy arqasynda dızaınerler men qurylysshylar arasynda tanymaldylyqqa ıe.

Fasad sylaǵy (ǵımarattyń syrtqy beti) syrtqy jumystar kezinde qoldanylady. Onyń quramy ashyq jerde qoldaný úshin arnaıy daıyndalǵan. Ǵımarattardyń sylanǵan syrtqy qabyrǵalary ylǵal ótkizbeıtin qasıetke ıe, aıazǵa tózimdi jáne kógerip ketý qaýpi tómen. Sylaq qospalary qoımaljyń, tutqyr, plasmassa sıaqty bolady.

Qurylymdyq sándik qospalar daıyn kúıinde konsıstensıasy boıynsha birdeı emes, sebebi, quramynda usaq bolshekter óte kóp bolady: qum, granıt, slúda nemese basqa qospalar. Quramynda ártúrli qospalar bolǵany úshin osyndaı sylaq túrin qurylymdyq sylaq dep ataıdy. Al qabyrǵalardy sylaǵan kezde qospalar arqasynda erekshe bederler qalǵandyqtan olar sándik sylaqtar degen ataýǵa ıe boldy.

Qurylymyq sylaqtar ekologıalyq turǵydan zıansyz, temperatýra ózgerisine shydamdy jáne uzaq ýaqyt eskirmeıdi. Sonymen qatar daıyn qospalar serpimdilik qasıetke ıe. Bul qasıet biregeı dızaınerlik oılardy júzege asyrýǵa kómektesedi. Taǵy aıta ketetin jaıt, qurylymdyq sylaqtardyń boıaýlary ońyp ketpeıdi, ıilgish. Qabyrǵalar qandaı materıaldan turǵyzylǵany mańyzdy emes. Sylaq júrgizer aldynda daıyndyq júmystary durys júrgizilse, sylaq uzaqqa shydaıdy.

Daıyndyq jumystary degenimiz – qabyrǵalardy eski sylaqtan, árleý materıaldarynan tazartý jáne arnaıy tegisteý materıaldarymen tegisteý. Sylaqty qabyrǵalarǵa qalaqshamen nemese búrikkish kómegimen jaǵady. Sodan keıin ǵana arnaıy quraldarmen óńdeý arqyly kerekti sıpatqa keltiredi. Qurylys naryǵynda barlyq basqa materıaldar arasynda dál osy sylaq materıaldary eń yńǵaılysy bolyp tabylady.

Sándik sylaqpen sylanǵan qabyrǵalardy untaqpen, suıyq tazalaý quralymen, sabynmen nemese jaı sýmen tazalaı berýge bolady. Qabyrǵanyń betki qabaty zaqymdanbaıdy.

Qazirgi kezde sylaq qospalary daıyn kúıinde plasık shelekterde satylady. Ádette, satylymda aq tústi qospalar kezdestiremiz, tústerin ártúrli qylyp ózgertý árkimniń óz erkinde. Suıyq boıaý qosý arqyly óz qalaýymyzsha túsin ózgerte berýimizge bolady. Baǵalary sylaq qospasynyń quramyna qaraı ártúrli bolady. Biraq, bir nárseni este ustaý kerek, arzan qurylymdyq sylaqtar qabyrǵaǵa nashar jaǵylady jáne sapasy tómen bolady. Bul jaǵdaıda arzan baǵaǵa júgirý óte orynsyz.

Zamanaýı qurylys ǵımarattardyń senimdiligimen jáne uzaqqa tózimdiligimen qatar, syrtqy túrge, únemdilikke jáne jumystaǵy qolaılylyqqa joǵary talaptar usynady. Qazirgi ýaqytta, tikeleı mıneraldy negizdemelerge jaǵý jaǵdaılarynda, sonymen qatar jylytý júıelerinde sándik qasbetterdi jasaýǵa arnalǵan barynsha keń taraǵan sheshim qurylymdy sylaqtar bolyp tabylady. Qurylymdy jáne jaqpaly sylaqtardy ajyratý kerek. Jaqpaly sylaqtar keıin syrlaý nemese, mysaly, keramıkalyq syrly kirpish jabystyrý úshin qabyrǵalardy qalyń qabatpen tegisteý úshin qoldanylady, ıaǵnı negizdeme nemese daıyndyq qabaty bolyp tabylady. Qurylymdy sylaqtar, kerisinshe, sándik áser qurý úshin arnalǵan jáne aqyrǵy jabyn bolyp tabylady.

Sylaqtardyń negizgi túrleri:

1. Sement negizindegi mıneraldy. Qurǵaq qospa túrinde jetkiziledi jáne jaǵý aldynda sýmen suıyltylady. Kóptegen mıneraldy negizdemeler boıynsha qoldanylýy múmkin. Joǵary bý ótkizgishtikke ıe, janbaıdy, sondyqtan "dymqyl" tıpti syrtqy jylytý júıelerinde keń qoldanys tapqan.
2. Akrıldi shaıyrlar negizindegi akrıldi. Qoldanysqa daıyn sý-dıspersıalyq quram túrinde jetkiziledi. Sonymen qatar, sementti sylaqtar sıaqty, mıneraldy negizdemelerdiń barlyq túrleri boıynsha, sonymen qatar eski dıspersıalyq jabyn boıynsha qoldanylady. Bý ótkizgishtik boıynsha mıneraldy sylaqtarǵa azdap ese jiberedi, biraq klımattyq tózimdilik boıynsha aıtarlyqtaı asyp túsedi.

Materıal túriniń tańdaýyn (qurǵaq qospa nemese daıyn ónim) egjeı-tegjeıli talqylap kóreıik.

Materıaldy satyp alý kezindegi basty krıterıılerdiń biri barlyǵynan jıi baǵa bolyp tabylady. Jáne qurǵaq qospalar alǵashqyda qolaıly bolyp kórinedi. Olar, akrıldige qaraǵanda, qaptamadaǵy 1 kg ónimge shaqqanda aıtarlyqtaı arzan, bul tańdaýdyń olarǵa qaraı burylýyn aıqyndaıdy. Alaıda osy sylaqtardy tereńirek salystyrýǵa tyrysaıyq. Salystyrý úshin kelesi negizgi parametrlerdi alamyz:

1. Tasymaldaý jáne saqtaý barysyndaǵy eńbek shyǵyndary.
2. Qurylys alańyndaǵy eńbek shyǵyndary.
3. Dán ólshemi
4. Shyǵyndalýy
5. Kebý ýaqyty
6. Kolerleý
7. Qosymsha materıaldardyń jáne jumystardyń qoldanylýy

1. İzbesti-sementti sylaqtar qaǵaz qaptamada shyǵarylady, bul tasymaldaý jáne saqtaý kezinde qıyndyqtar týǵyzady. Olar joǵary ylǵaldyq jaǵdaılarynda saqtala almaıdy jáne qaptarda qataıý táýekeli bar. Qaptar jyrtylady, al bul ónim shyǵyndary. Alaıda qurǵaq sylaqtar qoımaǵa ornalastyrý jáne tasymaldaý kezinde az oryn alady. Akrıldi sylaqtar kóp márte paıdalanylatyn plasık ydysqa ólshep oralǵan 100% daıyn túrinde shyǵarylady. Qurǵaq sylaqtyń qyzmet etý merzimi ádette jarty jyldy quraıdy. Jabyq shelektegi (ydystaǵy) daıyn sylaq uzaq (1 jyl) saqtalady jáne +5°C tómen bolmaıtyn temperatýrany qospaǵanda, arnaıy sharttardy qajet etpeıdi.
2. Qurǵaq sylaqtardy paıdalaný kezinde quramnyń durys daıyndalýy - bul ońaı jumys emes, sebebi quramnyń sýmen aralastyrylýy aıtarlyqtaı qatań reglamenttelgen. Mysaly, 25 kg qospaǵa 6,1 l sý qosyp, túıirlerdiń túzilýisiz aralastyrý kerek, 15 mınýt kútip, taǵy da aralastyrý kerek. Qurǵaq qospalardy, erterek aıtylǵanaı, daıyndaý kerek. Sonymen qatar bir rette bir tuıyq betke qajet bolatyn mólsherde daıyndaý kerek. Muny árkez durys esepteý múmkin bolaıdy - sondyqtan shyǵyndar paıda bolady:
   1. Materıal – eger kóp jasalsa;
   2.   Ýaqyt – eger az jasalsa.

Eger Siz izbesti-sementtik sylaq qospasyn durys jasamasańyz, onda keıin Siz tústegi, beriktiktegi, jyltyrlyqtaǵy aýytqýlarǵa jáne "tunbalardyń" túzilýine, ıaǵnı bette izbesti tuzdardyń aq, aqshyl daqtarynyń paıda bolýyna tap bolýyńyz múmkin. Daıyn akrıldi sylaqtardy qoldanyp, Siz osyndaı qatelikter yqtımaldyǵyn joıasyz. Qurǵaq sylaqtardy daıyndaý úshin arnaıy ydys, jabdyqtar jáne sý qajet, bul árkez qurylys alańynda tabyla qoımaıdy. Qurǵaq sylaqtardy qoldaný kezinde olardy daıyndaýǵa qymbat ýaqyttyń kóp mólsheri jumsalady.

1. Mıneraldy sylaqtar usaq dán ólshemimen óndirilmeıdi, al akrıldi sylaqtaǵy dán ólshemi 0.5 mm bastap 4 mm deıin bolýy múmkin, bul sýretti naqtyraq josparlaýǵa jáne materıaldyń shyǵyndalýyn qadaǵalaýǵa múmkindik beredi.
2. Sementti sylaqtyń normatıvtik shyǵyndalýy – 3,8 kg/m2. Akrıldi sylaqtyń normatıvtik shyǵyndalýy dán ólsheminiń ár mılımetrine shaqqanda 1-1.2 kg /m.kv.quraıdy. Mysaly, 2 mıllımetrlik dán kezinde normatıvtik shyǵyndalý 2 -2.4 kg/m.kv. quraıdy.
3. Qurǵaq sylaqtardyń kebý ýaqyty, akrıldilerge qaraǵanda, aıtarlyqtaı úlken. Jabynnyń qalyptasýynyń aqyrǵy ýaqyty izbesti-sementti sylaqtarda– 28 táýlik, akrıldi sylaqtarda – 7 táýlik. Eger Siz sylanǵan betti syrlaýdy josparlasańyz (al sementti sylaqtar úshin bul mindetti talap bolyp tabylady), akrıldi sylaqty kelesi kúni syrlaýǵa bolady, al sementti sylaqty tek ol tolyq kepkennen keıin sylaýǵa bolady, ıaǵnı bir aıǵa jýyq ýaqyt kútý kerek! Bul merzimdi 2 aptaǵa deıin qysqartýǵa bolady, biraq qymbat sılıkondy qasbettik syrlardy satyp alýǵa týra keledi. Osylaısha, qasbettiń jumystardy aıaqtaý merzimi bir aıǵa erekshelenedi.
4. Qurǵaq sylaqtar aq túste nemese pasteldik reńkterdiń shekteýli mólsherinde shyǵarylady, oǵan qosa, qaptan qapqa jáne toptamadan toptamaǵa tústerdiń ózgerip otyrýy oryn alýy múmkin. Olardy bettiń eleýli kólemderindegi massada kolerleý qıyn jáne qymbat. Siz qalaǵan tústi alý úshin qymbat sılıkondy tóseme boıaýdy jáne qajetti túske kolerlengen sılıkondy qasbettik syrdy satyp alý kerek. Bul qurylys qunyna aıtarlyqtaı áser tıgizedi. Daıyn akrıldi sylaqtar aq túste, nemese Sizdiń tańdaýyńyz boıynsha pastelden qanyq reńkterge deıin - ár túrli belsendiliktegi kez kelgen túske kolerlengen túrde shyǵarylady.
5. Qurǵaq sylaqtar negizdemege qatysty nasharlaý algezıaǵa ıe jáne osy sebepten bettiń muqıat daıyndalýyn jáne óńdelýin qajet etedi. Sementti sylaqtar klımattyq júktemelerge tózimdi bolmaıtyndyqtan, olar mindetti túrle (!) qasbettik syrmen syrlanýy tıis. Akrıldi sylaqtar negizdemege daıyndyǵyna azyraq talap qoıady, olar úshin adgezıalyq tóseme jaǵý mindetti emes, jáne olardy qosymsha syrlaý qajet emes.

Osylaısha, biz alǵashqyda jasyryn bolatyn, qurylystyń aqyrǵy qunyna áser etetin kóptegen faktorlardy kórip turmyz. Bastapqy ónim kılogramynyń quny boıynsha qurǵaq sylaqtar, akrıldige qaraǵanda, aıtarlyqtaı únemdirek. Eger shyǵandalýdy, daıyndyq jumystarynyń qunyn, jaǵý kezindegi eńbek ónimdiligin, qoldanylatyn qosymsha materıaldardyń, jabdyqtardy jáne kolerleýdi, sonymen qatar materıaldardyń jáne jumys ýaqytynyń yqtımal shyǵyndaryn eskerip, daıyn qasbettiń sharshy metriniń qunyn eseptegende, akrıldi sylaqtardy qoldaný quny, qurǵaq sylaqpen salystyrǵanda, kem degende birdeı, bálkim, tómen bolady.

---