InfoHub Logo

Aqmola oblysy, Stepnogorsk qalasy
«Qyryq qudyq aýyly orta mektebi» MM
2 «A» synyp oqýshysy Erbol Danıar
Jetekshisi: Zeıne Asylbek, bastaýysh synyp muǵalimi

Baǵyty: etnomádenıettaný

Mazmuny

İ. TÚIİNDEME

İİ. KİRİSP

İİİ. NEGİZGİ BÓLİM

1. Alty alash
2. Jántekeı jáne onyń taralý tamyry
3. Men taraǵan báıterek

İV. QORYTYNDY

Qoldanylǵan ádebıetter

Qosymsha

 

TÚIİNDEME

Osy ǵylymı jumystaǵy maqsatym qazirgi jastarǵa, ózim teńdes dostaryma úlgi bolý, ata shejiremdi taný.

Ǵylymı jumysty jazýdaǵy qoldanylǵan ádis-tásilder:

1. İzdenis
2. Sosıometrıkalyq
3. Salystyrý

Osydan shyǵatyn sheshim qazirgi jastar, ıaǵnı ózim teńdes jerlesterim, qany qazaq balalary óz shejiresin bilmeıdi, oǵan ata–ana tarapynan da kómek kórsetilmeıdi.

Sheshim: biz óz shejiremizdi tanp bilýimiz kerek jáne ata–analarymyz óz balalaryn týsshyl bolýǵa tárbıeleýi shart.

KİRİSPE

Bul taqyryp maǵan nesimen qyzyq boldy? Birinshiden burynǵy ótken tarıhymyzda qazaq halqy túrli sebeptermen óz elin, otanyn tastaýǵa májbúr blypty. Sondyqtan meniń ata babam Monǵolıa memleketinde ómir súripti. Al men táýelsizdigimizdi alǵannan keıin, Elbasymyzdyń bastaýymen otanymyz Qazaqstanǵa kóship kelgennen keıin dúnıege kelippin. Sol sebepti osy taqyryp men úshin óte qyzyqty boldy. Men óz ata – babamnyń kim ekenin tanyǵym keldi. Ekinshiden óz synptastarymmen, mektep oqýshylarymen, ózge qala balalarymen suhbattasa otyryp óz jeti atasyn bilmeıtin jastardyń, tipti úlken azamattarymyzdyń da kóp ekenin anyqtadym. Osyǵan sebep zaman damýynyń jyldamdyǵy, shet elderge elikteýshilik, turmys jaǵdaılary men basqa da túrli sebepter dep oılaımyn. Men de osyndaı azamattardyń qataryna kirip ketem be dep osy taqyrypty zertteýge kiristim. Osy taqyrypta izdenis ústine túse otyryp:

Birinshiden «Shejire» degenimiz ne? - degen suraqqa jaýap izdedim. Ol tarıhyn, sonaý tereńnen alatyn halqymyzdyń bizge jetken eń erekshe, qundy murasy. Araptyń "shadjara" úrimbutaq, tarmaq degen sózinen negiz alatyn bul mura álmısaqtan beri halyqpen birge jasasyp kele jatqan óner.

Ekinshiden jeti ataǵa jáne ata - babalarǵa kimder jatatynyn qarastyrdym. Jeti ataǵa: 1.Áke, 2.Ata, 3.Áz ata (bul úsheýi atalar), 4.Baba, 5.Tektin, 6.Tórkin, 7.Tuqıan (bul tórteýi babalar). Joǵarǵydaǵy jeteýi birigip  - «Ata – babalar» delinbek.  /1 – qosymsha/

«Jeti atasyn bilgen ul – jeti jurttyń qamyn jer, jalǵyz ózin bilgen ul qulaǵy men jaǵyn jer» degen dana sóz  sóz bar. Ata – babalar Altaı syndy aıbyny zor asqarymyz, Ata tarıhymyz ǵasyrlar boıy irkilissiz aqqan bulaǵymyz. Osy bulaqtyń jalǵasy bolsam degen úlken úmitim bar. Sol úshin óz ata – babalarymdy zerttep kórmekpin.

Gıpoteza. Meniń oıymsha shejireni jazý úshin shejireshi bolýdyń qajeti joq. Tek izdenis, baǵdar, baǵyt bolsa bolǵany.

Maqsatym: óz ata babamdy taný, solardy tanı otyryp ózimniń kim ekenimdi bilý. Qan jaqyndasýdan, jatbaýyr bolýdan saqtaný.

Basty tapsyrmalar: 1. taqyryp boıynsha ádebıettermen tanysý;

Óz atam Jahaı Mútánmen suhbattasý

Zertteý kólemi: óz ata shejirem

Zertteý ádis–tásilderi: izdenis, salystyrý, suhbattasý.

Alty alash

Qazaqta «Alty alash, alty arys» - degen ataýlar bar. Alty alash dep keı derekterde Bashqurt, Qazaq, Noǵaı, Qaraqalpaq, Qyrǵyz, Tatar altaýyn aıtady. Osy alty alashtyń biri  qazaq. Qazaq úsh júzge bólinedi. Olar: uly júz, orta júz, kishi júz.

Uly júzge: Sary úısin, Dýlat, Alban, Sýan Shapyrashty, Oshaqty, Ysty, Sirgeli, Jalaıyr, Qańyly, Shanyshqyly rýlary jatady.

Orta júzge: Arǵyn, Kereı, Qońyrat, Qypshaq, Naıman, Ýaq rýlary kiredi. Bul alty rýdy «Alty arys» dep te ataıdy. /2 – qosymsha/

Kishi júzge: Álimuly, Baıuly, Jetirý, Noǵaı-Qazaq. Bulardyń syrtynda úsh júzge kirmeıtin rýlar: Tóre, Qoja, Sýnaq, Tólengit. |1|

Men osy orta júzden taraǵan Kereıdiń tuıaǵy ekenmin. Ony aldaǵy zertteý jumystarymda aıqyndaı túspekpin,

Orta júzdiń Kereı rýyna kelsek, «Kereı» - degen rý ataýynyń shyǵýyn Ábilǵazynyń «Túrik shejiresinde» - Kereıttiń maǵynasy qara baran degen sóz. Bir kisiniń jeti balasy bar edi, jeteýiniń de túrleri qara edi. Sondyqtan olardy «Kereıtter (qaralar)» - dep, olardan týǵandardy Kereıtter dep atap ketti delingen. Kereı rýy Ashamaıly Krkı, Abaq Kereı dep ekige bólinedi. «Kereıdiń tól shejiresinde»  Úısin Sarymyrzanyń qyzy Appaq kúıeýinen jesir qalǵan soń uly – Shymyrdy ertip tórkinine keledi, naǵashy atasykishkentaı Shymyrdy ashamaıly taıǵa mingizip: «Meniń Ashamaıly Kereıim» - dep erkeletedi eken, keıin sol baladan ósken urpaq «Ashamaıly Kereı » atanypty. Appaqtyń sońǵy kúıeýinen týǵan Quttyqojadan Ermen týady.

Eremennen Izen, Jýsan, al Izennen Allaberdi, Qutberdi degen eki ul týady.

Allaberdiden: Jastaban, Sarbas, Merkit

Qutberdiden: Baǵanaly, Jappas

Baǵanalydan: Baılaý,Qoılaý

Baılaýdan: Eldeı, Kóldeı, Berdishora, Jıenshora

Eldeıden: Jádik, Kóldeıden: Sherýshi, Berdishoradan: Jántekeı, Jıenshoradan: Qultaıbolat

Qoılaýdan: Arqash odan Iteli, Jappastan Qaraqas, Jýsannan Alaqydyr odan Shybaraıǵyr. Mine, Osylaısha Abaq apamyzdyń nemereleri 12 rýly el bolyp, 12 Abaq Kereı atanady. Olar: Jádik, Jántekeı, Sherýshi, Iteli, Merkit, Sarbas, Kónsadaq, Qultaıbolat, Jastaban, Qaraqas, Molqy, Shybaraıǵyr. Men osy 12 rýdyń ishinde Jántekeıden taraǵan ekenmin. |2|

Jántekeı jáne onyń taralý tamyry

Shejirelerge súıenetin bolsaq «Jádik, Jántekeı, Sherýshi, Qultaıbolat» tórteýiniń aýyldary aralas, qoılary qoralas bolǵan desedi. Bulardyń ishinde Jántekeı babamyz – sharýaqor, malǵa qyraǵy adam bolypty. Birde úı ıeleri úıde joqta jaı adam beınesinde Qyzyr kelip qondyrýlaryn suraıdy. Basqalarynyń áıelderi: «Kúıeýlerimiz úıde» joq dep qondyrmapty. Sonda Jántekeıdiń áıeli, Shybaraıǵyrdyń qyzy Altynshash anamyz, aqsaqaldy aldynan shyǵyp attan túsirip, úıine qonaq etken eken. Osydan keıin Jántekeıge qyzyr daryp mal basy teń ósken degen ańyz el aýyzynda aıtylyp keledi. «On eki Kereı tarasa Jántekeıdiń qoltyǵyna syıady. Al Jántekeı tarasa on eki Kereıdiń dalasyna syımaıdy» degen támsil Jántekeı urpaqtarynyń oılamdylyǵy men bereke birlikshil, jomart, márttigine berilgen baǵa bolý kerek. Sl úshin de kúni búginge deıin «Keń qoltyq Jántekeıler» - degen sóz aıtylyp júr. Sol Jántekeı babamyzdan úsh ul bolǵan. Olar: Súıinbaı, Súıindik, Súıinshiáli. |3|

Súıinbaıdan bes ul: Sámenbet, Samyrat, Quty, Búkis, Tóleke.

Súıidikten eki ul: Alty, Qaleke.

Súıinshiáliden tórt ul: Baraq, Qojamjar, Sekel, Bulantaı. Baraqtan: Qankeldi, Taılaq. Sekelden: Keshýbaı, Qaratoqa, Yrys, Baıbol. Bulantaıdan: Kóbek taraǵan.

Qojamjardan: Botaqara, Áıtimbet.

Botaqaradan: Tynybek, Januzaq, Dáripsal, Balqabek, Soltan.Tynybekten: Nura, Sárik, Edil, Túki, Shebek, Ómir. Edilden Sádi, Taý, Tileme, Shtaı, Qozybaq, Teke. Sádiden Baıbol, Baǵaı. Baıboldan Shúkirbaı, Qartash, Qorǵanbaı. Shúkibaıdan Kólshet, Toǵyzaq, Odan Qabdolla, Sámıdan, Qamı, Qýanǵaı, Qabylan. Kólshetten Qabylbaqı, odan Sháriphan. Qartashtan Jetpisbaı, odan Suraýbaı, Qabdylhalı, Bekzat, Kárim. Qorǵanbaıdan Soqpaq, odan Qosylbaı. Baǵaıdan Altybaı. Jáńebaı odan Moldajan, İkibaı. odan Málik, Shápik, Marqaı, Maǵzam, Imantaı, Tóleýbaı. Moldajannan Turǵyn, Muǵraj, Meshel, Temirhan. Tilemisten Buqabaı, Máýkebaı, odan Nuǵyman, Jaıyrbaı, odan Túsipjan, odan Satypaldy, Qarshyǵa. Nuǵmannan Tursynhan. Qozybaqtan Beıbit, Bekbol. odan Janpeıis, odan Tashan, odan Belgi, Berdi. Beıbitten Týma, Orazaly, Týǵanbaı, odan Jaqypbek, Batyrbek, odan Qaýkeı, Qabylqaq, Qaharman. Jaqypbekten Mekenbaı, Soltanshárip, Zeınelhan. Orazalydan Qasen, Qusbek, Álimbet, Mahmet, Qanapıa, Buqabaı, Mádı. Qasennen Múbarak, Qalel, Qydyr. Múbaraktan Ábý, Qydys, Qudys. Ábýden Kóbeı, Qydystan Erkebulan, Serikjan. Qudystan Erlan, Erbol. Halelden Taqyr, Ydyrysh. Taqyrdan Kógershin. Qydyrdan Erkin, Áshim, Ábilseıit, odan Dingeldi, Áshimnen Qanat, Esdáýlet. Qusbekten Tileýmet, Kálıhan, Kálı, Sálimbol, Sálimbaı, Esenbol. Álimbetten Shaıhı, Imamaǵzam, Buıdahan, Rasol. Mahametten Myrzataı, Luhpan, odan Jylybaı, Jylyshbaı, Mánbar, Muhtar, odan Erǵanat. Jylybaıdan Erbol, Tańat. Jylyshbaıdan Baqytkereı, Mánbardan Erǵajy, Erkin, Erkebulan, Erbaqyt. Muhtardan Erǵanat, Myrzataıdan Sáıeke, Qapar, Jaǵypar, odan Qajymurat. Qapardan Ibnǵappas, Muhadas, Qýandyq, Jumahan. Jaǵypardan Hajymurat, Berdimurat. Sáıekeden Ánsary, Shuǵaıp, Aıp, Baǵdat, Knıaz, Erjan, Ádilmurat. Hanapıadan Ýathan, Sahaba. Ýathannan Jabbar, Nursoltan, Sahabadan Berikbol, Tilekberdi. Buqabaıdan Hamıt, Kúkim, Musa. Mádıden Baıten, Ánes, Zulpyhar, Aıdar, Janat. Hamıttan Havshan, Adaı. Havshannan Aıbol, Hukimnen Baımurat. Tekeden Itaıaq, Odan Tántibaı, Dondyq. Tántibaıdan Mahylbaı. Dondyqtan Toqtasyn, Aqynbek, Qojaqyn, odan Júnis, odan Qumar. Toqtasynnan Muhamedjan, Muhamádı, Aqmádı. Aqynbekten Omar, Ospan. Ómirden Bulǵynbaı, odan Mamaı, odan Qundyqbaı, Mundyqbaı,Toıeke, odan Árin, odan Ábijat, Qaharman, odan Shaımurat. Ábijattan Shaımardan, Qundaqbaıdan Josynbaı, Hamza, Shámza, Shápeı, Ábdike, Rahym. Munbaıdan Stahan.

Shebekten: Qonysbaı, odan Tomataı, Túrkebaı. Tomataıdan Sálimbaı, Kerimbaı, Álimbaı. Sálimbaıdan Keleń, Árelin, Qurmanjan, Maılyq. Keleńnen Raıs. Kerimbaıdan Baıdaly, odan Tastaǵan, Álimbaıdan Tulbabaı. Túrkebaıdan Qoqysh, Bóbekbaı, Jebetaı, Arsalań, Toshalań, Mekebaı, Botalbaı, Baltabaı. Qaqyshtan Qysyraýyn, odan Dúńgen, odan Myrzabek. Jebetaıdan Keńtanaý, Baqty. Arsalańnan Aqqoja, odan Kánı, odan Qýanysh, Azanhan. Toshalańnan Quzyr, Ábden, odan Saılaýbaı, Jádiger, Medet,Kirisqan. Mekebaıdan Saýyrjan, Saýyt. Saýyrjannan Dálelhan, Totaı, odan Sáken, Saýyttan Shaǵı, Botalbaıdan Muńatar.

Nuradan: Teńizbaı, Apash, Qulybaı , Kóki, Teńizbaıdan Máki, Sáki, Mysa, Batysh, Deldek, Qýanysh, Jumsaq. Máýiden Boqtybaı, Shoıynbaı, Jyrǵalań, Meıirim, Taha, Qarymsaq. Baqtybaıdan Káribaı, Bejeı, odan Zaýhıa, Káribaıdan Rahat, Dinsálim. Shoıynbaıdan Ońaıbaı, Tońaıbaı, Toıǵul, Sársenbaı, Aǵybaı, Dúısenbaı. Ońbaıdan Qytaı,Kálen, Qaıyrty. Kálennen Qarjaýbaı, Ularhan, Jeńisqan, odan Qýantaı, Qonaı, Qabaı, Berikbol, Sez, Qaıyrtydan Atshyǵul, odan Suraýhan, odan Erbol, Nurbol. Tonaıbaıdan Bóh, Sók, Quttybaı. Toıǵuldan Kóksebaı, odan Habaı, Kesheýhan. Sársenbaıdan Qojaǵul, Qurmanǵalı, Turǵanǵalı, Moldaǵul. Aıýbaıdan Ivan, Qarabala, Darıa. Qarabaladan Qabdrash,. Ábdirash. Darıadan Qabdylmurat, Baımurat, Ákiremhan. Qabdyrashtan Maqsathan, Qabylmurattan Toqtarhan, Rızabek. Dúısenbaıdan Baıyrǵan, Arshyn, odan Sapaq, Slam. Baıyrǵannan Tekshebaı, Tomalaı, Áredin. Jyrǵalannan Aqkúshik, Igisin, Baıgisin, Bektursyn, odan Arǵynbaı, Imanbaı, Artyqbaı, Úsenbaı. Arǵynbaıdan Manǵolhan, Saılanhan, Dúbirhan, Monǵolhannan Tıanaq, Estaı, Erkin, Eltaı, Erjan, Birjan. Saılanhannan Toıshybaı. Dúbirhannan Talǵat. Imanbaıdan Ǵazız, Elemes, Eleýhan. Ǵazazden Qurmet, Áýesqan, Sez, Damys. Elemesten Qaırol, Eleýhannan Ǵarıfolla. Meıirimnen Dýlybaı, Qusyqbaı, odan Zaryqan, odan Adasqan, Tegis, Qabdı, Qýantaı. Tahadan Ulybaı, odan Zarhum, Kúrtibaı. Zarhumnan Jálel, Áýtálip, Qýanysh, Raıym. Dýlybaıdan Razy, Úıirbaı. Qaramsaqtan Shoqyt, Tileýberdi, Tynybaı. Tileýberdiden Tastanbek, Taýdanbek, Berdáli, Azban, Áseıl.Taýdanbekten Nábıhan, Turdyhan, Bıdál. Berdáliden Áshimhan, Azbanan, Dáýeı, Ráthan. Tynybaıdan Rdaly, Qaırdyń, Tóleý.Erdalydan Ybyraıhan, odan Shuǵaıyp, Aıtqurman, Depýhan, Ánýar. Qaırdydan Kámelhan, Bildihan, Seıithan, Haýmethan, Kámelhannan Nurǵaıyp, Nurahmet. Nurǵaıyptan Beıbit, Sábıt, Ǵabıt, Serikbol, Serikjan. Bildihannan Haýmen, Qaısa. Sákiden Aqtúbek, Baıtúbek, Sasyqbaı, Jolaýshy, Jumyq. Aqtúbekten Joljaqsy, odan Turar, Aıazbaı, Azanbaı.Baıtúbekten Aıapbergen, Ápselen, Ákemı, Kóńilbaı, Aıapbergennen Iashybaı, Ápselennen Qurmanhan, Ákemıden Hamarthan, Bájike, odan Kádil, Sáılike, Ydyrysh, Kádilden Serıaz, odan Ónerhan. Ydyryshtan Dónkir, odan Rahmet. odan Halı, odan Slaýbaı, Suraýbaı, odan Baıǵuman, Nuǵman, Ábdirasol, Náfıh, Jákeı, odan Ermek, Teǵat, Saıası, Sezim, Sánke. Sezimne Jánibek, Álibek. Jolaýshydan Eńsenbaı, Bájike, Tory, Múlik, Kónbaı. Múlikten Muhamadı, Baımádı. Muhamadıden Eleýsiz, Shaızadan. Eleýsizden Ábdirahmen, Juparhan, Nurlan, Kitaphan. Shaızadadan Tljan, Erjan, Sáke. Maımádıden Habnur, Bınán, Áshim, Mútálip, Qalym. Habnurdan Talǵat. Mınánnan Talap, Áshimen Bekeı, Mútálipten Nurlan, Qalymhan, Ǵazez. Kónbaıdan Ábilhas, Ábilbaı. Ábilhastan Qamaı, Haýkeı. Ábilbaıdan Dákeı, Tábárák, Mýbarak, Havsemet. Jumyqtan Dútbaı, Temirjan, odan Aqmolda, Turlybek, Aqmoldadan Saǵıt, Dútbaıdan Yrysbek, Júnisbek, Qusbek, Mysadan Sal, odan Bortybaı, Barlaýbaı. Odan Ojaı, Bortybaıdan Túskeı, Nyǵymet. Batyshtan Jumabaı, odan Jantur, Órkenbaı, Berkenbaı, Muqaı. Janturdan, Báteken, Raqysh, Aıdarhan. Bátekennen Babahan, Kánzelhan, Raqyshtan Álimhan, Úrimhan, Sekerhan. Órkenbaıdan Igenbaı, Qaırosh, Qaıyrdyń, Beltaı, Turtaı. Igenúaıdan Yntyhan, Razdaı, Yntyhannan Zaýathan, Bazarhan, Aıhan. Razdaıdan Ábiseıit. Qaıroshtan Manǵolhan, Edige, Qaırdydan Dodan, odan Qýandyq, Beltaıtan Zarhym. Turtaıdan Mızanaı, Parahman, Haýan, Dárkeı, Qalıbek, Mızanaıdan Erkejan. Barahmannan Arnagúl. Berkenbaıdan Muhamádı, Tyrnahan. Muhamádıden Saıythan, odan Qurmethan, Ásinábı, Baıǵara, Damys, Jarqynbaı, Tyrnahannan Baımurat, Sháleı, odan Meırambek, Manarbek, Janarbek, Baýyrjan. Muhaıdan Qamshybaı, Kájeı, Qamshybaıdan Mádiras, Bolshykeı, odan Esen, Erkin, Mádirastan Jaqsylyq, Jaqsybaı, Tileýbek, Qyzyrbek. Kájeıden Bazar, Kúntýǵan, Aıtýǵan, Aıymhan, Bazarhan. Deldekten Tólebaı, odan Ýálı, Bıáli, Aqqoja, Qýanyshtan Tyshtyqbaı, Asqanbaı, odan Taýjan, Raıhan. Tyshtyqbaıdan Yrysqan. Jumsaqtan Jazylbaı, Jamanbaı, Qońyr, Myqysh. Jazylbaıdan Qaısa, Qabdyraı, Áýbákir, Odan Nasqat. Qabdyraıdan Qalym, Manǵolhan. Qońyrdan Beket, Meńdibaı, Kelgenbaı, Ábilǵazy, Ahmethan, Mataı. Beketten Qumar, Qusan. Qumardan Tımýr, Odan Shyńǵys, Dastan. Meńdibaıdan Jaýynbas, Kelgenbaıdan Mamaı, Ábilǵazydan Shádet, Shaımardan Qalman, Mádet. Ahmethannan Soltykeı, Mataıdan Ómir.

Apashtan.Otarbaı, Mámen, Qýanshal. SháýdenTuraly. Otarbaıdan Ertis, Bertis, Tólendi. Ertisten Dáýletbaı, Dáýletshe, odan Hamıt, Tólendiden Álmen, Sálmen, Jumádil, Aqaral, odan Qurmanhan Ádilhan, Seılhan. Qurmanqannan Dodan, Shámet, odan, Qozaı. Qýanshaldan Bekejan, Jarylqasyn, Tileýberdi, Taldyke, Mádibek. Bekjanna Esenkeldi, Esimhan, Álhan, odan Toqtamurat.Esimnhanna  Qabdyl.Esenkeldiden Qyzaı,Sirgetaı.Jarylqasynnan Halı, Omar, Ybraıhan, odan Kógenbaı, Burshaqbaı, Úısinhan. Kógenbaıdan Tursynhan. Halıdan  Raısqan,   Jylanbaı,  odan Quralǵan, Jylqybaı. Raısqannan Hadysqan. Tileýberdiden Qaıý, Qabdı. Qaıýdan Qanat. Qabdıdan Temirhan, Ómirhan. Temirhannan Óner. Taldykeden Qaıyrbaı, Saýyrbaı, Baıyrbaı, odan Orysqan, Seıithan, Shákerhan. Qaıyrbaıdan Nuǵymyr, Omarhan, odan Máýithan, odan Bıǵajy, Erǵajy, Qajý. Nuǵumyrdan Sherhan, Mızamhan, Sháriphan, odan Aldabergen. Sherhannan Dáletbek, Azamat, Odan Ashka. Mızamhannan Samat, Qanat, odan Nurbek. Mádibekten Ákimbaı, Toqtalhan, Toıtyq, Aqsaı, Áleı, odan Tókeı, Ákimbaıdan Bolathan. Qulynbaıdan Nysanbaı, Bekbolsyn, Qaraqyz, Boshyq, Kóki, Kóbeı. Nysanbaıdan Dosaı, odan Yrǵalı, Hamza. Yrǵalıdan Kálel. Bekbosynnan Qalı, Shaǵı, Sháke. Boshyqtan Kódebaı. Qalıdan Shárip, Badaı, Baıynmónh, Shádeı, Úlken. Shaǵıdan Qajıhan. Kókiden Tyshqanbaı, Pysqanbaı, Hamıt. Tyshqanbaıdan Doshaq, Baqyrbaı, Oshaq, odan Sadyr, Eljas, Doshaqtan Oıdyn, Battal, Baqyrbaıdan Senbi, Murynbaı.Pysqanbaıdan Amanbaı, Ádik. Hamıttan Tóleýbaı, Jaqypbaı, Odan Buǵaýbaq. Tóleýbaıdan Nábı. Kóbeıden Jaqıa, odan Músiráli, Turǵynbaı, odan İlıas, Nasıhat. İlıastan Jumaǵajy, Baıǵajy. Jumaǵajydan Abylasqan, Mereıhan, Dýlan, Erbol. Nasıhattan Shaımurat, Qabdylhaınel, Aqythan, Ýálıhan, Patıhan, Aqythannan Nurbek, Nurlan. Qabdylqaınelden Erkin, Erikbol. Arysbaıdan Qaýıa, Odan Shoqan, Bilimhan, Zaýathan. Omardan Sadyr, Eljas, Sadyrdan Haıdaı, Musa, Haısa. Hadaıdan Qumash, Qonaı, Amanhan. Qumashtan Jánibek, Serikjan, Janbolat, Aıbolat. Qonaıdan Beıbithan, Nurbolat. Amanhannan Serikbol, Musadan Qýandyq, Qurmetbek, Ómirbek, Temirbek, Bolatbek,Qaırollahan, Ómirhan.Qaısadan Muratbek. |4|

Men taraǵan Báıterek

Men taraıtyn báıterektiń tamyry Sárk babamnant taraý alady. Bul babam meniń jetinshi atam, ıaǵnı Tuqıan babam. Sárikten Esilbaı, Jarasbaı, Jylqyaıdar.  Esilbaıdan Ótemis, Sháký, Shal, Kenjebaı.

Jylqyaıdardan Kúsep, Uranhaı. Kúsepten Záńgi, Búke, Baıjigit. Záńgiden Jumysh, Nysanbaı, Kelgenbaı, Qosqanbaı, Kúrebaı, Kejebaı. Jumyshtan Jaqaı, Dúısenbek. Jaqaıdan Edikeı, Ánýarbek, Qapanaı, Ágen, Havden. Edikeıden Mútán, Hamaı, Edihan, Qasym,Tileýhan, Túsip, Qýat, Murat, Saıahat. Erdihannan Olımpıad, Erlan. Tileýhannan Marat, Saırat, Saıasat, Nurlan, Erjan. Marattan Ábý. Saırattan Aıaýlym, Nurqısa, Syrym. Saıasattan Mahambet, Shuǵyla. Nurlannan İńkár. Qasymnan Erqulan, Jasulan, Jambyl. Erqulannan Erasyl. Túsipten Roza, Raıa, Rına, Yrys, Rahmet. Qýattan Elaman, Aıdynasqar. Murattan Sáttibaı, Atshybaı. Qapanaıdan Áshim, Ásemhan, Saraı, Kirisqan. Ágennen Ádilbek, Erkin, Baqyt, Ǵalymbek, Bolysbek, Dyba. Erkinnen Balmuzdaq, Ǵalymbekten Orazaı. Qabdennen Serjan, Serikjan, Jarys, Meıirim, Saıranbek. Dúısenbekten Shomaı, Berdihan, Ómirhan, Bilimhan. Ómirhannan Mádethan, Sávethan. Nysanbaıdan Sherikbaı, Álýaı. Sherikbaıdan Jińkin, Orazhan, Ozyhan, Úmithan, Serbes. Jińkinnen Qyzyr. Orazhannan Jarqyn. Álýbaıdan Mızamhan, Quralǵan, Baqyt, Kúndizhan, Torǵaı, Bereke. Kelgenbaıdan Qabdyrash, Ásemhan, Áspet. Qabdyrashtan Qabyl, Ámirhan. Qabyldan Bolatbek, Bolathan.

Mútánnan Erbol, Serikbol. Erboldan Aıajan, Arýjan, Nazerke jáne men – Danıar.

Qorytyndy

Osy jobamdy qorytyndylaıtyn bolsam, adam úshin mańyzyn joǵaltpaǵan, osy kúnge deıin jalǵasyn taýyp kele jatqan ejelgi grek ǵulamasynyń aıtqan sózi -«Eń aldymen ózińdi tany!» - degen eken. Osy sóz maǵan bul ǵylymı jobamdy jazyp shyǵýǵa úlken maqsat baldy. Sol maqsatqa jetý úshin meniń kóp izdenýime týra keldi. Shynymen adam ózin ózi tanymasa, ózgeniń, ıaǵnı týys týǵannyń qamyn jemes edi, qandastaryn qurmetteýden maqurym qalar edi dep oılar edim. Qazaqta «Jeti atasyn bilmegen jetesiz» degen sóz bar. Sol úshin ár qazaq azamaty, sonyń ishinde uldar óz jeti atasyn tanyp bilýi mindetti. Sonda ǵana qan jaqyndasýdan, jatbaýyr bolýdan, mádenıetsizdikten saqtana alamyz dep oılaımyn.

Men óz shejiremdi zertteı otyryp kóptegen ata–babalarymdy tanydym. Árıne jeti atamdy burynnan tanıtynmyn, ony maǵan atam aıtyp berip otyratyn. Biraq men jeti ataǵa deıin kimnen taraǵanymdy anyqtap bile aldym.

Qazaqta on úsh atadan asqanda rýlas, birneshe rýlas birigip taıpa, birneshe taıpa birigip júz bolyp qalyptasady eken. Mine, men 21 atamdy tanydym, ıaǵnı rýlastarymdy bildim. /3 – qosymsha/

Sheshimim: ár qazaq azamaty jeti atasyn bilýi shart, óz jeti atamdy tanı otyryp /4 – qosymshy/, qazirgi jastarǵa úlgi bola lam dep senimmen qaraımyn.

Qoldanylǵan ádebıetter

1. Nyǵmet Myńjan «Qazaqtyń qysqasha shejiresi» Almaty 1994 jyl
2. Ábilǵazy «Túrik shejiresi» Almaty. 1992 jyl
3. Óserhan qajy Maqaıuly «Sháký baba shejiresi» Ýlaanbaatar qalasy. 2015 jyl
4. Rahmet uly Shynaı «Mongolıa qazaqtarynyń ata-tek shejiresi» Ólgıı. «Baspager» 1997 jyl

---