InfoHub Logo

Qostanaı oblysy, Jangeldın aýdany
«S.Máýlenov atyndaǵy orta mektebi» KMM
Fızıka páni muǵalimi: Madıeva Elmıra Kýandykovna

Bala bolashaǵy úshin búgingi kúni qoǵam alańdaýly, tipti, oqýshynyń ózi de. Jan-jaqtan aǵylyp jatqan aqparat óte kóp, biraq sony saraptaý, búgingi urpaqtyń keleshegi úshin mańyzdy degen bilimdi anyqtaý jáne oqýshyǵa jetkizý – basty másele. Jas balaǵa daıyn akademıalyq bilimdi taýyp berýden góri, qajet bilimdi ózine meńgerte otyryp, ózi men ózgeni baǵalaı alýǵa jáne ıgergen bilimdi ómirge jarata bilýine kóńil bólinýde. Ásirese, shaǵyn jınaqty mektepterde sabaq ótkizýdiń ózindik qıyndyqtary bar. Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Bilim berýdi damytýdyń 2011-2020 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasyndaǵy basty mindetterdiń biri – elimizdegi shaǵyn jınaqty mektepter qyzmetin damytý bolyp otyr. Búgingi tańda elimizdegi mektepterdiń basym kópshiligin shaǵyn jınaqty mektepter quraıdy. Bul mektepterdiń ereksheligi – muǵalim bir mezgilde eki synyppen qatar jumys isteıdi. Osy oraıda shaǵyn jınaqty mekteptiń biriktirilgen synyptaryndaǵy sabaqty tıimdi uıymdastyrýda birdeı jastaǵy nemese bilim salasy boıynsha pánaralyq baılanystary bar pánderdi biriktirgen tıimdi. Mundaı ustanym balalardyń ereksheligine saı ártúrli jastaǵy ujymda beıimdelýine múmkindik beredi. Biriktirilgen synyptarda oqý úrdisi eki, tipti úsh synypta qatar uıymdastyrylatyndyqtan, muǵalim ár synypqa sabaq ýaqytynyń jartysyn ǵana jumsaıdy. Bul, kóbinese, negizgi pánderdi, ásirese, fızıkany oqytýda qıyndyq týǵyzady. Mundaı sabaqtarda muǵalim, aldymen, oqýshylardyń ózdiginen oryndaıtyn jumystaryn, onyń túrin, oǵan ketetin ýaqytty jáne basqa synypta muǵalim basshylyǵymen júrgiziletin jumystardy anyqtap alýy kerek. Sondaı-aq mundaı sabaqtar joǵary synyp oqýshylarynyń ózdiginen jumys isteýine, muǵalimniń tómengi synyp oqýshylaryna kóp kóńil bólýine, oqý prosesin tıimdi uıymdastyrýǵa jaǵdaı jasaıdy.

Eki synypty qatar oqytqanda, sabaq berýdiń negizgi 3 tıpi bolady:

- eki synypqa da jańa materıaldy túsindirý sabaǵy;

- eki synyptyń birinde jańa materıaldy túsindirý, al ekinshi synypta qaıtalaý nemese esepke alý sabaǵy;

-eki synypta da ótkendi qaıtalaý sabaǵy.

Biriktirilgen synyptarda birpándik oqytýdy uıymdastyrý oqýshynyń oqý áreketin jan-jaqty qalyptastyrýǵa múmkindik berse, al ár sabaqty ótkizýdiń tıimdi ádis-tásilderin tańdaý – ustazdan kásibı sheberlik pen izdenimpazdyqty talap etedi.

Jańa materıaldy ótkende, muǵalim oqýshylardyń izdenýshilik jumysyn uıymdastyra bilý qajet. Sabaqtyń basty máselesin sheshpes buryn oqýshylar oılanyp, jańa jaǵdaıda qalaı áreket etý qajettigin ózderi túsinýi tıis. Sabaqtyń mindeti taqyrypty jaı baıandaýdan turmaýy tıis, óıtkeni bul kezde tanymdyq motıvterdiń oqýshylar úshin mańyzy bolmaıdy. Tanymdyq qyzyǵýshylyq týdyrý úshin «qıyndyqtardy jeńý» máselelerimen ushyrastyrý kerek. Muǵalim oqýshylarǵa arnaıy suraqtar men tapsyrmalar júıesin quryp, izdeniske jetelep otyrady. Olar suraqtarǵa jaýap bere otyryp, oqý áreketteri dep atalatyn pándik jáne oılaý áreketterin oryndaıdy. Oqý áreketine qajetti komponenttiń biri -ózin-ózi baǵalaý áreketi bolyp tabylady. Bala óz is-áreketiniń nátıjelerin baǵalap, alǵa jyljý múmkindigin sezinedi. Bul kezeńde árbir balaǵa tabysqa jetý jaǵdaıatyn qurýdyń paıdasy zor. Osy turǵyda sabaqtyń qorytyndylaý kezeńinde keri baılanys ornatý mańyzdy. Ótken sabaqqa ózindik baǵa berýmen qatar, ózine de baǵalaý paraqshasyn usynyp, óz áreketine de syn kózben qaraýdy qalyptastyrý kerek.

Búginde muǵalim – aqparattanýshy, oqýshynyń jeke tulǵalyq jáne ıntellektýaldy damýyn jobalaýshy. Keshegi jastarymyzdyń kóbi qoldarynda «kók qaǵazy» bola tura, eki qolǵa bir kúrek tappaı júrgen keıpin el kórdi. Boıdaǵy bar bilimdi shynaıy ómirge qoldanar tusyn taba almaı, basy qatqandaryn da kezdestirdi. «Kósh júre túzeledi» degen danalyqqa súıene, búginde zaman aǵymyna ilesý kerektigin uǵyndy. Sabaqtarda ártúrli tıimdi strategıalardy paıdalana otyryp, oqýshylardyń alǵan bilimin ómirmen baılanystyrý kózdeldi. Zaman talabyna baılanysty óńdelip, bilim berý úrdisine enip jatqan jańa tehnologıa sany da kúnnen-kúnge artyp jatyr. Shamamen qoldanysta elýden astam jańa tehnologıa túri bar. Bul tehnologıanyń bárin bir sabaqta qamtý múmkin emes. Budan neni ańǵarýǵa bolady? Ár sabaqtyń uıymdastyrylýy muǵalimniń tájirıbesi men sheberligine kelip tireledi. Olaı bolsa, jas urpaqqa tárbıe, bilim berýdiń bir ádisi - sabaqty barynsha túrlendirip ótkizý bolsa, sol ádis-tásilderdi durys baǵytta paıdalansaq, oqýshylarǵa sapaly bilim, sanaly tárbıe beretinimiz sózsiz. Osy oraıda bilim berý salasyndaǵy qyzmetkerlerdiń jaýapkershiliginiń arta túskenin elbasy  N.Á.Nazarbaev «Elimizdiń  erteńi búgingi jas urpaqtyń qolynda, al jas urpaqtyń taǵdyry ustazdardyń qolynda» -dep atap kórsetkendeı, úlken mindetti arqalaýdamyz, áriptester.

Óz tájirıbemde shaǵyn jınaqty mekteptiń biriktirilgen synyptaryna arnalǵan fızıka páninen sabaqtardyń  qurylymy, oqytýdyń ádis-tásilderi jáne sabaqtardy uıymdastyrý úlgileri ázirlendi. Bul ózge  muǵalimderdiń de kómegine jarap qalar degen nıette bóliskendi jón sanadym. Eki synypqa da jańa materıaldy túsindirý sabaǵyna úlgi usynamyn:

Sabaqtyń taqyryby
Mehanıkalyq energıa. Mehanıkalyq energıanyń saqtalý zańy (7s)						Jaryqtyń synýy. Jaryqtyń syný zańdary (8s)
Jalpy maqsaty
1. Mehanıkalyq energıa jáne onyń túrlerine anyqtama berý. 2. Energıanyń saqtalý zańynyn formýlasyn qoldana bilý.						1. Jaryqtyń synýy uǵymymen tanysý, anyqtama berý. 2. Syný zańy formýlasyn jáne syný qubylysynyń sqemalyq sýretin sala bilý.
3. Tájirıbe júrgizý barysynda buryn alǵan bilimderin paıdalaný 4. Ómirde qoldana bilýdi meńgertý.
Jetistik krıterııleri
Oqýshy maqsatyna jetedi, eger    - energıanyń saqtalý zańyn tujyrymdaı alsa;    - mehanıkalyq energıanyń  formýlasyn jaza alsa;    - tájirıbe júrgizý barysynda saqtalý zańyn túsindire bilse;    - baqylaý nátıjeleri boıynsha óz pikirlerin jetkize alsa.						Oqýshy maqsatyna jetedi, eger    - jaryqtyń syný zańdaryn tujyrymdaı alsa;    - syný kórsetkishiniń formýlasyn jaza alsa;    - tájirıbe júrgizý barysynda syný qubylysynyń sqemalyq sýretin sala bilse;    - baqylaý nátıjeleri boıynsha óz pikirlerin jetkize alsa.
Qundylyqtardy darytý
Juppen jumys jasaý barysynda bir-biriniń pikirimen sanasý, bir-biriniń jumysyna kedergi jasamaı, ýaqytqa baǵyný
Pánaralyq baılanys
Geometrıa
Sabaqtyń barysy  İ.Uıymdastyrý
Amandasý. Túgendeý. «Shattyq sheńberin» ótkizý.    Oqý maqsatymen jáne jetistik krıterıılermen tanystyrý.
Maǵynany tańy. Oı qozǵaý
Indýksıa kezeńi.    Indýktor – metal shardyń joǵarydan tómen túsip kele jatqan sýreti kórsetiledi.    Tapsyrma: Deneniń kúıi, jaǵdaıy qalaı ózgeredi?    Demonstrasıa:    Serippege ilingen júktiń qozǵalysy.    Serippege ilingen júk qalaı  qozǵaldy?     Júk nege toqtady?						Testik tapsyrma oryndaý.    1. Tómendegi tujyrymdamalardyń qaısysy jaryqtyń shaǵylý zańyn sıpattaıdy? 1). Túsken sáýle men shaǵylǵan sáýle, sáýleniń túsý núktesinen shaǵyldyrýshy betke turǵyzylǵan perpendıkýlár bir jazyqtyqta jatady; 2). Túsý buryshynyń sınýsynyń syný buryshy sınýsyna qatynasy berilgen eki orta úshin turaqty shama bolyp tabylady; 3). Túsken sáýle men synǵan sáýle, sáýleniń túsý núktesinen shaǵyldyrýshy betke turǵyzylǵan perpendıkýlár bir jazyqtyqta jatady; 4). Shaǵylý buryshy túsý buryshyna teń; a)1,2;  b) 3,4;   v) 2,4;    g) 1,4;   d) 1,3;    2. Shaǵylý buryshy degenimiz – bul: a) túsken sáýle men shaǵylǵan sáýle arasyndaǵy burysh; b) shaǵylǵan sáýle men túsý jazyqtyǵy arasyndaǵy burysh; v) shaǵylǵan sáýle men túsý jazyqtyǵyna turǵyzylǵan perpendıkýlár arasyndaǵy burysh; g) shaǵylǵan sáýle men túsý jazyqtyǵyndaǵy kez-kelgen sáýle arasyndaǵy burysh; d) sáýleniń túsý buryshyna baılanysty    3. Jaryq sáýlesi tegis aınanyń betine túsip, odan shaǵylady. Túsý buryshy 450 bolsa, shaǵylý buryshy qanshaǵa teń? a) 300 ;   b) 1200 ;  v) 450 ; g) 900 ; d) 600;    4. Sáýleniń túsý buryshy 250 . Túsken jáne shaǵylǵan  sáýle lerdiń arasyndaǵy burysh nege teń? a) 250;  b) 900;  v) 650; g) 500;   d) 00;    5. Qandaı aınanyń kómegimen kún sáýlesin paıdalanyp, birneshe júz gradýs temperatýrany alýǵa bolady? a) jazyq aına; b) oıys aına; v) dóńes aına; g) jazyq-dóńes aına; d) a-g jaýaptarynyń ishinde durysy joq.
Oı tolǵaý
1. Juptasa otyryp shaǵyn top ishinde tapsyrmany taldaý, bir-birine aıtyp berýi, daıyndyǵy    1. Energıa – qandaı uǵym? Mysaldar keltirý.    2. Mehanıkalyq kúı degenimiz ne?    3. Mehanıkalyq energıa degenimiz ne? Mysaldar keltirý   4. Mehanıkalyq energıanyń qandaı túrleri bar?   5. Energıanyń saqtalý zańynyń mánisi nede? 2. «INSERT»-strategıasy: Men neni bilemin? Men neni bilgim keledi? Men neni bildim?       3.  Sýret,syzba arqyly sabaqtyń mazmunyń tolyqtyrý.					1.Mátinmenen jumys.  Túrtip alý strategıasy. Oqýlyqtaǵy materıaldar boıynsha negizgi máselelerdi anyqtaý, negizgi syzbalarmen zańdylyqtardy tezıs túrinde  posterge túsirý, qorǵaý 2.Muǵalimniń prezentasıalar arqyly sabaqtyń mazmunyn tolyqtyrý.   3. «INSERT»-strategıasy: Men neni bilemin? Men neni bilgim keledi? Men neni bildim?
Sergitý sáti
«Sıqyrly qalpaq» Muǵalim oqýshylarǵa oqýlyqtaryn tóbelerine qoıyp oryndyqtan turýlaryn suraıdy, oqýlyq qulap qalmaý kerek. Osy jaǵdaıda qoldaryn kezek-kezek joǵary kóterip, denesin ońǵa jáne solǵa burady, odan keıin birinshi bir aıaǵyn sosyn ekinshi aıaǵyn tizege deıin kóteredi. Oqýlyqty qulatyp almaý kerek. Oryndap bolǵannan keıin oryndaryna otyrady
Oı tolǵanys
1.«Avtor oryndyǵy»- strategıasy toptarǵa birdeı tapsyrma berý, oryndaý, jaýap berý.
№1.tapsyrma Atalǵan jaǵdaıdyń qaısysynda potensıalyq, qaısysynda  kınetıkalyq energıa týraly sóz bolady: Mysaldar Er Ek Iilgen serippe     Soqqan jel     Sarqyramadan qulap aqqan sýda     Syǵylǵan aýada     Úı shatyrynyń shetinde jatqan tasta?         №2.tapsyrma               Mehanıkalyq jumys Jumystyń formýlasy Meh.Ener.túrleri Energ. formýlasy Jumystyń energ ózgerisimen baılanysy Ǵa         Ǵserp         Ǵúık         2. Esep shyǵarý. Massasy 100t ushaq Jerden 1km bıiktikke kóterilgende jyldamdyǵy 200m/s bolady.onyń jermen salystyrǵandaǵy mehanıkalyq energıasy qandaı?				№1.tapsyrma         №2.tapsyrma   2.Esep shyǵarý.
Sabaqty qortyndylaý
1. Baǵalaý. 2. Úıge tapsyrma:§57.33-jattyǵý №1-3; §68 ,69. 29-jattyǵý №5    3. Refleksıa. Smaılık arqyly
Baǵalaý paraǵy.    Aty-jóni:									synyby	7/8
№	Tapsyrma sany Jumys túri	1	2			3	4	5	Jalpy upaı
1	Indýksıa kezeńi/ Test
2	№1 tapsyrma
3	№2 tapsyrma
4	esep
Barlyq upaı sany
Baǵasy

*ındýksıa kezeńi boıynsha/test boıynsha ár bir durys jaýabyna 1 upaı. *tapsyrmalar oryndalý dárejesine baılanysty 1-5  upaı aralyǵynda baǵalanady.

---