InfoHub Logo

Shyǵys uly!

Bizdiń qazirgi ýaqyttaǵy ornymyz qandy maıdandaǵy qyzý urysta ǵoı. «Ereýil atqa er salmaı, egeýli naıza qolǵa almaı, eńký-eńký jer shalmaı» bizdiń isimiz bitpeıtin naǵyz qyzý kezeń osy emes pe, Shyǵys uly!

Men saǵal osy hatty nemistiń blındajynda jazyp otyrmyn. Janymda birneshe kazak jigiti bar. Osydan 40 mınýt buryn bul blındajda nemister otyrdy. Biz olardy qamaýǵa alyp, ústinen basyp qaldyq. Tek az tama soldattary qashyp qutyldy.

Sen biz «dáý qara» dep ataıtyn Qaraǵandynyń zaboıshıgi Beısenálini bilesiń ǵoı! Ol qazir bizben birge. Ózi de dáý qara deseń, dáý qara - aý! Búgingi urysta jurtty tym - aq súısindirgen sol boldy. Onyń qımyly da qyzyq. Sonsha İri denesimen kerilip turyp nemisti naızaǵa túırep alyp, basynan asyra keıin laqtyrady. Jaý onymen qarsylasýǵa bettemeı jalt beredi. Jana ony komandır shaqyryp alyp, arqasynan qaǵyp, alǵys aıtty. Jaýyngerler oǵan Shyǵys uly dep at qoıyp aldy. Meniń esime sen tústiń sonda. Sondyqtan saǵan hat jazýdy durys dep taptym.

Shyǵys uly! Sonaý týǵan.ólkeń Arqany esińe túsirdi. Ondaǵy meıirimdi halyqty, bizdi tárbıelep ósirgen Otan anany eske túsirshi! Sen solardy súıetin ediń. Búgin sol shyn mahabbatty is júzinde kórsetý kerek bolyp otyr.

Otan degen bir-aq sóz. Biraq osy bir sózdiń maǵynasyna teń keler eshbir sóz joq. Sol ardaqty Otan búgin qaýipte tur.

Meniń kóz aldyma: «Qaraǵym ulym, taǵdyrym seniń, qolyńda», — dep turǵan izgi ana — qazaq áıeliniń beınesi keledi. Búl maǵan Otan ómirine tóngen qaýipti ańǵartady. «Ulanym, týǵan elińdi saqtap qal!» — degendeı bolady. Osy lebiz jandy janyp, kúsh-qýatty tasytady.

Saqtaımyz, ana, ómirińdi saqtaımyz, — degiń keledi, sózben emes, ispen aqtaýǵa umtylasyń.

El qorǵaýǵa er namysymen. attanǵan bizdiń aldymyzda úlken bel jatyr, Shyǵys uly! Týǵan eldiń keleshegin saqtaýǵa biz mindettimiz. Endeshe qazaq qyzdarynyń ǵasyrlar boıy «Elim-aı» dep sary dalany kúńirentip salǵan zarly ánin búgingi kúni jana kúımen urys aldynda biz shyrqasaq, onyń aıyp-shamy joq. «Elim-aı» — elin súıgen qyz júreginen shyqqan án. Elin súıgen er jigit qazirgideı zamanda «Elim-aı» dese, ol — ant! Ol— sert! Urys aldynda jaýyngerdiń júregine tótenshe mahabbat quımaq. Shyǵys uly, kel, shyrqatyp «Elim-aıdy» salaıyq. Qaıǵymen emes, jaýǵa bermeımiz elimizdi dep, jigerlenip salaıyq; qasiretpen emes, el úshin, jer úshin ólimge qarsy júremiz dep, sert bere salaıyq. Sen qaıda bolsań da bizdiń daýysymyz qosylady. Sen tústikte, men batysta — bir fashısen óltirsek, Otan ekeý dep sanaıdy. Bizdiń án de, qımyl da osylaı ushtasady.

Ótken jyly Gıtlerdiń az ýaqyttyń ishinde Moskvany, Lenıngradty alyp Oralǵa ótem, Azıa uryssyz bas ıedi dep kópirgeni esińde me? Ol aqymaq bizdi adamǵa sanady ma eken? Ol Azıa uldarynyń alyp qımylyn kórip qana moıyndaǵan joq pa? Keshe ǵana bizge kúlgen nemister endi qara shashty, qara kózdilerden ólerdeı qorqady.

Otan bizge qolymyzǵa qarý, boıymyzǵa qýat berip, ózińniń súıikti Arqańdy, sulý Shyǵysyńdy, qonaqjaı halqyńdy qorǵa dedi. Sol Otan, búgin meniń taǵdyrym senin qolynda, jaýynger, dep otyr. Oılashy, Shyǵys uly, biz el sengen ermiz, qalaısha nemiske týǵan jerdi qoldan beremiz? El namysy úshin, er namysy úshin jan qıatyn shaq budan artyq bolar ma?

Sen erkindiktiń týyn kótergen azat elde óstiń. Sen eziń súıgen Shyǵystyń bir sulýyna úılenip ediń, sen ózinshe, meniń áıelimnen sulý, súıkimdi jan joq dep oılap ediń. Endeshe ordań búlinbesin, súıgen sulýyń kúń bolyp zarlamasyn deseń, óltir jaýdy, óltir fashısi! Ólimnen qoryqpa, eki ólmek, eki týmaq joq, umtyl ilgeri...

Shyǵys uly! Ótken jyly bastan birge keshirgen aýyr kúnderdi esińe alshy. Biz nemis qorshaýynda, ólimniń aýzynda birge ólýge serttesip edik. Qorshaǵan jaý janymyzdy almaq bolyp edi. Biraq biz berilmep ek. Seniń sol aýyr mınýtta ólsem, artymda balam bar, atym óshpeıdi dep maqtanǵanyń áli esimde. Eki jastaǵy kishkene bóbegiń saǵan ólimniń aldynda ál-qýat bolyp edi. Sensiz basymnan etkizgen osyndaı aýyr mınýttarda: «Meniń dosymnyń balasy bar, bizdiń artymyzda ósip kele jatqan jas býyndar bar», — dep keıingi urpaqtardy bel etip, men de talaı qýanbadym ba! Seniń kishkentaı bóbegiń maǵan kúsh-qýat bola aldy ǵoı, Shyǵys uly! Sen muny maqtan et, keýdeńdi joǵary sal! Endeshe sol balań keleshekti bolsyn deseń, dúnıege kelgen kishkene Jádıań ómir súrsin deseń, óltir jaýdy, óltir fashısi! Áıtpese balańnyń, keleshegin fashıs joıady.

Jalǵan soldat bolýǵa bizdiń pravomyz joq. Biz erliktiń eki birdeı mektebinen tálim aldyq. Biz shyǵystyń Qobylandy, Tarǵyn sıaqty batyrlarynan erlikti bir úırensek, baýyrlas orys halqynyń qolbasshylary Sývorov, Kýtýzovtardan eki úırendik. Biz — Isataı men Mahambettiń, Amankeldi men Abaıdyń halqynyń balalarymyz. Bizdiń qylyshymyz fashıs nemistiń, qanymen sýarylýy kerek, sert osy bolsyn!

Tań bozaryp keledi. Artılerıa taǵy da ózinin, ánin bastady. Bizdiń keıingi jaǵymyzdaǵy ormannan atylǵan sovet artılerıasynyń snarády ústimizden zyńyldap ushyp, jaý bekinisteriniń ortasyna túsip jarylyp jatyr. «Frısterge onsha ońaı tıip jatpaǵan bolar», — deıdi kórshim, Almatynyń keshegi baǵbany, jaýynger Shárip jymyńdap.

Árıne, nemistiń basyna kún týsa, mınometti ala júgiretin ádeti... Mine, mına ushyp keledi. Onyń daýsy bizge málim... Birinen soń biri on shaqty mına jarylǵanda, týlaqqa salyp jún sabap jatqan sıaqty bolyp estiledi. Tic qaqqan, kúzem toıda bolǵan qazaq jigitteri Frıster kúzemge kiristi» dep kúlisip turady. Jaý oǵynyń astynda qasqaıyp kúlisip turǵan shyǵys adamdaryn janym sondaı súıedi. Asyly, bizdiń halyq namysqoı, «ólimnen uıat kúshti» deıtin halyq qoı. El namysy úshin bilgen, er ólimi bizde qadirli, sondyqtan biz ólimnen namys joǵary degendi jaý oǵynyń astynda da qaıtalap aıtamyz.

Naǵyz qıynshylyq kezeńde meniń kóz aldyma shyǵystyń jıyrma segiz batyrynyń beınesi elesteıdi. Jazǵyturym sol 28 batyrdyń beıitiniń ústinen ettik. Shyǵystyń topyraǵy torqa erleri qara jer astynda jatqanmenen qolyn qysyp amandasqyń, tildesip .sóıleskiń keledi. Osylarsha ólý bizdiń de dástúrimiz bolýy kerek. Otan: «Jaýynger, meniń taǵdyrym seniń qolyńda», — degende 28 batyrdyń sertin joǵary kóterip, bas ıip jaýap berýimiz kerek oǵan, Shyǵys uly!

Nemister bizdi ári mınomettiń, ári artılerıanyń snarádtarymen atýda. Oq astymen kelip shabýyl jasamaq. Tanktiń alystan shýy estiledi. Qarsy atakaǵa daıyndalyńdar degen komanda beriledi. Myqty bol, Shyǵys uly! Biz qazir shabýylǵa shyǵamyz...

Batys maıdan, 1942 j.

---