Soltústik Amerıkanyń klımaty. Kúndelikti sabaq jospary
Kúndelikti sabaq jospary, geografıa 7 synyp
Taqyryptar:
31 - sabaq. Soltústik Amerıkanyń klımaty
32 - sabaq. Soltústik Amerıkanyń ishki sýlary
33 - sabaq. Soltústik Amerıkanyń tabıǵat zonalary
34 - sabaq. Halqy jáne elderi. Amerıka Qurama Shtattary
35 - sabaq. Kanada. Ortalyq Amerıka elderi.
Synyby: 7
Páni: Materıkter men muhıttar geografıasy
Taqyryby: Soltústik Amerıkanyń klımaty
Sabaqtyń maqsattary:
1. Bilimdilik: Oqýshylardy Soltústik Amerıkanyń klımat jaǵdaıyna túsinik bere otyryp, olardyń mańyzy men erekshelikterine toqtalý.
2. Damytýshylyq: Oqýshylardyń este saqtaý qabiletterin damytý, pánge degen qyzyǵýshylyǵyn oıatý, kartamen jumysty, shyǵarmashylyqtarmen jumys isteýge daǵdylandyrý.
3. Tárbıelik: Oqýshylardy basqa memlekettermen tanystyra otyryp, óz eliniń, jeriniń baǵa jetpes baılyǵyn aıta otyryp, eline, jerine degen súıispenshilikke tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Oqytý ádisi: Suraq - jaýap, túsindirmeli.
Sabaqtyń ádistemelik jabdyqtalýy: Soltústik Amerıkanyń klımat kartasy, atlas karta, oqýlyq, sýretter, qosymsha materıaldar.
Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý kezeńi. Oqýshylarmen amandasý, olardy túgendeý. Oqýshylar nazaryn ózime aýdartý
Jańa sabaqty túsindirý:
Soltústik Amerıka soltústik jarty sharda Eýrazıamen qatar ornalasqandyqtan, klımattyq jaǵdaılary uqsas bolyp keledi. Materık soltústik jarty shardaǵy ekvatorlyq beldeýden basqa barlyq klımattyq beldeýlerdi kesip ótedi.
Materık aýdanynyń Eýrazıaǵa qaraǵanda shaǵyn bolýy; soltústik polúske neǵurlym jaqyn ornalasýy; ońtústigine qaraı súıirlenýi; batysy bıik baýly, al shyǵysynyń alasa bolýy; endik baǵyttaǵy taýlardyń bolmaýy – mine osynyń barlyǵy klımattyń ózindik erekshelikterin qalyptastyrady.
Materıktiń soltústigindegi máńgi muz qursap, qar jamylǵysy qalyń jatatyn aýdandarda kún sáýlesiniń keri shaǵylysýy kúsheıedi. Sondyqtan aýa temperatýrasy tómen bolady, osynda qalyptasqan sýyq aýa massalary esh kedergisiz ońtústigindegi Meksıka shyǵanaǵyna deıin ótip ketedi. Onyń nátıjesinde sýbtropıktik beldeýde de qar jaýady. Soltústik Amerıkanyń shyǵysyndaǵy Atlant muhıtynan keletin jyly, ylǵaldy aýa massalary Arktıkadan keletin sýyq aýa massalarynyń áserin shektep otyrady. Materıktiń batysynda ornalasqan Kordıleranyń bıik jotalary Tynyq muhıttan keletin aýa massalarynyń qurlyqqa tereńdep enýine kedergi keltiredi. Sondyqtan ońtústikte Meksıka shyǵanaǵy ústinde qalyptasatyn tropıktik aýa massalary soltústikke qaraı emin - erkin óte alady.
Sondyqtan kúshti jelder men quıyn tárizdi qozǵalatyn daýyldar – tornado jıi baıqalady. Jyldamdyǵy saǵatyna 800 km - ge jetetin kenetten paıda bolatyn tornado kóp apat ákeledi: júrip ótken jolynda alyp aǵashtardy tamyrymen qoparyp, úılerdi qıratyp, iri zattardy da kóterip áketedi. Ortalyq jazyqta ańyzaqtar men qurǵaqshylyq, topyraqtyń qunarly qabatyn ushyryp áketetin shańdy daýyldar jıi baıqalady. Al Atlant muhıty jaǵalaýyndaǵy tropıktik endikterde jazdyń aıaǵy men kúzdiń basynda muhıttan soǵatyn óte kúshti, apatty daýyldar – ýragan jıi bolyp turady. «Ýragan» maııa tilinde «daýyl qudaıy» degendi bildiredi.
Soltústik Amerıkanyń klımaty alýan túrli. Kanadanyń Arktıkalyq arhıpelagynda, Grenlandıa qańtardyń ortasha temperatýrasy - 40ºS, al materıktiń ońtústiginde +20ºS bolady. Shildeniń ortasha temperatýrasy soltústik jaǵalyq bólikterinde +8ºS - qa áreń jetse, ońtústigindegi keıbir jerlerde +30ºS - tan asady.
Jaýyn-shashynnyń jyldyq mólsheri de árkelki. Materıktiń ońtústik - shyǵysy men Karıb teńiziniń araldarynda jaýyn - shashyn kóp túsedi, soltústikke jáne batysqa qaraı jaýyn - shashyn birtindep kemıdi. Tek Kordıleranyń soltústik - batys jaǵalaýyndaǵy taý betkeılerinde jaýyn - shashyn mólsheri qaıta artady. Oǵan batys jelderi yqpal etedi.
Jańa sabaqty bekitý:
1. Materıktiń klımattyq kartasyn paıdalanyp, qańtar men shilde ızotermalarynyń júrý baǵyttary men kórsetkishterin, maýsym boıynsha jelderdiń basym baǵyttaryn, jyldyq jaýyn-shashynnyń taralý mólsherin anyqtap, sebepterin anyqtańdar.
2. klımattyq beldeýler kartasyn paıdalanyp, materıktegi klımattyq beldeýler men olardaǵy klımat jaǵdaılaryn anyqty; Eýrazıany osyndaı beldeýlermen salystyryp, uqsastyǵy men aıyrmashylyǵyn sıpattańdar. Nátıjelerin qysqasha dápterlerińe jazyńdar.
Qorytyndy: Búgingi sabaqta, Soltústik Amerıkanyń klımatymen tanysyp, anyqtadyq
Úıge tapsyrma: §31 - oqý, keskin kartaǵa Soltústik Amerıkanyń klımatyn túsirip kelý. Osy taqyrypqa qatysty test suraqtaryn qurastyryp kelý.
Tolyq nusqasyn qaraý
Taqyryptar:
31 - sabaq. Soltústik Amerıkanyń klımaty
32 - sabaq. Soltústik Amerıkanyń ishki sýlary
33 - sabaq. Soltústik Amerıkanyń tabıǵat zonalary
34 - sabaq. Halqy jáne elderi. Amerıka Qurama Shtattary
35 - sabaq. Kanada. Ortalyq Amerıka elderi.
Synyby: 7
Páni: Materıkter men muhıttar geografıasy
Taqyryby: Soltústik Amerıkanyń klımaty
Sabaqtyń maqsattary:
1. Bilimdilik: Oqýshylardy Soltústik Amerıkanyń klımat jaǵdaıyna túsinik bere otyryp, olardyń mańyzy men erekshelikterine toqtalý.
2. Damytýshylyq: Oqýshylardyń este saqtaý qabiletterin damytý, pánge degen qyzyǵýshylyǵyn oıatý, kartamen jumysty, shyǵarmashylyqtarmen jumys isteýge daǵdylandyrý.
3. Tárbıelik: Oqýshylardy basqa memlekettermen tanystyra otyryp, óz eliniń, jeriniń baǵa jetpes baılyǵyn aıta otyryp, eline, jerine degen súıispenshilikke tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Oqytý ádisi: Suraq - jaýap, túsindirmeli.
Sabaqtyń ádistemelik jabdyqtalýy: Soltústik Amerıkanyń klımat kartasy, atlas karta, oqýlyq, sýretter, qosymsha materıaldar.
Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý kezeńi. Oqýshylarmen amandasý, olardy túgendeý. Oqýshylar nazaryn ózime aýdartý
Jańa sabaqty túsindirý:
Soltústik Amerıka soltústik jarty sharda Eýrazıamen qatar ornalasqandyqtan, klımattyq jaǵdaılary uqsas bolyp keledi. Materık soltústik jarty shardaǵy ekvatorlyq beldeýden basqa barlyq klımattyq beldeýlerdi kesip ótedi.
Materık aýdanynyń Eýrazıaǵa qaraǵanda shaǵyn bolýy; soltústik polúske neǵurlym jaqyn ornalasýy; ońtústigine qaraı súıirlenýi; batysy bıik baýly, al shyǵysynyń alasa bolýy; endik baǵyttaǵy taýlardyń bolmaýy – mine osynyń barlyǵy klımattyń ózindik erekshelikterin qalyptastyrady.
Materıktiń soltústigindegi máńgi muz qursap, qar jamylǵysy qalyń jatatyn aýdandarda kún sáýlesiniń keri shaǵylysýy kúsheıedi. Sondyqtan aýa temperatýrasy tómen bolady, osynda qalyptasqan sýyq aýa massalary esh kedergisiz ońtústigindegi Meksıka shyǵanaǵyna deıin ótip ketedi. Onyń nátıjesinde sýbtropıktik beldeýde de qar jaýady. Soltústik Amerıkanyń shyǵysyndaǵy Atlant muhıtynan keletin jyly, ylǵaldy aýa massalary Arktıkadan keletin sýyq aýa massalarynyń áserin shektep otyrady. Materıktiń batysynda ornalasqan Kordıleranyń bıik jotalary Tynyq muhıttan keletin aýa massalarynyń qurlyqqa tereńdep enýine kedergi keltiredi. Sondyqtan ońtústikte Meksıka shyǵanaǵy ústinde qalyptasatyn tropıktik aýa massalary soltústikke qaraı emin - erkin óte alady.
Sondyqtan kúshti jelder men quıyn tárizdi qozǵalatyn daýyldar – tornado jıi baıqalady. Jyldamdyǵy saǵatyna 800 km - ge jetetin kenetten paıda bolatyn tornado kóp apat ákeledi: júrip ótken jolynda alyp aǵashtardy tamyrymen qoparyp, úılerdi qıratyp, iri zattardy da kóterip áketedi. Ortalyq jazyqta ańyzaqtar men qurǵaqshylyq, topyraqtyń qunarly qabatyn ushyryp áketetin shańdy daýyldar jıi baıqalady. Al Atlant muhıty jaǵalaýyndaǵy tropıktik endikterde jazdyń aıaǵy men kúzdiń basynda muhıttan soǵatyn óte kúshti, apatty daýyldar – ýragan jıi bolyp turady. «Ýragan» maııa tilinde «daýyl qudaıy» degendi bildiredi.
Soltústik Amerıkanyń klımaty alýan túrli. Kanadanyń Arktıkalyq arhıpelagynda, Grenlandıa qańtardyń ortasha temperatýrasy - 40ºS, al materıktiń ońtústiginde +20ºS bolady. Shildeniń ortasha temperatýrasy soltústik jaǵalyq bólikterinde +8ºS - qa áreń jetse, ońtústigindegi keıbir jerlerde +30ºS - tan asady.
Jaýyn-shashynnyń jyldyq mólsheri de árkelki. Materıktiń ońtústik - shyǵysy men Karıb teńiziniń araldarynda jaýyn - shashyn kóp túsedi, soltústikke jáne batysqa qaraı jaýyn - shashyn birtindep kemıdi. Tek Kordıleranyń soltústik - batys jaǵalaýyndaǵy taý betkeılerinde jaýyn - shashyn mólsheri qaıta artady. Oǵan batys jelderi yqpal etedi.
Jańa sabaqty bekitý:
1. Materıktiń klımattyq kartasyn paıdalanyp, qańtar men shilde ızotermalarynyń júrý baǵyttary men kórsetkishterin, maýsym boıynsha jelderdiń basym baǵyttaryn, jyldyq jaýyn-shashynnyń taralý mólsherin anyqtap, sebepterin anyqtańdar.
2. klımattyq beldeýler kartasyn paıdalanyp, materıktegi klımattyq beldeýler men olardaǵy klımat jaǵdaılaryn anyqty; Eýrazıany osyndaı beldeýlermen salystyryp, uqsastyǵy men aıyrmashylyǵyn sıpattańdar. Nátıjelerin qysqasha dápterlerińe jazyńdar.
Qorytyndy: Búgingi sabaqta, Soltústik Amerıkanyń klımatymen tanysyp, anyqtadyq
Úıge tapsyrma: §31 - oqý, keskin kartaǵa Soltústik Amerıkanyń klımatyn túsirip kelý. Osy taqyrypqa qatysty test suraqtaryn qurastyryp kelý.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
Tolyq nusqasyn qaraý
You Might Also Like
-
Kúndelikti sabaq jospary, qazaq ádebıeti 6 synyp
-
Kúndelikti sabaq jospary, geografıa 7 synyp
