InfoHub Logo

Eń eski zamanda Altaıdan túrikter kúnbatys jaqqa bara bergen, sol túriktiń se, ıakı saqa degen halqy Ǵaısa paıǵambardan 200 jyldan buryn Alataýdyń kúnbatysynda júrdi. Olardy tıbet násilinen Iýechjı degender ornynan qýyp, onan da kúnbatysqa taman jibergen soń, bir taby qańly atanǵan eldi Ǵaısa paıǵambardan 130 jyl buryn barǵan qytaıdyń Chjan-Sán degen elshisi kórgen. Qytaı jazýshylarynyń sózinshe, sol kezde qańlylar júz jıyrma myń úıli halyq edi. Qańlylarǵa ol kezde bes kishirek han qaraıdy. Sol qaraǵandar – Tashkent, Samarqand, Kerman, Buhara, Hıýa edi. Evreı jazýshylary olardy skıf, ıakı saqa dep jazady. Osy aıtylǵan túrik halqynyń birtalaıy parsy ishinde qalyp, sonyń Afshar degen násilinen Nadırshah degen parsyny qaratyp aldy. Osy kúngi parsynyń patshasy – sol túriktiń Afshar degen taptan Mýzaffareddın shahtyń balasy Muhamed Ǵalı shah.

Onan soń 1219 jyly Shyńǵys hannyń áskeri orta Azıadaǵy eldi shaýyp byt-shyt qylǵanda, ár el tolqynyp aýǵanda joǵarǵy aıtylǵan qańlynyń Qaıy han degenniń halqy elý myń úıdeı qańly aýyp Rým jerine bardy. Birazdan soń soǵys basylǵan kezde Qaıynyń balasy Súleımen elin alyp qaıta kele jatqanda, Evfrat darıasyna sýǵa ketip ólgen soń Súleımenniń balasy Toǵrýl tórt júz úıdeı elimenen Aryz mańynda qalypty. Ózi batyr bolyp, mańaıyndaǵy elderdi alyp júrgende Qonıa padıshasy Ǵalalıddın degen Shyńǵystyń balasy Shaǵataıdyń áskerimenen soǵysyp jatqanyn kórip, Ǵalalıddınge bolysyp kóp qaırat kórsetken soń, Ǵalalıddın razy bolyp, Askýd, Qarasha taý, Tumanshy degen jerlerdi berip, Ertoǵrýldy áskerbasy qylypty. 1272 jyly 90 jasta Ertoǵrýl ólip, ornyna balasy Ǵusman ásker basy boldy. Bul ákesinen de myqty bolyp, ár jerdi alyp, Qarasha Hasar degen jerdi alǵanda Ǵalalıddın Ǵusmandy óz aldyna bólek bek qoıdy. Onysy 1282 jyly edi. Munan on bir jyl soń Tábrızdegi Shyńǵys násilinen han bolyp turǵan Ǵazan han Rým jurtyn shaýyp, árbir kishkene handyqtarǵa bólip jibergende Ǵusman da óz erki ózinde bir han bolyp qaldy 1300 jyly. Sol sebepten ol túrikter Ǵusmandy jurty atanyp, Ǵusman sultandy birinshi sultan dep sanaıdy:

1. Ǵusman Ertoǵrýl uǵyly, 2. Orhan Ǵusman, 3. Murad Qudaýándkar Orhan uǵyly, 4. Iyldirim Baıazıd Murad Hudaýándkár uǵyly, 5. Muhamed Baıazıd uǵyly, 6. Murad Muhamed uǵyly, 7. Muhamed Fatıh İİ Murad uǵyly, 8. İİ Baıazıd Muhamed Fatıh uǵyly, 9. Jaýyz Sálım İİ Baıazıd uǵyly, 10. Qanýn Súleımen Jaýyz Sálım uǵyly, 11. İİ Sálım Súleımen uǵyly, 12. İİİ Murad İİ Sálım uǵyly, 13. İİİ Muhamed İİİ Murad uǵyly, 14. Ahmed İİİ Muhamed uǵyly, 15. Mustafa İİİ Muhamed uǵyly, 16. İİİ Ǵusman Ahmed uǵyly, 17. İÚ Murad Ahmed uǵyly, 18. Ibrahım Ahmed uǵyly, 19. İÚ Muhamed Ibrahım uǵyly, 20. İİ Súleımen Ibrahım uǵyly, 21. İİ Ahmed Ibrahım uǵyly, 22. İİ Mustafa İÚ Muhamed uǵyly, 23. İİİ Ahmed İÚ Muhamed uǵyly, 24. Mahmud İİ Mustafa uǵyly, 25. İİİ Ǵusman İİ Mustafa uǵyly, 26. İİİ Mustafa İİİ Ahmed uǵyly, 27. Abdilhamıd İİİ Ahmed uǵyly, 28. İİİ Sálem İİİ Mustafa uǵyly, 29. İÚ Mustafa Abdilhamıd uǵyly, 30. İİ Muhamed Abdilhamıd uǵyly, 31. Abdilhamıd İİ Muhamed uǵyly, 32. İİ Abdilhamıd Abdilmajıt uǵyly (osy kúngi sultan).

---