InfoHub Logo

Tirshiligimizdiń aınytpas azyǵy sanalatyn súttiń tarıhy, adamzat tarıhy sıaqty óte eski dáýirlerden bastaý alady. B.z.d. 26-ǵasyrǵa tán bolǵan Babıl mádenıetinde sút jáne sút ónimderi jasalǵany anyqtalǵan. 1 lıtr sút qalyptasýy úshin sút bezderinen 500 lıtr qan ótýi kerek. Súttiń quramyndaǵy leıkosıdterdiń sany súttiń jaqsy nemese jaman ekendigin bildiretin negizgi ólshem. Germanıada 1 mıllılıtr sútte ortasha 235 myń, Anglıada 420 myń leıkosıd bar.  
Súttiń sapasyn anyqtaıtyn ekinshi ólshem, mıkrojandylardyń mólsheri. Deni saý sıyrdan saýylǵan sút, emshekten shyǵar kezde mıkrobsyz bolsa da qorshaǵan ortanyń áserinen mıkrobtarmen aralasady. Kóptegen elderde birinshi sapaly súttiń ólshemi 100 myń mıkroorganızm bolyp tabylady.   

Sútke teńdes nárse joq

Sút - teńdesi tabylmaǵan, balalardyń ósýi, kúsh alýy, úlkenderdiń jaqsy azyqtanýy úshin sút aǵzaǵa qajetti barlyq azyqtardy qamtıtyn as bolyp tabylady. Súttiń bul qundylyǵy basqa eshqandaı azyq pen dáride kezdespeıdi. Sút - ósý men damýdyń negizgi irgetasy. Aǵzanyń birneshe ómirlik qyzmetterin atqaratyn júrek, júıke jáne bulshyq et jasýshalary úshin qajetti taǵam. Uzaq jáne saý ómir súrý úshin naǵyz kerekti as.

Sútte maı, sheker, proteın jáne ár túrli vıtamın, mıneraldy tuzdar, aýrýǵa qarsy turatyn barlyq elementter kezdesedi. Sútten jasalatyn maı, irimshik, aıran da eń qajetti azyqtar bolyp tabylady. Sútti kúnine eń az degende jarty lıtr tutyný kerek. Jarty lıtr sút kúndik qajettiligimiz bolyp tabylatyn kálsıdiń 75 %-yn, fosfordyń 60%-yn, ıodtyń 25%-yn, V 2 jáne V 12 vıtamınderiniń 77 %-yn, S vıtamıniniń 15 %-yn, A vıtamıniniń 23 %-yn, D vıtamıniniń 16 %-yn qamtıdy. Mysaly, ondaǵy kálsı etten 10, nannan 5, almadan 15, salat japyraǵy men sábizden 3 ese kóp.

Sút ishýdi ádetke aınaldyrý kerek. Batysta buǵan úlken mán beriledi. Deni saý urpaq jetildirý úshin sút tutynýdy arttyrý kerek.

 

Sútten jasalatyn taǵamdar

---