Tabıǵatty aıala
Tárbıe saǵatynyń taqyryby: Tabıǵatty aıala (3 synyp)
Tárbıe saǵatynyń maqsaty: Oqýshylardyń qorshaǵan ortaǵa degen mahabbat qundylyqtary jaıly túsinikterin keńeıtý, tabıǵatty qorǵaýǵa, elin, jerin súıýge meıirimdilikke tárbıeleý, ekologıalyq tárbıe berý.
Tárbıe saǵatynyń júrý barysy:
I. Uıymdastyrý bólimi. Qaıyrly, Kún, balalar! Kúnde tańerteń sender oıana salysymen, terezeni ashyp, Tabıǵat – Anaǵa kóz salyp qaraısyńdar. Dál búgingi kúni tabıǵat ana bizdi nesimen qýantty, bizge ne aıtady? Olaı bolsa men senderdi Tabıǵat - Anaǵa saıahatqa birge shyǵýǵa shaqyramyn. Kelisesińder me? Búgingi saıahatymyzdyń taqyryby: Tabıǵatty Aıala dep atalady. Aldymen saıahatymyzdy bastamas buryn sabaǵymyzdy tabıǵatpen amandasýdan bastaıyq. Olaı bolsa barlyǵymyz oryndarymyzdan turyp myna óleń joldaryn birge oqıyq.
Qaıyrly Kún, kúnim, dalam, ormanym
Qaıyrly kún, gúlim, qusym, kólderim,
Qaıyrly kún, ósimdikter, jándikter,
Qaıyrly Kún bar tirshilik ıesi
Óte jaqsy. Barlyǵymyz oryndarymyzǵa otyraıyq. Balalar jalpy tabıǵat degenimiz ne? Olarǵa neler jatady?
II. Saıahatymyzdyń birinshi aıaldamasy: «Tirshilik ataýlynyń bar armany - aýa»- dep atalady. Endeshe aýa týraly ne bilemiz? Qane, ortaǵa salaıyq.
1. Tabıǵat baılyqtarynyń ishindegi tirshilik ataýlynyń ómir ózegi – aýa.
Tirshilikte ne deısiń ǵoı eń qymbat,
Tirshilikte adam qymbat, sen qymbat.
Al adamǵa aýa qymbat bárinen,
Aýa qymbat, alatuǵyn dem qymbat.
Rasynda da aýadan qymbat esh nárse joq.
2. Adam bar – joǵy 1 - 2 mınýt ǵana dem almaı tura alady. Sondyqtan dana halqymyzda «Aýadaı qajet» degen sóz bar.
3. Biraq sol aýamyz qanshalyqty taza ekenine eshkim jaýap bere almaıdy. Avtokólikten, zavod, fabrıkadan shyqqan tútinder aýamyzdyń móldirligin buzady. Sol aýadan dem alǵan qanshama adam aýrýǵa ushyrady.
4. Tabıǵat – dem al dep aýany syılaıdy, Óıtkeni ol óte meıirimdi. Sen onyń senimin aqta, aýany lastama!
5. Bolmasyn aýa eshkimniń arman muńy,
Aýadan asqan jan joq jalǵanda uly.
Oılashy kimge kerek bolamyz biz,
Jutýdan taza aýany qalǵan kúni.
Muǵalim: Ia, balalar, aýasyz ómirdi elestetý múmkin emes. Aýany lastamaý árqaısymyzdyń boryshymyz. Al tirshilikti sýsyz elestetý múmkin be?
II. Saıahatymyzdyń ekinshi aıaldamasy. «Tirshilik kózi - sý» dep atalady. Sýdyń qanshalyqty mańyzdylyǵy bar eken.
6. Tabıǵattyń kórkin ajarlandyryp, jer betin saıaly baqqa aınaldyratyn baılyq kózi – sý. «Sýdyń da suraýy bar» deıdi dana halqymyz.
7. Qazaqstan Respýblıkasynda mol sýly ózender, kólder, teńizder bar. Osy mol sýdy ólsheýsiz, esepsiz paıdalaný sýdyń azaıýyna ákep soǵyp otyr.
8. Sonyń saldarynan Aral Teńiziniń sýy azaıyp ol tartylyp qaldy. Aral aımaǵynyń jaǵdaıy osyndaı boldy.
9. Al, Kaspıı teńizi munaıdyń qaldyǵymen lastanyp, balyqtar ýlanýda. Mine, bul adamnyń qolymen jasalǵan qatygezdik.
10. Oılaý kerek Aral jaıyn, el jaıyn,
Pák tabıǵat tozyp jatyr jyl saıyn.
Ózimizdi asyraýshy tabıǵattaı anany
Azamattyq ary menen aıalaýǵa tur daıyn.
Muǵalim: Sonymen sý qara jerdiń sáni, tabıǵattyń jany delik. Al tabıǵatty ádemilikke bólip turǵan ne?
Ol ósimdikter
III. Saıahatymyzdyń úshinshi aıaldamasy: «Tabıǵat baılyǵy - ósimdikter» dep atalady. Olar týraly ne aıta alamyz?
11. Ósimdikter, aǵashtar tabıǵatymyzdy túrlendirip turǵan túkti kilem sıaqty. Halqymyz ósimdikti ómir ózegi dep alyp, odan qamqorlyǵyn esh aıamaǵan. Ákeńnen mal qalǵansha tal qalsyn degen kórnekti sóz sonyń aıǵaǵy.
12. Ysyrapsyz paıdalanǵandyqtan ósimdikterdiń keıbir túrleri azaıyp, bara jatqandyqtan olardyń 300 ge jýyǵy Qyzyl kitapqa engizildi.
13. Meniń oıymsha, árbir azamat olardy qorǵaýdyń mańyzyn sanaly túrde uǵynbasa, bizdiń keremet jasyl baǵymyzdy eshqandaı tyıym salý qutqarmaıdy.
15. Kózin ashyp baq ósir bulaǵyńa,
Aınalsyn qutty qonys turaǵyńa.
Jaıqalsyn ólkemizde saıaly baq,
Bólenip kúnniń nurly shýaǵyna.
Muǵalim: Rasyndada ólkemizdi saıaly baqqa aınaldyrý ár qaısymyzdyń qolymyzdan keledi. Al sol ádemi tabıǵatymyzdy ásem ánge bóleıtin ne, balalar?
Olar qustar.
IV. Saıahatymyzdyń kelesi aıaldamasy: « Orman sáni - Qustar» dep atalady. Bul týraly ne aıtasyńdar?
16. Tabıǵattyń áni de, sáni de, qalyqtaı ushqan qustar. Olardyń ásem áni boıymyzdy balqytyp, eriksiz eliktiredi. Olar – bizdiń qanatty dostarymyz. Olar - tabıǵat saqshylary.
17. Sondyqtan ata – babamyz qustardy qadirlep qurmettegen. Olar batyr uldaryn Suńqarǵa, al qyzdaryn aqqýǵa teńegen.
18. Qazaqstanda qustardyń 480 túri bar. Sonyń ishinde azaıyp ketken qustar qyzyl kitapqa engizilip, qorǵaýǵa alyndy.
Muǵalim: Balalar, biz tabıǵattyń tamasha týyndylaryna saıahat jasadyq. Tabıǵat ana adamzat balasyna bar qajettiniń barlyǵyn beripti. Ol bizge dem alsyn dep aýa berdi, ishsin, bar qajetine jaratsyn dep móldir sý berdi, ǵajaıyp jasyl álem syılady, orman – toǵaıymyz ádemi bolsyn dep qusy men ańdaryn berdi, qysqasy bizdiń ómirimizge qajettiniń bárin tabıǵat - anadan alady ekenbiz. Ol qandaı meıirimdi bolsa, júregi de dál sondaı qaıyrymdylyqqa, meıirimdilikke tolyp tur.
V. Trenıń: «Meıirimdilikti tabıǵattan úıren.»
Ár bala shattyq sheńberine turyp, qasyndaǵy dosyna onyń jaqsy qasıetterin bildiretin sózderdi aıtady.
VI. Shyǵarmashylyq jumys. Eger tabıǵatqa til bitse...
Tabıǵat taqyrybyna jazǵan shyǵarmalaryn oqý.
VII. Qazaqstan ekologıasy taqyrybyna arnalǵan beınebaıan tamashalaý. Tárbıe saǵatyn qorytyndylaý
Atyraý qalasy, Erkinqala selosy,
Erkinqala orta mektebiniń bastaýysh synyp muǵalimi
Bısembaeva Kúnsulý Ersaıynqyzy
Tárbıe saǵatynyń maqsaty: Oqýshylardyń qorshaǵan ortaǵa degen mahabbat qundylyqtary jaıly túsinikterin keńeıtý, tabıǵatty qorǵaýǵa, elin, jerin súıýge meıirimdilikke tárbıeleý, ekologıalyq tárbıe berý.
Tárbıe saǵatynyń júrý barysy:
I. Uıymdastyrý bólimi. Qaıyrly, Kún, balalar! Kúnde tańerteń sender oıana salysymen, terezeni ashyp, Tabıǵat – Anaǵa kóz salyp qaraısyńdar. Dál búgingi kúni tabıǵat ana bizdi nesimen qýantty, bizge ne aıtady? Olaı bolsa men senderdi Tabıǵat - Anaǵa saıahatqa birge shyǵýǵa shaqyramyn. Kelisesińder me? Búgingi saıahatymyzdyń taqyryby: Tabıǵatty Aıala dep atalady. Aldymen saıahatymyzdy bastamas buryn sabaǵymyzdy tabıǵatpen amandasýdan bastaıyq. Olaı bolsa barlyǵymyz oryndarymyzdan turyp myna óleń joldaryn birge oqıyq.
Qaıyrly Kún, kúnim, dalam, ormanym
Qaıyrly kún, gúlim, qusym, kólderim,
Qaıyrly kún, ósimdikter, jándikter,
Qaıyrly Kún bar tirshilik ıesi
Óte jaqsy. Barlyǵymyz oryndarymyzǵa otyraıyq. Balalar jalpy tabıǵat degenimiz ne? Olarǵa neler jatady?
II. Saıahatymyzdyń birinshi aıaldamasy: «Tirshilik ataýlynyń bar armany - aýa»- dep atalady. Endeshe aýa týraly ne bilemiz? Qane, ortaǵa salaıyq.
1. Tabıǵat baılyqtarynyń ishindegi tirshilik ataýlynyń ómir ózegi – aýa.
Tirshilikte ne deısiń ǵoı eń qymbat,
Tirshilikte adam qymbat, sen qymbat.
Al adamǵa aýa qymbat bárinen,
Aýa qymbat, alatuǵyn dem qymbat.
Rasynda da aýadan qymbat esh nárse joq.
2. Adam bar – joǵy 1 - 2 mınýt ǵana dem almaı tura alady. Sondyqtan dana halqymyzda «Aýadaı qajet» degen sóz bar.
3. Biraq sol aýamyz qanshalyqty taza ekenine eshkim jaýap bere almaıdy. Avtokólikten, zavod, fabrıkadan shyqqan tútinder aýamyzdyń móldirligin buzady. Sol aýadan dem alǵan qanshama adam aýrýǵa ushyrady.
4. Tabıǵat – dem al dep aýany syılaıdy, Óıtkeni ol óte meıirimdi. Sen onyń senimin aqta, aýany lastama!
5. Bolmasyn aýa eshkimniń arman muńy,
Aýadan asqan jan joq jalǵanda uly.
Oılashy kimge kerek bolamyz biz,
Jutýdan taza aýany qalǵan kúni.
Muǵalim: Ia, balalar, aýasyz ómirdi elestetý múmkin emes. Aýany lastamaý árqaısymyzdyń boryshymyz. Al tirshilikti sýsyz elestetý múmkin be?
II. Saıahatymyzdyń ekinshi aıaldamasy. «Tirshilik kózi - sý» dep atalady. Sýdyń qanshalyqty mańyzdylyǵy bar eken.
6. Tabıǵattyń kórkin ajarlandyryp, jer betin saıaly baqqa aınaldyratyn baılyq kózi – sý. «Sýdyń da suraýy bar» deıdi dana halqymyz.
7. Qazaqstan Respýblıkasynda mol sýly ózender, kólder, teńizder bar. Osy mol sýdy ólsheýsiz, esepsiz paıdalaný sýdyń azaıýyna ákep soǵyp otyr.
8. Sonyń saldarynan Aral Teńiziniń sýy azaıyp ol tartylyp qaldy. Aral aımaǵynyń jaǵdaıy osyndaı boldy.
9. Al, Kaspıı teńizi munaıdyń qaldyǵymen lastanyp, balyqtar ýlanýda. Mine, bul adamnyń qolymen jasalǵan qatygezdik.
10. Oılaý kerek Aral jaıyn, el jaıyn,
Pák tabıǵat tozyp jatyr jyl saıyn.
Ózimizdi asyraýshy tabıǵattaı anany
Azamattyq ary menen aıalaýǵa tur daıyn.
Muǵalim: Sonymen sý qara jerdiń sáni, tabıǵattyń jany delik. Al tabıǵatty ádemilikke bólip turǵan ne?
Ol ósimdikter
III. Saıahatymyzdyń úshinshi aıaldamasy: «Tabıǵat baılyǵy - ósimdikter» dep atalady. Olar týraly ne aıta alamyz?
11. Ósimdikter, aǵashtar tabıǵatymyzdy túrlendirip turǵan túkti kilem sıaqty. Halqymyz ósimdikti ómir ózegi dep alyp, odan qamqorlyǵyn esh aıamaǵan. Ákeńnen mal qalǵansha tal qalsyn degen kórnekti sóz sonyń aıǵaǵy.
12. Ysyrapsyz paıdalanǵandyqtan ósimdikterdiń keıbir túrleri azaıyp, bara jatqandyqtan olardyń 300 ge jýyǵy Qyzyl kitapqa engizildi.
13. Meniń oıymsha, árbir azamat olardy qorǵaýdyń mańyzyn sanaly túrde uǵynbasa, bizdiń keremet jasyl baǵymyzdy eshqandaı tyıym salý qutqarmaıdy.
15. Kózin ashyp baq ósir bulaǵyńa,
Aınalsyn qutty qonys turaǵyńa.
Jaıqalsyn ólkemizde saıaly baq,
Bólenip kúnniń nurly shýaǵyna.
Muǵalim: Rasyndada ólkemizdi saıaly baqqa aınaldyrý ár qaısymyzdyń qolymyzdan keledi. Al sol ádemi tabıǵatymyzdy ásem ánge bóleıtin ne, balalar?
Olar qustar.
IV. Saıahatymyzdyń kelesi aıaldamasy: « Orman sáni - Qustar» dep atalady. Bul týraly ne aıtasyńdar?
16. Tabıǵattyń áni de, sáni de, qalyqtaı ushqan qustar. Olardyń ásem áni boıymyzdy balqytyp, eriksiz eliktiredi. Olar – bizdiń qanatty dostarymyz. Olar - tabıǵat saqshylary.
17. Sondyqtan ata – babamyz qustardy qadirlep qurmettegen. Olar batyr uldaryn Suńqarǵa, al qyzdaryn aqqýǵa teńegen.
18. Qazaqstanda qustardyń 480 túri bar. Sonyń ishinde azaıyp ketken qustar qyzyl kitapqa engizilip, qorǵaýǵa alyndy.
Muǵalim: Balalar, biz tabıǵattyń tamasha týyndylaryna saıahat jasadyq. Tabıǵat ana adamzat balasyna bar qajettiniń barlyǵyn beripti. Ol bizge dem alsyn dep aýa berdi, ishsin, bar qajetine jaratsyn dep móldir sý berdi, ǵajaıyp jasyl álem syılady, orman – toǵaıymyz ádemi bolsyn dep qusy men ańdaryn berdi, qysqasy bizdiń ómirimizge qajettiniń bárin tabıǵat - anadan alady ekenbiz. Ol qandaı meıirimdi bolsa, júregi de dál sondaı qaıyrymdylyqqa, meıirimdilikke tolyp tur.
V. Trenıń: «Meıirimdilikti tabıǵattan úıren.»
Ár bala shattyq sheńberine turyp, qasyndaǵy dosyna onyń jaqsy qasıetterin bildiretin sózderdi aıtady.
VI. Shyǵarmashylyq jumys. Eger tabıǵatqa til bitse...
Tabıǵat taqyrybyna jazǵan shyǵarmalaryn oqý.
VII. Qazaqstan ekologıasy taqyrybyna arnalǵan beınebaıan tamashalaý. Tárbıe saǵatyn qorytyndylaý
Atyraý qalasy, Erkinqala selosy,
Erkinqala orta mektebiniń bastaýysh synyp muǵalimi
Bısembaeva Kúnsulý Ersaıynqyzy
You Might Also Like
-
Fýnksıonaldy saýattylyqty damytý tańdaý kýrsynyń kúntizbelik jospary
