InfoHub Logo

Tulǵalarsyz tarıhtyń ur­shyǵy hám shyǵyrshyǵy aına­l­maı­tyny shyndyq. Tulǵalyq kelbetti tolyqqandy sanada úılestirip, qázirgi qazaq qoǵamyndaǵy «tulǵa» ataýyna laıyqty qandastyrymyzdy qatarǵa qoıyp oılansaq ár salada ózindik aıqyndalǵan oryny bar  azamattar men azamatshalar jeterlik.  «Bilekke sener zamanda eshkimge ese bermedik, bilimge sener zamanda qapy qalyp júrmelik»  degen túsinikti tý etken izdenimpaz jandar úshin ǵylym salasyna, sol saladaǵy jańalyqtarǵa degen jekeleı kózqaras qalyptasqan. Degendeı, aǵartýshylyqtyń rýhanı keńistiginde ǵylym men bilimniń buǵaýyn bekitken tarıh salasy qaı zamanda da tabandy izdenis pen qajyrly eńbekti talap etetini de dáleldeýdi qajet etpeıtin dúnıe. Osynaý soqtyqpaly, soqpaqty, zaman aǵymyna qaraı ıilip, qazaq tarıhynyń joǵyn joqtap, jyrtyǵyn bútindegen Bolat Eshmuhambetuly Kómekovtiń tulǵasy onyń qazaq tarıhyna degen erekshe qyzmeti arqyly tarıh tuǵyrynda bıikteı túspek.

Shyǵystanýshy, ǵalym, tarıh ǵylymdarynyń doktory, Qazaqstan UǴA-nyń korrepondent-múshesi, uzaq jyldar boıy QR UǴA Sh.Sh. Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh, arheologıa jáne etnologıa ınstıtýtynda qyzmet jasaǵan, 1997 jyldan osy akademıa janyndaǵy Halyqaralyq qypshaqtaný ortalyǵynyń dırektory laýazymyn atqaryp kele jatqan  Bolat Eshmuhambetuly bıylǵy jyly ónegeli ómir jolynyń jarshysy ispetti  80 jastyń seńgirine aıaq basty. Aıtýly dataǵa sáıkes, tarıhshy qaýymnyń uıymdastyrýymen ústimizdegi jyldyń qazan aıynyń 27 shi juldyzynda Sh.Sh. Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologıa ınstıtýty ǵımaratynda «Qypshaqtaný – eýrazıalyq masshtabtaǵy tujyrymdamalyq ǵylymı-baǵyt» atty halyqaralyq ǵylymı-teorıalyq onlaın-konferensıa ótkizilgen bolatyn. Sh.Sh. Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologıa ınstıtýty qyzmetkerlerimen qatar Ál-farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti janyndaǵy Halyqaralyq Qypshaqtaný ınstıtýty jáne L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa ulttyq ýnıversıteti  konferensıanyń óz deńgeıinde ótýine atsalysty.

Qypshaqtaný salasy boıynsha qalyptasqan ǵylymı baǵytty onan ári damytyp, Orta Azıa men Shyǵys Eýropadaǵy jáne Taıaý Shyǵystaǵy qypshaq taıpalarynyń ózara baılanysyn zerttep, ony ortaǵasyrlyq dáýirdegi halyqaralyq baılanystyń erekshi úlgisi retinde kórsete bilgen ǵalymnyń qurmetine uıymdastyrylǵan konferensıada birinshi bolyp  sóz alǵan QR UǴA Sh.Sh. Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh, arheologıa jáne etnologıa ınstıtýtynyń dırektory m.a., tarıh ǵylymdarynyń doktory, Qazaqstan UǴA-nyń korrepondent-múshesi Qabyldınov Zıabek Ermuhanuly ǵalymnyń adamı bolmysymen qatar, ǵylymǵa aıaq basý satysynyń árbir aspektilerin taldap, ǵalymnyń 400 den astam ǵylymı eńbekteriniń birnesheýin qatysýshylar nazaryna usyndy.

Halyqaralyq qypshaqtaný ortasy Mysyr, Saýd Arabıasy, Lıvıa, Túrkıa, Iran, Qytaı, Mońǵolıa, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Reseı, Ýkraına, Armenıa sekildi elderdegi ortaǵasyrlyq etnostar tarıhyn zertteıtin ǵalymdarmen tyǵyz baılanys ornatqan  Bolat Eshmuhambetulynyń atalmysh sharasyna Qazaqstandyq beldi tarıhshylarmen qatar,  alys, jaqyn shet elderden de bir top tarıhshylar toby qatynasyp, arnaıy daıyndalǵan baıandamalaryn oqyp, júrek jardy lebizderin jetkizdi.

Ǵalym óz shyǵarmashylyq sheńberinde Sh.Sh. Ýálıhanovtyń muralaryn nasıhattaý negizinde,  Shoqannyń shyǵarmalar jınaǵynyń jaýapty redaktory, kóp tomdyq «Qazaqstan tarıhynyń» birinshi jáne ekinshi tomdarynyń redaktory, ári jetekshi avtory boldy. Halyqaralyq «Túrkistan» ensıklopedıasyn jazýǵa belsendi túrde qatysty, Stambulda túrik jáne aǵylshyn tilderinde shyǵarylǵan 26 tomdyq «Túrki halyqtary tarıhy» ensıklopedıasyn ázirleýge qatysty.

Qaı zamanda da qaıtalatyn tarıhı prosester barysy, kózi ashyq qoǵam úshin salystyrýdy jáne sabaqtastyrýdy qajet etetin qubylys. Osyndaı tarıhı kezeńder óz qundylǵynyń ıesin tulǵa tabıǵatynan izdeýi áste qatelik emes. Tarıhı faktorlar ózindik beınesin aıqyndaıtyn adamdy tarıh bıigine shyǵarsa, Bolat Eshmuhambetuly sekildi arda azamattardyń  el tarıhyna úzdiksiz qalam terbegen uly tulǵasy qaı zamanda da ótkenine asqan salmaqpen, sanaly kózqaraspen kóz júgirtken qazaq ulty úshin ónegeli ómirdiń óshpeıtin tamyzdyǵy bola bilmek.

---