InfoHub Logo

Atalas aǵaıyny Tókenniń úıine Kerimqul jetip keldi. Júrisi alqyn-julqyn. Terlep ketipti.

— Baıǵus-aý, tynyshtyq pa? Álde qatynyń ul tapty ma? — dedi tósekte syrqattanyp jatqan Tókeń.

— Uldy taba-taba qartaıdy ǵoı. Endi sol uldardyń úlkenin úılendirmekshimin.

— Áı, álgi Nurkeniń be? Ol áli stýdent emes pe edi?

— E, stýdenttiń shybyǵy syzdamaı ma eken? On úshinde otaý ıesi degen. Kázir jıyrmaǵa keldi.

Aǵaıyny oılanyp qaldy. Óziniń ákesi jaryqtyq Quttybekti baıaǵyda on úshinde-aq úılendirgen eken Eseı baı. Myna Kerimquldyń ákesi Qaraǵul men Eseı baı bir atadan — Toqsanbaıdan týǵan.

«Munyki de durys-aý, — dep qoıdy ishinen aǵaıyny. — Adam beısharanyń ǵumyry qysqa, júzge kelse de az ǵoı. Qarǵa ekesh qarǵa da úsh júz jyl jasaıdy deıdi. Meniń Botahanym otyzǵa taıady. Áli boıdaq. Joq, bul Kerimquldiki de durys bir jaǵynan».

— Toıdy qaıda ótkizbeksiń? Úıińde me?

— Joq, — dedi Kerimqul shoq basyp alǵandaı shoshyp ketip. — Úıge kim syıady? Men bes júz adam shaqyramyn.

— Ne deıdi? — dep jaıshylyqta sabyrly Tókeń jastyqtan basyn kóterip aldy. — Bes júz aǵaıyn, jegjatty qaıdan taptyń?

— Taptym. Myna jaǵy — Jasylkent, myna jaǵy — Máýeli. Sen sıaqty úıde omalyp otyryp almaımyn. Úsh oblysty aralap júrip, aǵaıyn, quda, jegjat — bárin taptym. Toqsanbaı babamyzdan taraǵan úrim-butaqtyń ózi júzden asady. Biz ónip-ósken tuqymbyz ǵoı. Endi sol úrdisti ary qaraı damyta berý kerek emes pe? Ári dese toı shashyrap ketken týystyń basyn biriktiredi. Eı, Tóke, bul toı degen dáneker, bile bilseń.

— Baıǵus-aý, qarǵa tamyrly qazaqta ne kóp, jegjat kóp. Sanaı berseń, myńnan asady. Maǵan deseń, myń adam shaqyr. Biraq aqshany qaıdan tabasyń? Álde baıaǵy Eseı baıdyń Qyrshyndy taýyna tyǵyp ketken altynyn taýyp aldyń ba? — dep Tókeń kúıine bastady.

Kúıinbeı qaıtedi, bes júz adam eń kemi ekeý aradan bir bótelke araq ishedi. Basqa iship-jemin aıtpaǵanda. Bes júzińe sonda, shamamen, eki júz elý bótelke araq-sharap kerek.

— Bylaı ózi, esebin shyǵardyń ba? Kálkýlátor degen bolady.

— Oı, Tóke-aı, — dep Kerimqul sasyrdyń soıaýyndaı qolyn bir-aq siltedi. — Bes júz adam árqaısysy eń quryǵanda bes myńnan teńge ákelmeı me? Qaıta, meniń esebim boıynsha, restorannyń tóleminen artylyp, óz qaltamda qalady.

— Aý, sonda sol toıǵa shaqyratyn aǵaıynnyń bári baı dep oılaısyń ba?

Kerimquldyń soıaýdaı sıdan qoldary erbeńdep ketti. Quryqtaı moınynyń tamyry bileýlenip:

— Baıy da bar, baqýaty da bar. Sorly emes. Mysaly, ana Jasylkenttegi Jeńiskúldi al. Úsh balasy úsh fırma ustaıdy. Bir kelini bankır. Jeńiskúl ózimizdiń jıen qaryndasymyz ǵoı. Jaqynda Londonǵa baryp qaıtty. Mekkege qajylyqqa baryp kelgen. Ol úshin bir myń dollar, pishtý, shemishke shaqqan ǵurly emes. Sonyń ózi-aq restorannyń jarty aqysyn atqarady... — dep ekilenip, ekpindep baryp áreń toqtady.

Bir-eki jas úlkendigi bar, maıdanger nemere aǵasy Tókeń qatty oılanyp, basyn ustap, otyryp-otyryp:

— Qaıdam, — dedi. — Qaı restorandy almaqshysyń?

— Qaı restoran bolýshy edi — «Aspantaý»! Qaladaǵy eń myqtysy sol.

Tókeń basyn shaıqady.

* * *

Zeńbirek kóshesindegi «Aspantaý» restorany shaharǵa kórik berip, shyraıyn kirgizip turatyn biregeı ǵımarat. Aldy-arty zıpa terek, jasyl shyrsha. Kemeline kelgen raýshan gúldiń hosh ıisinen bas aınalyp, ishpeı-jemeı masań tartqyzǵandaı. İrgesinen Talas ózeniniń bir salasy aǵyp jatyr. Ózendi jaǵalaı tigilgen qyzyl-jasyl shatyrlardyń astynda syra iship, kekirip otyrǵan adamdar. Sekseýildiń shoǵyna qaqtalǵan káýaptyń ıisinen silekeıiń shubyrǵandaı.

Kúndizgi ystyqtyń aptaby qaıtyp, ózennen janyńdy jaı tapqyzar lep eskende, alǵashqy qonaqtar kele bastady.

Sıdań boıly, sirińke qońyr reńdi, býryl shashty Kerimqul aq kostúm, aq kóılek, qara galstýk taǵyp alyp, egde tartqan jasyna qaramaı, ushqyr attaı lypyldap, jaırańdap, qurmetti meımandardyń aldynan shyǵyp, aımalasyp, qushaqtasyp, qurmet kórsetip- aq júr.

Keıbir sáti — ózen jaǵasynda káýap pisirgen jerdi toryp, árkimniń aýzyna jaýtań-jaýtań qarap, quıryǵyn bulǵańdatyp, kózderi mólıe qalatyn, ómiri búıiri tompaımaıtyn, surǵylt sıdań qanshyqty kózge elestetkendeı.

Qushaqtasyp, qutty bolsyn aıtqan adamdardan bolar-bolmas kóz qaraspen áldene dámetkendeı keıpi bar.

Alystan:

— Assalaý-ma-ǵa-leı-kým! — dep daýystaı sálemdesip, aqsańdaı basyp, maıdanger jezdesi Tóregeldi keldi. — Toı qutty bolsyn, Kerimqul shyraǵym!

Kerimqul ekeýi tos túıistirip, uzaq qushaqtasty. Jezdesiniń ishki tós qaltasy tompaqtaý eken. Kerimquldyń búıregi búlk etip, mol dúnıeden dám etip qaldy. Jezdesi bir qolymen býryl shoqsha saqalyn sıpalap, bir qolyn ishki qaltasyna saldy.

— Shyraǵym Kerimqul, jaman jezdeńniń toıyńa qosqany osy. Senen aıarym joq. Pensıonerdiń bergenin azyrqanbassyń. — Osyny aıtyp Tórekeń kirsheńdeý tompaq konvertti Kerimquldyń qoınyna súńgitip jiberdi.

Rıza bolǵan Kerimqul qanshyrdaı shaǵyn shaldy qushyrlana qushaqtady.

— Janashyrdyń jaqsylyǵy osyndaıda synalady, jezdeke. Baıaǵyda ápkemdi qalyńmalsyz alyp ketip ediń. Myna bergeniń sonyń esesi ǵoı deımin, — dep Kerimqul jezdesin qaǵyta kúlip aldy.

— Onyń ras. «Er moınynda qyl arqan shirimes» deýshi edi. Moınymdaǵy qaryzymnan qutyldym-aý deımin. Endi rıza shyǵarsyń. Ápkeńniń qalyńyn endi daýlamassyń.

Qanshyrdaı qara shal qýtyńdaı kúlip, aıaǵyn syltı basyp, basqa kisilerge qaraı buryldy.

Qazaqtyń toıy ázil-qaljyńmen jarasymdy. Qonaqtardyń aldy sol qaljyń kórkimen qaýqyldasyp, ózen jaǵalaı ósken súmbil shash órimtaldyń kóleńkesine toptana bastady.

Ala kóńil Kerimqul jezdesi berip ketken konverttiń ishinde qansha baryn bile almaı, bilgisi kelip qıpaqtap, jurt kózinshe ashyp qaraı almaı, ońasha shyǵyp ta kete almaı, typyrshı berdi.

Talastan bólinip aqqan botana sý sylq-sylq kúldi.

Jaqyndaǵy jegjattan biraz dámesi bar edi. Biraq bul qalanyń qaqatuıaqtary, bıttiń qabyǵynan bıalaı toqyǵan ákkiler jarytpady. Kóbisi bir-bir ýys gúl ustap keldi.

— «Ata dástúrin bilmegen albastypar, — dedi ishinen Kerimqul, — qaı qazaq buryn toıǵa gúl ustap kelýshi edi? Gúl degeniń kádimgi shóp. Ash sıyr bolmasa, mundaıdy mal da jemeıdi. Birer kúnnen keıin órt shalǵandaı búrisip, qaraıyp qýrap qalady. Kóp qabatty úıden shyǵaryp, qoqysqa tastap qur beker áýre bolasyń».

Sóıtip syrty bútin, ishi tútin bolyp turǵanda, restorannyń aldyna shań-shań bolyp bir grýzovık toqtady. Shoferdiń qasynan qońqaq muryn, tyrtyq taqyr bas, balýan taqilettes, gúrjıgen bireý túsip, shoferǵa:

— Kýzovty ash, — dedi ekpindeı sóılep. Shofer kýzovtan tórt aıaǵy shandýly bir qoıdy túsirip jatqanda, álgi dáý Kerimquldy bas salyp qushaqtap, qutty bolsyn aıtty. Bul sonaý Oıpańbeldegi naǵashy Sarybaı kókparshy edi.

Kerimqul dáýdiń qushaǵynda tunshyǵyp bara jatty. Dáý terlegen eken. Teke sasyqtan demi tarylyp, murnyn basaıyn dese qoly bosamaı, pushaıman boldy. Aq kostúmge qara maı juǵyp qalǵandaı:

— Oý, naǵashy, bosat endi, — dep bulqyndy.

— A, jıen, toıyń qutty bolsyn. Senen nemdi aıaıyn, toıyńa qunan qoı ákeldim, qabyl al, — dep kúrkiredi Sarybaı.

Quıryqty qazaqy qoı eken, Kerimqul ishinen: «On myń bolyp qalar» dep esepke saldy. Oraza kezi bolsa, baǵasy odan da joǵary kóteriler edi, biraq Oraza aıy áli alysta.

Kerimquldyń ishinde yzǵar. İshi ýildeıdi. Shaqpaqtyń boranyndaı. Jurt aldynda kóńildi kóringen bolady. Biraq kóńili túskir alasapyran. Typyrshı beredi. Adamdar ony óziniń alaquıyn, alypqash minezine balap qoıdy. Qalanyń shetinde turatyn bazarshy Kúláı qaryndasy qazaqbaıshylap legen kóterip kelipti. Onysy birer ýys órik-meıiz, birer ýys baýyrsaq, birer ýys arzan kámpıt.

— «Osylardy da baýyr, janashyr deıdi-aý, — dep kúıindi Kerimqul. — Atańa nálet saýdager. Jumyrtqadan jún qyryqqan ıtter. Bulardy týysqan dep nesine shaqyrdym?»

Endigi úmiti, endigi zaryǵa kútkeni — Jeńiskúl. Jasylkentten jetkenshe birshama alys jer. Keshigip jatqan shyǵar. Kerimqul keshki aspanǵa qarady. Qalanyń aspany tozańdanyp, surǵylt tartyp tur eken. Aspannan aq perishte beınesinde Jeńiskúl ushyp kelip, toı tobyna top etip túse qalatyndaı, aspannan altyn jańbyr jaýatyndaı jaýtań-jaýtań qarady.

Kerimquldyń aýylynan shyqqan ánshi, oblystyq fılarmonıanyń artısi, atalas bolyp keletin Sátek serini toı ıesi tamada bolasyń dep shaqyrǵan. Badyraqtaý baqa kóz, buırabas Sátek seri Kerimqulǵa:

— Qonaqtar turyp qaldy. Bastamaımyz ba, kóke, — dep sybyrlady.

Kerimqul ony tanymaı qalǵandaı bir túrli tańdana qarap baryp, lezde esin jıyp:

— Kisiler kelip bolǵan joq. Sen án salyp, dombyra tartyp, jurtty aldańqyrata tur, — dedi.

— Kóke, ózińiz aıtqan soń eki ánshini erte kelip edim, árıne aqysyn jemeısiz ǵoı.

Kúıip turǵan Kerimqul:

— Mıdy ashytpaı qoıa turshy, — dep taǵy da aspanǵa qarady. Aspannan altyn artyp kele jatqan kerýen kórinbedi.

Kerimqul myna keshki qapyryqtyń ózinde jaýraǵandaı qaltyraı bastady. Toı emes, áldekimniń janazasyn shyǵaryp jatqandaı tútigip ketti. Birer konvert túsken qaltasyn sıpalaı beredi.

Ol konvertterdiń ishinde qansha aqsha jatqany belgisiz. Jurttyń kózinshe sanaı almaısyń ǵoı. Bylaıyraq shyǵyp, týaletke kirip ketip sanap alaıyn dese, onyń retin tappady. Sanaǵanda altyn men kúmiske qoly malyna qalmaıtynyn kóńili túskir sezedi. Jezdesi bergen tompaq konvert bolmasa... Qyrǵyzdan temeki tasyp, sony stakandap satyp júrgen maıda saýdagerde qaı bir iri aqsha bolady deısiń. Bul zaman — sıgaret zamany. Baıaǵydaı gazetke orap shylym tartatyndar bar deısiz be. Sıgaretke qanbaıtyndar bolmasa...

Sý boıynda baqalar baqyldaı bastady. Olardyń baqyldaǵany áldekimderdiń saqyldap kúlgeni sıaqty bop estiledi. Daladan baqalar da bezip ketip, qalaǵa kelgen be? Nesi bar munda?

Aýyldaǵylar qalaǵa qaraı aǵylyp jatyr. Olardiki, bálkim, jón shyǵar. Al, baqaǵa ne joq? Olarǵa da jumys tabylmaı qalǵan ba? Áne ana bir bala júr adamdardy jaǵalap. Shashy ósip ketken. Sirá, úshinshi, tórtinshi synyptyń balasy-aý. Ústi-basy podvalda túnep shyqqandaı myj-myj. Árkim-árkim sol balanyń ózindeı myj-myj bolǵan jyrtyq-jyrtyq úsh teńgelik, bes teńgelik birdeńelerdi bergen bolady da, álgi kózi mólıgen miskinge týra qaraýǵa dáti shydamaı, teris aınalyp ketedi. Jas balasy qaıyr suraǵan eldiń toıy da jarasymsyz shyǵar.

Bala Kerimqulǵa jaqyndap keldi. Toı ıesi ekenin qaıdan bilsin. Shyrttaı aq kıingen soń bardam myrza dep qalǵan shyǵar. Úni shyqpaı, erni ǵana jybyrlap, alaqanyn ashyp ta jaımaı, alaqanǵa salǵandy túsirip alatyndaı, qolyn qýsyra sozady. Kúıip turǵan Kerimqul:

— Ket, áıda! — dep burylyp ketti.

Shyryshtaı bolyp tap-taza kıingen úlken kisiden mynandaı sóleket sóz esitemin dep oılamaǵan jas bala júregine qalmaqtyń oǵy tıgendeı qatty nazalanyp qaldy. Qaıyrshy bolma. Qaıyrshy bolsań — arsyz bol. Myń túrli adam bar — myń túrli minez bar. Sonyń soraqylaryna mán bere berseń, jaýqazynyńnan jaıraısyń.

Bala kóshe boıyndaǵy zıpa terekke arqasyn tirep, júrelep otyra ketti. Álgi jekýdi kótere almaı qaldy. Áldekim tumsyǵynan tepken kúshikteı ishinen qyńsylady.

Dál osy sátte aldy-arty jarqyldaǵan, poshymy bóten, óńkıgendeý bir mashına kelip, týra qaıyrshy balanyń qasyna toqtaı qaldy. Sóıtse bul kólikti «Jıp» dep ataıdy eken. Shombal shopyr qarǵyp túsip, asyǵa basyp, artqy esikti ashty. Aı men kúndeı jarq etip, ar jaqtan bir áıel altyn bilezikke bilegi toly qolyn soza berip edi, shombal shopyr, qap-qara qolymen altyndaǵan aq bilekten ustap, álgi hanymdy súıemeldep jerge túsirdi.

Kerimqul moınyna ishteı alaburshaq salyp, Alladan tilegen Jeńiskúl osy edi. Kók terekke súıenip, búkil álemdi jek kórip otyrǵan qaıyrshy bala ornynan atyp turdy. Jeńiskúldiń júreginiń tusynan qulpyrma kún shyqqandaı áldene jarq ete qaldy. Onyń ne ekenin bala túsingen joq, tek kózi qaryqqandaı boldy.

Jeńiskúl tabanyn jerge tıgizerin ne tıgizbesin bilmeı perlamýtr týflıiniń ókshesimen ǵana turyp qaldy. Qasıetti Áýlıe-Atanyń kósheleri kúnde sypyryla bermeıdi ǵoı, sál shań-topyraqtaý edi. Átteń Kerimquldyń esine kelmegeni-aı, áıtpese Jeńiskúldiń jolyna kilem tósep tastaýy kerek edi ǵoı.

Kerimquldyń sıdań sıraǵy shegirtkeniń serpinindeı yrshyp ketip, jıen qyzdyń qasyna bir-aq qarǵyp jetti. Bara bas salyp qushaqtap, jıeniniń betinen ary da súıdi, beri de súıdi.

Jeniskúl qansha qarsylassa da bolmaı, ólip keterdeı óńmendedi. Shirkinde sezim bolsashy, ózinshe jaǵynamyn degeni. Ony Jeńiskúl jaqtyrmaıdy. Óıtkeni Jasylkenttiń «Arýlar zalynda» úsh saǵat otyryp jasatqan prıcheskasy, makıajy qurydy ǵoı. Silekeıden beti aıran jaqqandaı aıǵyz-aıǵyz bolyp qaldy.

Kerimquldyń arynyn áreń basyp:

— Nemene, naǵashy, tegi... júdá saǵynyp qalǵansyz ba, — dedi jylamsyrap. — Toıyńyz qutty bolsyn! Toıyńyzǵa qosqan skromnyı tartý, — dep týflıi tústes perlamýtr sómkeden bir konvert alyp, naǵashysyna ustata berdi. Qutyldym ba, qutylmadym ba degendeı, burylyp ala jóneldi.

Kerimquldyń keýdesine kúdik kirdi. Konvert juqa, «skromnyı» dep jıen qyzdyń ózi aıtty. Sońǵy úmit osy jıen qyzda bolatyn. Álde dollar shyǵar dep jýatty ózin. Árıne, dollar. Jeńiskúl teńgeni ne qylsyn. Dollardyń qaǵazy juqa, baǵasy qalyń. Shymaldaı jurttyń kózinshe, konvertti ashyp qaraı almaı kózimen kórip, qolymen ustap, saýsaqpen shytyrlatyp sanaı almaı, kóńili senbeı, qatty qınaldy. Týaletke kirip ketip, sanamaqqa taǵy batyly barmady.

Álginde ǵana Kerimqul Jeńiskúldi qushaqtap, qushyp-qushyp súıgen jerge qaıyrshy balanyń kózi qaıta túsip edi, kózin shaǵylystyryp, áldene taǵy jarq etkendeı boldy. Taldyń túbinen bylaı shyǵyp sol jarqyldaqqa jaqyndady.

Bul kezde toı bastaýshy aıqaılap jurtty restorannyń ishine shaqyrǵan.

Bala baryp topyraqqa shala batyp jatqan álgi jyltyraýyqty alyp, alaqanyna salyp kórdi.

Jeńimen shań-topyraǵyn súrtti. Alaqanynda kún kúlgendeı boldy. «Alýaǵa aparyp bereıin» dep qaltasyna sala saldy. Alýa qaryndasy edi, ózi sıaqty kıimi joqtan mektepke de bara almaı qalǵan. Sheshesi ekeýi búgin bazar jaqqa ketken. Sirá, Alýa da bazarda árkimge alaqan jaıyp júrgen shyǵar. Qaıyrshy qyzǵa ásem tana ne kerek dep, bala sýdyń jaǵasynda, aqsaq ıttiń qasynda turyp, qaltasyndaǵy jyltyraq zatty ózenge laqtyryp jibergisi de keldi. Alýanyń kir-kir jamaý kóılegine jaraspaıtyn da shyǵar.

Qaltasynan shyǵaryp, kúnge tosyp, qasyndaǵy aqsaq ıttiń kózine shaǵylystyrdy. It shoshyp túsip, shoıqańdaı basyp, árirek baryp otyrdy. Itke gaýhartastyń keregi joq. Onan da anaý káýap, syra simirip otyrǵandar bir túıir et laqtyrsa, sol olja. Káýap shaınap otyrǵandarǵa mólıe qaraıdy. Qańǵybas ıttiń kózinde adam túbine jetpes tuńǵıyq tereń muń bolady.

Toı qyza bastaǵan tusta alǵashqylardyń biri sanalyp, Jeńiskúlge sóz berildi. Toıbasy da quıqyljytty-aý:

— Túp-tuqıanynan beri asyl zatty, aqsúıek, tektilerdiń tuıaǵy, aı men kúndeı ajarly, júrgen jeri qut-bereke bazarly, qazaq áıelderiniń etalony dese de bolǵandaı Jeńiskúl hanymǵa sóz kezegin asa bir qurmetpen usynamyn!

Mundaı qolpashtaýdan keıin jınalǵan jurt bári de Jeńiskúlge jappaı qol shapalaqtap, bári de sonyń aýzynan altyn tógiletindeı, siltideı tynyp, nazar aýdardy. Mundaı mol yqylasqa masattanǵan Jeńiskúl ózine qadalǵan sol kózderdi qulaǵyndaǵy, moınyndaǵy, omyraýyndaǵy merýert, laǵyl, gaýhar tastarmen qaryqtyrmaq bolyp, jan-jaǵyna buryldy.

Jaıshylyqtaǵy gý-gý áńgime, abyr-sabyr qımyl, júris-turys sap tyıyldy. Shymyldyq tutylǵan tórdegi jas jubaılar oryndarynan atyp túregelip, general kórgen soldattaı qalshıa qaldy.

Jeńiskúl án salatyn halyq artıserindeı altyn-gaýhary jarqyraǵan judyryǵyn aýzyna taqap, bir jótkirinip aldy da tarǵyl-tarǵyl ashshy daýyspen sóz bastady. Jámpeńdegen tamada mıkrofondy aýzyna tosty.

— Ardaqty naǵashym Kerimqul, — dedi Jeńiskúl, — tamaǵyn taǵy da kenep. — Meniń aıaýly anam Ásemgúldiń aǵasy... — Osy arada daýsy dirildep bara jatty. — Anam tiri bolǵanda osy toıǵa ózi qatysatyn edi-aý, — dep baryp, jarq-jurq etken shaǵyn sómkeden appaq bátes oramalyn alyp, kózin súrtkendeı boldy. Oǵan sol qımyldan betine qalyń jaǵylǵan opa omyraýyna túsip, jutap qalǵandaı kórindi de, álgi oramalmen keýdesin súrte berip... melshıdi de qaldy.

Sóıleı almaıdy. Kenet tili kúrmelgendeı. Albyraǵan aqsary júzi qýqyldanyp, bop-boz bolyp, tipti kógistenip bara jatqandaı kórindi.

Jan-jaǵynda, qarsy aldynda otyrǵandar, búkil zal úrpıip, ne bolǵanyn bile almaı dal.

Jeńiskúl omyraýyn qaıta-qaıta sıpalaı berdi. Edenge qarady. Odan úńilip, ústeldiń astyna qarady. Odan mıkrofon ustap melshıip turǵan tamadaǵa qarady. Kók-jasyl-sary kózderi zárlenip:

— Sen alǵan joqsyń ba? — dep zirk etti.

Ana baıǵus sasqalaqtap:

— Oıbaı, apaı, neni ? — dep yrshyp tústi.

— Myna omyraýymdaǵy brıllıant tanany.

— Oıbaı, apaı, ne dep tursyz, tana kórsem, meni tana turmaq ógiz ursyn!

— Jańa maǵan mıkrofon usynǵanda qolyń omyraýyma tıip ketkendeı bolǵan...

— Tana dep turǵanyńyz ne tana ol?

— Brıllıantovye podveskı na pátdesát tysách dollarov! Aqymaq!

Kók-jasyl-sary kózderi endi aqshıyp bara jatty. Tamada shyn seskenip, keıin shegindi.

— Ustańdar anany! Naǵashy, ana sumyraı qashyp ketpesin! — dep baj-baj etti Jeńiskúl.

Toıdaǵy jurt oryndarynan óre túregeldi.

Kerimqul jan ushyryp, ne qylaryn bilmeı, tozaqtyń otyna túsip ketkendeı:

— Áı, jetpegir, alsań bere ǵoı, ásheıin oınap alǵan shyǵarsyń, — dedi tamadaǵa.

— Áý, kóke, ne dep tursyz, neǵylǵan brıllıant? Má, qara! Tint! — dep tamada eki qolyn eki jaqqa jaıyp jiberdi.

Sonda Jeńiskúldiń qarsy aldynda otyrǵan jýantyq qazaqy qara kempir:

— Aý, Jeńiskúl qaraǵym, men baǵanadan beri seniń shashyńdaǵy, qulaǵyńdaǵy, moınyńdaǵy, bilegińdegi, saýsaqtaryńdaǵy altyn, gaýharlaryńnyń bárin san qaıtara sanap shyqtym. Eki kózim sende. Biraq omyraýyńnan gaýhar tana kórgen joqpyn. Kórsem ony da qyzyqtar edim ǵoı, — dedi.

Salıqaly kempirdiń sózi salmaqty shyqty.

— Toıdan toı kórip júrip, mundaı konsert kórgen joqpyn, — dep qarqyldady áldekim. Jurttyń bári ústerinen zil qaratas túskendeı, qaýqyldasyp, kúlisip, oryndaryna qaıyra jaıǵasa bereıin dep edi...

Jeńiskúl qaıta qozdy. Úni tarǵyldanyp:

— Áı, naǵashy, — dedi. Ornynan bylaı shyǵyp, Kerimqulǵa qaraı ketip bara jatyp, artyna qaıta burylyp, oryndyqtyń arqalyǵyna ilip qoıǵan perlamýtr sómkesin ala salyp, Kerimqulǵa ymdap: syrtqa shyq degendeı ıshara jasady.

Restorannyń dálizine shyǵa bere:

— Naǵashy, men sizdi jurt kózinshe uıaltpaıyn dedim. Toıyńyzdyń shyrqy buzylmasyn deseńiz, berińiz! — dep qatqyl buıyra sóıledi.

Kerimquldyń kózi sharasynan shyǵa jazdady.

— Neni, baıǵus-aý?

— Neni, neni? Brıllıant tanany!

— Shyraǵym, shalyqtap tursyń ba? Birlánt degen báleni qashan berip ediń maǵan?

— Jańa men mashınadan túskende meni nege qushyrlanyp qushaqtady desem, omyraýymdaǵy tanany alyp qoıǵan ekensiń ǵoı. Ber, bere ǵoı endi, men eshkimge aıtpaı-aq qoıaıyn.

Kerimqul ne derin bilmeı, tili baılanyp melshıdi de qaldy.

Bul kezde jurt osharylyp qalmasyn dep, tamada jigit anekdot soqty.

— Bir ózbek, bir orys, bir qazaq bolypty. Úsheýi de armanshyl eken. Ózbek: shirkin, Aıǵa baryp, bazar ashsam deıdi. Orys: orasan araq zaýytym bolsa dep armandaıdy. Qazaq: áıelim ul taýyp, shildehana toıyn jasasam; odan sál óte bere besik toıyn jasasam; odan óte bere tusaýkeser toıy bolsa; odan óte bere súndet toıyn dúrkiretsem; odan óte bere mektepke barǵan toıyn, mektep bitirgen toıyn; akademıaǵa túsken toıyn, ony bitirgen toıyn ótkizsem. Sodan soń úılený toıyn bes júz adam shaqyryp shýyldatsam... Ne kerek, qazaqtyń armany: toı, toı, toı.

Jınalǵandar qotyrash qana qol shapalaqtady.

Álden ýaqyttan keıin Kerimqulǵa til bitip:

— Múmkin, sen mashınadan shyǵa bergende, men seni netip... qushaqtaǵan jerge túsip qalǵan shyǵar, — dedi.

Jeńiskúldiń shatynap turǵan tarǵyl kózinen úmit oty jylt etip:

— Júr, onda qaraıyq, — dep esikke bettedi.

Dala kúńgirttenip, ińir sónip bara jatqan kez eken. Qalanyń kósheleri qap-qarańǵy. Restorannyń aldyna ilingen jalǵyz shamnyń jaryǵy bozalań. Al, ózen boıyndaǵy syrahana áli gýildep jatyr. Baqalar da toı toılaǵandaı máz-meıram. Olardyń brıllıanty joq, sondyqtan janjal da joq. Raqat teńizinde kezek-kezek án salady.

Alageýim qarańǵyda ne izdep mandyrasyń. Naǵashy-jıen bir-birimen saǵynysa kórisken jerdi Jeńiskúl perlamýtr-sedep týflıiniń istik tumsyǵymen ary túrtkiledi, beri túrtkiledi. Sedep týflı ábden shań-topyraq boldy. Jeńiskúl ony da elegen joq. Brıllıant tabylsa, týflı sadaqa, onyń tumsyǵymen kenish qazýǵa da peıil.

Jandaryna serjant pogondy mılısıoner keldi:

— Ne izdep júrsizder?

— Baǵana osy jerge brıllıant tanam túsip qalypty, — dedi Jeńiskúl omyraýyndaǵy tananyń ornyn sıpalap turyp, jylamsyrap.

Nege ekenin kim bilsin, oǵan osy mılısıoner meıirimdi perishtedeı kórindi.

— Baǵana bolǵanda qaı saǵatta? — dep mılısıoner ýaqyt dáldigin talap etti.

— Saǵat keshki segizden óte bere... — sózge aralasty Kerimqul.

— Odan beri bul jerden san-sapalaq adam ótti, bári soqyr emes qoı...

— Aınalaıyn, óziń bir ımandy bala ekensiń, kómektesip jibershi, janym, — dep Jeńiskúl álgige jata kep jalbaryndy deısiń.

— Oý, ózińiz qyzyq ekensiz, sonda men qaıdan izdemekpin? Múmkin, myna toıǵa kelgenderdiń bireýi alǵan shyǵar.

— Onda qaıtemiz, toı tarqamaı turǵanda, solardan siz surap, netip, tergep, tintip... — dep kúmiljidi Jeńiskúl.

— Ne dep kettiń, oıbaı, — dep Kerimqul baj ete qaldy. — Toıǵa shaqyrylǵan qonaqtaryn Kerimqul mılısıa shaqyryp tintkizipti degen masqaraǵa qaldyrmaqshymysyń meni?!

Bul kezde qonaqtar da birtindep syrtqa shyǵa bastaǵan. Olardy aldarqatyp anekdot aıtyp, artıserge án saldyryp, jurtty ustap turýǵa tyrysqan tamadanyń jandalbasynan da eshteńe shyqpady. Jurt taraı bastady.

Kerimquldyń:

— Aý, aǵaıyn, bularyń qalaı, shydaı turmadyńdar ma. Kázir qyzdyramyz. Toı qyzyǵy alda, — dep árkimniń aldyna bir shyǵyp, elpeńdegeni de eshkimdi toqtata almady.

— Basqa eshbir toıda bolmaǵan qyzyqqa battyq, raqmet, — desip qaıyrylmaı kete bardy.

Tamada kelip, Kerimqulǵa:

— Aǵa, ana artıser aqy talap etip jatyr, — dep edi, Kerimqul shart ketip:

Oı, ártisterińniń... — baqyryp jiberdi.

Restorannyń zavzaly kelip:

— Toı tez tarqady ǵoı, bizge de jaqsy. Qolymyz erte bosaıtyn boldy. Davaıte, raschıtaemsá, — dedi.

Kerimqul, amal joq, ishke kirip, qaltalaryndaǵy konvertterin aqtara bastady. Jezdesi bergen eń qalyń konvert qolyna aldymen ilikti. Konvert qamyrmen jelimdelgen eken, jelimi ońaı ajyraı qoımaǵan soń sańylaý tesikke saýsaǵyn suǵyp, kirsheń konvertti dar etkizdi.

Júreginiń azdaǵan dimkási bar edi, sol qurǵyr shanshyp-shanshyp alyp, artynsha syzdap qoıa berdi.

Konverttiń ishi tola shylym oraýǵa arnalǵan gazet qıyndylary. Aragidik arasynda kileń bir teńgelikter. Bir tilim aq qaǵazǵa:

«Kerimqul qaınym!

Toı qutty bolsyn.

Pensıoner shaldyń kásibinen tabylǵan tabys osy. Rıza bol.

Jezdeń Tóregeldi»

degen qısyq-qyńyr jazýdy oqydy da, oryndyqqa sylq etip otyra ketti.

---