Tehnologıa pánin oqytýda ınteraktıvti taqtanyń múmkindikteri
Tehnologıa pánin oqytýda ınteraktıvti taqtanyń múmkindikteri.
Baıandama
Jospar:
İ. Kirispe.
İİ. Negizgi bólim.
2. 1. Interaktıvtik taqtasyn qoldaný barysynda muǵalimder ýaqytty qalaı únemdeıdi.
2. 2. Jańa aqparattyq tehnologıalar
2. 3. Interaktıvti quraldardyń negizgi erekshelikteri.
2. 4. İlmek bizben «Roza gúlin toqý» ádisteri.
İİİ. Qorytyndy.
Qarapaıym taqta jáne kompúter proektoryna qaraǵanda, ınteraktıvtik taqta sabaq mazmunyn keńinen ashýyna múmkinshiligi óte zor. Interaktıvtik taqtany paıdalaný kezinde úlken jetistikke qol jetkizý úshin, tek qana saýatty sabaq josparlap, kerekti materıaldardy daıyndaý kerek.
Sabaqta muǵalim ınteraktıvtik taqtany bir emes birneshe ret paıdalana alady, qarapaıym taqtaǵa qaraǵanda ınteraktıvti taqta paıdalanýǵa yńǵaıly, ári ýaqyt únemdeıdi. Sabaq daıyndyǵyna durys ýaqytty qalaı bólý kerek?
Ár sabaqta paıdalanatyn kórneki quraldardy qalaı daıyndaıdy.? Biz atalǵan suraqtarǵa jaýap berýge tyrysamyz.
Interaktıvti taqta oqytýdyń basqa tásilderine qaraǵanda (salystyrǵanda), kóptegen jetistikteri bar.
Bul jetistikter týraly óz sabaǵynda ınteraktıvtik taqtany padalanatyn muǵalimder ǵana aıta alady. Qyzmettester men birige otyryp sabaqta daıyndalý arqyly jaqsy áserge qol jetkizýge bolady, bul tek qana mindetterdi bólip berý men ýaqytty únemdeý ǵana emes, sonymen qatar berilgen materıaldardyń sapasyn da arttyrady.
Muǵalimderdiń kórsetýinshe ınteraktıvtik baǵdarlama olardyń jartylaı jumysyn atqarady, mysaly: belgili bir materıaldy ınteraktıvtik taqtada oryndaý arqyly faıldaǵy belgilermen ózgeristerdi saqtap qalýǵa bolady, buny sabaqta bolmaı qalǵan oqýshylarǵa qaıta túsindirýge nemese kelesi joly taǵy da qoldanýǵa bolady.
Oqý materıaldar bazasyn jasaý, qyzmettestermen jasaǵan materıaldardy óz sabaǵymda paıdalaný arqyly muǵalimder ýaqytyn únemdeıdi.
Materıaldardy oqyp úırený barysynda ınteraktıvtik taqtany paıdalaný bilim órisin keńeıtýge múmkindik beredi, sondyqtan muǵalimderdiń daıyndaǵan materıaly oqýshylarǵa túsiniktirek bolady.
Kóp muǵalimderdiń baıqaǵanyndaı sabaqtyń oqýshylarǵa qyzyqty jáne dáleldi (maǵynaly) bolady, jáne ony (oqýshylar) jyldam este saqtaıdy. Interaktıvtik taqta oqý sapasyn joǵary deńgeıde taǵy da muǵalimderdiń ýaqytyn únemdeıdi, oǵan buryn ótilgen materıaldardyń ekinshi ret qaıtalaýǵa qajeti joq.
Interaktıvtik taqtany durys túsiný kerek, ol sıqyrshynyń taıaǵy emes. Nege deseń sabaqtaǵy barlyq máselelerdi ózi sheship jáne sabaqty eliktendiretin bolǵan.
Taǵy da oılaý qajet emes. Interaktıvti taqta barlyq sabaqta qoldaný múmkin, joq bolmasa sabaqtyń árbir satysynda. Basqa da zattar sıaqty ınteraktıvti taqtany paıdalanýdan eń kóp tıimdilikke sabaqta qoıylǵan maqsattarǵa sáıkes qoldaný arqyly jetýge bolady.
Interaktıvtik taqtamen birge júretin baǵdarlamalyq nusqaýlyqty jaqsy bilip, ony sabaqqa daıyndalǵanda qoldanýlary kerek.
Muǵalimderge taǵy basqa da baǵdarlamalyq qujattar kerek.
Joǵaryda aıtylǵandardy qorytyndylaı kele, aıta keteıik: Sabaq aldyn - ala daıyndalǵan bolý kerek, sonda ǵana materıaldar jyldam túsindiriledi.
Interaktıvtik taqtada bir ýaqytta birneshe materıaldardy qoldanýǵa bolady: beıne, dybys, sýret, mátin, jáne t. b. Sabaq sońyna deıin logıkalyq úzdiksiz túrde bolsa, sonda ǵana sabaq qoıylǵan maqsatyna jetedi; Sabaq kezinde saqtalǵan faıldar oqýshylarǵa beriledi: sondaı - aq bul faıldardy kelesi sabaqta ótetin materıaldardy qaıtalaý jáne tolyqtyrý úshin qoldanylady.
Interaktıvtik taqta oqytý tıimdiligin qalaı arttyrady. Sabaqta ınteraktıvtik taqtany qoldaný balanyń mektepte oqytý tıimdiligin arttyrý.
Muny qalaı júzege asyrýǵa bolady?
Interaktıvtik taqtanyń órisin qalaı ashýǵa bolady? Muǵalimniń taptyrmas serigi etip jasaýǵa bolady.
Bul maqalada biz bilim berý salasynda ınteraktıvtik taqtany qoldanýdyń 3 baǵytyn qarastyramyz.
1. Prezentasıa, demonstrasıa jáne modeldik Interaktıvtik taqtamen sabaqtyń ótilý barysyn arttyrý úshin programmalardyń qamtamasyztandyrýdy ınteraktıvtik taqtamen birge qalaı qoldanýǵa bolady.
2. Oqýshylardyń sabaqta belsendiligin arttyrý. Sabaqta ınteraktıvti taqtany qoldaný barysynda oqýshylardyń belsendiligin qalaı arttyrýǵa bolady.
3. Interaktıvti taqta qoldaný barysynda sabaq tempin arttyrý. Interaktıvti taqtamen jumys kezinde sabaqty josparlaý jáne onyń tempin qalaı arttyrýǵa bolady.
Jańa aqparattyq tehnologıalar
Aqparattyq – komýnıkasıalyq tehnologıa elektrondyq esepteýish tehnıkasymen jumys isteýge, oqý barysynda kompúterdi paıdalanýǵa, modeldeýge, elektrondyq oqýlyqtardy, ınteraktıvti quraldardy qoldanýǵa, ınternette jumys isteýge, kompúterlik oqytý baǵdarlamalaryna negizdeledi. Aqparattyq ádistemelik materıaldar komýnıkasıalyq baılanys quraldaryn paıdalaný arqyly bilim berýdi jetildirýdi kózdeıdi.
Aqparattyq – komýnıkasıalyq tehnologıanyń keleshek urpaqtyń jan – jaqty bilim alýyna, isker ári talantty, shyǵarmashylyǵy mol, erkin damýyna jol ashatyn pedagogıkalyq, psıhologıalyq jaǵdaı jasaý úshin de tıgizer paıdasy asa mol.
Qazirgi kezdegi shapshań júrip jatqan jahandaný úrdisi álemdik básekelestikti kúsheıte túsýde. Elbasy N. Á. Nazarbaev Qazaqstannyń álemdegi básekege qabiletti 50 eldiń qataryna kirý strategıasy atty joldaýynda « Bilim berý reformasy – Qazaqstannyń básekege naqtyly qabilettiligin qamtamasyz etýge múmkindik beretin asa mańyzdy quraldarynyń biri» dep atap kórsetti.
HHİ ǵasyr – bul aqparattyq qoǵam dáýiri, tehnologıalyq mádenıet dáýiri, aınaladaǵy dúnıege, adamnyń densaýlyǵyna, kásibı mádenıettiligine muqıat qaraıtyn dáýir.
Bilim berý úrdisin aqparattandyrý – jańa aqparattyq tehnologıalardy paıdalaný arqyly damyta oqytý, dara tulǵany baǵyttap oqytý maqsattaryn júzege asyra otyryp, oqý – tárbıe úrdisiniń barlyq deńgeıleriniń tıimdiligi men sapasyn joǵarlatýdy kózdeıdi.
Birikken ulttar uıymynyń sheshimimen «HHİ ǵasyr – aqparattandyrý ǵasyry» dep atalady. Qazaqstan Respýblıkasy da ǵylymı – tehnıkalyq progrestiń negizgi belgisi – qoǵamdy aqparattandyrý bolatyn jańa kezeńine endi.
Zamanymyzǵa saı qazirgi qoǵamdy aqparattandyrýda pedagogtardyń biliktiligin aqparattyq – komýnıkasıalyq tehnologıany qoldaný salasy boıynsha kóterý negizgi mindetteriniń birine aınaldy.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Bilim týraly zańynda: « Bilim berý júıesiniń basty mindetteriniń biri - bilim berý baǵdarlamalaryn meńgerý úshin jaǵdaılar jasaý kerek»- dep kórsetilgen. Solardyń biri bilim berýdi aqparattandyrý barysynda dıdaktıkalyq jáne oqytý quraly bolyp kompúter sanalady. Sondyqtan kez kelgen bilim berý salasynda mýltımedıalyq elektrondyq oqytý quraldary barlyq pánderdi oqytýǵa paıdalanady. Bul baǵytta aqparattyq tehnologıany oqytý úrdisine ekpindi túrde engizý baǵytynda jáne qoldanylatyn jańa quraldardyń biri - baǵdarlamalyq – tehnıkalyq keshen bolyp sanalatyn « Aktıvti ekran» bolyp tabylady.
Aqparattyq qoǵamnyń negizgi talaby - oqýshylarǵa aqparattyq bilim negizderin berý, logıkalyq - qurylymdyq oılaý qabiletterin damytý, aqparattyq tehnologıany ózindik damý men ony iske asyrý quraly retinde paıdalaný daǵdylaryn qalyptastyryp, aqparattyq qoǵamǵa beıimdeý.
Olaı bolsa, aqparattyq birlikterdiń bilimge aınalýy álemniń júıelik - aqparattyq beınesin oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletteri men qundylyq baǵdarlaryn damytý arqyly qalyptastyrýdy kózdeıtin, adamnyń dúnıetanymynyń quramdas bóligi bolyp tabylatyn ıntellektýaldy damýdy qalyptastyrýdyń bir joly.
Aqparattyq birlikti qalyptastyrý: mekteptiń materıaldyq - tehnıkalyq bazasyna; aqparattyq qoǵam saıasatynyń maqsaty men mindetterine; oqýshylardyń aqparattyq mádenıetin qalyptastyrý júıesine;
oqýshylardyń jas erekshelikteri men meńgerý qabiletterine, pedagog mamandardyń ınformatıkadan bilim deńgeıleriniń sapasy men sheberlikterine, oqý - tárbıe baǵytynyń aqparattyq qoǵam baǵytymen ózara baılanysyna táýeldi.
Qazirgi ýaqytta jaratylystaný - ǵylymı bilim berýde sabaq barysynda ınteraktıvti quraldardy qoldanýda. Interaktıvti quraldardyń kómegimen muǵalimniń, oqýshynyń shyǵarmashylyqpen jumys isteýine jol ashylyp otyr.
Bilim berýdegi ınteraktıvti tehnologıa - mundaǵy ınteraktıvtisózi - inter (birlesý), act (áreket jasaý) uǵymyn bildiredi, sabaq barysynda oqýshynyń toppen jumys jasaýǵa qatyspaýy múmkin emes, birin - bir tolyqtyratyn, sabaq barysynda barlyq oqýshylardyń qatysýyn uıymdastyratyn oqytý barysy.
Interaktıvti taqta – degenimiz ne?
Interaktıvti taqta – bul kompúterdiń qosymsha qurylǵylarynyń biri jáne de dáris berýshige nemese baıandamashyǵa eki túrli quraldardy biriktiretin: aqparattyń keskini men qarapaıym marker taqtasyn biriktiretin qural. Búgingi kúni birneshe IT túrleri bar. Olardyń ishinde bilim salasynda qoldanyp júrgenderine qysqasha sholý jasaıyq.
ACTIVboard(Promethean kompanıasy) - ACTIVstudio programmasy arqyly iske qosylady. Bul qurylǵy kompúter, mýltımedıalyq proektor jáne aqparattardy engizýge arnalǵan aktıvti qalamnan turady.
Aktıvti qalam – degenimiz ne?
Aktıvti qalam – bul meńzerdi basqarý qurylǵysy jáne kompúter men taqta arasyndaǵy baılanysty iske asyrýshy qurylǵy.
ACTIVwandýkazkasy
Elektrondy ACTIVwand ýkazkasynyń uzyndyǵy 54 sm taqtanyń joǵarǵy bóliginen kishkentaılarǵa da qol jetkizýge múmkindik beredi. Janynda ornalasqan batyrma tashqannyń sol jaq batyrmasynyń qyzmetin atqarady. ACTIVboard – ınteraktıvti taqtasynda jumys jasaýshyǵa proektordyń sáýlesinen astynan shyǵýǵa múmkindik beredi. "Oń qol" sonmen birge "sol qolmen" jumys jasaýǵa qolaıly qural.
ACTIVpanelpro
ACTIVpanelpro (Aktıvpanel) úlken aýdıtorıalarda qoldanýǵa óte qolaıly, onda úlken ekranǵa proeksıaǵa qoldanady. ACTIVpanelpro arnaıy qaryndashtyń kómegimen dıspleıde jazylǵan jazýlar kompúter arqyly taqtadan kórýge múmkindik beredi. ACTIVpanelpro (Aktıvpanel) óte jeńil zat, bólmeden bólmege qıyndyqsyz – aq alyp júre berýge bolady, al proektor bolsa keskindi úlkeıtip kórsetedi. ACTIVpanel - pro DK basqarady, sýret salady, jazý jazady – bul aqparatty engizetin qurylǵyǵa jatady.
ACTIVslate
Radıo portty ACTIVslate panel qurylǵysy toppen júrgiziletin konferensıaǵa qatysýshylardyń belsendi qatysýyna múmkindik beredi. Konferensıa nemese prezentasıa kezinde aýdıtorıada erkin qozǵalýǵa bolady ACTIVslateXR panel aýdıtorıanyń kez kelgen jerinen taqtamen jumys jasaı alady. ACTIVslateXR kómegimen qatysýshylar óz sheshimderin oryndarynan turmaı - aq taqtada jaza alady.
ACTIVtablet
ACTIVtablet planshet qarapaıym tyshqannyń qyzmetin atqara alady, prezentasıa men konferensıa materıaldaryn ACTIVstudio2 nemese ACTIVprimary taqtasyz (ACTIVboard kómegensiz) kompúterde daıyndaýǵa múmkindik beterin qurylǵy. ACTIVtablet kompúterge USB port arqyly qosylady, baǵdarlamanyń barlyq fýnksıalaryn qoldanýǵa bolady. Arnaıy batareıasyz qalammen flıpchart betterinde jazý jaza alady.
ACTIVote testileý júıesi konferensıanyń barlyq qatysýshylaryna suraqtarǵa, birneshe berilgen jaýaptardyń nusqalarynan jelisiz radıo púlttiń batyrmasyn basý ádisimen jaýap berýge múmkindik beredi. Púlttyń kómegimen aqparat ACTIVboard qabyldaıdy jáne de óńdelip konferensıa qatysýshysynyń jaýabyn qabyldaıdy. ACTIVote qarapaıym test júrgizýge óte qolaıly zat. ACTIVote 16 nemese 32 púlttan kishkene chemodanda test júrgizý úshin qoldanylady.
ACTIVote qoldana otyryp:
«Test daıyndaý sheberinde» ACTIVstudio baǵdarlamasynda flıpchartta mátindik nemese grafıktik túrde test suraqtary kitaphanada saqtalady da, testiń nátıjesin keste nemese dıagram túrindekompúterdiń jadynda saqtalady. Testiń nátıjesin EXSEL nemese WORD redaktorlarynda eksport jasaýǵa bolady
ACTIVstudio programmasy
ACTIVstudio PE programmasy arnaıy prezentasıalardy ótkizýge jáne ony sabaq barysynda qoldanýǵa negizdelgen programma. Bul programma
ACTIVboard jáne ACTIVpen qalamymen jumys jasaý úshin jasaqtalǵan. ACTIVstudio programmasynyń múmkindikteri óte kóp. Atap aıtqanda, prezentasıalardy qurýǵa, ótkizýge, materıaldarǵa arnaıy effektiler
qosýǵa, negizgi kezeńderdi kórsetýge, kórsetkishterdi qosýǵa, qosymsha aqparattardy engizýge jáne basqa da kóptegen múmkindikteri bar.
Flıpchart
Flıpchart – bul birneshe qajetti betterden turatyn negizgi jumys aımaǵy. Bul aımaqta prezentasıany qurýǵa jáne ony kórsetýge qajetti quraldardyń barlyǵy kórsetiledi. Birneshe flıpcharttardy birden ashyp, bir flıpcharttan kelesi flıpchartqa, obektilerge siltemeler qoıýǵa nemese obektilerdi bir mezette kelesi betke kóshirýge bolady. Flıpchartty basý qurylǵysynan shyǵarýǵa nemese ár túrli formattarda eksporttaýǵa bolady.
«Aktıvti ekran» kesheni bilim úrdisinde qoldanylatyn aqparatty kórsetýge jáne ony kompútermen basqarýǵa taǵaıyndalǵan ámbebap ınteraktıvtik júıe bolyp tabylady.
«Aktıvti ekran» baǵdarlamalyq – tehnıkalyq kesheniniń dıdaktıkalyq maqsatta paıdalaný barysynda olardyń negizgi qyzmeti – jalpy aqparatpen kásibı biliktilikti jetildirý baǵytynda qoldanyp, sonymen qatar bul quraldyń oqýshylardyń, oılaý jáne oıyn qysqa jáne túsinikti túrde jetkize bilý qabiletin, arttyryp óz oılaryn jańa tehnologıa quraldary kómegimen júzege asyrýyn qalyptastyrýdy qamtamasyz ete alatyny belgili boldy.
Baǵdarlamalyq - tehnıkalyq keshenniń quramyna kiretin ınteraktıvtik taqtany oqytýshyǵa sabaqty qyzyqty jáne dınamıkalyq túrde mýltımedıalyq quraldar kómegimen oqýshylardyń qyzyǵýshylyqtaryn týdyratyndaı oqýǵa múmkindik beretin vızýldy qor dep te ataýǵa bolady. Sabaqty túsindirý barysynda muǵalim taqta aldynda turyp, bir mezette mátindik, aýdıo, beıne qujattardy DVD, CD - ROM jáne Internet resýrstaryn qoldana alady. Bul kezde muǵalim qosymshany iske qosý, CD - ROM, Web - túıin mazmunyn qarastyrý, aqparat saqtaý, belgi jasaý tyshqandy aýystyratyn arnaıy qalam arqyly jazýlar jazý jáne t. b. áreketterdi jeńil oryndaı alady.
Interaktıvti quraldardy sabaqqa paıdalanǵanda dıdaktıkalyq birneshe máselelerdi sheshýge kómektesedi:
- Pán boıynsha bazalyq bilimdi meńgerý;
- Alǵan bilimdi júıeleý;
- Ózin - ózi baqylaý daǵdylaryn qalyptastyrý;
- Jalpy oqýǵa degen yntasyn arttyrý
- Oqýshylarǵa oqý materıaldarymen ózdiginen jumys istegende ádistemelik kómek berý.
Bul tehnologıany oqý materıalyn habarlaý jáne oqýshylardyń aqparatty meńgerýin uıymdastyrý arqyly, kózben kórý jadyn iske qosqanda arta túsetin qabyldaý múmkindikterimen qamtamasyz etetin ádis dep qaraýǵa bolady.
Oqýshylardyń kópshiligi estigeniniń 5 % jáne kórgenin 20 % este saqtaıtyny belgili. Aýdıo – jáne vıdeoaqparatty bir mezgilde qoldaný este saqtaýdy 40 - 50 % deıin arttyrady.
Qazirgi kezde sabaqqa daıyndalý barysynda muǵalim sabaq mazmuny oqýshylar úshin tanymdylyǵy jaǵynan qyzyqty ári jańasha ótýi úshin óziniń baǵaly ýaqytyn qajetti materıaldy izdeý men júıeleýge jumsaıdy. Al jekelegen kýrs boıynsha máselelik – baǵdarly oqý baǵdarlamalary paketiniń bolýy muǵalimge « muǵalim – oqýshy» júıesinde aqparatty berýdi, óńdeýdi jáne qaıtalaýdy jańasha uıymdastyrýyna múmkindik beredi. Biraq, munyń barlyǵy júzege asýy úshin muǵalim kompúterlik oqytý tehnologıasy boıynsha bilimder men iskerlikterdi ıgerýi qajet. Bul daıyndyq dıferensıaldy bolýy tıis. Sebebi, árbir pán muǵalimderi úshin kompúterdi oqytý úrdisinde paıdalaný ár túrli sıpatqa ıe.
Ǵylym ǵasyrynyń tabaldyryǵynan attaǵaly turǵan qazirgi tańda kompúter ómirdiń barlyq salasyna keńinen enýde.
Elbasy atap kórsetkendeı « Qazirgi zamanda jastarǵa aqparattyq tehnologıamen baılanysty álemdik standartqa saı múddeli jańa bilim berý óte – móte qajet» - jas urpaqqa bilim berý jolynda aqparattyq tehnologıany oqý úrdisine ońtaılandyrý men tıimdiligin arttyrýdyń mańyzy zor.
Bilim berýdiń aqparattandyrý prosesi pán muǵalimderine jańa aqparattyq tehnologıany jan - jaqty paıdalaný salasyna úlken talap qoıady.
İs tájirıbemde ınteraktıvti qurylǵylardyń barlyq múmkindikterin paıdalana otyryp, oqýshylardyń shyǵarmashylyq daralyǵyn qalyptastyrý úshin sabaqta tómendegi is – sharalardyń qoldanýdyń mańyzynyń zor ekenin baıqadym.
- Oqýshynyń daıyndyq deńgeıin, yntasyn jáne qabyldaý jyldamdyǵyn eskerý arqyly jańa materıaldardy meńgerýge baılanysty oqytýdy uıymdastyrý jáne oqytý prosesine ınteraktıvti qurylǵylardyń múmkindikterin paıdalaný
- Oqytýdyń jańa ádisteri men formalaryn ( problemalyq, uıymdastyrýshylyq is - áreketin kompúterlik oıyndar jáne t. b.) sabaqta jıi qoldaný.
Problemalyq zertteý, analıtıkalyq jáne modeldeý ádisterin qoldaný arqyly klasıkalyq ádisterdi jetildirý.
- Jańa aqparattyq tehnologıa quraldaryn ( jańa tıpti kompúterler, telekomýnıkasıa, vırtýaldy orta jáne mýltımedıa – tehnologıa, ınteraktıvti qurylǵylar) paıdalaný arqyly oqý prosesiniń materıaldyq – tehnıkalyq bazasyn jetildirý.
Sabaq materıaly Power Point prezentasıasy nemese mátindik aqparat túrinde beriledi. Sonymen qatar, materıaldyń quramyna keste, dıagram, sýret, basqarýshy batyrmalar, gıpersiltemeler, grafıkter bolady. Túsindirý barysynda muǵalim taqtanyń aldynda turyp jasyrýly aqparatty jáne obektilerdi kórsete alady jáne ózgertedi. Sabaqtyń sońynda qoldanylǵan materıaldy este saqtap, qajet jaǵdaıda qaıtalap qoldana alady. Interaktivtik taqtamen jumys isteý barysynda jasalǵan faıldar belgili bir formatpen saqtalady, sonymen qatar PDF formatynda da saqtap, oqýshyǵa elektrondyq poshta arqyly jiberýge bolady. Muǵalim aldyn – ala daıyndaǵan sabaqty oqýshynyń bilimin, biliktiligin, daǵdysyn baqylaýǵa baǵyttalǵan tapsyrmalardy oryndaýǵa beredi. Sabaqtyń barysynda tapsyrmany oryndaý boıynsha aýyzsha túsindirý júrgiziledi, ınteraktıvtik taqtany paıdalaný arqyly teorıalyq materıal qaıtalanady. Qajetti jaǵdaıda, oqytýshy taqta arqyly mysal esepti shyǵarýdy, grafıkterdi qurýdy, qural – saımandardy qoldanýdy kórsetip túsindiredi. Muǵalim oqýshyny taqtaǵa shyǵaryp, oǵan jeke tapsyrma beredi, oǵan qalǵandardyń kóńil bólý úshin baǵyt beredi jáne baqylap otyrady.
Muǵalim aldyńǵy sabaqta ótilgen materıaldy ashyp, ótken sabaqty qaıtalaı alady. Mundaı ádisteme sabaqta ekpindi túrde ótkizýge múmkindik beredi. Taqtada jumys istegen muǵalim men oqýshynyń oryndaǵan is - áreketterin este saqtap kelesi sabaqta qoldanýǵa bolady.
Sonymen, ınteraktıvtik taqta sabaqqa qatysýshylardyń barlyǵynyń oıyn bir ortaǵa jınaqtap, qajet aqparatty óńdeý arqyly jalpylanǵan aqparattyq biliktilikti qalyptastyratyn tıimdi qural bolyp tabylady. Aldyn ala daıyndalǵan oqý materıaldary – prezentasıalar, mátindik, grafıkalyq aqparattyq obektiler – sabaqtyń jaqsy ótýin jáne barlyq aqparat túrlerin qoldanýdy qamtamasyz etedi. Sonymen,
« Aktıvti ekran» keshenin qoldaný arqyly oqytý úrdisinde jańa dıdaktıkalyq múmkinshilikterdi ashýǵa múmkindik beredi.
Sabaqta ýaqytty únemdeý, demonstrasıalyq materıaldar daıarlaý maqsatynda ınteraktıvti taqtany paıdalanǵan tıimdi. Interaktıvti taqtanyń úsh rejıminde de jumys jasaýǵa bolady.
Aq taqta rejımi – eń qarapaıym rejım. Aq taqta rejımin qoldanǵanda ony aq bet qaǵazben jumys jasaǵandaı jáne taqyrypqa qajetti jerin belgileýlermen, negizgi uǵymdaryn ereksheleý úshin túrli tústi qalamdy qoldanýǵa bolady. Aq bettiń artyna fon retinde mazmundy sýretti paıdalanýǵa bolady. Taqtanyń bul qasıeti, mysaly geografıadan, fızıka, bıologıadan jáne t. b. pánderden sabaq júrgizgende yńǵaıly. Fon retinde geografıalyq kartany, fızıkalyq aspaptardyń sýretterin alýǵa bolady jáne sabaq barysynda qajet bolsa kartaǵa belgi salýǵa, jazýǵa múmkinshilik bar.
Ekinshi rejım – Office rejımi. Bul rejım sabaqqa qajetti daıyndyq jumystaryn, ıaǵnı materıaldar daıarlaýǵa yńǵaıly. Sabaqqa daıyndyq jumystary Word mátindik redaktorynyń, Excel elektrondyq kestesiniń qujattary, Power Point – prezentasıasy bolýy múmkin. Mysaly, Microsoft Word quraldarymen tórt túrli mátindik tapsyrmalardy qamtıtyn qujat ázirleýge bolady. Osy qujatta tapsyrmalardy qaıtalap, jaýaptarynyń durys nusqalaryn nemese amaldardyń durys tizbegin kórsetý kerek. Qaıtalanǵan tapsyrmalardy sýret salý paneliniń « tórtburysh» obektilerimen jasyramyz. Sabaqta qajet kezde bul qujatty ınteraktıvti taqtanyń Office rejıminde ashý qajet. Bul rejım Microsoft Office – niń barlyq múmkinshiligin usynady. Sondaı múmkinshilikteriniń biri – qurylǵan qujatqa mátindi qosýǵa bolady, ıaǵnı ekrannan túsirilgen sýretpen emes qujatpen tikeleı jumys jasaımyz. Sonymen, muǵalim oqýshyny testilik tapsyrmaǵa jazbasha jaýap berýge taqtaǵa shyǵaryp, oqýshynyń jaýabyn durys jaýaptarymen salystyra alady ( « tik tórtburysh» obektisin jyljytý nemese joıý arqyly ) jáne daıyndalǵan materıaldy shablon retinde kelesi sabaqtardy paıdalaný úshin saqtap qoıýǵa bolady.
Úshinshi rejım - taqtanyń ınteraktıvti rejımdegi jumysy.
Sabaqtardy júrgizýde ótken materıaldy qaıtalaý qajet, sondaı jaǵdaıda ınteraktıvti taqtanyń silteme jasaýǵa arnalǵan komponentin qoldanýǵa bolady. Bul komponent arqyly Microsoft Office quraldary arqyly qurylǵan qujattarǵa, grafıktik redaktorlardyń nemese programmalaý ortasynyń kómegimen qurylǵan faıldarǵa, ınternet betterine siltemelerdi uıymdastyrýǵa múmkinshilik beredi.
Projektor jáne Shtorka quraldary ekrannyń belgili bir kishigirim aýmaǵyn kórsetýge arnalǵan. Projektor quraly aýdıtorıanyń nazaryn bir obektige aýdarýǵa arnalǵan. Ekran betinde bir mezgilde birneshe obektiler ornalasqan bolsa, onyń qajet obektisin erekshelep, qalǵanyn jaýyp qoıýǵa arnalǵan. Shtorka ekrannyń bir bóligin jaýyp qoıýǵa arnalǵan ( esep shyǵarýda durys jaýaptaryn, oqýshylarǵa ázir belgisiz aqparatty ) jáne materıaldy oqý barysynda múmkindiginshe taqtanyń qajet bóligin kórsetý.
Qazirgi ýaqytta « qoǵamdy aqparattandyrý», « bilim berýdi aqparattandyrý» degen sóz tirkesteri bizdiń sózdik qorymyzǵa enip ketti. Olaı bolsa, qoǵamdy aqparattandyrý degenimiz ne? Qoǵamdyq aqparattandyrý degenimiz – ǵylymı tehnıkalyq progres jetistikteriniń kúndelikti turmysqa aýqymdy enýiniń nátıjesi, ıaǵnı adam ómirine is - árekettiń ıntellektýaldy túrleriniń jan – jaqty áser etýi men roliniń joǵarylaýyna baılanysty obektıvti proses.
Ol oqytý mazmuny, ádisi men uıymdastyrý túrleriniń ózgerisin tezdetedi. Bul prosestegi negizgi másele bilim berýdiń mazmuny men maqsatyn ózgertý bolyp tabylady, al ony tehnologıalyq jaǵynan qamtamasyz etý - óndiristik másele.
Qoǵamdy ındýstrıalandyrý kezeńinde bilim berý júıesi aldyńǵy kezekte, mamandanǵan saýatty tutynýshylardy daıyndaýǵa baǵyttalsa, al bilim berýdi aqparattandyrý jaǵdaıynda bul másele bilim berýdiń negizgi maqsatyna aýysady. Mundaǵy negizgi maqsat – oqýshynyń qorshaǵan álem jaıynda tabıǵı ǵylymı boljamyn qalyptastyrýmen jalpy izgilikti adamgershilikke daıyndaý bolyp sanalady.
Qazirgi zaman muǵalimnen tek óz pániniń tereń bilgiri bolýy emes, tarıhı tanymdyq, pedagogıkalyq – psıhologıalyq saýattylyq, saıası ekonomıkalyq bilimdilik jáne aqparattyq saýattylyq talap etilýde. Ol zaman talabyna saı bilim berýde jańalyqqa jany qumar, shyǵarmashylyqpen jumys istep, oqý men tárbıe isine enip, oqytýdyń jańa tehnologıasyn sheber meńgergen jan bolǵanda ǵana biligi men bilimi joǵary jetekshi tulǵa retinde ulaǵatty sanalady.
Orta bilim berý júıesin aqparattandyrýdyń negizgi maqsaty oqýshylardyń aqparattyq mádenıetin qalyptastyrý. Osy maqsatty oryndaý barysynda oqýshylardyń aqparattyq mádenıetin qalyptastyrýda jańa ádisterdi qoldaný qajettiligi týyndap otyr. XXI ǵasyrda aqparattanǵan qoǵam qajettiligin qanaǵattandyrý úshin bilim berý salasynda tómendegideı mindetterdi sheshý kózdelip otyr: kompúterlik tehnıkany, ınternet, kompúterlik jeli, elektrondyq jáne telekomýnıkasıalyq quraldardy, ınteraktıvti quraldardy, elektrondyq oqýlyqtardy oqý úrdisine tıimdi paıdalaný arqyly bilim sapasyn kóterý.
Elimizdegi saıası, áleýmettik – ekonomıkalyq ózgeristerge saı bilim berýdi aqparattandyrý baǵytynda mektebimizde júrgizilip jatqan jumystar aqparattandyrýdyń memlekettik baǵdarlamasyna sáıkes júzege asyrylýda.
XXI ǵasyr – aqparat ǵasyry bolǵandyqtan adamzatqa kompúterlik saýattylyq qajet. Búgingi tańda mektep pánderin kompúter, ınteraktıvti quraldardyń kómegimen oqytý nátıjelerin zertteýdegi ǵylymı problemalardy sheshý eń basty oryn alady. Buǵan sebep oqytý prosesinde týyndaıtyn kompúterlendirýdiń pedagogıkalyq - psıhologıalyq jańa problemalary áli tolyq sheshilmegeni.
Bilim berý júıesin aqparattandyrý bilim berý úshin úlken perspektıvalar ashady. Sońǵy jyldary kompúterlik, telekomýnıkasıalyq tehnıka men tehnologıalardyń qoǵam ómirindegi roli men ornynda túbegeıli ózgerister boldy. Aqparattyq jáne telekomýnıkasıalyq tehnologıalardy ıgerý qazirgi zamanda árbir jeke tulǵa oqý jáne jazý qabileti sıaqty sapalarmen birge qatarǵa jáne árbir adam úshin qajetti shartqa aınaldy.
Árbir eldiń tehnologıalyq damý dárejesine onyń ekonomıkalyq qýaty men halqynyń turmys deńgeıi ǵana emes, sol eldiń álemdik qoǵamdastyqta alatyn orny, basqa eldermen ekonomıkalyq jáne saıası yqpaldasý múmkindikteri, sondaı – aq ulttyq qaýipsizdik máselelerin sheshýine baılanysty. Sonymen qatar, áldebir elde qazirgi tehnologıanyń damýy men qoldanýynyń deńgeıi onyń materıaldyq bazasynyń damýymen qatar emes, negizinen qoǵamdy parasattandyrý deńgeıimen, onyń jańa bilimdi týyndatý, ıgerý jáne qoldana bilý qabiletimen de anyqtalady.
Jedel damyp otyrǵan ǵylymı – tehnıkalyq progres qoǵam ómiriniń barlyq salalaryn aqparattandyrýdyń ǵalamdyq prosesiniń negizine aınalady. Aqparattyq - tehnologıalyq damýǵa jáne onyń qarqynyna ekonomıkanyń jaǵdaıy, adamdardyń turmys deńgeıi, ulttyq qaýipsizdik, búkil dúnıejúzilik qaýymdastyqtaǵy memlekettiń roli táýeldi bolady. Tutas dúnıe qalyptastyrý men qoǵamdastyqtar, jeke adam men búkil dúnıejúzilik qoǵamdastyqtyń ómir súrýi úshin jańa jaǵdaılardy qamtamasyz etýde aqparattyq - telekomýnıkasıalyq tehnologıalar mańyzdy rol atqarady.
Ǵylym men tehnıkanyń damý qarqyny oqý – aǵartý salasynyń oqytý úrdisine jańa tehnologıalyq ádister onyń ishinde ınteraktıvti quraldardy keń kólemde qoldanýdy qajet etedi.
Qazaqstannyń táýelsiz memleket retinde qalyptasýy orta bilim berý júıesiniń damýymen tyǵyz baılanysty. Qaı halyqtyń, qaı ulttyń bolsyn tolyǵyp ósýine, rýhanı ári mádenı damýyna basty yqpal jasaıtyn tiregi de, túp qazyǵyda – mektep.
Mektepterdiń bilim deńgeıin kóterý jáne onda ınteraktıvti quraldardy paıdalaný arqyly oqý – tárbıe prosesin tıisti deńgeıge kóterý, mektep ustazdarynyń, basshylarynyń, pedagogıkalyq ujymnyń júıeli basshylyqqa alǵan baǵyty dep esepteımiz. Interaktıvti quraldardy qoldaný negizinde mektepte jaratylystaný baǵytynyń pánderin oqytý sapasyn arttyryp, bilim berýdi aqparattandyrý júıeli túrde iske asady deýge bolady.
Mektepti aqparattandyrýǵa osylaı memleket tarapynan úlken ekonomıkalyq qoldaý kórsetilip, ony oqytý, úıretý máselesi búkil halyqtyq deńgeıge kóterilse ǵana bizdiń elimiz óndiristiń joǵary psıhologıasyn meńgergen dúıejúzilik básekege tótep beretin, óndiris ónimderin óndire alatyn aldyńǵy qatarly memleketke aınalady. Ol dárejege jetýge qajetti bilim alýyna bizdiń jas urpaqtyń qabiletiniń jetetinine senim mol.
«Qazirgi zamanda jastarǵa aqparattyq tehnologıamen baılanysty álemdik standartqa saı múddeli jańa bilim berý óte qajet» dep, El basy atap kórsetkendeı jas urpaqqa bilim berý jolynda aqparattyq tehnologıany oqý úrdisinde ońtaılandyrý men tıimdiligin arttyrýdyń mańyzy zor.
Kompúter jáne ınteraktıvti quraldar arqyly jasalyp jatqan oqytý prosesi oqýshynyń jańasha oılaý qabiletin qalyptastyryp, olardy júıelik baılanystarmen zańdylyqtardy tabýǵa ıterip, nátıjesinde - ózderiniń kásibı potensıaldarynyń qalyptasýyna jol ashý kerek. Búgingi tańdaǵy aqparattyq qoǵam aımaǵynda, oqýshylardyń oılaý qabiletin qalyptastyratyn jáne kompúterlik oqytý isin damytatyn jalpy zańdylyqtardan taraıtyn pedagogıkalyq tehnologıalardy ǵana tıimdi dep sanaýǵa bolady.
Oqýshylardyń ınteraktıvti quraldar kómegimen qalyptasatyn jáne júzege asyrylatyn oılaý qabileti burynǵy tehnologıalar arqyly beriletin oılaý júıesinen ózgeshe bolatyndyqtan, tek oılaý qabileti túsinigi ǵana emes, qabyldaý, este saqtaý joǵarǵy deńgeıde bolady.
Interaktıvti quraldardyń kelesi erekshelikterin atap ótýge bolady:
1. Bormen taqtaǵa jazylǵan keskindi ınteraktıvti taqtadaǵy túrli – tústi aıqyn, uqypty keskinmen salystyrýǵa bolmaıdy
2. Taqta men bordyń kómegimen ár túrli qosymshalary bar jumysty túsindirý qıyn ári múmkin emes.
3. Slaıdtarda, flıpchartta qateler jiberilse, tez arada túzetýge bolady
4. Sabaqta ACTIVote testileý júıesi arqyly test alý múmkindigin qoldanýǵa bolady
5. ACTIVwand ýkazkasynyń kómegimen taqtanyń joǵarǵy bóligine kishkentaılarǵa da qol jetkizýge múmkindik beredi.
6. Sabaqta kórnekilikti qoldaný deńgeıi artady.
7. Sabaqtyń ónimdiligi artady.
8. Oqýshylardyń bilim deńgeıine oń áser etedi
Biz beıbit elde, memlekettik bilimdi jetildirýge asa mán bergen elde turamyz. Jalpy bilim berýdiń maqsaty – tereń bilimniń, kásibı daǵdylardyń negizinde erkin baǵdarlaı bilýge, ózin - ózi damytýǵa adamgershilik turǵysynan jaýapty sheshimderdi qabyldaýǵa qabiletti jeke tulǵany qalyptastyrý, ıaǵnı jeke tulǵany qalyptastyrýǵa negizdelgen, aqparatty tehnologıany tereń meńgergen, jyldam ózgerip jatatyn búgingi zamanǵa laıyqty, jańashyl tulǵany qalyptastyrý.
Básekege qabiletti bolý tikeleı bilimge baılanysty. Biz jańa tehnologıaǵa, jańa órkenıetti damýǵa baılanysty basqa órkendi elderdiń kópten beri paıdalanyp kele jatqan nıteraktıvti quraldardy qoldanyp otyrmyz. Bul – bizdiń Qazaqstannnyń alǵa qaraı jyljýynyń nyshany bolyp tabylady. Ǵylymı bilim berýde ınteraktıvti taqtanyń múmkindigi mol. Interaktıvti quraldardy qoldaný arqyly oqýshy bilim keńistigine erkin boılaı alady.
Jaratylystaný – ǵylymı bilim berýde ınteraktıvti quraldardy qoldanýdyń bilimdi ıgertýde oqýshylarǵa bereri kóp. Interaktıvti qurylǵylardyń Qyzylorda oblysynyń mektepterine kelýi bilim alýshylardyń bilimin jetildirýine kóp múmkindik týǵyzyp otyr.
Oqý prosesinde, onyń ishinde praktıkalyq sabaqtarda ınteraktıvti quraldardy qoldaný muǵalimniń jeke tájirıbesine, shyǵarmashylyq izdenisine baılanysty. Interaktıvti quraldar oqytý formasyn uıymdastyrýdy túrlendirýge, dástúrli oqytý ádisterine jańa elementter engizýge múmkinshilikter jasaıdy. Bul oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady. Qorytyndylaı kele ınteraktıvti quraldardy oryndy qoldaný, oqytý sapasyn jetildirýge kómektesedi. Tehnologıa páninde ınteraktıvti taqtany qoldanyp ótkizgen sabaq úlgisiniń biri.
Sabaqtyń taqyryby: İlmek bizben «Roza gúlin toqý» ádisteri.
Sabaqtyń maqsaty: ilmek bizben roza gúlderiniń túrlerin toqyp úıretý.
Bilimdilik: oqýshylardyń ilmekpen toqý ádisteri týraly bilimderin qalyptastyrý; sqemalaryn oqyp úırený jáne jumysty qaýipsizdendirý erejelerin úıretý; qural - jabdyqtar týraly málimetterdi qaıtalaý.
Damytýshylyq: ilmekpen toqý bilimderin, qol ıkemdilikterin jáne tanymdyq qyzyǵýshylyqtaryn damytý.
Tárbıelik: tabıǵat pen ónerdegi sulýlyqty túsinip, ádeptilik erejelerin boıyna sińirgen, shyǵarmashylyq qabileti damyǵan azamat tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq.
Sabaqtyń ádisi: test, túsindirý, saramandyq jumys.
Qajetti qural - jabdyqtar, kórnekilikter: ilmek túrleri, toqyma jipter, ilmekpen toqý negizgi ádisteriniń úlgileri, «roza gúlin toqý» tehnologıalyq nusqaý kartalary, kompúter, ınteraktıvti taqta, Activote test quraly.
Pánaralyq baılanys: tarıh, syzý, beıneleý, matematıka.
Sabaqtyń barysy: I. Uıymdastyrý bólimi:
a) sabaqqa qatysty baqylaý;
á) sabaqqa daıyndyǵyn tekserý;
II. Sabaqtyń taqyrybyn jarıalaý.
- Búgin bizdiń úırenetinimiz kóbine belgili. Sonda da, bul taqyryp bárine kerek dep oılaımyn. Ásirese, kórkemdik buıymdar jasaıtyndarǵa qyzyq bolýy múmkin. Qarapaıym qol quraldary arqyly qıyn emes operasıalar jolymen turmystyq biregeıli zattardy jasaýdy bilý - jańashyl ómirde kerek bolady.
III. Jańa taqyrypty mazmundaý.
İlmekpen toqý – bul sándik – qoldanbaly shyǵarmashylyq túrleriniń biri. Ol ónerge jaqyn bolýǵa múmkindik beredi.
1. Kórmege qoıylǵan zattardań kórsetilimi. Interaktıvti taqta arqyly kórmege qoıylǵan sýretterdegi, foto sýretterdegi jáne sán jýrnalyndaǵy ilmekpen toqylǵan zattardyń slaıdtaryn sholý. Sonymen qatar roza gúliniń toqý ádisin vıdeo kórnisin ınteraktıvti taqta arqyly tamashalaý.
2. Qural - jabdyqtar. İlmekpen toqylǵan mata faktýrasy - ózińe sáıkes jiptiń aıqasýymen, tyǵyzdyǵymen jáne azdaǵan sozynqylyǵymen erekshelenedi. Bul qasıetter ilmekpen toqyǵan kezde tek toqyma jipti ǵana qoldanbaı, maqta, qaǵaz, jibin de qoldanýǵa múmkindik beredi. Órnek pen jiptiń qalyndyǵyna qaraı ilmekti tańdap alady. İlmekter metaldan, súıekten, plasmassadan, aǵashtan jasalady. İlmektiń qalyńdyǵy da ár - túrli bolýy múmkin (2 den 8mm - ge deıin). Dıametri 4 - 9mm - li ilmekterdi qalyń jún, toqyma jip buıymdarǵa qoldanady. Irıs mýlıne, romashka jipteri úshin jińishke ilmek qoldanady (2 - 3mm). İlmek – jipten eki ese qalyń bolýy kerek. Buıym toqýdy bastamas buryn, eń aldymen, úlgisin toqyp kórý kerek. Jiptiń qalyńdyǵy men ilmektiń qalyńdyǵynyń sáıkestiligi tekseriledi.
3. Jumys ornyn uıymdastyrý.
Jumys bastamas buryn jumys ornyn daıyndap alady.
Toqyǵan kezde bul orynǵa jaryq sol jaqtan jaqsy túsip otyrý kerek. Arqany oryndyqtyń arqasyna súıep túzý otyrý kerek. Arqany oryndyqtyń arqasyna súıep túzý otyryp, kóz ben jumysqa deıingi qashyqtyq 35 - 40sm bolý kerek. Qashyqtyq tym jaqyn bolsa, kózdiń kórýshiligi azaıyp, kózge jiptiń bólshekteri túsip ketýi múmkin. Toqyǵan kezde jip arnaıy saýytta, jerde turýy qajet.
4. Jumystyń qaýipsizdik erejeleri.
1). Jumystyń aldynda qoldy jýǵan durys.
2) İlmekter jaqsy tazalanyp, arnaıy orynda saqtalýy qajet.
3) Jumys kezinde ilmek ustaǵan qolyńdy kenet qozǵaýǵa bolmaıdy, qasyńdaǵy otyrǵan oqýshyny jaraqattap alýyń múmkin.
4) Birneshe saǵat boıy toqýǵa bolmaıdy. Úzilispen, 2 saǵattan jumys isteýge tyrysyńdar.
5) Jumystyń sońynda barlyq qural - jabdyqtaryńdy arnaıy orynǵa jınap tastańdar.
5. Interaktıvti taqta arqyly «İlmekpen toqý negizgi ádisterin» tehnologıalyq nusqaý kartasyn taldaý, ádisterin kórsetý.
İlmekpen toqý ádisterin kóbiń bilesinder jáne de ilmekti toqyǵan kezde ony oń qolǵa karyndash sıaqty ustaıtynyn esterińe saqtaǵan bolatynsyńdar. İlmektiń basy qalaı qozǵalsa da, ózińe qaraı burylyp turýy kerek. Shýmaq jipten jiptiń ushyn sol qoldyń ( tyrnaqqa taqaý) suq saýsaǵy arqyly asyp alyp, ózińe qaraı úlken saýsaqpen qysyp alynady. Bir jaǵynan jip ortanǵy saýsaqtyń astynan jiberilip, sodan keıin tórtinshinińústine jáne besinshiniń astyna jiberiledi.
6. İlmekpentoqýdyń negizgi ádisteriniń tehnıkasy.
Toqyma barysynda jipti – sol qolǵa, al ıneni - oń qolǵa ustaý kerek.
1. Oqýshylardyń óz betinshe jumysy. «Roza gúlin» toqý.
Birinshi jol: jumys ornyn uıymdastyrý jáne jumys qabyldap alý, qaýipsizdigin tekserý;
Ekinshi jol: eńbek amaldaryn oryndaýdyń durystyǵyn jáne operasıalardyń tehnologıalyq birizdiligin tekserý;
Úshinshi jol: oryndaýdyń durystyǵyn tekserý. Óziń - ózi baqylaý, jumysty qabyldaý men baǵalaý. Úlgerimi jaqsy oqýshylarǵa qosymsha tapsyrmalap berý.
2. Kózdi shynyqtyrý. 1. Otyrǵanda asyqpaı, astydan ústige qaraı jáne kerisinshe qaraımyz (bas qozǵalmaıdy) 8 - 12 ret qaıtalaý.
2. Endi oń jaqtan solǵa qaraı jáne kerisinshe qaraımyz. 8 - 10 ret qaıtalaý.
III. Qorytyndy.
1) Erekshe qatelerin jáne onyń sebepterin taldaý;
2) Jalpy oqýshylardyń teorıalyq bilimderin saraptaý úshin aktıvoıd (test) jumysyn júrgizý.
3) Árbir oqýshylardyń jumystaryn baǵalaý.
Test.
1. Eń alǵash toqyma mashınasy qaı jyly jasaldy.
1). 1589j 2). 1676j 3). 1700j 4). 1800j.
2. Alǵash toqyma mashınasyn oılap tapqan kim?
1). Ýılám Lı. 2). Valentın Ýdashkın. 3). Raf Sardarov. 4). Váches
Baıandama
Jospar:
İ. Kirispe.
İİ. Negizgi bólim.
2. 1. Interaktıvtik taqtasyn qoldaný barysynda muǵalimder ýaqytty qalaı únemdeıdi.
2. 2. Jańa aqparattyq tehnologıalar
2. 3. Interaktıvti quraldardyń negizgi erekshelikteri.
2. 4. İlmek bizben «Roza gúlin toqý» ádisteri.
İİİ. Qorytyndy.
Qarapaıym taqta jáne kompúter proektoryna qaraǵanda, ınteraktıvtik taqta sabaq mazmunyn keńinen ashýyna múmkinshiligi óte zor. Interaktıvtik taqtany paıdalaný kezinde úlken jetistikke qol jetkizý úshin, tek qana saýatty sabaq josparlap, kerekti materıaldardy daıyndaý kerek.
Sabaqta muǵalim ınteraktıvtik taqtany bir emes birneshe ret paıdalana alady, qarapaıym taqtaǵa qaraǵanda ınteraktıvti taqta paıdalanýǵa yńǵaıly, ári ýaqyt únemdeıdi. Sabaq daıyndyǵyna durys ýaqytty qalaı bólý kerek?
Ár sabaqta paıdalanatyn kórneki quraldardy qalaı daıyndaıdy.? Biz atalǵan suraqtarǵa jaýap berýge tyrysamyz.
Interaktıvti taqta oqytýdyń basqa tásilderine qaraǵanda (salystyrǵanda), kóptegen jetistikteri bar.
Bul jetistikter týraly óz sabaǵynda ınteraktıvtik taqtany padalanatyn muǵalimder ǵana aıta alady. Qyzmettester men birige otyryp sabaqta daıyndalý arqyly jaqsy áserge qol jetkizýge bolady, bul tek qana mindetterdi bólip berý men ýaqytty únemdeý ǵana emes, sonymen qatar berilgen materıaldardyń sapasyn da arttyrady.
Muǵalimderdiń kórsetýinshe ınteraktıvtik baǵdarlama olardyń jartylaı jumysyn atqarady, mysaly: belgili bir materıaldy ınteraktıvtik taqtada oryndaý arqyly faıldaǵy belgilermen ózgeristerdi saqtap qalýǵa bolady, buny sabaqta bolmaı qalǵan oqýshylarǵa qaıta túsindirýge nemese kelesi joly taǵy da qoldanýǵa bolady.
Oqý materıaldar bazasyn jasaý, qyzmettestermen jasaǵan materıaldardy óz sabaǵymda paıdalaný arqyly muǵalimder ýaqytyn únemdeıdi.
Materıaldardy oqyp úırený barysynda ınteraktıvtik taqtany paıdalaný bilim órisin keńeıtýge múmkindik beredi, sondyqtan muǵalimderdiń daıyndaǵan materıaly oqýshylarǵa túsiniktirek bolady.
Kóp muǵalimderdiń baıqaǵanyndaı sabaqtyń oqýshylarǵa qyzyqty jáne dáleldi (maǵynaly) bolady, jáne ony (oqýshylar) jyldam este saqtaıdy. Interaktıvtik taqta oqý sapasyn joǵary deńgeıde taǵy da muǵalimderdiń ýaqytyn únemdeıdi, oǵan buryn ótilgen materıaldardyń ekinshi ret qaıtalaýǵa qajeti joq.
Interaktıvtik taqtany durys túsiný kerek, ol sıqyrshynyń taıaǵy emes. Nege deseń sabaqtaǵy barlyq máselelerdi ózi sheship jáne sabaqty eliktendiretin bolǵan.
Taǵy da oılaý qajet emes. Interaktıvti taqta barlyq sabaqta qoldaný múmkin, joq bolmasa sabaqtyń árbir satysynda. Basqa da zattar sıaqty ınteraktıvti taqtany paıdalanýdan eń kóp tıimdilikke sabaqta qoıylǵan maqsattarǵa sáıkes qoldaný arqyly jetýge bolady.
Interaktıvtik taqtamen birge júretin baǵdarlamalyq nusqaýlyqty jaqsy bilip, ony sabaqqa daıyndalǵanda qoldanýlary kerek.
Muǵalimderge taǵy basqa da baǵdarlamalyq qujattar kerek.
Joǵaryda aıtylǵandardy qorytyndylaı kele, aıta keteıik: Sabaq aldyn - ala daıyndalǵan bolý kerek, sonda ǵana materıaldar jyldam túsindiriledi.
Interaktıvtik taqtada bir ýaqytta birneshe materıaldardy qoldanýǵa bolady: beıne, dybys, sýret, mátin, jáne t. b. Sabaq sońyna deıin logıkalyq úzdiksiz túrde bolsa, sonda ǵana sabaq qoıylǵan maqsatyna jetedi; Sabaq kezinde saqtalǵan faıldar oqýshylarǵa beriledi: sondaı - aq bul faıldardy kelesi sabaqta ótetin materıaldardy qaıtalaý jáne tolyqtyrý úshin qoldanylady.
Interaktıvtik taqta oqytý tıimdiligin qalaı arttyrady. Sabaqta ınteraktıvtik taqtany qoldaný balanyń mektepte oqytý tıimdiligin arttyrý.
Muny qalaı júzege asyrýǵa bolady?
Interaktıvtik taqtanyń órisin qalaı ashýǵa bolady? Muǵalimniń taptyrmas serigi etip jasaýǵa bolady.
Bul maqalada biz bilim berý salasynda ınteraktıvtik taqtany qoldanýdyń 3 baǵytyn qarastyramyz.
1. Prezentasıa, demonstrasıa jáne modeldik Interaktıvtik taqtamen sabaqtyń ótilý barysyn arttyrý úshin programmalardyń qamtamasyztandyrýdy ınteraktıvtik taqtamen birge qalaı qoldanýǵa bolady.
2. Oqýshylardyń sabaqta belsendiligin arttyrý. Sabaqta ınteraktıvti taqtany qoldaný barysynda oqýshylardyń belsendiligin qalaı arttyrýǵa bolady.
3. Interaktıvti taqta qoldaný barysynda sabaq tempin arttyrý. Interaktıvti taqtamen jumys kezinde sabaqty josparlaý jáne onyń tempin qalaı arttyrýǵa bolady.
Jańa aqparattyq tehnologıalar
Aqparattyq – komýnıkasıalyq tehnologıa elektrondyq esepteýish tehnıkasymen jumys isteýge, oqý barysynda kompúterdi paıdalanýǵa, modeldeýge, elektrondyq oqýlyqtardy, ınteraktıvti quraldardy qoldanýǵa, ınternette jumys isteýge, kompúterlik oqytý baǵdarlamalaryna negizdeledi. Aqparattyq ádistemelik materıaldar komýnıkasıalyq baılanys quraldaryn paıdalaný arqyly bilim berýdi jetildirýdi kózdeıdi.
Aqparattyq – komýnıkasıalyq tehnologıanyń keleshek urpaqtyń jan – jaqty bilim alýyna, isker ári talantty, shyǵarmashylyǵy mol, erkin damýyna jol ashatyn pedagogıkalyq, psıhologıalyq jaǵdaı jasaý úshin de tıgizer paıdasy asa mol.
Qazirgi kezdegi shapshań júrip jatqan jahandaný úrdisi álemdik básekelestikti kúsheıte túsýde. Elbasy N. Á. Nazarbaev Qazaqstannyń álemdegi básekege qabiletti 50 eldiń qataryna kirý strategıasy atty joldaýynda « Bilim berý reformasy – Qazaqstannyń básekege naqtyly qabilettiligin qamtamasyz etýge múmkindik beretin asa mańyzdy quraldarynyń biri» dep atap kórsetti.
HHİ ǵasyr – bul aqparattyq qoǵam dáýiri, tehnologıalyq mádenıet dáýiri, aınaladaǵy dúnıege, adamnyń densaýlyǵyna, kásibı mádenıettiligine muqıat qaraıtyn dáýir.
Bilim berý úrdisin aqparattandyrý – jańa aqparattyq tehnologıalardy paıdalaný arqyly damyta oqytý, dara tulǵany baǵyttap oqytý maqsattaryn júzege asyra otyryp, oqý – tárbıe úrdisiniń barlyq deńgeıleriniń tıimdiligi men sapasyn joǵarlatýdy kózdeıdi.
Birikken ulttar uıymynyń sheshimimen «HHİ ǵasyr – aqparattandyrý ǵasyry» dep atalady. Qazaqstan Respýblıkasy da ǵylymı – tehnıkalyq progrestiń negizgi belgisi – qoǵamdy aqparattandyrý bolatyn jańa kezeńine endi.
Zamanymyzǵa saı qazirgi qoǵamdy aqparattandyrýda pedagogtardyń biliktiligin aqparattyq – komýnıkasıalyq tehnologıany qoldaný salasy boıynsha kóterý negizgi mindetteriniń birine aınaldy.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Bilim týraly zańynda: « Bilim berý júıesiniń basty mindetteriniń biri - bilim berý baǵdarlamalaryn meńgerý úshin jaǵdaılar jasaý kerek»- dep kórsetilgen. Solardyń biri bilim berýdi aqparattandyrý barysynda dıdaktıkalyq jáne oqytý quraly bolyp kompúter sanalady. Sondyqtan kez kelgen bilim berý salasynda mýltımedıalyq elektrondyq oqytý quraldary barlyq pánderdi oqytýǵa paıdalanady. Bul baǵytta aqparattyq tehnologıany oqytý úrdisine ekpindi túrde engizý baǵytynda jáne qoldanylatyn jańa quraldardyń biri - baǵdarlamalyq – tehnıkalyq keshen bolyp sanalatyn « Aktıvti ekran» bolyp tabylady.
Aqparattyq qoǵamnyń negizgi talaby - oqýshylarǵa aqparattyq bilim negizderin berý, logıkalyq - qurylymdyq oılaý qabiletterin damytý, aqparattyq tehnologıany ózindik damý men ony iske asyrý quraly retinde paıdalaný daǵdylaryn qalyptastyryp, aqparattyq qoǵamǵa beıimdeý.
Olaı bolsa, aqparattyq birlikterdiń bilimge aınalýy álemniń júıelik - aqparattyq beınesin oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletteri men qundylyq baǵdarlaryn damytý arqyly qalyptastyrýdy kózdeıtin, adamnyń dúnıetanymynyń quramdas bóligi bolyp tabylatyn ıntellektýaldy damýdy qalyptastyrýdyń bir joly.
Aqparattyq birlikti qalyptastyrý: mekteptiń materıaldyq - tehnıkalyq bazasyna; aqparattyq qoǵam saıasatynyń maqsaty men mindetterine; oqýshylardyń aqparattyq mádenıetin qalyptastyrý júıesine;
oqýshylardyń jas erekshelikteri men meńgerý qabiletterine, pedagog mamandardyń ınformatıkadan bilim deńgeıleriniń sapasy men sheberlikterine, oqý - tárbıe baǵytynyń aqparattyq qoǵam baǵytymen ózara baılanysyna táýeldi.
Qazirgi ýaqytta jaratylystaný - ǵylymı bilim berýde sabaq barysynda ınteraktıvti quraldardy qoldanýda. Interaktıvti quraldardyń kómegimen muǵalimniń, oqýshynyń shyǵarmashylyqpen jumys isteýine jol ashylyp otyr.
Bilim berýdegi ınteraktıvti tehnologıa - mundaǵy ınteraktıvtisózi - inter (birlesý), act (áreket jasaý) uǵymyn bildiredi, sabaq barysynda oqýshynyń toppen jumys jasaýǵa qatyspaýy múmkin emes, birin - bir tolyqtyratyn, sabaq barysynda barlyq oqýshylardyń qatysýyn uıymdastyratyn oqytý barysy.
Interaktıvti taqta – degenimiz ne?
Interaktıvti taqta – bul kompúterdiń qosymsha qurylǵylarynyń biri jáne de dáris berýshige nemese baıandamashyǵa eki túrli quraldardy biriktiretin: aqparattyń keskini men qarapaıym marker taqtasyn biriktiretin qural. Búgingi kúni birneshe IT túrleri bar. Olardyń ishinde bilim salasynda qoldanyp júrgenderine qysqasha sholý jasaıyq.
ACTIVboard(Promethean kompanıasy) - ACTIVstudio programmasy arqyly iske qosylady. Bul qurylǵy kompúter, mýltımedıalyq proektor jáne aqparattardy engizýge arnalǵan aktıvti qalamnan turady.
Aktıvti qalam – degenimiz ne?
Aktıvti qalam – bul meńzerdi basqarý qurylǵysy jáne kompúter men taqta arasyndaǵy baılanysty iske asyrýshy qurylǵy.
ACTIVwandýkazkasy
Elektrondy ACTIVwand ýkazkasynyń uzyndyǵy 54 sm taqtanyń joǵarǵy bóliginen kishkentaılarǵa da qol jetkizýge múmkindik beredi. Janynda ornalasqan batyrma tashqannyń sol jaq batyrmasynyń qyzmetin atqarady. ACTIVboard – ınteraktıvti taqtasynda jumys jasaýshyǵa proektordyń sáýlesinen astynan shyǵýǵa múmkindik beredi. "Oń qol" sonmen birge "sol qolmen" jumys jasaýǵa qolaıly qural.
ACTIVpanelpro
ACTIVpanelpro (Aktıvpanel) úlken aýdıtorıalarda qoldanýǵa óte qolaıly, onda úlken ekranǵa proeksıaǵa qoldanady. ACTIVpanelpro arnaıy qaryndashtyń kómegimen dıspleıde jazylǵan jazýlar kompúter arqyly taqtadan kórýge múmkindik beredi. ACTIVpanelpro (Aktıvpanel) óte jeńil zat, bólmeden bólmege qıyndyqsyz – aq alyp júre berýge bolady, al proektor bolsa keskindi úlkeıtip kórsetedi. ACTIVpanel - pro DK basqarady, sýret salady, jazý jazady – bul aqparatty engizetin qurylǵyǵa jatady.
ACTIVslate
Radıo portty ACTIVslate panel qurylǵysy toppen júrgiziletin konferensıaǵa qatysýshylardyń belsendi qatysýyna múmkindik beredi. Konferensıa nemese prezentasıa kezinde aýdıtorıada erkin qozǵalýǵa bolady ACTIVslateXR panel aýdıtorıanyń kez kelgen jerinen taqtamen jumys jasaı alady. ACTIVslateXR kómegimen qatysýshylar óz sheshimderin oryndarynan turmaı - aq taqtada jaza alady.
ACTIVtablet
ACTIVtablet planshet qarapaıym tyshqannyń qyzmetin atqara alady, prezentasıa men konferensıa materıaldaryn ACTIVstudio2 nemese ACTIVprimary taqtasyz (ACTIVboard kómegensiz) kompúterde daıyndaýǵa múmkindik beterin qurylǵy. ACTIVtablet kompúterge USB port arqyly qosylady, baǵdarlamanyń barlyq fýnksıalaryn qoldanýǵa bolady. Arnaıy batareıasyz qalammen flıpchart betterinde jazý jaza alady.
ACTIVote testileý júıesi konferensıanyń barlyq qatysýshylaryna suraqtarǵa, birneshe berilgen jaýaptardyń nusqalarynan jelisiz radıo púlttiń batyrmasyn basý ádisimen jaýap berýge múmkindik beredi. Púlttyń kómegimen aqparat ACTIVboard qabyldaıdy jáne de óńdelip konferensıa qatysýshysynyń jaýabyn qabyldaıdy. ACTIVote qarapaıym test júrgizýge óte qolaıly zat. ACTIVote 16 nemese 32 púlttan kishkene chemodanda test júrgizý úshin qoldanylady.
ACTIVote qoldana otyryp:
«Test daıyndaý sheberinde» ACTIVstudio baǵdarlamasynda flıpchartta mátindik nemese grafıktik túrde test suraqtary kitaphanada saqtalady da, testiń nátıjesin keste nemese dıagram túrindekompúterdiń jadynda saqtalady. Testiń nátıjesin EXSEL nemese WORD redaktorlarynda eksport jasaýǵa bolady
ACTIVstudio programmasy
ACTIVstudio PE programmasy arnaıy prezentasıalardy ótkizýge jáne ony sabaq barysynda qoldanýǵa negizdelgen programma. Bul programma
ACTIVboard jáne ACTIVpen qalamymen jumys jasaý úshin jasaqtalǵan. ACTIVstudio programmasynyń múmkindikteri óte kóp. Atap aıtqanda, prezentasıalardy qurýǵa, ótkizýge, materıaldarǵa arnaıy effektiler
qosýǵa, negizgi kezeńderdi kórsetýge, kórsetkishterdi qosýǵa, qosymsha aqparattardy engizýge jáne basqa da kóptegen múmkindikteri bar.
Flıpchart
Flıpchart – bul birneshe qajetti betterden turatyn negizgi jumys aımaǵy. Bul aımaqta prezentasıany qurýǵa jáne ony kórsetýge qajetti quraldardyń barlyǵy kórsetiledi. Birneshe flıpcharttardy birden ashyp, bir flıpcharttan kelesi flıpchartqa, obektilerge siltemeler qoıýǵa nemese obektilerdi bir mezette kelesi betke kóshirýge bolady. Flıpchartty basý qurylǵysynan shyǵarýǵa nemese ár túrli formattarda eksporttaýǵa bolady.
«Aktıvti ekran» kesheni bilim úrdisinde qoldanylatyn aqparatty kórsetýge jáne ony kompútermen basqarýǵa taǵaıyndalǵan ámbebap ınteraktıvtik júıe bolyp tabylady.
«Aktıvti ekran» baǵdarlamalyq – tehnıkalyq kesheniniń dıdaktıkalyq maqsatta paıdalaný barysynda olardyń negizgi qyzmeti – jalpy aqparatpen kásibı biliktilikti jetildirý baǵytynda qoldanyp, sonymen qatar bul quraldyń oqýshylardyń, oılaý jáne oıyn qysqa jáne túsinikti túrde jetkize bilý qabiletin, arttyryp óz oılaryn jańa tehnologıa quraldary kómegimen júzege asyrýyn qalyptastyrýdy qamtamasyz ete alatyny belgili boldy.
Baǵdarlamalyq - tehnıkalyq keshenniń quramyna kiretin ınteraktıvtik taqtany oqytýshyǵa sabaqty qyzyqty jáne dınamıkalyq túrde mýltımedıalyq quraldar kómegimen oqýshylardyń qyzyǵýshylyqtaryn týdyratyndaı oqýǵa múmkindik beretin vızýldy qor dep te ataýǵa bolady. Sabaqty túsindirý barysynda muǵalim taqta aldynda turyp, bir mezette mátindik, aýdıo, beıne qujattardy DVD, CD - ROM jáne Internet resýrstaryn qoldana alady. Bul kezde muǵalim qosymshany iske qosý, CD - ROM, Web - túıin mazmunyn qarastyrý, aqparat saqtaý, belgi jasaý tyshqandy aýystyratyn arnaıy qalam arqyly jazýlar jazý jáne t. b. áreketterdi jeńil oryndaı alady.
Interaktıvti quraldardy sabaqqa paıdalanǵanda dıdaktıkalyq birneshe máselelerdi sheshýge kómektesedi:
- Pán boıynsha bazalyq bilimdi meńgerý;
- Alǵan bilimdi júıeleý;
- Ózin - ózi baqylaý daǵdylaryn qalyptastyrý;
- Jalpy oqýǵa degen yntasyn arttyrý
- Oqýshylarǵa oqý materıaldarymen ózdiginen jumys istegende ádistemelik kómek berý.
Bul tehnologıany oqý materıalyn habarlaý jáne oqýshylardyń aqparatty meńgerýin uıymdastyrý arqyly, kózben kórý jadyn iske qosqanda arta túsetin qabyldaý múmkindikterimen qamtamasyz etetin ádis dep qaraýǵa bolady.
Oqýshylardyń kópshiligi estigeniniń 5 % jáne kórgenin 20 % este saqtaıtyny belgili. Aýdıo – jáne vıdeoaqparatty bir mezgilde qoldaný este saqtaýdy 40 - 50 % deıin arttyrady.
Qazirgi kezde sabaqqa daıyndalý barysynda muǵalim sabaq mazmuny oqýshylar úshin tanymdylyǵy jaǵynan qyzyqty ári jańasha ótýi úshin óziniń baǵaly ýaqytyn qajetti materıaldy izdeý men júıeleýge jumsaıdy. Al jekelegen kýrs boıynsha máselelik – baǵdarly oqý baǵdarlamalary paketiniń bolýy muǵalimge « muǵalim – oqýshy» júıesinde aqparatty berýdi, óńdeýdi jáne qaıtalaýdy jańasha uıymdastyrýyna múmkindik beredi. Biraq, munyń barlyǵy júzege asýy úshin muǵalim kompúterlik oqytý tehnologıasy boıynsha bilimder men iskerlikterdi ıgerýi qajet. Bul daıyndyq dıferensıaldy bolýy tıis. Sebebi, árbir pán muǵalimderi úshin kompúterdi oqytý úrdisinde paıdalaný ár túrli sıpatqa ıe.
Ǵylym ǵasyrynyń tabaldyryǵynan attaǵaly turǵan qazirgi tańda kompúter ómirdiń barlyq salasyna keńinen enýde.
Elbasy atap kórsetkendeı « Qazirgi zamanda jastarǵa aqparattyq tehnologıamen baılanysty álemdik standartqa saı múddeli jańa bilim berý óte – móte qajet» - jas urpaqqa bilim berý jolynda aqparattyq tehnologıany oqý úrdisine ońtaılandyrý men tıimdiligin arttyrýdyń mańyzy zor.
Bilim berýdiń aqparattandyrý prosesi pán muǵalimderine jańa aqparattyq tehnologıany jan - jaqty paıdalaný salasyna úlken talap qoıady.
İs tájirıbemde ınteraktıvti qurylǵylardyń barlyq múmkindikterin paıdalana otyryp, oqýshylardyń shyǵarmashylyq daralyǵyn qalyptastyrý úshin sabaqta tómendegi is – sharalardyń qoldanýdyń mańyzynyń zor ekenin baıqadym.
- Oqýshynyń daıyndyq deńgeıin, yntasyn jáne qabyldaý jyldamdyǵyn eskerý arqyly jańa materıaldardy meńgerýge baılanysty oqytýdy uıymdastyrý jáne oqytý prosesine ınteraktıvti qurylǵylardyń múmkindikterin paıdalaný
- Oqytýdyń jańa ádisteri men formalaryn ( problemalyq, uıymdastyrýshylyq is - áreketin kompúterlik oıyndar jáne t. b.) sabaqta jıi qoldaný.
Problemalyq zertteý, analıtıkalyq jáne modeldeý ádisterin qoldaný arqyly klasıkalyq ádisterdi jetildirý.
- Jańa aqparattyq tehnologıa quraldaryn ( jańa tıpti kompúterler, telekomýnıkasıa, vırtýaldy orta jáne mýltımedıa – tehnologıa, ınteraktıvti qurylǵylar) paıdalaný arqyly oqý prosesiniń materıaldyq – tehnıkalyq bazasyn jetildirý.
Sabaq materıaly Power Point prezentasıasy nemese mátindik aqparat túrinde beriledi. Sonymen qatar, materıaldyń quramyna keste, dıagram, sýret, basqarýshy batyrmalar, gıpersiltemeler, grafıkter bolady. Túsindirý barysynda muǵalim taqtanyń aldynda turyp jasyrýly aqparatty jáne obektilerdi kórsete alady jáne ózgertedi. Sabaqtyń sońynda qoldanylǵan materıaldy este saqtap, qajet jaǵdaıda qaıtalap qoldana alady. Interaktivtik taqtamen jumys isteý barysynda jasalǵan faıldar belgili bir formatpen saqtalady, sonymen qatar PDF formatynda da saqtap, oqýshyǵa elektrondyq poshta arqyly jiberýge bolady. Muǵalim aldyn – ala daıyndaǵan sabaqty oqýshynyń bilimin, biliktiligin, daǵdysyn baqylaýǵa baǵyttalǵan tapsyrmalardy oryndaýǵa beredi. Sabaqtyń barysynda tapsyrmany oryndaý boıynsha aýyzsha túsindirý júrgiziledi, ınteraktıvtik taqtany paıdalaný arqyly teorıalyq materıal qaıtalanady. Qajetti jaǵdaıda, oqytýshy taqta arqyly mysal esepti shyǵarýdy, grafıkterdi qurýdy, qural – saımandardy qoldanýdy kórsetip túsindiredi. Muǵalim oqýshyny taqtaǵa shyǵaryp, oǵan jeke tapsyrma beredi, oǵan qalǵandardyń kóńil bólý úshin baǵyt beredi jáne baqylap otyrady.
Muǵalim aldyńǵy sabaqta ótilgen materıaldy ashyp, ótken sabaqty qaıtalaı alady. Mundaı ádisteme sabaqta ekpindi túrde ótkizýge múmkindik beredi. Taqtada jumys istegen muǵalim men oqýshynyń oryndaǵan is - áreketterin este saqtap kelesi sabaqta qoldanýǵa bolady.
Sonymen, ınteraktıvtik taqta sabaqqa qatysýshylardyń barlyǵynyń oıyn bir ortaǵa jınaqtap, qajet aqparatty óńdeý arqyly jalpylanǵan aqparattyq biliktilikti qalyptastyratyn tıimdi qural bolyp tabylady. Aldyn ala daıyndalǵan oqý materıaldary – prezentasıalar, mátindik, grafıkalyq aqparattyq obektiler – sabaqtyń jaqsy ótýin jáne barlyq aqparat túrlerin qoldanýdy qamtamasyz etedi. Sonymen,
« Aktıvti ekran» keshenin qoldaný arqyly oqytý úrdisinde jańa dıdaktıkalyq múmkinshilikterdi ashýǵa múmkindik beredi.
Sabaqta ýaqytty únemdeý, demonstrasıalyq materıaldar daıarlaý maqsatynda ınteraktıvti taqtany paıdalanǵan tıimdi. Interaktıvti taqtanyń úsh rejıminde de jumys jasaýǵa bolady.
Aq taqta rejımi – eń qarapaıym rejım. Aq taqta rejımin qoldanǵanda ony aq bet qaǵazben jumys jasaǵandaı jáne taqyrypqa qajetti jerin belgileýlermen, negizgi uǵymdaryn ereksheleý úshin túrli tústi qalamdy qoldanýǵa bolady. Aq bettiń artyna fon retinde mazmundy sýretti paıdalanýǵa bolady. Taqtanyń bul qasıeti, mysaly geografıadan, fızıka, bıologıadan jáne t. b. pánderden sabaq júrgizgende yńǵaıly. Fon retinde geografıalyq kartany, fızıkalyq aspaptardyń sýretterin alýǵa bolady jáne sabaq barysynda qajet bolsa kartaǵa belgi salýǵa, jazýǵa múmkinshilik bar.
Ekinshi rejım – Office rejımi. Bul rejım sabaqqa qajetti daıyndyq jumystaryn, ıaǵnı materıaldar daıarlaýǵa yńǵaıly. Sabaqqa daıyndyq jumystary Word mátindik redaktorynyń, Excel elektrondyq kestesiniń qujattary, Power Point – prezentasıasy bolýy múmkin. Mysaly, Microsoft Word quraldarymen tórt túrli mátindik tapsyrmalardy qamtıtyn qujat ázirleýge bolady. Osy qujatta tapsyrmalardy qaıtalap, jaýaptarynyń durys nusqalaryn nemese amaldardyń durys tizbegin kórsetý kerek. Qaıtalanǵan tapsyrmalardy sýret salý paneliniń « tórtburysh» obektilerimen jasyramyz. Sabaqta qajet kezde bul qujatty ınteraktıvti taqtanyń Office rejıminde ashý qajet. Bul rejım Microsoft Office – niń barlyq múmkinshiligin usynady. Sondaı múmkinshilikteriniń biri – qurylǵan qujatqa mátindi qosýǵa bolady, ıaǵnı ekrannan túsirilgen sýretpen emes qujatpen tikeleı jumys jasaımyz. Sonymen, muǵalim oqýshyny testilik tapsyrmaǵa jazbasha jaýap berýge taqtaǵa shyǵaryp, oqýshynyń jaýabyn durys jaýaptarymen salystyra alady ( « tik tórtburysh» obektisin jyljytý nemese joıý arqyly ) jáne daıyndalǵan materıaldy shablon retinde kelesi sabaqtardy paıdalaný úshin saqtap qoıýǵa bolady.
Úshinshi rejım - taqtanyń ınteraktıvti rejımdegi jumysy.
Sabaqtardy júrgizýde ótken materıaldy qaıtalaý qajet, sondaı jaǵdaıda ınteraktıvti taqtanyń silteme jasaýǵa arnalǵan komponentin qoldanýǵa bolady. Bul komponent arqyly Microsoft Office quraldary arqyly qurylǵan qujattarǵa, grafıktik redaktorlardyń nemese programmalaý ortasynyń kómegimen qurylǵan faıldarǵa, ınternet betterine siltemelerdi uıymdastyrýǵa múmkinshilik beredi.
Projektor jáne Shtorka quraldary ekrannyń belgili bir kishigirim aýmaǵyn kórsetýge arnalǵan. Projektor quraly aýdıtorıanyń nazaryn bir obektige aýdarýǵa arnalǵan. Ekran betinde bir mezgilde birneshe obektiler ornalasqan bolsa, onyń qajet obektisin erekshelep, qalǵanyn jaýyp qoıýǵa arnalǵan. Shtorka ekrannyń bir bóligin jaýyp qoıýǵa arnalǵan ( esep shyǵarýda durys jaýaptaryn, oqýshylarǵa ázir belgisiz aqparatty ) jáne materıaldy oqý barysynda múmkindiginshe taqtanyń qajet bóligin kórsetý.
Qazirgi ýaqytta « qoǵamdy aqparattandyrý», « bilim berýdi aqparattandyrý» degen sóz tirkesteri bizdiń sózdik qorymyzǵa enip ketti. Olaı bolsa, qoǵamdy aqparattandyrý degenimiz ne? Qoǵamdyq aqparattandyrý degenimiz – ǵylymı tehnıkalyq progres jetistikteriniń kúndelikti turmysqa aýqymdy enýiniń nátıjesi, ıaǵnı adam ómirine is - árekettiń ıntellektýaldy túrleriniń jan – jaqty áser etýi men roliniń joǵarylaýyna baılanysty obektıvti proses.
Ol oqytý mazmuny, ádisi men uıymdastyrý túrleriniń ózgerisin tezdetedi. Bul prosestegi negizgi másele bilim berýdiń mazmuny men maqsatyn ózgertý bolyp tabylady, al ony tehnologıalyq jaǵynan qamtamasyz etý - óndiristik másele.
Qoǵamdy ındýstrıalandyrý kezeńinde bilim berý júıesi aldyńǵy kezekte, mamandanǵan saýatty tutynýshylardy daıyndaýǵa baǵyttalsa, al bilim berýdi aqparattandyrý jaǵdaıynda bul másele bilim berýdiń negizgi maqsatyna aýysady. Mundaǵy negizgi maqsat – oqýshynyń qorshaǵan álem jaıynda tabıǵı ǵylymı boljamyn qalyptastyrýmen jalpy izgilikti adamgershilikke daıyndaý bolyp sanalady.
Qazirgi zaman muǵalimnen tek óz pániniń tereń bilgiri bolýy emes, tarıhı tanymdyq, pedagogıkalyq – psıhologıalyq saýattylyq, saıası ekonomıkalyq bilimdilik jáne aqparattyq saýattylyq talap etilýde. Ol zaman talabyna saı bilim berýde jańalyqqa jany qumar, shyǵarmashylyqpen jumys istep, oqý men tárbıe isine enip, oqytýdyń jańa tehnologıasyn sheber meńgergen jan bolǵanda ǵana biligi men bilimi joǵary jetekshi tulǵa retinde ulaǵatty sanalady.
Orta bilim berý júıesin aqparattandyrýdyń negizgi maqsaty oqýshylardyń aqparattyq mádenıetin qalyptastyrý. Osy maqsatty oryndaý barysynda oqýshylardyń aqparattyq mádenıetin qalyptastyrýda jańa ádisterdi qoldaný qajettiligi týyndap otyr. XXI ǵasyrda aqparattanǵan qoǵam qajettiligin qanaǵattandyrý úshin bilim berý salasynda tómendegideı mindetterdi sheshý kózdelip otyr: kompúterlik tehnıkany, ınternet, kompúterlik jeli, elektrondyq jáne telekomýnıkasıalyq quraldardy, ınteraktıvti quraldardy, elektrondyq oqýlyqtardy oqý úrdisine tıimdi paıdalaný arqyly bilim sapasyn kóterý.
Elimizdegi saıası, áleýmettik – ekonomıkalyq ózgeristerge saı bilim berýdi aqparattandyrý baǵytynda mektebimizde júrgizilip jatqan jumystar aqparattandyrýdyń memlekettik baǵdarlamasyna sáıkes júzege asyrylýda.
XXI ǵasyr – aqparat ǵasyry bolǵandyqtan adamzatqa kompúterlik saýattylyq qajet. Búgingi tańda mektep pánderin kompúter, ınteraktıvti quraldardyń kómegimen oqytý nátıjelerin zertteýdegi ǵylymı problemalardy sheshý eń basty oryn alady. Buǵan sebep oqytý prosesinde týyndaıtyn kompúterlendirýdiń pedagogıkalyq - psıhologıalyq jańa problemalary áli tolyq sheshilmegeni.
Bilim berý júıesin aqparattandyrý bilim berý úshin úlken perspektıvalar ashady. Sońǵy jyldary kompúterlik, telekomýnıkasıalyq tehnıka men tehnologıalardyń qoǵam ómirindegi roli men ornynda túbegeıli ózgerister boldy. Aqparattyq jáne telekomýnıkasıalyq tehnologıalardy ıgerý qazirgi zamanda árbir jeke tulǵa oqý jáne jazý qabileti sıaqty sapalarmen birge qatarǵa jáne árbir adam úshin qajetti shartqa aınaldy.
Árbir eldiń tehnologıalyq damý dárejesine onyń ekonomıkalyq qýaty men halqynyń turmys deńgeıi ǵana emes, sol eldiń álemdik qoǵamdastyqta alatyn orny, basqa eldermen ekonomıkalyq jáne saıası yqpaldasý múmkindikteri, sondaı – aq ulttyq qaýipsizdik máselelerin sheshýine baılanysty. Sonymen qatar, áldebir elde qazirgi tehnologıanyń damýy men qoldanýynyń deńgeıi onyń materıaldyq bazasynyń damýymen qatar emes, negizinen qoǵamdy parasattandyrý deńgeıimen, onyń jańa bilimdi týyndatý, ıgerý jáne qoldana bilý qabiletimen de anyqtalady.
Jedel damyp otyrǵan ǵylymı – tehnıkalyq progres qoǵam ómiriniń barlyq salalaryn aqparattandyrýdyń ǵalamdyq prosesiniń negizine aınalady. Aqparattyq - tehnologıalyq damýǵa jáne onyń qarqynyna ekonomıkanyń jaǵdaıy, adamdardyń turmys deńgeıi, ulttyq qaýipsizdik, búkil dúnıejúzilik qaýymdastyqtaǵy memlekettiń roli táýeldi bolady. Tutas dúnıe qalyptastyrý men qoǵamdastyqtar, jeke adam men búkil dúnıejúzilik qoǵamdastyqtyń ómir súrýi úshin jańa jaǵdaılardy qamtamasyz etýde aqparattyq - telekomýnıkasıalyq tehnologıalar mańyzdy rol atqarady.
Ǵylym men tehnıkanyń damý qarqyny oqý – aǵartý salasynyń oqytý úrdisine jańa tehnologıalyq ádister onyń ishinde ınteraktıvti quraldardy keń kólemde qoldanýdy qajet etedi.
Qazaqstannyń táýelsiz memleket retinde qalyptasýy orta bilim berý júıesiniń damýymen tyǵyz baılanysty. Qaı halyqtyń, qaı ulttyń bolsyn tolyǵyp ósýine, rýhanı ári mádenı damýyna basty yqpal jasaıtyn tiregi de, túp qazyǵyda – mektep.
Mektepterdiń bilim deńgeıin kóterý jáne onda ınteraktıvti quraldardy paıdalaný arqyly oqý – tárbıe prosesin tıisti deńgeıge kóterý, mektep ustazdarynyń, basshylarynyń, pedagogıkalyq ujymnyń júıeli basshylyqqa alǵan baǵyty dep esepteımiz. Interaktıvti quraldardy qoldaný negizinde mektepte jaratylystaný baǵytynyń pánderin oqytý sapasyn arttyryp, bilim berýdi aqparattandyrý júıeli túrde iske asady deýge bolady.
Mektepti aqparattandyrýǵa osylaı memleket tarapynan úlken ekonomıkalyq qoldaý kórsetilip, ony oqytý, úıretý máselesi búkil halyqtyq deńgeıge kóterilse ǵana bizdiń elimiz óndiristiń joǵary psıhologıasyn meńgergen dúıejúzilik básekege tótep beretin, óndiris ónimderin óndire alatyn aldyńǵy qatarly memleketke aınalady. Ol dárejege jetýge qajetti bilim alýyna bizdiń jas urpaqtyń qabiletiniń jetetinine senim mol.
«Qazirgi zamanda jastarǵa aqparattyq tehnologıamen baılanysty álemdik standartqa saı múddeli jańa bilim berý óte qajet» dep, El basy atap kórsetkendeı jas urpaqqa bilim berý jolynda aqparattyq tehnologıany oqý úrdisinde ońtaılandyrý men tıimdiligin arttyrýdyń mańyzy zor.
Kompúter jáne ınteraktıvti quraldar arqyly jasalyp jatqan oqytý prosesi oqýshynyń jańasha oılaý qabiletin qalyptastyryp, olardy júıelik baılanystarmen zańdylyqtardy tabýǵa ıterip, nátıjesinde - ózderiniń kásibı potensıaldarynyń qalyptasýyna jol ashý kerek. Búgingi tańdaǵy aqparattyq qoǵam aımaǵynda, oqýshylardyń oılaý qabiletin qalyptastyratyn jáne kompúterlik oqytý isin damytatyn jalpy zańdylyqtardan taraıtyn pedagogıkalyq tehnologıalardy ǵana tıimdi dep sanaýǵa bolady.
Oqýshylardyń ınteraktıvti quraldar kómegimen qalyptasatyn jáne júzege asyrylatyn oılaý qabileti burynǵy tehnologıalar arqyly beriletin oılaý júıesinen ózgeshe bolatyndyqtan, tek oılaý qabileti túsinigi ǵana emes, qabyldaý, este saqtaý joǵarǵy deńgeıde bolady.
Interaktıvti quraldardyń kelesi erekshelikterin atap ótýge bolady:
1. Bormen taqtaǵa jazylǵan keskindi ınteraktıvti taqtadaǵy túrli – tústi aıqyn, uqypty keskinmen salystyrýǵa bolmaıdy
2. Taqta men bordyń kómegimen ár túrli qosymshalary bar jumysty túsindirý qıyn ári múmkin emes.
3. Slaıdtarda, flıpchartta qateler jiberilse, tez arada túzetýge bolady
4. Sabaqta ACTIVote testileý júıesi arqyly test alý múmkindigin qoldanýǵa bolady
5. ACTIVwand ýkazkasynyń kómegimen taqtanyń joǵarǵy bóligine kishkentaılarǵa da qol jetkizýge múmkindik beredi.
6. Sabaqta kórnekilikti qoldaný deńgeıi artady.
7. Sabaqtyń ónimdiligi artady.
8. Oqýshylardyń bilim deńgeıine oń áser etedi
Biz beıbit elde, memlekettik bilimdi jetildirýge asa mán bergen elde turamyz. Jalpy bilim berýdiń maqsaty – tereń bilimniń, kásibı daǵdylardyń negizinde erkin baǵdarlaı bilýge, ózin - ózi damytýǵa adamgershilik turǵysynan jaýapty sheshimderdi qabyldaýǵa qabiletti jeke tulǵany qalyptastyrý, ıaǵnı jeke tulǵany qalyptastyrýǵa negizdelgen, aqparatty tehnologıany tereń meńgergen, jyldam ózgerip jatatyn búgingi zamanǵa laıyqty, jańashyl tulǵany qalyptastyrý.
Básekege qabiletti bolý tikeleı bilimge baılanysty. Biz jańa tehnologıaǵa, jańa órkenıetti damýǵa baılanysty basqa órkendi elderdiń kópten beri paıdalanyp kele jatqan nıteraktıvti quraldardy qoldanyp otyrmyz. Bul – bizdiń Qazaqstannnyń alǵa qaraı jyljýynyń nyshany bolyp tabylady. Ǵylymı bilim berýde ınteraktıvti taqtanyń múmkindigi mol. Interaktıvti quraldardy qoldaný arqyly oqýshy bilim keńistigine erkin boılaı alady.
Jaratylystaný – ǵylymı bilim berýde ınteraktıvti quraldardy qoldanýdyń bilimdi ıgertýde oqýshylarǵa bereri kóp. Interaktıvti qurylǵylardyń Qyzylorda oblysynyń mektepterine kelýi bilim alýshylardyń bilimin jetildirýine kóp múmkindik týǵyzyp otyr.
Oqý prosesinde, onyń ishinde praktıkalyq sabaqtarda ınteraktıvti quraldardy qoldaný muǵalimniń jeke tájirıbesine, shyǵarmashylyq izdenisine baılanysty. Interaktıvti quraldar oqytý formasyn uıymdastyrýdy túrlendirýge, dástúrli oqytý ádisterine jańa elementter engizýge múmkinshilikter jasaıdy. Bul oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady. Qorytyndylaı kele ınteraktıvti quraldardy oryndy qoldaný, oqytý sapasyn jetildirýge kómektesedi. Tehnologıa páninde ınteraktıvti taqtany qoldanyp ótkizgen sabaq úlgisiniń biri.
Sabaqtyń taqyryby: İlmek bizben «Roza gúlin toqý» ádisteri.
Sabaqtyń maqsaty: ilmek bizben roza gúlderiniń túrlerin toqyp úıretý.
Bilimdilik: oqýshylardyń ilmekpen toqý ádisteri týraly bilimderin qalyptastyrý; sqemalaryn oqyp úırený jáne jumysty qaýipsizdendirý erejelerin úıretý; qural - jabdyqtar týraly málimetterdi qaıtalaý.
Damytýshylyq: ilmekpen toqý bilimderin, qol ıkemdilikterin jáne tanymdyq qyzyǵýshylyqtaryn damytý.
Tárbıelik: tabıǵat pen ónerdegi sulýlyqty túsinip, ádeptilik erejelerin boıyna sińirgen, shyǵarmashylyq qabileti damyǵan azamat tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq.
Sabaqtyń ádisi: test, túsindirý, saramandyq jumys.
Qajetti qural - jabdyqtar, kórnekilikter: ilmek túrleri, toqyma jipter, ilmekpen toqý negizgi ádisteriniń úlgileri, «roza gúlin toqý» tehnologıalyq nusqaý kartalary, kompúter, ınteraktıvti taqta, Activote test quraly.
Pánaralyq baılanys: tarıh, syzý, beıneleý, matematıka.
Sabaqtyń barysy: I. Uıymdastyrý bólimi:
a) sabaqqa qatysty baqylaý;
á) sabaqqa daıyndyǵyn tekserý;
II. Sabaqtyń taqyrybyn jarıalaý.
- Búgin bizdiń úırenetinimiz kóbine belgili. Sonda da, bul taqyryp bárine kerek dep oılaımyn. Ásirese, kórkemdik buıymdar jasaıtyndarǵa qyzyq bolýy múmkin. Qarapaıym qol quraldary arqyly qıyn emes operasıalar jolymen turmystyq biregeıli zattardy jasaýdy bilý - jańashyl ómirde kerek bolady.
III. Jańa taqyrypty mazmundaý.
İlmekpen toqý – bul sándik – qoldanbaly shyǵarmashylyq túrleriniń biri. Ol ónerge jaqyn bolýǵa múmkindik beredi.
1. Kórmege qoıylǵan zattardań kórsetilimi. Interaktıvti taqta arqyly kórmege qoıylǵan sýretterdegi, foto sýretterdegi jáne sán jýrnalyndaǵy ilmekpen toqylǵan zattardyń slaıdtaryn sholý. Sonymen qatar roza gúliniń toqý ádisin vıdeo kórnisin ınteraktıvti taqta arqyly tamashalaý.
2. Qural - jabdyqtar. İlmekpen toqylǵan mata faktýrasy - ózińe sáıkes jiptiń aıqasýymen, tyǵyzdyǵymen jáne azdaǵan sozynqylyǵymen erekshelenedi. Bul qasıetter ilmekpen toqyǵan kezde tek toqyma jipti ǵana qoldanbaı, maqta, qaǵaz, jibin de qoldanýǵa múmkindik beredi. Órnek pen jiptiń qalyndyǵyna qaraı ilmekti tańdap alady. İlmekter metaldan, súıekten, plasmassadan, aǵashtan jasalady. İlmektiń qalyńdyǵy da ár - túrli bolýy múmkin (2 den 8mm - ge deıin). Dıametri 4 - 9mm - li ilmekterdi qalyń jún, toqyma jip buıymdarǵa qoldanady. Irıs mýlıne, romashka jipteri úshin jińishke ilmek qoldanady (2 - 3mm). İlmek – jipten eki ese qalyń bolýy kerek. Buıym toqýdy bastamas buryn, eń aldymen, úlgisin toqyp kórý kerek. Jiptiń qalyńdyǵy men ilmektiń qalyńdyǵynyń sáıkestiligi tekseriledi.
3. Jumys ornyn uıymdastyrý.
Jumys bastamas buryn jumys ornyn daıyndap alady.
Toqyǵan kezde bul orynǵa jaryq sol jaqtan jaqsy túsip otyrý kerek. Arqany oryndyqtyń arqasyna súıep túzý otyrý kerek. Arqany oryndyqtyń arqasyna súıep túzý otyryp, kóz ben jumysqa deıingi qashyqtyq 35 - 40sm bolý kerek. Qashyqtyq tym jaqyn bolsa, kózdiń kórýshiligi azaıyp, kózge jiptiń bólshekteri túsip ketýi múmkin. Toqyǵan kezde jip arnaıy saýytta, jerde turýy qajet.
4. Jumystyń qaýipsizdik erejeleri.
1). Jumystyń aldynda qoldy jýǵan durys.
2) İlmekter jaqsy tazalanyp, arnaıy orynda saqtalýy qajet.
3) Jumys kezinde ilmek ustaǵan qolyńdy kenet qozǵaýǵa bolmaıdy, qasyńdaǵy otyrǵan oqýshyny jaraqattap alýyń múmkin.
4) Birneshe saǵat boıy toqýǵa bolmaıdy. Úzilispen, 2 saǵattan jumys isteýge tyrysyńdar.
5) Jumystyń sońynda barlyq qural - jabdyqtaryńdy arnaıy orynǵa jınap tastańdar.
5. Interaktıvti taqta arqyly «İlmekpen toqý negizgi ádisterin» tehnologıalyq nusqaý kartasyn taldaý, ádisterin kórsetý.
İlmekpen toqý ádisterin kóbiń bilesinder jáne de ilmekti toqyǵan kezde ony oń qolǵa karyndash sıaqty ustaıtynyn esterińe saqtaǵan bolatynsyńdar. İlmektiń basy qalaı qozǵalsa da, ózińe qaraı burylyp turýy kerek. Shýmaq jipten jiptiń ushyn sol qoldyń ( tyrnaqqa taqaý) suq saýsaǵy arqyly asyp alyp, ózińe qaraı úlken saýsaqpen qysyp alynady. Bir jaǵynan jip ortanǵy saýsaqtyń astynan jiberilip, sodan keıin tórtinshinińústine jáne besinshiniń astyna jiberiledi.
6. İlmekpentoqýdyń negizgi ádisteriniń tehnıkasy.
Toqyma barysynda jipti – sol qolǵa, al ıneni - oń qolǵa ustaý kerek.
1. Oqýshylardyń óz betinshe jumysy. «Roza gúlin» toqý.
Birinshi jol: jumys ornyn uıymdastyrý jáne jumys qabyldap alý, qaýipsizdigin tekserý;
Ekinshi jol: eńbek amaldaryn oryndaýdyń durystyǵyn jáne operasıalardyń tehnologıalyq birizdiligin tekserý;
Úshinshi jol: oryndaýdyń durystyǵyn tekserý. Óziń - ózi baqylaý, jumysty qabyldaý men baǵalaý. Úlgerimi jaqsy oqýshylarǵa qosymsha tapsyrmalap berý.
2. Kózdi shynyqtyrý. 1. Otyrǵanda asyqpaı, astydan ústige qaraı jáne kerisinshe qaraımyz (bas qozǵalmaıdy) 8 - 12 ret qaıtalaý.
2. Endi oń jaqtan solǵa qaraı jáne kerisinshe qaraımyz. 8 - 10 ret qaıtalaý.
III. Qorytyndy.
1) Erekshe qatelerin jáne onyń sebepterin taldaý;
2) Jalpy oqýshylardyń teorıalyq bilimderin saraptaý úshin aktıvoıd (test) jumysyn júrgizý.
3) Árbir oqýshylardyń jumystaryn baǵalaý.
Test.
1. Eń alǵash toqyma mashınasy qaı jyly jasaldy.
1). 1589j 2). 1676j 3). 1700j 4). 1800j.
2. Alǵash toqyma mashınasyn oılap tapqan kim?
1). Ýılám Lı. 2). Valentın Ýdashkın. 3). Raf Sardarov. 4). Váches
You Might Also Like
-
1. Bilimdik: Kóktem týraly suraq-jaýap arqyly áńgime aıta bilý.
