InfoHub Logo

Adam tárbıeleý — uly mindet. Uly mindet qashannan uly kúrespen ǵana júzege asyrylady. Ásirese, búgingi zamanda astyrtyn áreket pen jasyryn qımyldyń nebir aıla-sharalaryn ábden meńgerip alǵan qýlyq pen sumdyqtyń túlki bulańynan, kóz aldyńda zorlyqtyń shoqparynan baýyryńnyń basy jarylyp jatqanda, túk bolmaǵandaı bezerip turyp alatyn nemquraılylyqtyń júrek qarıtyn sup-sýyq lebinen, kóń demeı, kómir demeı, kómeıine qylǵyta beretin temir óńesh toǵysharlyqtyń aranynan Adamdy aman-esen alyp shyǵý úshin bizdiń elimizde ulanǵaıyr jumystar atqarylýda. Adam tárbıeleýdiń atamzamannan beri kele jatqan eń úzdik tálim-tájirıbeleri jınaqtalyp, osy zamannyń ózi tolǵatyp, kindigin kesken jańa ádisi men tásilderi jasaqtalynýda. Árıne, Adam asa kúrdeli. Bir ındıvıdýýmnyń ıyǵyna da ilýine jaramaıdy: ne tar, ne keń. Sonda jan basyna jeke ádis, jan basyna jeke tásil kerek bolǵany ma? Ǵalymdardyń qyryq jaqqa tartyp, qyrqaı aıtysqa túsetin jeri de osy. Qansha ǵalym bolsa, sonsha ádis, sonsha tásil. Árqaısysynyń alǵa tartatyn aksıomasy, árqaısysynyń betke ustar formýlasy bar. Bári de buljytpas faktilermen bekitilip, ómirdiń ózinen oıyp alynǵan dáleldemelermen shegemdelingen. Biraq búginniń sol faktileri men sol dáleldemelerin erteńniń jańa faktileri men jańa dáleldemeleri yǵystyryp, ysyryp tastamaq. Aıtys jalǵasa túspek.

Alaıda birin biri oqqa baılardaı, birin-biri joqqa shyǵaryp jatatyn ǵalymdar bir-aq máselede bas ızesip, maquldasyp, bir-aq máselede qol alysyp, kelisimge keledi eken. Ol — adamǵa rýhpen áser etý, ıaǵnı adamdy rýhpen tárbıeleý. Rýh — uly kúsh. Onyń adam tárbıeleýdegi koefısentin eshteńemen de ólshep baǵamdaı almaısyz. Bir-aq mysal. Soǵysta qaıtys bolǵan ákeler artynda qalǵan balalaryn tárbıeleýge qatyspady dep kim aıta alady? Eshkim de! Óıtkeni artynda qalǵan urpaqtyń boıyna naǵyz adamdyq qasıetterdi — erlik pen súıispenshilikti ekken sol maıdanda qaıtys bolǵan ákeler rýhy bolatyn. Ol rýh búgin de tiri. Ol rýh erteń de tiri bolmaq. Ol rýh bolashaq urpaqtardy da tárbıeleýge qatysa bermek. Rýh uly kúsh.

Biz áńgimemizdi ózimizdiń negizgi obektimizden sál aýytqyńqyrap bastaǵanymyzdyń sebebi, máseleni neǵurlym aıqynyraq kórsetý edi. Adam tárbıeleý máselesi — tek pedagogıka ǵylymynyń ǵana emes, ádebıet pen ónerdiń de, sonyń ishinde óleńniń de eń basty mindeti. Rýhsyz óleń — óli óleń. Rýhsyz adam — rýhanı ómirden baıaǵyda-aq ótken, bar bolǵany bıologıalyq tirshilik ıesi ǵana. Rýhsyz jerden rýhanı qaıshylyq bastalady. Ony toǵysharlyqtyń qus tósegine orap aman alyp qala almaısyz. Sondyqtan rýh — uly kúsh. Ýaqyt rýhyn boıyna sińirip, ýaqyt rýhynyń tósine taptalyp, sýǵarylǵan óleń ǵana óleń bolmaq.

Rýh — ot, rýh — jan, rýh — nerv! Ol — adam janynyń eń qaltarys túkpirinde sáýle túsiretin nurly shapaq, adam janynyń eń bir názik qyl ishekterin qozǵalysqa keltiretin uly yrǵaq. Ol yrǵaq naızaǵaı butaqtaryndaı shalt, naızaǵaı butaqtaryndaı ıir!

Sondyqtan biz óleńdi áńgime etkende, eń aldymen, onyń rýhyn áńgime etýimiz kerek. Eger biz oqyǵan óleńde ýaqyt rýhy joq bolsa, onyń obrazy, oıy, teńeýi, metaforasy, epıteti, uıqasy... t.b. komponentteri sónip qalǵan shamdar ǵana. Jylytpaıdy, sáýlelendirmeıdi, tolqytpaıdy. Rýhty óleńde onyń bári ystyq, bári de sáýleli. Obraz, oı, teńeý, metaforańyz rýhsyz ómir súre almaıdy, al rýh, kerek kezinde, olarsyz ómir súre alady! Mahambettiń «Jalǵyzdyq» atty óleńin oqyp kóreıikshi:

Bul dúnıeniń júzinde
Aıdan kórkem nárse joq —
Túnde bar da, kúndiz joq.
Kúnnen kórkem nárse joq —
Kúndiz bar da, túnde joq?
Tilde bar da, dinde joq.
Kóshpeli dáýlet kimde joq?
Birde bar da, birde joq.
Azamat erler kimde joq?
Erisken kúni qolda joq.
Zamanym meniń tar boldy —
Týra ádildik bıde joq.
Bárin aıt ta, birin aıt —
Qaýmalaǵan qaryndas
Qazaqta bar da, mende joq.

Amaly quryp, tistengen sharasyzdyq. Yza. Kek. Namys. Endi siz osy óleńnen kózge túsip turǵan bir obraz, bir tapqyr teńeý, eń bolmaǵanda, tyń epıtet kórdińiz be? Joq. Sezimi sóngen, kóńili soqyr adam úshin bul óleń tipti belgili nárselerdi tizip / aıdyń túnde bar, kúndiz joq ekendigin; kúnniń kúndiz bar, túnde joq ekendigin, t.b./, óziniń jalǵyz ekendigin aıtýǵa qurylǵan habarly sóılemder ǵana.

Biraq siz óleńdi olaı oqı almaısyz. Ishki yrǵaqty rýh olaı oqýǵa múmkindik te bermeıdi. Óleńdi oqyp otyrǵanda, túý tereńnen estiletin — aınalyp soǵyp, dirildep turyp alatyn gýilge qulaq túrińizshi. Ol — ózimiz aıta beretin áýen de, áýez de emes. Ol — aqyn júreginiń qyjyly men qyzýyn ózini sińirip alǵan Ýaqyt úni, ıaǵnı rýhy! Sol rýh qarapaıym ǵana sózderge jan bitirip, tereńdik pen temperament berip tur.

Biz qazaq jyrynyń dástúr jalǵasyn áńgime etkende de kóbine- kóp syrtqy atrıbýttaryna /uıqasy men býyn sanyna/ ǵana kóńil bólemiz de, ishki tynysy men demine, rýhyna mán bermeımiz. Shyntýaıtyna keletin bolsaq, qazirgi poezıadaǵy dástúr jalǵastyǵyn uıqas pen býyn sanynan /qandaı taıyzdyq/, tipti, obraz, oıynan da emes, onyń rýhynan izdeýimiz kerek! Shatastyrmasa, sol ǵana shatastyrmaıdy! Bizdiń dástúrshildik pen jańashyldyqtyń arasyna «uly qytaı qorǵanyn» salyp, álekke túsip jatatynymyz da syrtqy qurylys materıadaryn ǵana eseptep, ishki tynys rýhyn esten shyǵaryp alatyndyǵymyzdan.

Dál sondaı sózdi aýdarma jóninde aıtýǵa bolady. Biz Abaı men Mahambettiń basqa tilge aýdarýǵa kóne bermeıtin kúrdeliligin, negizinen, olardyń taza ulttyq oılaý júıesinen, taza ulttyq boıaýynyń moldyǵynan kóremiz. Bul pikirlerdiń belgili bir mólsherde durystyǵyn maquldaı otyryp, biz olardyń aýdarylmaýynyń basty sebebi eshqandaı sózben aıtyp jetkizý múmkin emes, tek sezimmen, júrekpen ǵana seziler ishki tynystyń eskerilmeýinen, umyt qala berýinen der edik.

Bizdiń oıymyzsha, árbir óleńniń teksti men ishki rýhy bolady. Ishki rýh — tekstiń ár jolyn, ár sózin, árbir útir-núktesin úrlep tutatyp, sáýlelendirip jan kirgizer sıqyrly kúsh. Ol ýaqyt tynysy men talant sharpylysynan paıda bolar naızaǵaıly sát! Olaı bolsa, Mahambettiń joǵaryda biz keltirgen óleńiniń teksi aýdarylmaıdy degenge kim sene qoıar eken? Aýdarylady. Aýdarylmasa, ishki rýh aýdarylmas! Al rýhsyz óleńniń suryqsyz sózder jıyntyǵy ǵana bolyp qalatynyn bárimiz jaqsy bilemiz.

Ýaqyt jeliniń yzǵarly ótinde turǵan aqyn júreginen ylǵı da rýhty óleńder týǵan. Rýhty óleńder qataryna biz kóbine bıik pafosty, órshil daýysty, sonyń ishinde adresi el men jerge ǵana arnalǵan, aıqyn ashyq uranmen kúreske shaqyrǵan, ıaǵnı azamattyq óleńderdi qosamyz da, basqa harakterlerdegi óleńderdi tabıǵat, mahabbat, kóńil-kúı lırıkalary, t.b. dep bólip-bólip jiberemiz. Olarǵa rýhty óleńder degen sózdi qoldaný kúná da, kúlkili de sıaqty. Shynynda, osymyz durys pa? Biz ádebıetti, sonyń ishinde óleńdi adam janynyń tereń qatparlaryn, ıaǵnı ishki dúnıesin zertteıdi dep jatamyz. Biraq ishki dúnıe degenimiz aýzy myqty tyǵyndalyp bekitilip tastalynǵan ydys emes qoı. Ol — ózin qorshaǵan ortanyń atmosferalyq klımatynan, áleýmettik faktor áserinen qanshama prosesterge túsip, qanshama ózgeristerge ushyrap jatatyn qubylystar álemi. Olaı bolatyn bolsa, adamnyń jeke basynyń qýanysh-kúıinishi de, sóz joq, óz ýaqyty men óz zamanynyń lebi men demine jýynyp, sharpylady. Sondyqtan, meıli tabıǵat, meıli kóńil-kúı lırıkalary bolsyn, olardan belgili bir zamannyń, belgili bir ýaqyttyń tynysy, rýhy sezilip jatýy zańdy. Sonda ǵana ol óleń ómirsheń bola almaq. Endeshe, qandaı óleń de, eń aldymen, ýaqyt únimen, ýaqyt rýhymen sóılesýi tıis.

Halyq kóńilinen shyqqan, halyq qalaýlyry bolyp ketken óleńderden Ýaqyttyń men mundalap turǵan daýsy estilip jatpaıtyn be edi. Qasymnyń «Ózge emes, ózim aıtam óz jaıymda», «Darıǵa», Asqardyń «Túrksib», Ábýdiń «Aqsha bult», Taıyrdyń «Mıllıon tolqyn», Syrbaıdyń «Aq tún», taǵy basqa da ataqty óleńderdiń qaı-qaısysynyń da kindigin Ýaqyttyń ózi kesken. Aıdarynan jel esip turǵan bul óleńderdiń mańdaıynan Ýaqyttyń ózi sıpaǵan. Taǵy da, bul óleńderdiń árqaısysy ártúrli harakterdegi óleńder. Osy bir dańqty óleńderdiń juldyzdy shoǵyryna Ábdildanyń myna óleńi de qosylady:

Senen uly bolǵan emes bir aqyn,
Jyryń qandaı, jyryń qandaı surapyl!
Arasynda burqyraǵan dúleıdiń
Tún jamyla jylap turyp tileımin:
Júregińniń bólshegin ber,
Óleńińniń ólshemin ber.
Ol az deseń, ózimdi de al,
Tolqynyńa aıamaı sal.
Ia kúıreıin, kúl bolaıyn,
Ia teńizge aınalaıyn!

Bul — birtýma talant qana dúnıege ap keler birtýar óleń. Dál osy óleńge tolǵatqanda, Ábdilda aqyn Afrodıtanyń belbeýin qolǵa túsirgen-aq shyǵar. Taǵy bir daýystap oqyńyzshy. Jerdiń jeti qat tereńinen bir bula fontan alapat qysymmen shapshyp shyqty da, keńistiktiń qıyr bir múıisinde bir juldyz jarq etkizip kózin ashyp aldy. Shynynda da olaı bolǵan joq. Olaı bolýy múmkin de emes. Bul qıal qubylysy ǵana. Biraq stıhıalyq surapyldan týǵan mundaı óleń rýhy emosıalyq áserlenýińizden paıda bolǵan sizdiń qıal álemińizde osy tektes bir qubylystardy dúnıege ap keleri sózsiz. Biz keıde «Túsinikti óleń eken», «Óleńińe túsinbedim, «ol óleńge túsinedi» dep kúnáǵa belsheden batyp jatatynymyz bar. Shynaıy túsiný múmkin be? Joq! Múmkin emes. Óleńdi jan — júregińmen, tula boıyńmen sezinýiń ǵana múmkin. Naǵyz óleńde bir sózder ekinshi bir sózderdiń maǵynasyna jutylyp ketip, taǵy bir uǵymyn ulǵaıtatyn jańa kletkalarǵa ıe bolyp jatady. Sezimge sýǵarylyp shyqqan sóz ben sózdiń soqtyǵysynan otty qımyl-qozǵalys, qubylmaly boıaý, lepti áýen paıda bolady da, óleń tutas tiri organızmge aınalady. Ondaı óleńdi sen qalaı túsinbeksiń?! Sezinesiń! Tek qana sezinesiń! Túsiný — naqty uǵym jaıly derek. Al Ábdildanyń biz oqyǵan óleńinde naqty uǵym bar ma? Qalaı túsindirip bermeksiń? Muny Ábdilda aqynnyń ózi de túsindire almas edi. Tek óz sezgenińdi ǵana aıtyp berýiń múmkin. Máselen, maǵan osy óleń býyrqanǵan dúnıe aldyndaǵy aqyn antyndaı estiledi. Ne bolǵanda da Ýaqyt rýhy uıa salǵan óleń bul.

Yǵysyńdar,
Eı, taýlar,
Yǵysyńdar!
Oryn saıla ortańnan, jumysym bar.
Ata bolyp ne maǵan urysyńdar,
Adam bolyp nemese uǵysyńdar,
Yǵysyńdar, eı, taýlar, yǵysyńdar!
Eı, taýlar, qoıyndaryńdy ashyp kirem,
Bar syryńdy aırandaı shashyp bilem.
... Jartastardyń betteri sora-sora,
Jylapty, qarsylaspas jasyq bilem.

Bul — Muqaǵalı iriligi. Irilik bolǵanda, taýlardyń arasynan oryn saılap, shyń bolyp kózge túse qalaıynshy degen qur keýde irilik emes. Aqynnyń taýlarda «jumysy bar», olardyń «qoıyndaryna kirip», «syryn bilmek». Aqyn qaısar jartastan da jasyqtyq kórip tur: jas aǵyzǵan betteri «sora-sora». Dál osy óleńnen, Muqaǵalıdyń kózi tirisinde tórge shyqpasa da, tómenshiktep kórmegen tarpań minezimen birge kúrkiregen Ýaqyt únin de estigendeı bolamyz. HH ǵasyr, ǵylymı-tehnıkalyq revolúsıa, barlyq ǵylymdar salasyndaǵy derlik ashylyp jatqan ǵalamat jańalyqtar Ýaqyttyń shaǵyn ǵana kezeń-qıyndasynda adamnyń dúnıetanymyn, onyń jalpy uǵymyn sheksizdikke deıin keńeıtip jiberdi. Buryn-sońdy adamzat balasy óziniń ulylyǵyn, óziniń naǵyz qudiret ıesi ekendigin dál osy ǵasyrdaǵydaı sezingen emes. Onyń qolynda qazir búkil Jer sharynyń taǵdyry tur. Buryn biz kosmosqa qaraıtyn bolsaq, endi kosmostan Jerge de qaraı alatyn múmkindikke ıe boldyq. Endi biz kóleńke men nurǵa, úmit pen kúdikke qatar shomylyp, keńistik ishinde dóńgelep bara jatqan jetim planetamyzdy kóńil kózimizben kúnde kóre alatyn jaǵdaıǵa jettik. Olaı bolatyn bolsa, Muqaǵalıdyń «Yǵysyńdar, eı taýlar, yǵysyńdar» degen tákappar daýsynan ýaqyt únin de estýimiz zańdy. Oǵan osyndaı iri sózdi aıtqyzyp turǵan Ýaqyttyń ózi. Ýaqyttyń «áleýmettik zakazyn» oryndaý mısıasyna ıe bolǵan aqynnan baqytty aqyn bar ma eken, sirá!

Biz bul sózderdi «qalaı da ýaqytqa ún qosyp tastaıynshy» dep mańǵazsıtyn, ǵylymı-tehnıkalyq nemese saıası taqyrypqa birdi-ekili óleń arnap, sonymen óziniń ýaqyt pen qoǵam aldyndaǵy boryshyn ótep tastaǵandaı sezinetin, ýaqytty bir bólek, óleńdi bir bólek qarastyratyn, ýaqytty ótkinshi kezeń ǵana dep qabyldaıtyn tar uǵym turǵysynan aıtyp otyrǵan joqpyz. Biz bul sózderdi Ýaqyttyń uly maǵynasynda aıtyp otyrmyz. Búgingi zamanda, eger dúnıetanymyń tar bolsa, meıli qanshama talant ıesi bol, seniń de barar jeriń «ana qyrdyń arjaǵy bolyp qalary» sózsiz. Biz bul jerde dúnıetanym degen sózdi de durys túsinip alǵanymyz jón. Dúnıetanym degen sózdi bireýler sansyz mol ınformasıalardyń basynda jınaqtalýyn aıtyp júr. Olardyń kóbisiniń kez kelgen suraqqa quddy bir EVM mashınasyndaı sartyldatyp jaýap beretini ras. Biraq ol ınformasıala rsanasyna jetpeı, sezimin tolqytpaı, salqyn aqylmen ǵana qabyldanǵan bolsa onda ol — óli kapıtal. Ondaı ıntelekt-bilgishtiń ózin qorshaǵan ortaǵa tıgizetin paıdasynan góri, zıany áldeqaıda kóp bolady.

Adam óziniń iriligi men ulylyǵyn neǵurlym keńirek uǵynǵan saıyn, óziniń tabıǵatpen jaqyndyǵyn soǵurlym tereńirek sezine tústi. Tabıǵatqa qol kóterý — ózine qol kóterý ekenin uqty. Ómirdiń basqa formalarymen genetıkalyq baılanysta ekenin bildi. Ǵylymda aǵashtyń, adamnyń, bakterıanyń genetıkalyq kod qurylysy birdeı ekendiginiń ashylýy adamnyń tabıǵatpen qursaqtas, baýyr, tamyrlas týystyǵyn taǵy bir dáleldep berdi. Adam endi óz taǵdyryn olardyń taǵdyrymen birge qarastyryp, óziniń kóńil kúıiniń qubylysyn tabıǵat qubylystarymen burynǵydan da berigirek birge óretin bolady.

Jer ústinde joq izdegen kóp shyǵar,
Janǵa daýa em izdegen kóp shyǵar.
Kúrsingende keýdesinen ot shyǵar,
Jer ústinde joq izdegen kóp shyǵar.
Men de sondaı izdeýshiniń birimin,
Kóp estımin japyraqtyń dirilin.
Kóp estımin toǵaılardyń gýilin,
Men de sondaı izdeýshiniń birimin.
Qaraıdy aspan juldyzdaryn joǵaltqan, —
Erteli-kesh kók júzinen kóp aqqan.
Qaraıdy kól aspan jaqqa alańdap,
Qaraıdy ózen tolqyndaryn tonatqan.
Suraıdy olar, suraımyn men olardan
Qymbatymdy, qımasymdy joǵalǵan.
Baıaý ǵana shaıqalady bulttar da,
Álsiz ǵana teńseledi kók orman.

Osy bir jelsiz kúngi kóldeı tup-tunyq, muńly kóńil-kúı jyry demimen temir ıitip, tastan tamyr shyǵarar zerger lırıgimiz Saǵı qolynan týypty. Tup-tunyq muń. Biraq syrt kózge ǵana solaı. Sý asty aǵysy sıaqty óleń astarynan soǵatyn lep tamyr tamyryńyzdy shymyrlap qýalap, ón boıyńyzdy kernep bara jatady. Bul óleń de túsinýińe, túsindirýińe kóne bermeıtin, tek sezimińnen ǵana seziner óleńder qataryna jatady.

Munda adammen birge búkil tabıǵat oıǵa batyp, tebirenip, tolqyp tur. Bul keshegi emes, búgingi kún, HH ǵasyr tabıǵaty. Sóz joq, onda ýaqyt úreıiniń taby bar. Bul óleń — joǵalǵanyńdy ǵana izdeý emes, eń aldymen, múldem joǵalyp ketpeýińdi eskeretin óleń. Mine, kórdińiz be, taza kóńil-kúı lırıkańyzda da ýaqyt rýhy jatyr! Jalpy, Saǵı Jınebaev — ýaqyt pen tabıǵattyń muńy men qasiretin adamdarǵa jan-júregimen jetkizip júrgen naǵyz azamat aqyn. Oǵan jalǵan dıdaktıka, aqylsynǵan taqpaq rıtorıka múlde jat. Onyń, jaryq kórgenine birqatar ýaqyt bolsa da, nege ekeni belgisiz, ádebı baspasózde jóndi áńgime bola qoımaǵan, kóp jylǵy eńbeginiń qortyndysy — «Ińkár dúnıe» atty jınaǵy osy sózimizge tolyq dálel bola alatyn poetıkalyq dokýment.

Eı, Kún-ana, aspa besik Jerdi osy
Aqyryndap, aqyryndap terbeshi:
Ǵashyqtardyń buzylmasyn bir keshi,
Sábılerdi oıatyp ap júrmeshi.
Tastar shoshyp, oıanbasyn jel úrkip,
Muhıttardy ala kórme elirtip.
Kók búrtikter buta boılap órlesin,
Shyq kózderi aǵyp túse kórmesin...

Tula boıyńdy selt etkizer sýret-tilek. Jumeken Nájimedenov Ýaqyt sımvoly Kún-anaǵa aıtar ótinishi men tilegin osylaı jetkizipti. «Tastardyń shoshýy», «jelderdiń úrkýi», «shyq kózderiniń aǵyp túsýi» — tek jıyrmasynshy ǵasyr aqyny ǵana jazýǵa, tek jıyrmasynshy ǵasyrdyń aqyny ǵana salýǵa tıis orbrazdy tyń sýretter.

Hırosıma qasiretin kim bilmeıdi. Atom bombasyynyń jarylysynan keıin ol jerdiń qap-qatty qara tasy da ustasań bordaı úgitilip ketetin jup-jumsaq basqa denege aınalǵan. Qara tas ta qasıetinen aırylǵan. Dál osy óleń jazarda Jumeken oıynda osy fakt boldy ma, joq pa, ony biz bilmeımiz. Bizdiń biletinimiz, sóz joq, onyń búkil tula boı, sana-sezimi ǵasyr qasiretine, Ýaqyt qudireti men rýhyna tartylyp, sýǵarylǵany. Sol ǵasyr qasireti men Ýaqyt rýhy sińgen júrekte týǵan óleńder osyndaı obrazdar alyp shyqpaı, qandaı obrazdar alyp shyqpaq?! Árıne, munda talant, kórgenin kórsete bilý sıaqty aqynnyń ındıvıdýaldyq erekshelikteriniń atqaratyn rólin umytýǵa bolmaıdy. Degenmen, ol erekshelikterdiń tamyr salar topyraǵy — Ýaqyt ekenin de esten shyǵarmaǵanymyz jón. Olaı bolatyn bolsa, «tastardyń shoshýy», «jeldiń úrkýi», «shyq kózderiniń aǵyp túsýi» sıaqty eskertý sýretter ózinen ózi týa qalǵan joq, olardy aqyn boıyndaǵy tabıǵı talant osy zaman demine sharpylyp baryp dúnıege keltirgen.

Biz bul maqalamyzda ýaqyt jaıly sóz qozǵaǵanymyzda, tek bar dúnıelerimizge ǵana toqtalyp óttik. Bar dúnıelerimiz biz toqtalǵan aqyn-jazýshylar tvorchestvolarymen shektelip qalmaıdy, árıne! Olar jetkilikti! Biraq bárine toqtalý múmkin de emes. Bizdiń nıetimiz óz deńgeıinde sóz bolmaı júrgen Ýaqyt rýhyn, úni men tynysyn keıbir aspektide qarastyrý edi. Oıymyz qanshalyqty oryndaldy? Ol — oqyrmandar bıliginde! Barymyzǵa toqtaldyq, al joǵymyz qaıda degen zańdy suraq ta týýy múmkin. Biraq joq nársege ne istemeksiń? Joq nárse joq. Olar da óziniń dúnıege keler kezegin kútip jatqan shyǵar. Kemshilik pe? O, ol jetedi. Ýaqyt pen zamannyń demi men tynysy, ıaǵnı rýhy sezilmeıtin, qan-sóli joq, keptirilip qaqtalǵan, qaı zamanda jazylǵany belgisiz, moınyn ishine tyǵyp, bet-aýzyn tumshalap alǵan óleńder barǵan saıyn kóbeıip barady. Olardy teń-teń qalpynda kóterip alyp kep, sizderdiń aldyńyzda-aq túkke alǵysyz etip tastaýǵa bolar edi. Biraq synnyń mindeti — synaý ǵana emes qoı. Onyń mindetine kózge túspeı, tasada qalyp kele jatqan máseleni qolyńnan kelgenshe qozǵalysqa túsirip kórý, sóıtip, óleń jónindegi oqyrman qaýymnyń uǵymy men estetıkalyq talǵamyna áser etý de jatsa kerek.

---