InfoHub Logo

Qazaqstan ult máselesiniń bas sheshilýi — Qazaq respýblıkasy atalyp, buryn patsha zamanynda bytyrap, bet-betimen jandaraldarǵa baǵynyp ketken qazaq elderi bir jerge jınalyp, óziniń kindik úkimetin saılaǵannan beri dep aıtýǵa bolady.

Bul — ult máselesiniń nyq syrtqy sheshilýi.

İshki maǵynasyn alǵanda, ult máselesi Qazaqstanda ábden sheshilip qaldy dep eshkim de aıta almaıdy.

İs avtonomıada ǵana emes.

Sol avtonomıaly jurt ishindegi jalshy, jarly-jaqybaılardy jýan judyryqtardyń tyrnaǵynan bosatyp, el bıleý tizginin jalshylar qolyna ustatý bolýy kerek.

Qazaq respýblıkasynyń úsh jylǵy tájirıbesi kórsetip otyr: joǵarǵy maqsatty oryndaý — keńes úkimetiniń ony bastaǵan Komýnıs partıasynyń en bir zor hám qıyn isi.

Qazaqstanda mynadaı kemshilikter bar: qazaqta uıymdasqan jumysker taby joq, olardy uıymdastyrý jolynda qyzmet qylarlyq kisi tipti az, qarajat taǵy kem.

Aýyl kedeıi baıdyń tuzaǵynda, qylarlyq kásip joq, baıǵa tyǵylyp, zorlyǵyna kónip, bir aıaq qymyzyna barlyq kedeı namysyn satyp otyr. Jergilikti mekemeler bul kúnde ne baıdyń ózi, bolmasa onyń súıgen, aıtqanyn qyldyratyn bir kedeı.

Mektepterde oqyǵan jalshy balasy az, oqyǵan baı, maqtasaq ortasha balasy, sot isi qalpymen oqyǵan baılar qolynda.

Mılısıa, ınspektor — orys, qazaqshadan bir aýyz bilmeıdi. Joǵarǵy ıspolkomdarǵa barsań taǵy tilmashsyz bolmaıdy. Joǵarydaǵy kemshilikterdi kórip, biraq ol kemshilikter negizine kóz salmaı, teris qarap kúńkildep, qolyn siltep úmit úzgender de bar.

Qazaqstannyń tarıhı sharttaryn bir kúnde qolmen julyp tastaýǵa bolmaıdy.

Qazaq kedeıi óziniń baıynan, hanynan zorlyqty bir kórse, orystyń patshasynan, onyń quıyrshyǵy bolǵan tórelerinen zorlyqty eki kórdi.

Patsha úkimetiniń óshtestirý saıasaty arqasynda hám úkimet ózinen bolǵandyqtan orys ákimderiniń qazaqqa jerkenish kózben qarap, quly ornynda ıemdenip qalǵany taǵy bar.

Ǵajap emes, sol eki halyqtan shyqqan qaısybir qyzmetkerler sypaıy tárbıege pispegendikten bul kúnde bir-birine senimsiz kózben qarap, qaı ýaqytta qastan emes, tipti qatadan bolǵan isterdi «ne orystyǵy, ne qazaqtyǵy» ustady deıtin bolsa, orys qyzmetkeriniń kóńiline jaqpaǵan is — qazaqshylyq (ultshylyq), qazaq qyzmetkerine jaqpasa, orysshyldyq (kolonızatorlyq) bolyp tabylady. Bul eki aǵym ekeýi de bir saıǵa quıady.

Quıatyn saı — qazaqtyń da, orystyń da jýan judyryǵynyń saıy.

10 hám 12-shi partıa sezi ult máselesi týraly shyǵarǵan qaýlysynda bul eki aǵymnyń jumysy kedeıler isine úlken bóget bolyp kelgenin kórsetip ótti.

Ol sekretar! Stalın joldastyń 12-shi sıeze jasaǵan baıandamasynda ár komýnısiń ózi ultshyldarymen alyssyn degen sózi, ult máselesinde tóte nusqaýlardyń biri deýge bolady.

Qazaqstannyń úsh jylǵy jumysynda jetekshi bolǵan sol joǵary aıtylǵan nusqaý.

Asyqqanmen, aptyqqanmen ult máselesi bir kúnde sheshilýge múmkin emes.

Kaılan kresándyq qalǵansha, «jurt bári proletarıı bolǵansha» ult máselesi qalashaq emes. Onyń ishinde Qazaqstanda ult máselesi bilim hám saqtyq tileıdi. Ult máselesine jaqyn hám týra kelgen III jalpy qazaq partıa konferensıasynyń qaýlysy.

Qazaq jumyskerlerin uıymdastyrý, olardy oqytý, partıa hám keńes isine tartý eń birinshi kezekte turǵan bir jumys.

Qazaq jumyskeri, kedeı oqymaı, ol úkimet isin basqarmaı, Qazaqstanda ult máselesi sheshilmek emes.

1922 jyl

---