InfoHub Logo

Temir jol salynyp, otarba júrgenine, sýdyń ústimen parohod júrgenine, sýdyń astymen súńgýir qaıyq júrgenine, qurǵaq jaı ǵana jolmen avtomobıl júrgenine edáýir ýaqyt boldy. Bul aıtylǵan zattar alǵashqy shyǵa bastaǵanda ábden jalpy jer-dúnıege jaıylǵansha, olarǵa árkim-aq minip júre bastaǵansha qara halyq nanar-nanbas bolyp júrdi.

Kazirgi ýaqytta bul aıtylǵan zattar hám olarmen birge alys jerden tez habar alatyn telegramm, telefon degen zat ta jalpy álemge tanys bolyp, jalpy álemniń tirshiligine eń bir kerekti zattardyń biri bolyp aldy.

Bul aıtylǵan zattardyń bárinen sońyraq áýe kemesi — aeroplan jasalyp shyqty. Aeroplan shyqqanda da qara halyq ete nanyńqyramaı, nansa da ony bir oıynshyq úshin, erikkennen jasalǵan nárse ǵoı dep júrdi. Biraq ónerli, ǵylym retinde alǵa ketken halyqtar olaı dep buǵan jeńil qaraǵan joq, aeroplan shyǵysymen odan órnek, úlgi alyp, áýelgi túrinen de jyldam, birte-birte sheberleý qylyp, jaqsylaý qylyp, kúshtileý qylyp, kóbeıtip jasaı bastady. Ótken dúnıe jahangerler soǵysynda, Germanıa Eýropanyń ortasynda, qalyń jaýlarynyń ortasynda otyryp áýe kemeleri kóp hám kúshti bolǵan soń, dúnıe aınalǵan muhıt teńizderiniń ortasyndaǵy jazıra araldardaǵy Anglıaǵa áýe kemelerimen baryp oq jaýdyryp, hám teńizderdiń astymen baryp oq jaýdyryp jer-dúnıeni shýlatyp júrdi. hám sol zor óner sheber ustalyqtyń arqasynda, kúshti áýe kemesiniń arqasynda, jalǵyz Germanıa jer-dúnıege qarsy maıdanǵa shyǵyp, jeńilmeı beldesip turdy.

Áýe kemesi qazirgi ýaqytta jalpy álemge jaıylyp boldy. Jalǵyz-aq áýe kemesimen tanys emes, áýe kemesi — aeroplandy bilmeıtin biren-saran soqyr halyqtar ǵana bolar.

Qazirgi ýaqytta jer-dúnıedegi halyqtardyń kóbi aeroplan minip, aspanǵa ushyp qatynasyp júrgende, bir sheti men bir sheti «atan túıemen alty aılyq jol» bolatyn bizdiń Qazaqstanda bir de áýe kemesi joq. Áýe kemesi eń aldymen Qazaqstan tárizdi temir joly joq, parohod júrgen ózen-sýlary joq, jeri qıyrsyz shalǵaı betpaq dalaly halyqtarǵa kerek.

Áýe kemesi — aeroplan oıynshyq emes. Ózen-sýlardy, shól dala, taý-tastardy tańdamaı, myqty atpen uzaq kún júrip baratyn jerlerge saǵatqa jetpeı baratyn júırik kólik.

Eýropadaǵy, Amerıkadaǵy áýe kemelerimen ushyp qatynasyp júrgen halyqtardyń qala-qalalarynyń aralary, aýyl-aýyldarynyń aralary temir joldarmen, parohodpen, telegramm hám telefondarmen baılanysqan, otarbamen, parohodpen hám avtomobılmen qatynasqan. Biraq olardyń bárinen jyldam júretin bolǵan soń, bul jerdegi halyqtar qazir aeroplanmen júre bastaıtyn boldy.

Al bizdiń Qazaqstanǵa qarasaq, jerinde temir jol joq, shól, betpaq dala, parohod joq, avtomobıl júrýge qara jol joq, jeri shalǵaı. Mine, sol sebepti qatynasýǵa, habarlasýǵa Qazaqstanǵa eń qolaıly, eń arzan túsetin kólik — aeroplan.

Aeroplandy alý qıyn emes, halyq aqsha jınap, úkimettiń saılap qoıǵan mekemelerine tapsyrsa, kóp túkirse kól bolyp aeroplan satyp alynyp otyrylady. Qalalar men aýyldardyń aralarynda jıi qatynas bolmasa, Qazaqstannyń úkimeti men eliniń arasynda jıi habar qatynasy bolmasa, el-halqy bolyp jatqan isterden habarsyz bolady. El saıasat, óner, bilim retinde artta qalady. Soqyr bolady.

Mundaı jalpy el úshin ıgi isterge shaqyryp jazǵan sózderdi qur oqyp tastamaı, oılanyp iske asyrýǵa shyndap kirisý árkimniń moınyndaǵy azamattyq mindeti. Bul iske umtylý ónerge umtylýdyń belgisi.

Aeroplan — endigi eńbekshil ónerli jas ulannyń qanaty.

1923 jyl

---