InfoHub Logo

Ertede patsha men patshaıym ómir súripti. Olar bir perzentke zar eken. Kúndiz-túni Qudaıdan bala tilepti. Aqyry tilekteri qabyl bolyp, náresteli bolady. Qýanyshy qoınyna syımaǵan patsha: otyz kún oıyn, qyryq kún toıyn jasaımyn!» dep jerjahanǵa jar salady. Toıǵa ataqty jeti perızatty shaqyrady.

Patsha saraıynda toı endi bastala bergende, kenet qatty jel turyp, saraı ishi alaı-túleı bolyp ketedi de, túsi sýyq bir áıel saraıǵa kirip keledi. Bul qatygez peri edi. Toıǵa jınalǵandar ony tanyp, úrpıisip qalady. Qatygez peri:

— Meni shaqyrmadyńdar. Áıtse de kishkentaı hanshaıymǵa syılyǵymdy bereıin, — deıdi. Patsha oǵan iltıpat kórsetip, tórine shaqyrady. Dýman odan ári jalǵasady.

Toı sońynda perızattar nárestege daıyndaǵan syılyqtaryn: biri — asqan sulýlyqty, ekinshisi — náziktik pen meıi-rimdilikti, úshinshisi — ásem júristi, tórtinshisi — bıshilikti, besinshisi — barlyq mýzykalyq aspaptarda sheber oınaý qabiletin, altynshysy ásem daýysty tartý etedi. Kezek qatygez sıqyrshyǵa kel gende, ol besiktegi nárestege jaqyndap:

— Hansha boıjetkende urshyqtyń ushyna saýsaǵyn shanshyp alyp, máńgi uıqyǵa ketedi, — deıdi de, kózden ǵaıyp bolady. Saraı ishi abyr-sabyr kúıge túsedi. Sol sát syılyǵyn aıtyp úlgermegen jetinshi perızat:

— Júz jyldan keıin bir hanzada kelip hanshanyń betin súıedi, sol kezde hansha oıanyp, qarǵys kúshin joıady, — deıdi.

Kelesi kúni patsha ýázirlerine saraıdyń ishi-syrtyndaǵy urshyqty, ınesi bar zattyń bárin joıýdy buıyrady. Ýaqyt zymyrap ótip, hansha kórkine aqyly saı boıjetken bop ósedi. Bir kúni hansha saraıdy aralap júrip, eń bıik munaraǵa kóteriledi. Munara ishinde bir áıel jip ıirip otyr eken. Ondaı zatty buryn kórmegen qyz:

— Ájeı, ne istep otyrsyz? Bul qandaı zat? Kórýge bola ma? — dep suraıdy.

— Bul — urshyq, kele ǵoı, qyzym, kór, — deıdi áıel kimmen sóılesip turǵanyn bilmeı.

Hansha bolsa, ákesiniń «Bógde zatty ustama» degen eskertýin umytyp, urshyqty ustaı bergeni sol edi, abaısyzda urshyqtyń ushy qyzdyń saýsaǵyna kirip ketedi.

Sol kezde kún kúrkirep, alaı-túleı jel turady. Qatygez periniń aıtqany oryndalyp, hansha esinen tanyp, edenge qulap túsedi. Artynan qýyp kelgen qyzdyń kútýshileri sulq jatqan hanshany saraıǵa kóterip ákeledi. Qaıǵyǵa batqan patsha men patshaıym qyzdaryn ádemi tósegine jatqyzady. Uıyqtap jatqan hanshaıym qandaı sulý deseńshi!

— Qudaı jalǵyz perzentimizdiń qyzyǵyn kóp kórdiaý! — dep jylamsyrady patshaıym.

— Sabyr et, — dedi patsha, — biz shydamdy bolýymyz kerek. Jetinshi perızattyń aıtqany ras bolsa, áli-aq qyzymyz oıanyp, bárimiz baqytqa kenelemiz.

Osylaı degen patsha nókerlerine hanshaıymdy kúzetýdi tapsyrdy.

— Kimde-kim hanshaıymnyń mazasyn alatyn bolsa, oǵan aýyr jaza qoldanamyn, — dedi patsha.

Bul qasiretti habar jetinshi perızatqa da jetedi. Ol patsha saraıyna ushyp keledi. «Júz jyldan keıin hansha oıanǵan kezde patshalyq ta oıansyn» degen tilegin aıtyp, patsha men patshaıymnan basqa búkil patshalyqty uıyqtatyp ketedi. Saraıda óli tynyshtyq ornaıdy. Patsha men patshaıym uıyqtap jatqan qyzdarynyń ańdaıynan súıip, onymen qoshtasady da, olar da uıqyǵa ketedi.

Biraq munymen ýaqyt toqtap qalmady. Kún artynan kún, jyl artynan jyl zymyrap ótip jatady.

Kezinde ataǵy jer jarǵan patshalyq endi birde-bir tiri jan joq, óli qalaǵa aınalady. Jurt qarǵys atqan jerge jaqyn júrýge qorqady. Saraıdyń ishi-syrtyn qalyń aǵash basady. Aǵashtyń qalyń óskeni sondaı, saraı kózge kórinbeı umyt qalady. Oǵan barar joldy tikenekter qaptaıdy.

Tikenekterdiń kóptiginen adam da, ań da bul mańaıǵa jolaı almas edi. Tek alystan saraıdyń kúmbezi ǵana jyltyldap kórinetin. Osynyń bárin istegen jetinshi perızat bolatyn. Ol hanshaıymnyń tynyshtyǵyn eshkim buzbasyn dep ádeıi osylaı jasady.

Arada júz jyl ótedi. Uıqydaǵy arý týraly ańyz jer-jerge taraıdy. Hansha týraly áńgime alys patshalyqta turatyn hanzadanyń qulaǵyna da jetedi. Hanzadanyń qyzyqty oqı ǵalardy, qupıa qazynalardy izdeýge jany qumar edi. Ol endi uıyqtap jatqan arýdy izdep tappaq bolady. Qyzmetshilerine jolǵa daıyndalýǵa buıryq beredi. Qojaıynm en birge el kezip, jer kezýden ábden sharshaǵan qyzmetshiler ishteı kúrsinip alady.

Hanzada uıqydaǵy patshalyqty uzaq jyldar boıy izdeıdi. Qanshama el-jurttan surastyrsa da, eshkim eshteńe bilmeıtin bolyp shyǵady. Birde ol joldan bir sharýany kezdestiredi. Odan jón suraıdy.

Sharýa hanzadaǵa basyn ıip:

— Ýa, qaıyrymdy hanzada, osydan jarty ǵasyr buryn osy jerge jaqyn mańaıdaǵy saraıda álemdegi eń sulý hanshaıym uıyqtap jatyr dep estigenmin. Men ol kezde jas edim. Biletinim, ol qyzdy patshanyń balasy ǵana betinen súıip oıata alady eken, — deıdi.

Muny estigen hanzadanyń júregi dúrsildep qoıa beredi. «Hanshany men oıatpaǵanda, kim oıatady?» dep, eski saraıdyń kúmbezi kóringen jaqqa qaraı shaba jóneledi.
Júre-júre hanzada qalyń ósimdik ósken taýǵa kez bolady. Jolyndaǵy qalyń aǵashtar men tikenekterdi shaýyp kele jatyp, saraıǵa kep tireledi. «Álgi kisiniń aıtqan saraıy osy bolar» dep oılaıdy hanzada.

Sol-aq eken, tyǵyz ósken aǵashtar men tikenekterdiń arasy ashylyp, hanzada júre alatyndaı jol paıda bolady. Qyzmetshileri artynan ergisi kelip umtyla bergende, tikenekter qaıta jabyla qoıady. Hanzada jalǵyz ózi saraıǵa qaraı júredi. İshke kirse, saraıdaǵy adamdardyń barlyǵy turǵan jerlerinde qoryldap uıyqtap tur eken. «Ómirde mundaı da bolady eken-aý» dep oılaǵan hanzada aınalasyna tańdana qaraıdy.

Bólmelerdi aralap júrip, ádemi tósekte uıyqtap jatqan hanshany kóredi. Hanzada oǵan kórgen boıda ǵashyq bolady. Janyna jaqyn dap baryp, betinen súıedi. Sol sátte qyz kózin ashady.

— Ruqsatsyz súıgenim úshin keshirińiz, sulýlyǵyńyzǵa tántimin, sondyqtan bolar ózimdi ustaı almadym, — deıdi hanzada.

— Siz kimsiz? — deıdi qyz kúlimsirep.

Hanzada uıqydaǵy hanshaıym týraly ańyzdy estip, qyzdy sonaý alystan izdep kelgenin aıtady. Osy kezde hanshanyń tóseginiń janynda uıyqtap jatqan patsha men patshaıym jáne aınaladaǵy adamdardyń bári birinen soń biri oıana bastaıdy. Jan-jaqtan ártúrli dybystar shyǵyp, patsha saraıyna jan bitedi. Uıqydan oıanǵan qyzmetshiler eshteńe bolmaǵandaı óz mindetterine kirisip ketedi.

Búkil saraıǵa, kúmbezdiń tóbesindegi jalaýdan bastap sharap qoımasyna deıin jan bitip, aınala ý-shý dybysqa tolyp ketedi.
Al hanzada men hanshaıym bir-birinen kóz ala almaı qalypty. Aınaladaǵy shýdy estıtin emes.

— Maǵan jasaǵan jaqsylyǵyńyzdy qalaı qaıtarsam eken? — deıdi hanshaıym nazdanyp.

— Máńgi janymda bolsań, maǵan odan artyq eshteńeniń keregi joq, — deıdi hanzada.

Osy kezde ekeýiniń qasyna patsha keledi.

Patsha:

— Qosh keldiń, hanzada! Osyndaı symbatty jas jigitti júz jyl beker kútpegen ekenbiz, — dep, hanzadanyń qolyn alyp, odan qandaı tilegi bar ekenin suraıdy.

Hanzada:

— Maǵan baılyqtyń da, qazynanyń da qajeti joq. Ruqsat etseńiz, qyzyńyzǵa úılensem degen oıym bar, — deıdi.

Ata-anaǵa budan artyq qandaı baqyt kerek! Patsha men patshaıym ulan-asyr toı jasaıdy. Toıǵa barlyq jurt jınalady.

Budan bylaı urshyq ıirýge tyıym salynbaıdy. Hanzada eldi ádil basqaryp, hansha ekeýi baqytty ǵumyr keshedi.

---