1 قازان - حالىقارالىق قارتتار كۇنى (قارتتارىم – اسىل قازىنام)
تاربيە ساعات: 1 قازان - حالىقارالىق قارتتار كۇنى (قارتتارىم – اسىل قازىنام)
ماقساتى: جاس جەتكىنشەكتەردىڭ بويىنا ۇلكەندى سىيلاپ تىڭداي بىلۋگە، حالقىنىڭ سالت – داستۇرىنەن ءنار الۋعا، يناباتتىلىق پەن مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ.
جۇرگىزۋشى:
كوپ جاساعان قاريا
اقىلى تەڭىز داريا.
كوپ ونەگە ءسوزى بار،
ءسوزى – سوقپاق، ءسوزى – ءنار.
اتا سالتى ارداقتى،
ءاربىر ءسوزى سالماقتى.
سول سوزدەردى ۇقپاساڭ،
تىستەرسىڭ ءبىر كۇن بارماقتى.
قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
زىمىراعان ساعات ءتىلىنىڭ شەكسىز تىقىلداپ سوعۋىنا ءمان بەرمەگەن ءبىز ۋاقىتتىڭ قالاي جىلدام ءوتىپ كەتكەنىن سەزبەي قالىپپىز. ەندى مىنە، الدىمىزدا 1 - قازان قارتتار كۇنى مەرەكەسى جاقىنداپ قالدى. نەتكەن شىركىن ۋاقىت دەسەڭشى، وسىلايشا ورتامىزدا جۇرگەن قاريالارىمىزدىڭ ءبىر كەزدە ەلى، حالقى، كەلەشەك ۇرپاعى ءۇشىن جاساعان يگى ىستەرى ەرەكشە ورىن الادى. قازىرگى كەزدە ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە قارتتارعا ۇلكەن ءمان بەرىپ، كوڭىل اۋدارىپ، جان - جاقتى ۇكىمەت تاراپىنان قامقورلىق جاسالۋدا. قازاقستاننىڭ ءوسىپ - وركەندەۋىنە، ەلىمىزدىڭ بەيبىتشىلىك تىنىش ءومىر كەشۋىنە ءوز ۇلەستەرىن قوسقان وسى ارداقتى دا اياۋلى قارتتارىمىزدىڭ ارقاسى دەپ ەسەپتەيمىز. مىنە، ەندى قارتتار كۇنى سانالى عۇمىرلارىن وتان دەپ، تىنىمسىز ەڭبەكتەرىمەن مەملەكەتىمىزدىڭ نەگىزىن سالۋعا جول اشقان الدىڭعى بۋىن اعا - اپالارىمىزدىڭ ءتول مەرەكەسى. ولاردىڭ ءومىر جولدارى بۇگىنگى ۇرپاققا تابىلماس قازىنا.
قارتتار – ءبىزدىڭ اسىل قازىنامىز. بۇگىن مەكتەبىمىزدە قارتتار كۇنىنە وراي «» اتتى كەش وتكىزگەلى وتىرمىز. ولاي بولسا وسىندا وتىرعان اتالارىمىز بەن اپالارىمىزدىڭ مەيرامى قۇتتى بولسىن! كەشىمىزدى باستاماس بۇرىن ءسوز كەزەگىن مەكتەبىمىزدىڭ ديرەكتورى جاناسبايەۆ جيرەنباي اعايعا بەرەمىز.
جۇرگىزۋشى:
ادامدار اراسىنداعى قارىم - قاتىناستا ادامگەرشىلىك، ادەپ، ينابات ۇردىستەرىنىڭ قانشالىقتى كەڭ جايىلىپ، تەرەڭ تامىرلانۋى، ەڭ الدىمەن، ولاردىڭ جەكەلەگەن وتباسىندا وركەن جايۋىنا، ياعني بالانىڭ اتا - اناسىن جان - جۇرەك قالاۋىمەن، سانالى تۇردە ارداقتاپ، ينابات تاعىلىمىمەن ۇلكەندەرگە دەگەن قارىم - قاتىناستارىندا ونى مۇلتىكسىز جۇزەگە اسىرىلۋىنا بايلانىستى. قارتتاردى قۇرمەتتەمەيتىن، ولاردىڭ الدىنداعى پەرزەنتتىك پارىزىن ۇلكەن ىنتامەن ورىندامايتىن، ادەپتىلىك، كىشىپەيىلدىلىك، سەرگەك سەزىمتالدىق كورسەتپەيتىن، بۇل قاسيەتتەر قانىنا ءسىڭىپ، جۇرەگىنە ۇيالاماعان ۇرپاقتان نە وپا، نە قايىر؟! ادامنىڭ ءومىرىنىڭ ءمانى مەن سۇلۋلىعى، ادامنىڭ كەلەشەگىنە سەنىمدىلىگى – بالانىڭ اتا - اناسىن ارداق تۇتىپ، ءوزىنىڭ پەرزەنتتىك قارىزىن ءبىر ساتكە دە ەسىنەن شىعارماۋىندا. ءوز وتباسىنان جىلۋ تاپپاعان قانشاما قارتتارىمىز قارتتار ۇيلەرىندە ومىرلەرىن جالعاستىرۋدا.
قارتتار ءۇيى – جاسى ۇلعايىپ، قاراۋسىز قالعان قارتتارىمىزدى قامقورلىققا الاتىن، الەۋمەتتىك قورعاۋ نىساندارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى جانە ول مەملەكەتتىك مەكەمە.
قارتايۋ – بيولوگيالىق پروسەسس، بەلگىلى ءبىر جاسقا جەتكەننەن كەيىن ورگانيزمنىڭ مۇمكىنشىلىكتەرىنىڭ ۇدەمەلى تومەندەۋى.
قاي جەردە دە اتا - اناعا قىزمەت كورسەتۋگە تيىستىلىگىڭدى ۇمىتۋ استە جارامايدى. قارت ادامداردىڭ ۇيرەتۋگە دە، اقىل ايتۋعا دا مورالدىك قۇقى بار.
بۇل مورالدىك قۇقىنى قۇرمەتتەي ءبىلۋ كەرەك.
كىم دە كىمنىڭ ۇيىندە قارتايىپ وتىرعان اكە - شەشەسى نەمەسە اتاسى مەن اجەسى سەكىلدى قىمباتتى «قوناعى» بولسا، ول - ۇيىنە ولاردان ارتىق قۇدايدىڭ قۇرمەتتى وكىلى كەلەدى دەپ ويلاماسىن، ەگەر ءۇيدىڭ يەسى ولارعا دۇرىس قاراپ، قامقورلىق جاساسا، قارتايعان اتا - اناسى ونىڭ وتباسىنىڭ قۇتى بولىپ تابىلادى.
قارت كىسىنى قۇت - بەرەكە دەپ تانىساق - ول ۇرپاق كورەگەندىگى. ۇرپاعى قۇرمەتتەگەن اتا - انا ءار كەزدە دە باقىتتى.
ءان: «اكە تۋرالى جىر» ورىندايتىن: مايلىباي اينۇر
1 - وقۋشى: ءسان ەڭكەيگەن نۇر جۇزىنەن ءال تايىپ،
قۋات كەتىپ بارا جاتىر قارتايىپ.
وتباسىندا، بالا – شاعا قاسىندا
جەتپىستەر مەن سەكسەندەر ءجۇر قالقايىپ.
كوڭىل جەتىم بولماعان سوڭ سىڭارى،
جاس بالاداي جاۋتاڭداعان جانارى،
قايتا – قايتا قاراعىڭ كەپ تۇرادى،
قاعىس ەستىپ قالباقتايدى بالاداي
ماپەلەڭدەر قارت بىتكەندى ايالاپ
نيەتى اق، كوڭىلى كەڭ دالاداي،
كىمگە بولسىن قارتتىق جەتەر اياڭداپ.
2 - وقۋشى: اقيقاتتى ايقىنداپ جاريالار
بارا جاتىر ازايىپ قاريالار.
داۋىل تۇرسا بۇلك ەتىپ تولقىمايتىن
بارا جاتىر سارقىلىپ داريالار.
نەمەنەڭە جەتىستىڭ، بالا باتىر،
قاريالار ازايىپ بارا جاتىر.
ءبىرى ءمىنىپ كەلمەستىڭ كەمەسىنە،
ءبىرى كۇتىپ انەكي جاعادا تۇر.
اقىل ايتىپ جۇرمەسە قاسىمىزدا،
سوندا ورنايدى جەتىمدىك باسىمىزعا.
جالاڭاشقا شەكپەنىن شەشىپ بەرىپ،
ءبىر كۇلشەسىن بولىسكەن اشىمىزعا.
نەمەنەڭە جەتىستىڭ، بالا باتىر،
قاريالار ازايىپ بارا جاتىر…
3 - وقۋشى: «رەنىش» (مۇقاعالي ماقاتايەۆ)
ءاي، بالام – اي،
شامالى – اۋ تۇسىنىگىڭ،
قانداي بولار، بىلمەيمىن كىسىلىگىڭ…
جاڭا عانا قايتقانداي جەرلەپ مەنى
جاۋار كۇندەي قاباعىن ءتۇسىرۋىن!
ءاي، بالام – اي، شامالى – اۋ تۇسىنىگىڭ…!
… جوق، بالاقاي!
مەن سەندەي بوپ وسپەدىم!
مىنا مىنەز – مىنەزىم ەمەس مەنىڭ.
ادامداردان قارىم الۋ ءۇشىن
نە كورمەدىم، ومىردە نە كەشپەدىم.
ايارى جوق ادۋىن جاۋىزدىقتان
الىپ شىقتىم ارىمدى تامىزدىقتاپ.
امالىم نە جاستىقتىڭ كەر تۇلپارىن
تاسقا قاماپ تاستادىم اۋىزدىقتاپ.
قيىپ تۇسەر قىرشىن ەم الماسى كوپ،
قيدىم ءبارىن سەن وكسىپ قالماسىن دەپ.
مىنەزىڭ – اي، بالام – اي، مىنەزىڭ – اي،
كەتپەگەي – ءدى مەرت ەتىپ، جارعا سۇيرەپ.
جۇرگىزۋشى: بابالار ءسوزى – كەشەگى وتكەن قاريالاردان، عۇلاما ويشىلدار مەن شەشەن – بيلەردەن، اقىن – جىراۋلار مەن سال – سەرىلەردەن مۇرا، ميراس بولىپ قالعان ۇلى تاربيە قۇرالى. ءبىزدىڭ اتا – بابالارىمىزدان بىزگە جەتكەن كوپتەگەن ۇلاعاتتى، عيبرات الارلىقتاي تاماشا ءتالىم – تاربيە بەرەرلىكتەي وسيەت سوزدەر بار.
بالانىڭ رۋحاني وسۋىنە اتا مەن اجەنىڭ ىقپالى زور. ولار ەڭ الدىمەن بالاعا ءتىل يگەرۋگە كومەكتەسەدى. كوشەدە جۇرگەندە ورتادان ۇيرەنگەن قولايسىز سوزدەرگە تىيىم سالادى. بۇنىڭ ءبارى – تاربيە. ۆ. ا سۋحوملينسكيي: «قارت ادامداردىڭ ۇيرەتۋگە دە، اقىل ايتۋعا دا قاقىسى بار. بۇل مورالدىق قاقىنى قۇرمەتتەي ءبىل»،- دەپ ايتقان.
1 قازان - حالىقارالىق قارتتار كۇنى (قارتتارىم – اسىل قازىنام). جۇكتەۋ
ماقساتى: جاس جەتكىنشەكتەردىڭ بويىنا ۇلكەندى سىيلاپ تىڭداي بىلۋگە، حالقىنىڭ سالت – داستۇرىنەن ءنار الۋعا، يناباتتىلىق پەن مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ.
جۇرگىزۋشى:
كوپ جاساعان قاريا
اقىلى تەڭىز داريا.
كوپ ونەگە ءسوزى بار،
ءسوزى – سوقپاق، ءسوزى – ءنار.
اتا سالتى ارداقتى،
ءاربىر ءسوزى سالماقتى.
سول سوزدەردى ۇقپاساڭ،
تىستەرسىڭ ءبىر كۇن بارماقتى.
قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
زىمىراعان ساعات ءتىلىنىڭ شەكسىز تىقىلداپ سوعۋىنا ءمان بەرمەگەن ءبىز ۋاقىتتىڭ قالاي جىلدام ءوتىپ كەتكەنىن سەزبەي قالىپپىز. ەندى مىنە، الدىمىزدا 1 - قازان قارتتار كۇنى مەرەكەسى جاقىنداپ قالدى. نەتكەن شىركىن ۋاقىت دەسەڭشى، وسىلايشا ورتامىزدا جۇرگەن قاريالارىمىزدىڭ ءبىر كەزدە ەلى، حالقى، كەلەشەك ۇرپاعى ءۇشىن جاساعان يگى ىستەرى ەرەكشە ورىن الادى. قازىرگى كەزدە ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە قارتتارعا ۇلكەن ءمان بەرىپ، كوڭىل اۋدارىپ، جان - جاقتى ۇكىمەت تاراپىنان قامقورلىق جاسالۋدا. قازاقستاننىڭ ءوسىپ - وركەندەۋىنە، ەلىمىزدىڭ بەيبىتشىلىك تىنىش ءومىر كەشۋىنە ءوز ۇلەستەرىن قوسقان وسى ارداقتى دا اياۋلى قارتتارىمىزدىڭ ارقاسى دەپ ەسەپتەيمىز. مىنە، ەندى قارتتار كۇنى سانالى عۇمىرلارىن وتان دەپ، تىنىمسىز ەڭبەكتەرىمەن مەملەكەتىمىزدىڭ نەگىزىن سالۋعا جول اشقان الدىڭعى بۋىن اعا - اپالارىمىزدىڭ ءتول مەرەكەسى. ولاردىڭ ءومىر جولدارى بۇگىنگى ۇرپاققا تابىلماس قازىنا.
قارتتار – ءبىزدىڭ اسىل قازىنامىز. بۇگىن مەكتەبىمىزدە قارتتار كۇنىنە وراي «» اتتى كەش وتكىزگەلى وتىرمىز. ولاي بولسا وسىندا وتىرعان اتالارىمىز بەن اپالارىمىزدىڭ مەيرامى قۇتتى بولسىن! كەشىمىزدى باستاماس بۇرىن ءسوز كەزەگىن مەكتەبىمىزدىڭ ديرەكتورى جاناسبايەۆ جيرەنباي اعايعا بەرەمىز.
جۇرگىزۋشى:
ادامدار اراسىنداعى قارىم - قاتىناستا ادامگەرشىلىك، ادەپ، ينابات ۇردىستەرىنىڭ قانشالىقتى كەڭ جايىلىپ، تەرەڭ تامىرلانۋى، ەڭ الدىمەن، ولاردىڭ جەكەلەگەن وتباسىندا وركەن جايۋىنا، ياعني بالانىڭ اتا - اناسىن جان - جۇرەك قالاۋىمەن، سانالى تۇردە ارداقتاپ، ينابات تاعىلىمىمەن ۇلكەندەرگە دەگەن قارىم - قاتىناستارىندا ونى مۇلتىكسىز جۇزەگە اسىرىلۋىنا بايلانىستى. قارتتاردى قۇرمەتتەمەيتىن، ولاردىڭ الدىنداعى پەرزەنتتىك پارىزىن ۇلكەن ىنتامەن ورىندامايتىن، ادەپتىلىك، كىشىپەيىلدىلىك، سەرگەك سەزىمتالدىق كورسەتپەيتىن، بۇل قاسيەتتەر قانىنا ءسىڭىپ، جۇرەگىنە ۇيالاماعان ۇرپاقتان نە وپا، نە قايىر؟! ادامنىڭ ءومىرىنىڭ ءمانى مەن سۇلۋلىعى، ادامنىڭ كەلەشەگىنە سەنىمدىلىگى – بالانىڭ اتا - اناسىن ارداق تۇتىپ، ءوزىنىڭ پەرزەنتتىك قارىزىن ءبىر ساتكە دە ەسىنەن شىعارماۋىندا. ءوز وتباسىنان جىلۋ تاپپاعان قانشاما قارتتارىمىز قارتتار ۇيلەرىندە ومىرلەرىن جالعاستىرۋدا.
قارتتار ءۇيى – جاسى ۇلعايىپ، قاراۋسىز قالعان قارتتارىمىزدى قامقورلىققا الاتىن، الەۋمەتتىك قورعاۋ نىساندارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى جانە ول مەملەكەتتىك مەكەمە.
قارتايۋ – بيولوگيالىق پروسەسس، بەلگىلى ءبىر جاسقا جەتكەننەن كەيىن ورگانيزمنىڭ مۇمكىنشىلىكتەرىنىڭ ۇدەمەلى تومەندەۋى.
قاي جەردە دە اتا - اناعا قىزمەت كورسەتۋگە تيىستىلىگىڭدى ۇمىتۋ استە جارامايدى. قارت ادامداردىڭ ۇيرەتۋگە دە، اقىل ايتۋعا دا مورالدىك قۇقى بار.
بۇل مورالدىك قۇقىنى قۇرمەتتەي ءبىلۋ كەرەك.
كىم دە كىمنىڭ ۇيىندە قارتايىپ وتىرعان اكە - شەشەسى نەمەسە اتاسى مەن اجەسى سەكىلدى قىمباتتى «قوناعى» بولسا، ول - ۇيىنە ولاردان ارتىق قۇدايدىڭ قۇرمەتتى وكىلى كەلەدى دەپ ويلاماسىن، ەگەر ءۇيدىڭ يەسى ولارعا دۇرىس قاراپ، قامقورلىق جاساسا، قارتايعان اتا - اناسى ونىڭ وتباسىنىڭ قۇتى بولىپ تابىلادى.
قارت كىسىنى قۇت - بەرەكە دەپ تانىساق - ول ۇرپاق كورەگەندىگى. ۇرپاعى قۇرمەتتەگەن اتا - انا ءار كەزدە دە باقىتتى.
ءان: «اكە تۋرالى جىر» ورىندايتىن: مايلىباي اينۇر
1 - وقۋشى: ءسان ەڭكەيگەن نۇر جۇزىنەن ءال تايىپ،
قۋات كەتىپ بارا جاتىر قارتايىپ.
وتباسىندا، بالا – شاعا قاسىندا
جەتپىستەر مەن سەكسەندەر ءجۇر قالقايىپ.
كوڭىل جەتىم بولماعان سوڭ سىڭارى،
جاس بالاداي جاۋتاڭداعان جانارى،
قايتا – قايتا قاراعىڭ كەپ تۇرادى،
قاعىس ەستىپ قالباقتايدى بالاداي
ماپەلەڭدەر قارت بىتكەندى ايالاپ
نيەتى اق، كوڭىلى كەڭ دالاداي،
كىمگە بولسىن قارتتىق جەتەر اياڭداپ.
2 - وقۋشى: اقيقاتتى ايقىنداپ جاريالار
بارا جاتىر ازايىپ قاريالار.
داۋىل تۇرسا بۇلك ەتىپ تولقىمايتىن
بارا جاتىر سارقىلىپ داريالار.
نەمەنەڭە جەتىستىڭ، بالا باتىر،
قاريالار ازايىپ بارا جاتىر.
ءبىرى ءمىنىپ كەلمەستىڭ كەمەسىنە،
ءبىرى كۇتىپ انەكي جاعادا تۇر.
اقىل ايتىپ جۇرمەسە قاسىمىزدا،
سوندا ورنايدى جەتىمدىك باسىمىزعا.
جالاڭاشقا شەكپەنىن شەشىپ بەرىپ،
ءبىر كۇلشەسىن بولىسكەن اشىمىزعا.
نەمەنەڭە جەتىستىڭ، بالا باتىر،
قاريالار ازايىپ بارا جاتىر…
3 - وقۋشى: «رەنىش» (مۇقاعالي ماقاتايەۆ)
ءاي، بالام – اي،
شامالى – اۋ تۇسىنىگىڭ،
قانداي بولار، بىلمەيمىن كىسىلىگىڭ…
جاڭا عانا قايتقانداي جەرلەپ مەنى
جاۋار كۇندەي قاباعىن ءتۇسىرۋىن!
ءاي، بالام – اي، شامالى – اۋ تۇسىنىگىڭ…!
… جوق، بالاقاي!
مەن سەندەي بوپ وسپەدىم!
مىنا مىنەز – مىنەزىم ەمەس مەنىڭ.
ادامداردان قارىم الۋ ءۇشىن
نە كورمەدىم، ومىردە نە كەشپەدىم.
ايارى جوق ادۋىن جاۋىزدىقتان
الىپ شىقتىم ارىمدى تامىزدىقتاپ.
امالىم نە جاستىقتىڭ كەر تۇلپارىن
تاسقا قاماپ تاستادىم اۋىزدىقتاپ.
قيىپ تۇسەر قىرشىن ەم الماسى كوپ،
قيدىم ءبارىن سەن وكسىپ قالماسىن دەپ.
مىنەزىڭ – اي، بالام – اي، مىنەزىڭ – اي،
كەتپەگەي – ءدى مەرت ەتىپ، جارعا سۇيرەپ.
جۇرگىزۋشى: بابالار ءسوزى – كەشەگى وتكەن قاريالاردان، عۇلاما ويشىلدار مەن شەشەن – بيلەردەن، اقىن – جىراۋلار مەن سال – سەرىلەردەن مۇرا، ميراس بولىپ قالعان ۇلى تاربيە قۇرالى. ءبىزدىڭ اتا – بابالارىمىزدان بىزگە جەتكەن كوپتەگەن ۇلاعاتتى، عيبرات الارلىقتاي تاماشا ءتالىم – تاربيە بەرەرلىكتەي وسيەت سوزدەر بار.
بالانىڭ رۋحاني وسۋىنە اتا مەن اجەنىڭ ىقپالى زور. ولار ەڭ الدىمەن بالاعا ءتىل يگەرۋگە كومەكتەسەدى. كوشەدە جۇرگەندە ورتادان ۇيرەنگەن قولايسىز سوزدەرگە تىيىم سالادى. بۇنىڭ ءبارى – تاربيە. ۆ. ا سۋحوملينسكيي: «قارت ادامداردىڭ ۇيرەتۋگە دە، اقىل ايتۋعا دا قاقىسى بار. بۇل مورالدىق قاقىنى قۇرمەتتەي ءبىل»،- دەپ ايتقان.
1 قازان - حالىقارالىق قارتتار كۇنى (قارتتارىم – اسىل قازىنام). جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ارمىسىزدار، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار! ۇلى وتان سوعىسى كەزىندەگى قيىنشىلىقتاردى، حالىق كوتەرگەن قاسىرەتتەردى ەسكە الا وتىرىپ، ءوزىمىز سياقتى جالىندى جاستاردى وتانىن سۇيۋگە، ونى قورعاۋعا باۋلۋ ءجا...
-
ەرەسەكتەرگە ءتىل ۇيرەتۋ ساباقتارىندا دەڭگەيلەپ - سارالاپ وقىتۋدى قولدانۋ جولدارى.
