16 جەلتوقسان - تاۋەلسىزدىك كۇنى
تاقىرىبى: 16 جەلتوقسان - تاۋەلسىزدىك كۇنى
ماقساتى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنى تۋرالى مالىمەت بەرۋ. وقۋشىلاردى تۋعان جەرىن، ەلىن، وتانىن سۇيۋگە قورعاۋعا، ساقتاۋعا قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: تۋعان جەر تۋرالى قاناتتى سوزدەر. وتان تۋرالى وقۋشىلار سالعان سۋرەتتەر.
بارىسى:
ءانۇران ورىندالادى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1 - جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، قۇرمەتتى وقۋشىلار، ۇستازدار! بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 29 جىلدىعىنا ارنالعان «16 جەلتوقسان - تاۋەلسىزدىك كۇنى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر! تاۋەلسىزدىك – ەڭ باستى قۇندىلىعىمىز. 29 جىل ىشىندە تاۋەلسىز قازاق ەلىن قالىپتاستىرىپ، نارىقتىڭ قيىن وتكەلەكتەرىنەن امان وتكىزىپ كەلەمىز. وسى كەزەڭدە قازاقستاندى دۇنيە ديدارىنداعى ەڭ مىقتى مەملەكەتتەر تانيتىنداي، سىيلايتىنداي دەڭگەيگە جەتكىزگەن تۇڭعىش نۇرسۇلتان نازاربايەۆتاي كورەگەن ساياساتكەردىڭ ەرەن ەڭبەگىن ءدال بۇگىن جانە ءارقشاندا ايتىپ وتەمىز.
2 - جۇرگىزۋشى: تاۋەلسىزدىك كۇنى ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتتارى ءۇشىن ورنى ەرەكشە مەرەكە دەپ بىلەمىز، سەبەبى، وسىناۋ جۇرەكجاردى قۋانىشقا تولى كۇندى اتا - بابالارىمىز عاسىرلار بويى ارمانداپ، كۇتۋمەن ءوتتى.
ال ءقازىر كەزەكتى سۇراقتارعا بەرەمىز.
- ءبىز قاي مەملەكەتتىڭ ازاماتىمىز؟
- ۇلتىمىز كىم؟
- ءتىلىمىز قانداي؟
- رەسپۋبليكامىز باسقا ەلدەردەن نەسىمەن ەرەكشەلەنەدى؟
- تاۋەلسىزدىك دەگەن نە؟
- تاۋەلسىزدىكتى قاي جىلى الدىق؟
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جەرى تۋرالى نە بىلەمىز؟
1 - جۇرگىزۋشى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جەر كولەمى 2417، 3 مىڭ شارشى شاقىرىم جەردى الىپ جاتىر، ياعني رەسپۋبليكامىزدىڭ تەرريتورياسىنا جەتى مەملەكەت سيادى. جەر كولەمى جاعىنان بۇۇ 180 مەملەكەتتىڭ ىشىندە 9 - شى ورىندا، ال تمد ەلدەرى بويىنشا 2 - ءشى ورىندا. رەسپۋبليكامىز 5 مەملەكەتپەن كورشىلەس، ولار رەسەي، جۇڭگو، وزبەكستان، قىرعىزستان، تۇركىمەنستان. ەلىمىزدە 120 ۇلت وكىلى تۇرادى. قازاقستان 14 وبلىس، 85 ءىرى قالالار بار. ەل ورداسى - استانا قالاسى.
2 - جۇرگىزۋشى: ال ەندىگى كەزەكتى 9 ءا وقۋشىلارىنىڭ جىر شۋماقتارىنا بەرەمىز.
1 - وقۋشى:.................
قازاقستان تۋعان ەلىم،
التىن بەسىك - اق وردام.
داڭقىڭ سەنىڭ ارتا بەرسىن،
ەلىم مەنىڭ جاڭارعان.
مەن - قازاقپىن، بيىكپىن، بايتاق ەلمىن،
قايتا تۋدىم، ومىرگە قايتا كەلدىم.
مەن مىڭ دا ءبىر ءتىرىلدىم ماڭگى ولمەسكە،
ايتا بەرگىم كەلەدى، ايتا بەرگىم!
2 - وقۋشى:................
وكتەم بيلىك قارالادى، داتتادى،
ءبىراق اللا اقيقاتتى جاقتادى.
نازاربايەۆ اتامدى جۇرت قالادى.
ءتۇستى امالسىز كولبين دەگەن اتاقتى.
3 - وقۋشى:...............
جەلتوقسان ايى ەستەسىڭ،
داۋىل بوپ بۇرقاپ ەسكەنسىڭ.
ازاتتىق كۇيى قاشاننان،
كوكەيىن ەلدىڭ تەسكەنسىڭ.
4 - وقۋشى:...............
شەكتەلىپ انا ءتىلىمىز،
وقىلماي ولەڭ – جىرىمىز.
جابىلىپ جاتسا مەكتەپتەر
جادىرار قالاي كۇنىمىز؟
1 - جۇرگىزۋشى: كەزەكتى كورىنىسكە بەرەمىز.
كورىنىس: ساحناعا ەكى ستۋدەنت شىعادى، ءبىرى – جىگىت، ءبىرى – قىز. قولدارىندا كونسپەكتى داپتەرلەرى بار.
گۇلدانا، نۇرجان، سەن ەستىدىڭ بە؟ كەشە دىنمۇحامەد اعامىز ورنىنان الىنىپتى دەيدى.
نۇرجان: قويشى، راس ايتاسىڭ با؟ كىمنەن ەستىدىڭ؟
گۇلدانا: كەشە كۋراتور اعايدان ەستىدىم. بۇگىن برەجنيەۆ الاڭىندا كوپ ادام جينالادى ەكەن.
نۇرجان: نەگە؟ نەلىكتەن؟
گۇلدانا: قونايەۆتىڭ ورنىنا رەسەيدەن ءبىر ورىس كەلىپتى دەيدى. حالىق نارازىلىق ءبىلدىرىپ جاتقان كورىنەدى. كۋراتور اعاي ول جاققا بارماڭدار دەپ ەسكەرتتى.
نۇرجان: قوي، ءبىزدىڭ مۇندا تىعىلىپ قالعانىمىز دۇرىس بولماس. ءجۇر كەتەيىك. تەز بارايىق!
اۆتور: ءيا، اڭعال سەنىممەن الاڭعا شىققان بەيكۇنا قىز – جىگىتتەر «كونترريەۆوليۋسيونەر» ەمەس ەدى. ولاردىڭ ويى حالىقتىڭ قۇقىقتارى مەن پروبلەمالارى تۋرالى ءسوز جۇرگىزۋ ەدى. الايدا ولاردى ءبىر قولىندا شوقپارى، ءبىر قولىندا قالقانى بار قارۋلى، ساقاداي ساي اسكەرلەر قارسى الدى. بەيبىت شەرۋگە شىققان جاستاردىڭ بەيبىت تىلەگى اعاش جاڭقاسىنداي بىت - شىت بولىپ ۇشىپ جاتتى. ۇكىمەت ۇيىندە جاستار شەرۋىن قۋعىنداۋ ءۇشىن استىرتىن «قۇيىن - 1986» دەگەن وپەراتيۆتى جوسپار قۇرىلىپ جاتتى. ال الاڭداعى جاستار جايباراقات ەدى، اڭعال ەدى، الاڭسىز ەدى.
اۆتور: الاڭدا جاستار بەيبىت، جايباراقات. قولدارىندا «كاجدومۋ نارودۋ – سۆوەگو ۆوجديا»، «لەنين يدەياسى جاساسىن»، «قازاقستان - قازاقتاردىكى»، «رەسەيگە قايت» دەگەن ترانسپورانتتار بار. ولارعا ماقسات پەن ايگۇلدە كەلىپ قوسىلدى.
داۋىس: قونايەۆتى شاقىرىڭدار! اقيقاتىن ايتىپ، ءتۇسىندىرسىن بارلىق جاعدايدى.
داۋىس: قازاقستاننان ادام تابىلمادى ما؟ قازاقستانعا باسقا جەردەن باسشى اكەلگەنى نەسى؟
داۋىس: تالاپ – تىلەكتى ايتامىز، شىقسىن ورتاعا باسشىلار!
وسى كەزدە «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانى ايتىلدى. جاستار تەڭسەلىپ تۇرىپ بۇل ءاندى ەرەكشە ءبىر شابىتپەن تاماشا ورىندايدى.
پروكۋرور: بالالار! ۋا، بالالار! مەن رەسپۋبليكا پروكۋرورىمىن. تاراڭدار! جاتاقتارىڭا قايتىڭدار! ۇيات بولدى! مەن سەندەرگە كۇش قولدانامىن! ۇيگە قايتىڭدار.
وسى كەزدە زالدا اسكەري كوماندا بەرىلەدى.
اسكەري ادام: پەرۆايا روتا! سلۋشايتە مويۋ كوماندۋ. پرويزۆوديتسيا وپەراسيا «قۇيىن». نەمەدلەننو رازوگنات ەكسترەميستوۆ ي حۋليگانوۆ! پەرۆايا روتا، زا منوي! ۋرا!
وسى كەزدە زالعا سىرتتان قارۋلانعان اسكەري ادامدار – كوكتەن كىرىپ، الاڭداعى جاستاردى ۇرىپ – سوعا باستايدى. قارالى مۋزىكا باياۋ ويناپ تۇرادى. قارۋلى اسكەر ساحنادان جارالى قىزدار مەن جىگىتتەردى بىرتىندەپ سۇيرەپ، جۇلقىلاپ اكەتە باستايدى. بەتى – اۋزى قان، ۇزىن شاشى جايىلىپ بەتىن جاپقان جاس قازاق قىزىن ەكى اسكەري سولدات سۇيرەي باستادى. قىز جۇلقىنىپ، حالىققا قاراپ ىشقىنا سويلەدى.
- ءاي تۋعاندار! جىگىت بولساڭدار شىعىڭدار بەرى قاراي! قوسىلىڭدار ءبىزدىڭ قاتارعا
وسى كەزدە قارۋلى ميليسيونەر قىزدىڭ كوك جەلكەسىنەن شوقپارمەن ۇرىپ قالادى. قىز سىلق ەتىپ ەسىنەن تانىپ قالادى.
2 - جۇرگىزۋشى:
ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ جارلىعىمەن 1996جىلى 9 - جەلتوقساندا قايرات نوعايباي ۇلى رىسقۇلبەكوۆكە «حالىق قاھارمانى» اتاعى بەرىلىپ، ايرىقشا ەرەكشەلىك بەلگىسى مەن «التىن جۇلدىز» تاپسىرىلدى. ءسابيرا، ءلاززات، ەربولعا تاعى باسقا جەلتوقسانعا قاتىسقان جاستارعا «جەلتوقسان قاھارمانى» اتاعى بەرىلدى.
1 - جەلتوقسان: جەلتوقسان قۇرباندارىن ەسكە الايىق (1 - مينۋت ۇنسىزدىك)
2 - جۇرگىزۋشى:
جەلتوقساندىق ەرلەردى ەستە ساقتايمىز،
ەرلىك ءىسىن، اماناتىن ساقتايمىز.
وتان ءۇشىن وتقا تۇسسەڭ كۇيمەيسىڭ،
ءىزباسارى بولماي ەلگە جاقپايمىز.
1 - جۇرگىزۋشى: ال ەندىگى كەزەكتى 9ءا وقۋشىلارىنىڭ جىر شۋماقتارىنا بەرەمىز.
5 – وقۋشى............
سول ءبىر ساتتە بۇلت تورلادى اسپاندى،
الاتاۋدىڭ كوزىنەن دە جاس تامدى.
تاۋەلسىزدىك جەلتوقسانمەن بىتپەيدى.
تاۋەلسىزدىك كۇرەسى ەندى باستالدى.
6 – وقۋشى...........
قاتىگەزدىك جۇدىرىعى ءتۇيىلىپ،
قامشى ءۇيىردى جاسقاپ، جەكىپ بۇيىرىپ،
جەلتوقساندا شىقتى ۇلكەن الاڭعا
اتا - بابا ارۋاعىنا سىيىنىپ.
7 - وقۋشى............
الاڭعا شىعىپ، ويىن ايتتى جاستارىم،
قيىندىق پەن قاتەرگە تىگىپ باستارىن.
سودان بارىپ، توڭدى ەرىدى كەڭەستىڭ
سودان كەيىن ەركىندىكتى باستادىم،
1 - جۇرگىزۋشى: ءان - اۋەنمەن قوسا، ماڭگى كوكىرەك كوزىندە قالعان كورىنىستەر شۇبىرىلىپ ءوتۋى قاق. ۇرەيلى ۇكىمەت ءۇيى. ونى قورشاي تولقىعان ىزالى قىز - جىگىتتەردىڭ جىگەرلى كەلبەتتەرى. ولارعا قادالعان سۋىق كوزدەر مەن مەيىرىمسىز پىشىمدەر. ودان كەيىن تەمىر كيىمدەر كيىپ، كەلتەك ۇستاعاندار مەن جالاڭاش قول جاستاردىڭ سارت - سۇرت ايقاسى. ادام جەگىش يتتەردىڭ ارسىلى، شاشىنان سۇيرەگەن قازاق ارۋى، باسىنان قان شاپشىپ، ىڭىرسىي قۇلاعان قازاقتىڭ بوزبالالارى…
2 - جۇرگىزۋشى: ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ بايلىعى تۋرالى نە بىلەمىز؟
ءبىزدىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى وتە باي مەملەكەت. بىزدە التىن، تەمىر، مىرىش، كۇمىس، كومىر، ماقتا، گاز، مۇناي، بيداي، ياعني ءبىر سوزبەن ايتقاندا مەندەلەيەۆ كەستەسىندەگى 150 ەلەمەنتتىڭ 99 ەلەمەنتى قازاقستان جەرىندە كەزدەسەدى. قازاقستاندا 6000 - نان استام پايدالى قازبالار بار.
ەي، قازاقتىڭ ۇلانى،
بولعايسىڭ دالا قىرانى.
جەر - سۋىن قورعاۋ بابانىڭ،
ەمەس پە ەدى باستى ۇرانى!
1 - جۇرگىزۋشى: وقۋشىلار ءار نارسەنى، ءار زاتتى، ءتىپتى كەرەمەت نارسەلەردى ادامدار قولىنان جاساپ شىعارادى. مەن سەندەردەن سۇراعىم كەلىپ تۇر، رامىزدەرىمىزدىڭ اۆتورلارىن بىلەسىڭدەر مە؟
ءانۇراننىڭ اۆتورى كىم؟
ش. قالداياقوۆ، ج. ناجىمەدەنوۆ، ن. ءا. نازاربايەۆ.
تۋدىڭ اۆتورى كىم؟
ش. نيازبەكوۆ.
ەلتاڭبانىڭ اۆتورى كىم؟
ج. مالىبەكوۆ، ش. ءۋاليحانوۆ.
2 - جۇرگىزۋشى: جىلدار سويلەيدى. 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىز رەسپۋبليكا دەپ جاريالاندى.
دالادا دۋمان، قالادا دۋمان جىر بۇگىن،
عاسىر بويى اڭساي دا كۇتكەن بۇل كۇنىم.
جاساي بەر، جاسا اسقاردان اسا ءارقاشان،
كەۋدە مە اكەپ قالدىرعان باقىت بۇلبۇلىم.
1992 جىلى تاۋەلسىز قازاقستانعا ءبىر جىل تولدى. وسى جىلى تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۋى، ەلتاڭباسى، ءانۇرانى قابىلداندى. بۇۇ مۇشە بولىپ كىردى.
1993 جىلى 15 قاراشادا «ۇلتتىق ۆاليۋتا كۇنى» دەپ اتالىپ، العاشقى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تەڭگەسى اينالىمعا ءتۇستى. 2006 جىلى 15 قاراشادا تەڭگەمىز جاڭا باسىلىممەن قايتا شىقتى.
1994 جىلى قازاق عارىشكەرى ت. مۇسابايەۆ «سويۋز تم - 6» عارىش كەمەسىمەن كوككە سامعادى.
1995 جىلى 30 تامىزدا ق ر – نىڭ «اتازاڭى» قابىلداندى.
1996 جىلى 20 قاڭتاردا ق ر - نىڭ پارلامەنتىنىڭ 1 - سەسسياسى بولىپ ءوتتى.
1997 جىلى « قۋعىن - سۇرگىندەردى ەسكە الۋ جىلى» دەپ اتالدى.
اباي تۋعان، ساكەن تۋعان،
قۇرمەتتە دوستىم، قازاقتىڭ جەرىن.
قامباعا جىلدا مول استىق قۇيعان،
قازاقستان رەسپۋبليكام مەنىڭ.
1998 جىلى 6 - مامىر استانا كۇنى. استانا قالاسى ەلىمىزدىڭ باستى قالاسىنا اينالدى.
1999 جىلى 10 قاڭتار پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتتى. ق ر - نىڭ پرەزيدەنتى بولىپ ن. ءا. نازاربايەۆ سايلاندى.
2000 جىل «مادەنيەتتى قولداۋ جىلى» دەپ اتالدى. شەجىرەلى تۇركىستانعا 1500 جىل تولدى.
2001 جىل XXI عاسىر باستاماسى. وسى جاڭا عاسىر تۇسىندا تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزگە 10 جىل تولدى.
2002 جىل «دەنساۋلىق جىلى» دەپ اتالدى.
2003 - 2005 جىلدارى «اۋىل جىلى» دەپ جاريالاندى. وسى جىلدارى ءبىرشاما ءىس - شارالار جاسالدى.
2004 جىلى « قازاقستان - رەسەي» جىلى بولىپ، كوپتەگەن شارالار وتكىزىلدى.
2005 جىلى رەسەيدە اباي جىلى اتالىپ ءوتتى.
2006 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە 15 جىل تولدى. اتاقتى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە 20 جىل تولدى. ورىستىڭ ۇلى اقىنى ا. س. پۋشكين جىلى. قازاقستاندا ءوتتى.
ءومىرىمىزدى، ءوزىمىزدى كورىپ، ءانىمىزدى، جىرىمىزدى تىڭداپ،
ەرلىگىمىزگە، تىرلىگىمىزگە قاراپ.
ءوزىمىزدى، ءسوزىمىزدى تىڭداپ.
بۇل «قازاق» دەيدى.
ءبىز - قازاقپىز،
ەسىگى اشىق، ءتورى كەڭ،
جىلاپ وتتىك جىلدار ءومىر ورىنەن
جەتەر ەندى، جەلپىنەيىك، قارايىق،
مىنا ومىرگە يەگەردىڭ كوزىمەن.
2 - جۇرگىزۋشى: تاۋەلسىزدىك تۋىن تىگۋگە قانشالىقتى قاجىر - قايرات كەرەك بولسا، ونى قۇلاتپاي ساقتاپ قالۋعا سونشالىقتى قاجىر - قايرات كەرەك دەپ، ءبىز بۇگىنگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنىنە ارنالعان «16 جەلتوقسان - تاۋەلسىزدىك كۇنى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدى اياقتايمىز.
ماقساتى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنى تۋرالى مالىمەت بەرۋ. وقۋشىلاردى تۋعان جەرىن، ەلىن، وتانىن سۇيۋگە قورعاۋعا، ساقتاۋعا قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: تۋعان جەر تۋرالى قاناتتى سوزدەر. وتان تۋرالى وقۋشىلار سالعان سۋرەتتەر.
بارىسى:
ءانۇران ورىندالادى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1 - جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، قۇرمەتتى وقۋشىلار، ۇستازدار! بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 29 جىلدىعىنا ارنالعان «16 جەلتوقسان - تاۋەلسىزدىك كۇنى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر! تاۋەلسىزدىك – ەڭ باستى قۇندىلىعىمىز. 29 جىل ىشىندە تاۋەلسىز قازاق ەلىن قالىپتاستىرىپ، نارىقتىڭ قيىن وتكەلەكتەرىنەن امان وتكىزىپ كەلەمىز. وسى كەزەڭدە قازاقستاندى دۇنيە ديدارىنداعى ەڭ مىقتى مەملەكەتتەر تانيتىنداي، سىيلايتىنداي دەڭگەيگە جەتكىزگەن تۇڭعىش نۇرسۇلتان نازاربايەۆتاي كورەگەن ساياساتكەردىڭ ەرەن ەڭبەگىن ءدال بۇگىن جانە ءارقشاندا ايتىپ وتەمىز.
2 - جۇرگىزۋشى: تاۋەلسىزدىك كۇنى ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتتارى ءۇشىن ورنى ەرەكشە مەرەكە دەپ بىلەمىز، سەبەبى، وسىناۋ جۇرەكجاردى قۋانىشقا تولى كۇندى اتا - بابالارىمىز عاسىرلار بويى ارمانداپ، كۇتۋمەن ءوتتى.
ال ءقازىر كەزەكتى سۇراقتارعا بەرەمىز.
- ءبىز قاي مەملەكەتتىڭ ازاماتىمىز؟
- ۇلتىمىز كىم؟
- ءتىلىمىز قانداي؟
- رەسپۋبليكامىز باسقا ەلدەردەن نەسىمەن ەرەكشەلەنەدى؟
- تاۋەلسىزدىك دەگەن نە؟
- تاۋەلسىزدىكتى قاي جىلى الدىق؟
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جەرى تۋرالى نە بىلەمىز؟
1 - جۇرگىزۋشى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جەر كولەمى 2417، 3 مىڭ شارشى شاقىرىم جەردى الىپ جاتىر، ياعني رەسپۋبليكامىزدىڭ تەرريتورياسىنا جەتى مەملەكەت سيادى. جەر كولەمى جاعىنان بۇۇ 180 مەملەكەتتىڭ ىشىندە 9 - شى ورىندا، ال تمد ەلدەرى بويىنشا 2 - ءشى ورىندا. رەسپۋبليكامىز 5 مەملەكەتپەن كورشىلەس، ولار رەسەي، جۇڭگو، وزبەكستان، قىرعىزستان، تۇركىمەنستان. ەلىمىزدە 120 ۇلت وكىلى تۇرادى. قازاقستان 14 وبلىس، 85 ءىرى قالالار بار. ەل ورداسى - استانا قالاسى.
2 - جۇرگىزۋشى: ال ەندىگى كەزەكتى 9 ءا وقۋشىلارىنىڭ جىر شۋماقتارىنا بەرەمىز.
1 - وقۋشى:.................
قازاقستان تۋعان ەلىم،
التىن بەسىك - اق وردام.
داڭقىڭ سەنىڭ ارتا بەرسىن،
ەلىم مەنىڭ جاڭارعان.
مەن - قازاقپىن، بيىكپىن، بايتاق ەلمىن،
قايتا تۋدىم، ومىرگە قايتا كەلدىم.
مەن مىڭ دا ءبىر ءتىرىلدىم ماڭگى ولمەسكە،
ايتا بەرگىم كەلەدى، ايتا بەرگىم!
2 - وقۋشى:................
وكتەم بيلىك قارالادى، داتتادى،
ءبىراق اللا اقيقاتتى جاقتادى.
نازاربايەۆ اتامدى جۇرت قالادى.
ءتۇستى امالسىز كولبين دەگەن اتاقتى.
3 - وقۋشى:...............
جەلتوقسان ايى ەستەسىڭ،
داۋىل بوپ بۇرقاپ ەسكەنسىڭ.
ازاتتىق كۇيى قاشاننان،
كوكەيىن ەلدىڭ تەسكەنسىڭ.
4 - وقۋشى:...............
شەكتەلىپ انا ءتىلىمىز،
وقىلماي ولەڭ – جىرىمىز.
جابىلىپ جاتسا مەكتەپتەر
جادىرار قالاي كۇنىمىز؟
1 - جۇرگىزۋشى: كەزەكتى كورىنىسكە بەرەمىز.
كورىنىس: ساحناعا ەكى ستۋدەنت شىعادى، ءبىرى – جىگىت، ءبىرى – قىز. قولدارىندا كونسپەكتى داپتەرلەرى بار.
گۇلدانا، نۇرجان، سەن ەستىدىڭ بە؟ كەشە دىنمۇحامەد اعامىز ورنىنان الىنىپتى دەيدى.
نۇرجان: قويشى، راس ايتاسىڭ با؟ كىمنەن ەستىدىڭ؟
گۇلدانا: كەشە كۋراتور اعايدان ەستىدىم. بۇگىن برەجنيەۆ الاڭىندا كوپ ادام جينالادى ەكەن.
نۇرجان: نەگە؟ نەلىكتەن؟
گۇلدانا: قونايەۆتىڭ ورنىنا رەسەيدەن ءبىر ورىس كەلىپتى دەيدى. حالىق نارازىلىق ءبىلدىرىپ جاتقان كورىنەدى. كۋراتور اعاي ول جاققا بارماڭدار دەپ ەسكەرتتى.
نۇرجان: قوي، ءبىزدىڭ مۇندا تىعىلىپ قالعانىمىز دۇرىس بولماس. ءجۇر كەتەيىك. تەز بارايىق!
اۆتور: ءيا، اڭعال سەنىممەن الاڭعا شىققان بەيكۇنا قىز – جىگىتتەر «كونترريەۆوليۋسيونەر» ەمەس ەدى. ولاردىڭ ويى حالىقتىڭ قۇقىقتارى مەن پروبلەمالارى تۋرالى ءسوز جۇرگىزۋ ەدى. الايدا ولاردى ءبىر قولىندا شوقپارى، ءبىر قولىندا قالقانى بار قارۋلى، ساقاداي ساي اسكەرلەر قارسى الدى. بەيبىت شەرۋگە شىققان جاستاردىڭ بەيبىت تىلەگى اعاش جاڭقاسىنداي بىت - شىت بولىپ ۇشىپ جاتتى. ۇكىمەت ۇيىندە جاستار شەرۋىن قۋعىنداۋ ءۇشىن استىرتىن «قۇيىن - 1986» دەگەن وپەراتيۆتى جوسپار قۇرىلىپ جاتتى. ال الاڭداعى جاستار جايباراقات ەدى، اڭعال ەدى، الاڭسىز ەدى.
اۆتور: الاڭدا جاستار بەيبىت، جايباراقات. قولدارىندا «كاجدومۋ نارودۋ – سۆوەگو ۆوجديا»، «لەنين يدەياسى جاساسىن»، «قازاقستان - قازاقتاردىكى»، «رەسەيگە قايت» دەگەن ترانسپورانتتار بار. ولارعا ماقسات پەن ايگۇلدە كەلىپ قوسىلدى.
داۋىس: قونايەۆتى شاقىرىڭدار! اقيقاتىن ايتىپ، ءتۇسىندىرسىن بارلىق جاعدايدى.
داۋىس: قازاقستاننان ادام تابىلمادى ما؟ قازاقستانعا باسقا جەردەن باسشى اكەلگەنى نەسى؟
داۋىس: تالاپ – تىلەكتى ايتامىز، شىقسىن ورتاعا باسشىلار!
وسى كەزدە «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانى ايتىلدى. جاستار تەڭسەلىپ تۇرىپ بۇل ءاندى ەرەكشە ءبىر شابىتپەن تاماشا ورىندايدى.
پروكۋرور: بالالار! ۋا، بالالار! مەن رەسپۋبليكا پروكۋرورىمىن. تاراڭدار! جاتاقتارىڭا قايتىڭدار! ۇيات بولدى! مەن سەندەرگە كۇش قولدانامىن! ۇيگە قايتىڭدار.
وسى كەزدە زالدا اسكەري كوماندا بەرىلەدى.
اسكەري ادام: پەرۆايا روتا! سلۋشايتە مويۋ كوماندۋ. پرويزۆوديتسيا وپەراسيا «قۇيىن». نەمەدلەننو رازوگنات ەكسترەميستوۆ ي حۋليگانوۆ! پەرۆايا روتا، زا منوي! ۋرا!
وسى كەزدە زالعا سىرتتان قارۋلانعان اسكەري ادامدار – كوكتەن كىرىپ، الاڭداعى جاستاردى ۇرىپ – سوعا باستايدى. قارالى مۋزىكا باياۋ ويناپ تۇرادى. قارۋلى اسكەر ساحنادان جارالى قىزدار مەن جىگىتتەردى بىرتىندەپ سۇيرەپ، جۇلقىلاپ اكەتە باستايدى. بەتى – اۋزى قان، ۇزىن شاشى جايىلىپ بەتىن جاپقان جاس قازاق قىزىن ەكى اسكەري سولدات سۇيرەي باستادى. قىز جۇلقىنىپ، حالىققا قاراپ ىشقىنا سويلەدى.
- ءاي تۋعاندار! جىگىت بولساڭدار شىعىڭدار بەرى قاراي! قوسىلىڭدار ءبىزدىڭ قاتارعا
وسى كەزدە قارۋلى ميليسيونەر قىزدىڭ كوك جەلكەسىنەن شوقپارمەن ۇرىپ قالادى. قىز سىلق ەتىپ ەسىنەن تانىپ قالادى.
2 - جۇرگىزۋشى:
ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ جارلىعىمەن 1996جىلى 9 - جەلتوقساندا قايرات نوعايباي ۇلى رىسقۇلبەكوۆكە «حالىق قاھارمانى» اتاعى بەرىلىپ، ايرىقشا ەرەكشەلىك بەلگىسى مەن «التىن جۇلدىز» تاپسىرىلدى. ءسابيرا، ءلاززات، ەربولعا تاعى باسقا جەلتوقسانعا قاتىسقان جاستارعا «جەلتوقسان قاھارمانى» اتاعى بەرىلدى.
1 - جەلتوقسان: جەلتوقسان قۇرباندارىن ەسكە الايىق (1 - مينۋت ۇنسىزدىك)
2 - جۇرگىزۋشى:
جەلتوقساندىق ەرلەردى ەستە ساقتايمىز،
ەرلىك ءىسىن، اماناتىن ساقتايمىز.
وتان ءۇشىن وتقا تۇسسەڭ كۇيمەيسىڭ،
ءىزباسارى بولماي ەلگە جاقپايمىز.
1 - جۇرگىزۋشى: ال ەندىگى كەزەكتى 9ءا وقۋشىلارىنىڭ جىر شۋماقتارىنا بەرەمىز.
5 – وقۋشى............
سول ءبىر ساتتە بۇلت تورلادى اسپاندى،
الاتاۋدىڭ كوزىنەن دە جاس تامدى.
تاۋەلسىزدىك جەلتوقسانمەن بىتپەيدى.
تاۋەلسىزدىك كۇرەسى ەندى باستالدى.
6 – وقۋشى...........
قاتىگەزدىك جۇدىرىعى ءتۇيىلىپ،
قامشى ءۇيىردى جاسقاپ، جەكىپ بۇيىرىپ،
جەلتوقساندا شىقتى ۇلكەن الاڭعا
اتا - بابا ارۋاعىنا سىيىنىپ.
7 - وقۋشى............
الاڭعا شىعىپ، ويىن ايتتى جاستارىم،
قيىندىق پەن قاتەرگە تىگىپ باستارىن.
سودان بارىپ، توڭدى ەرىدى كەڭەستىڭ
سودان كەيىن ەركىندىكتى باستادىم،
1 - جۇرگىزۋشى: ءان - اۋەنمەن قوسا، ماڭگى كوكىرەك كوزىندە قالعان كورىنىستەر شۇبىرىلىپ ءوتۋى قاق. ۇرەيلى ۇكىمەت ءۇيى. ونى قورشاي تولقىعان ىزالى قىز - جىگىتتەردىڭ جىگەرلى كەلبەتتەرى. ولارعا قادالعان سۋىق كوزدەر مەن مەيىرىمسىز پىشىمدەر. ودان كەيىن تەمىر كيىمدەر كيىپ، كەلتەك ۇستاعاندار مەن جالاڭاش قول جاستاردىڭ سارت - سۇرت ايقاسى. ادام جەگىش يتتەردىڭ ارسىلى، شاشىنان سۇيرەگەن قازاق ارۋى، باسىنان قان شاپشىپ، ىڭىرسىي قۇلاعان قازاقتىڭ بوزبالالارى…
2 - جۇرگىزۋشى: ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ بايلىعى تۋرالى نە بىلەمىز؟
ءبىزدىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى وتە باي مەملەكەت. بىزدە التىن، تەمىر، مىرىش، كۇمىس، كومىر، ماقتا، گاز، مۇناي، بيداي، ياعني ءبىر سوزبەن ايتقاندا مەندەلەيەۆ كەستەسىندەگى 150 ەلەمەنتتىڭ 99 ەلەمەنتى قازاقستان جەرىندە كەزدەسەدى. قازاقستاندا 6000 - نان استام پايدالى قازبالار بار.
ەي، قازاقتىڭ ۇلانى،
بولعايسىڭ دالا قىرانى.
جەر - سۋىن قورعاۋ بابانىڭ،
ەمەس پە ەدى باستى ۇرانى!
1 - جۇرگىزۋشى: وقۋشىلار ءار نارسەنى، ءار زاتتى، ءتىپتى كەرەمەت نارسەلەردى ادامدار قولىنان جاساپ شىعارادى. مەن سەندەردەن سۇراعىم كەلىپ تۇر، رامىزدەرىمىزدىڭ اۆتورلارىن بىلەسىڭدەر مە؟
ءانۇراننىڭ اۆتورى كىم؟
ش. قالداياقوۆ، ج. ناجىمەدەنوۆ، ن. ءا. نازاربايەۆ.
تۋدىڭ اۆتورى كىم؟
ش. نيازبەكوۆ.
ەلتاڭبانىڭ اۆتورى كىم؟
ج. مالىبەكوۆ، ش. ءۋاليحانوۆ.
2 - جۇرگىزۋشى: جىلدار سويلەيدى. 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىز رەسپۋبليكا دەپ جاريالاندى.
دالادا دۋمان، قالادا دۋمان جىر بۇگىن،
عاسىر بويى اڭساي دا كۇتكەن بۇل كۇنىم.
جاساي بەر، جاسا اسقاردان اسا ءارقاشان،
كەۋدە مە اكەپ قالدىرعان باقىت بۇلبۇلىم.
1992 جىلى تاۋەلسىز قازاقستانعا ءبىر جىل تولدى. وسى جىلى تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۋى، ەلتاڭباسى، ءانۇرانى قابىلداندى. بۇۇ مۇشە بولىپ كىردى.
1993 جىلى 15 قاراشادا «ۇلتتىق ۆاليۋتا كۇنى» دەپ اتالىپ، العاشقى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تەڭگەسى اينالىمعا ءتۇستى. 2006 جىلى 15 قاراشادا تەڭگەمىز جاڭا باسىلىممەن قايتا شىقتى.
1994 جىلى قازاق عارىشكەرى ت. مۇسابايەۆ «سويۋز تم - 6» عارىش كەمەسىمەن كوككە سامعادى.
1995 جىلى 30 تامىزدا ق ر – نىڭ «اتازاڭى» قابىلداندى.
1996 جىلى 20 قاڭتاردا ق ر - نىڭ پارلامەنتىنىڭ 1 - سەسسياسى بولىپ ءوتتى.
1997 جىلى « قۋعىن - سۇرگىندەردى ەسكە الۋ جىلى» دەپ اتالدى.
اباي تۋعان، ساكەن تۋعان،
قۇرمەتتە دوستىم، قازاقتىڭ جەرىن.
قامباعا جىلدا مول استىق قۇيعان،
قازاقستان رەسپۋبليكام مەنىڭ.
1998 جىلى 6 - مامىر استانا كۇنى. استانا قالاسى ەلىمىزدىڭ باستى قالاسىنا اينالدى.
1999 جىلى 10 قاڭتار پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتتى. ق ر - نىڭ پرەزيدەنتى بولىپ ن. ءا. نازاربايەۆ سايلاندى.
2000 جىل «مادەنيەتتى قولداۋ جىلى» دەپ اتالدى. شەجىرەلى تۇركىستانعا 1500 جىل تولدى.
2001 جىل XXI عاسىر باستاماسى. وسى جاڭا عاسىر تۇسىندا تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزگە 10 جىل تولدى.
2002 جىل «دەنساۋلىق جىلى» دەپ اتالدى.
2003 - 2005 جىلدارى «اۋىل جىلى» دەپ جاريالاندى. وسى جىلدارى ءبىرشاما ءىس - شارالار جاسالدى.
2004 جىلى « قازاقستان - رەسەي» جىلى بولىپ، كوپتەگەن شارالار وتكىزىلدى.
2005 جىلى رەسەيدە اباي جىلى اتالىپ ءوتتى.
2006 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە 15 جىل تولدى. اتاقتى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە 20 جىل تولدى. ورىستىڭ ۇلى اقىنى ا. س. پۋشكين جىلى. قازاقستاندا ءوتتى.
ءومىرىمىزدى، ءوزىمىزدى كورىپ، ءانىمىزدى، جىرىمىزدى تىڭداپ،
ەرلىگىمىزگە، تىرلىگىمىزگە قاراپ.
ءوزىمىزدى، ءسوزىمىزدى تىڭداپ.
بۇل «قازاق» دەيدى.
ءبىز - قازاقپىز،
ەسىگى اشىق، ءتورى كەڭ،
جىلاپ وتتىك جىلدار ءومىر ورىنەن
جەتەر ەندى، جەلپىنەيىك، قارايىق،
مىنا ومىرگە يەگەردىڭ كوزىمەن.
2 - جۇرگىزۋشى: تاۋەلسىزدىك تۋىن تىگۋگە قانشالىقتى قاجىر - قايرات كەرەك بولسا، ونى قۇلاتپاي ساقتاپ قالۋعا سونشالىقتى قاجىر - قايرات كەرەك دەپ، ءبىز بۇگىنگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنىنە ارنالعان «16 جەلتوقسان - تاۋەلسىزدىك كۇنى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدى اياقتايمىز.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: 5 - كە كوبەيتۋ جانە ءبولۋ كەستەسىن قۇراستىرۋ
