التىن ۇرپاق (ينتەللەكتۋالدى ويىن)
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
- سالەمەتسىزدەر، ۇستازدار، وقۋشىلار جانە قوناقتار!
تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ تىرەگى – ءبىلىمدى ۇرپاق. وركەنيەت وزەگى – ءبىلىم مەن عىلىم، تاربيە دەيتىن بولساق، وسىنىڭ بارلىعىنىڭ باستاۋى – باستاۋىش سىنىپتارىنان باستالاتىنى بارىمىزگە ايان.
كورنەكتى پسيحولوگ ل. س. ۆىگوتسكيي. ول العاش رەت بالا دامۋىنىڭ تومەندەگىدەي ەكى ايماعى بولاتىندىعى جايلى تەوريا ۇسىندى.
1. بالا دامۋىنىڭ جاقىن ايماعى – بالانىڭ تەك ۇلكەندەردىڭ كومەگى ارقىلى اتقارا الاتىن
ىستەرى.
2. بالا دامۋىنىڭ قول جەتكەن ايماعى – بالانىڭ ۇلكەندەردىڭ كومەگىنسىز ىستەي الاتىن
ىستەرى. بالانىڭ دامۋى ءبىرىنشى ايماقتى مەڭگەرۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. دامۋدىڭ قول جەتكەن ايماعى جاقىن ايماقپەن ءوزارا قىزمەتتەسە وتىرىپ، ونى يگەرگەن كەزدە دامۋعا ءورىس اشىلادى. مىنە، وسى تەوريانى نەگىزگە الا وتىرىپ، «التىن ۇرپاق!» دەپ اتالاتىن 1سىنىپتار اراسىندا ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان ينتەللەكتۋالدى ويىنىمىزعا قوش كەلىپسىزدەر!
- ال، كەلىڭدەر، كەلىڭدەر!
بىرىڭە – ءبىرىڭ ەرىڭدەر.
ءبىلىمىڭدى تەكسەرىپ،
ويىنعا قاتىسىپ كورىڭدەر.
- ال، قۇرمەتتى وقۋشىلار، وسى ۋاقىتقا دەيىنگى العان ءبىلىمىمىزدى توپ بولىپ، جان اياماي ورتاعا سالايىق. ورتاعا ءۇش توپتىڭ توپ باسشىلارى كەلىپ، كوزدەرىن جۇما وتىرىپ، مىنا ءتۇستى قاعازداردى تاڭدايدى. توپ باسشىلارعا قاي ءتۇس قاعازى بۇيىرسا، توپ مۇشەلەرى دە سول توپ بولىپ، ورىندارىنا جايعاسادى.
توپتار:
1. قىزىلدار
2. سارىلار
3. كوكتەر
- بۇل تۇستەردى نەلىكتەن تاڭداپ الدى دەپ ويلايسىڭدار؟
- نەنىڭ كوزدەرىنە ۇقسايدى؟
- قانە، سول باعدارشام كوزدەرىنىڭ رەتىمەن تۇرايىقشى:
- وسى باعدارشام كوزدەرىنىڭ قىزمەتىن كىم بىزگە ايتىپ بەرەدى؟
قىزىل كوزىن اشقاندا،
سىنىق سۇيەم باسپا العا.
سارى كوزىن اشقاندا،
قاراپ قالما اسپانعا.
جاسىل كوزىن اشقاندا،
وتە بەرگىن جاسقانبا.
- جارايسىڭدار، بالالار! قانە، بارلىعىمىز ءوز توبىمىزعا جايعاسايىق.
بايگەگە تۇسپەي جارىسپاي، جۇيرىكتىڭ باعى جانار ما؟
ءبىلىم مەن ونەر جارىسىپ، ءتالىم، تاربيە تابار ما؟ بۇل بايگە – ويدىڭ، شاپشاڭدىقتىڭ بايگەسى.
«كىم جۇيرىك ويعا، سول الدا...» دەگەندەي، ويىن جارىس تۇرىندە وتەدى.
ءادىلقازىلار القاسىن سايلاۋ:
ويىننىڭ شارتىمەن تانىس بولىڭىزدار:
1. «بايگە» انا ءتىلى جانە پانىنەن اۋىزشا سۇراقتار.
2. «ەڭ، العىر توپ!» انا ءتىلى پانىنەن تاپسىرمالار.\ جۇپتىق جۇمىس\
3. «جورعا» ماتەماتيكا پانىنەن اۋىزشا ەسەپتەر.
4. «كىم جىلدام؟» \ورنەكتەر، تەڭدەۋلەر، سالىستىرۋ - تاپسىرمالارىن ورىنداۋ.\
5. «سيقىرلى قالام.» دۇنيەتانۋ پانىنەن ەلىمىزدىڭ تابيعاتىن بەينەلەۋ.
ءمۇعالىم:
ۇشقىر ويعا سەرىك بولسىن شەبەرلىك،
ءسوز كەزەگىن «بايگەگە» ءبىز بەرەيىك.
ارامىزدا تاپقىش دوستار كوپ ەكەن،
سولاردىڭ ەندى جاۋاپتارىن كورەيىك. \ءار توپقا 5 سۇراقتان بەرىلەدى، ءاربىر جاۋاپقا 1ۇپاي\
1. «بايگە»
- دىبىستار نەشەگە بولىنەدى؟ \اتا\
- قارلىعاش سوزىندە نەشە بۋىن بار؟
- ءسوز نەدەن قۇرالادى؟
- «شۇبات» قالاي جانە نەدەن جاسالادى؟
- توقتار اۋباكىروۆ كىم؟
- سويلەم اياقتالعاندا نە قويىلادى؟
- داۋىستى دىبىستار نەشەگە بولىنەدى؟ \اتا\
- و دىبىسى جۋان با، جىڭىشكە مە؟
- ب. مومىش ۇلى كىم؟
- قانداي سوزدەر باس ارىپپەن جازىلادى؟
- زاتتىڭ اتىن بىلدىرەتىن سوزدەرگە قانداي سۇراق قويىلادى؟
- جوعارى ءسوزىنىڭ قاراما - قارسى ءسوزىن ايت.
- ءا. قاستەيەۆ كىم؟
- ورمان ەمشىسى» دەپ قانداي قۇستى ايتادى؟
- ءادىلقازىلار توپتاردىڭ ۇپايلارىن بەرىپ وتىرادى.
2. «ەڭ، العىر توپ!»
\ءار توپقا 3 - 3تەن تاپسىرما بەرىلەدى، بۇل كەزەڭدە توپتىڭ ىشىنەن جۇپتىق جۇمىس ورىندالادى.\
ا\1. ءماتىن
ا\اي، اپا، داپتەر، جول.
2. ءسوز
ءا\اقان مەن اسان تاۋ باسىنا شىقتى.
3. سويلەم
ب\الەمدە الۋان ءتۇرلى قۇستار بار. ولاردىڭ ءبىرازىن سۋ قۇستارى دەيدى. سەبەبى ولار كوبىنەسە سۋدا مەكەندەيدى.
ءا\سۇراقتىڭ جاۋاپتارىن سىزىقپەن قوسۋ.
كىم؟ كىمدەر؟ نە؟ نەلەر؟ – سۇراعىنا ءتيىستى سوزدەرىن تابۋ.
ب\ ءار مالدى ءوز تولىمەن سىزىق ارقىلى قوسۋ.
شابىت تاسىپ، شالقىسىپ،
ەسەپپەن ءان سالىسىپ.
جۇمباق شەردى شاشايىق،
ات سالىسىپ ايانباي، بار ونەرگە باسايىق. كەلەسى كەزەڭ:
3.«جورعا» ماتەماتيكا پانىنەن اۋىزشا ەسەپتەر.
- وندىقپەن 100 - گە دەيىن تۋرا سانا.
- 50 مەن 20 ساندارىنىڭ قوسىندىسىن تاپ.
- ازايعىش 90، ال ازايتقىش 70. ايىرمانىڭ ءمانىن تاپ. - اكەسى 50 جاستا، ال بالاسى ودان 30 جاس كىشى. بالاسى نەشە جاستا؟
- ايگۇلدە 100 تگ. بولدى، ول 40 تگ. داپتەر ساتىپ الدى. ايگۇلدە نەشە تەڭگە قالدى؟
- وندىقپەن كەرى سانا.
- 40 پەن 30-دىڭ قوسىندىسىن تاپ.
- ازايعىش 80، ال ازايتقىش 10. ايىرمانىڭ ءمانىن تاپ.
- جارىسقا ءبىر مەكتەپتەن 30 بالا، ال ەكىنشى مەكتەپتەن ودان 10 بالا ارتىق قاتىستى. ەكىنشى مەكتەپتەن نەشە بالا قاتىستى؟
- دۇكەنگە 10 قوراپ الما، 20 قوراپ ءجۇزىم اكەلدى. بارلىعى نەشە قوراپ جەمىس اكەلدى.
- 9-دان كەيىنگى سان....
- 30 بەن 50 قوسىندىسىن تاپ.
- ازايعىش 60، ال ازايتقىش 20. ايىرمانىڭ ءمانىن تاپ.
- جىبەك اپا 5كگ شوكولاد، ودان 4 كگ ارتىق قاتتى كامپيت ساتىپ الدى. جىبەك اپا بارلىعى نەشە كگ كامپيت الدى.
- اۆتوتۇراقتا 50 ماشينا تۇر ەدى، تاعىدا 10 ماشينا كەلدى. اۆتوتۇراقتا بارلىعى نەشە ماشينا بولدى.
4.«كىم جىلدام؟» ورنەكتەر، تەڭدەۋلەر - تاپسىرمالارىن ورىنداۋ.
5.«سيقىرلى قالام»
دۇنيەتانۋ پانىنەن ەلىمىزدىڭ تابيعاتىن بەينەلەۋ.
قورىتىندى: كوپ بىرىكسە ەل بولار، كوپ تۇكىرسە كول بولار - دەمەكشى قۇرمەتتى وقۋشىلار بۇگىنگى ينتەللەكتۋالدى ويىنعا ات - سالىسىپ، توپ بولىپ قاتىسقاندارىڭىزعا كوپ - كوپ راحمەت.
- ءادىل قازىلارعا ءسوز بەرۋ. وقۋشىلاردى ماراپاتتاۋ.
- سالەمەتسىزدەر، ۇستازدار، وقۋشىلار جانە قوناقتار!
تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ تىرەگى – ءبىلىمدى ۇرپاق. وركەنيەت وزەگى – ءبىلىم مەن عىلىم، تاربيە دەيتىن بولساق، وسىنىڭ بارلىعىنىڭ باستاۋى – باستاۋىش سىنىپتارىنان باستالاتىنى بارىمىزگە ايان.
كورنەكتى پسيحولوگ ل. س. ۆىگوتسكيي. ول العاش رەت بالا دامۋىنىڭ تومەندەگىدەي ەكى ايماعى بولاتىندىعى جايلى تەوريا ۇسىندى.
1. بالا دامۋىنىڭ جاقىن ايماعى – بالانىڭ تەك ۇلكەندەردىڭ كومەگى ارقىلى اتقارا الاتىن
ىستەرى.
2. بالا دامۋىنىڭ قول جەتكەن ايماعى – بالانىڭ ۇلكەندەردىڭ كومەگىنسىز ىستەي الاتىن
ىستەرى. بالانىڭ دامۋى ءبىرىنشى ايماقتى مەڭگەرۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. دامۋدىڭ قول جەتكەن ايماعى جاقىن ايماقپەن ءوزارا قىزمەتتەسە وتىرىپ، ونى يگەرگەن كەزدە دامۋعا ءورىس اشىلادى. مىنە، وسى تەوريانى نەگىزگە الا وتىرىپ، «التىن ۇرپاق!» دەپ اتالاتىن 1سىنىپتار اراسىندا ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان ينتەللەكتۋالدى ويىنىمىزعا قوش كەلىپسىزدەر!
- ال، كەلىڭدەر، كەلىڭدەر!
بىرىڭە – ءبىرىڭ ەرىڭدەر.
ءبىلىمىڭدى تەكسەرىپ،
ويىنعا قاتىسىپ كورىڭدەر.
- ال، قۇرمەتتى وقۋشىلار، وسى ۋاقىتقا دەيىنگى العان ءبىلىمىمىزدى توپ بولىپ، جان اياماي ورتاعا سالايىق. ورتاعا ءۇش توپتىڭ توپ باسشىلارى كەلىپ، كوزدەرىن جۇما وتىرىپ، مىنا ءتۇستى قاعازداردى تاڭدايدى. توپ باسشىلارعا قاي ءتۇس قاعازى بۇيىرسا، توپ مۇشەلەرى دە سول توپ بولىپ، ورىندارىنا جايعاسادى.
توپتار:
1. قىزىلدار
2. سارىلار
3. كوكتەر
- بۇل تۇستەردى نەلىكتەن تاڭداپ الدى دەپ ويلايسىڭدار؟
- نەنىڭ كوزدەرىنە ۇقسايدى؟
- قانە، سول باعدارشام كوزدەرىنىڭ رەتىمەن تۇرايىقشى:
- وسى باعدارشام كوزدەرىنىڭ قىزمەتىن كىم بىزگە ايتىپ بەرەدى؟
قىزىل كوزىن اشقاندا،
سىنىق سۇيەم باسپا العا.
سارى كوزىن اشقاندا،
قاراپ قالما اسپانعا.
جاسىل كوزىن اشقاندا،
وتە بەرگىن جاسقانبا.
- جارايسىڭدار، بالالار! قانە، بارلىعىمىز ءوز توبىمىزعا جايعاسايىق.
بايگەگە تۇسپەي جارىسپاي، جۇيرىكتىڭ باعى جانار ما؟
ءبىلىم مەن ونەر جارىسىپ، ءتالىم، تاربيە تابار ما؟ بۇل بايگە – ويدىڭ، شاپشاڭدىقتىڭ بايگەسى.
«كىم جۇيرىك ويعا، سول الدا...» دەگەندەي، ويىن جارىس تۇرىندە وتەدى.
ءادىلقازىلار القاسىن سايلاۋ:
ويىننىڭ شارتىمەن تانىس بولىڭىزدار:
1. «بايگە» انا ءتىلى جانە پانىنەن اۋىزشا سۇراقتار.
2. «ەڭ، العىر توپ!» انا ءتىلى پانىنەن تاپسىرمالار.\ جۇپتىق جۇمىس\
3. «جورعا» ماتەماتيكا پانىنەن اۋىزشا ەسەپتەر.
4. «كىم جىلدام؟» \ورنەكتەر، تەڭدەۋلەر، سالىستىرۋ - تاپسىرمالارىن ورىنداۋ.\
5. «سيقىرلى قالام.» دۇنيەتانۋ پانىنەن ەلىمىزدىڭ تابيعاتىن بەينەلەۋ.
ءمۇعالىم:
ۇشقىر ويعا سەرىك بولسىن شەبەرلىك،
ءسوز كەزەگىن «بايگەگە» ءبىز بەرەيىك.
ارامىزدا تاپقىش دوستار كوپ ەكەن،
سولاردىڭ ەندى جاۋاپتارىن كورەيىك. \ءار توپقا 5 سۇراقتان بەرىلەدى، ءاربىر جاۋاپقا 1ۇپاي\
1. «بايگە»
- دىبىستار نەشەگە بولىنەدى؟ \اتا\
- قارلىعاش سوزىندە نەشە بۋىن بار؟
- ءسوز نەدەن قۇرالادى؟
- «شۇبات» قالاي جانە نەدەن جاسالادى؟
- توقتار اۋباكىروۆ كىم؟
- سويلەم اياقتالعاندا نە قويىلادى؟
- داۋىستى دىبىستار نەشەگە بولىنەدى؟ \اتا\
- و دىبىسى جۋان با، جىڭىشكە مە؟
- ب. مومىش ۇلى كىم؟
- قانداي سوزدەر باس ارىپپەن جازىلادى؟
- زاتتىڭ اتىن بىلدىرەتىن سوزدەرگە قانداي سۇراق قويىلادى؟
- جوعارى ءسوزىنىڭ قاراما - قارسى ءسوزىن ايت.
- ءا. قاستەيەۆ كىم؟
- ورمان ەمشىسى» دەپ قانداي قۇستى ايتادى؟
- ءادىلقازىلار توپتاردىڭ ۇپايلارىن بەرىپ وتىرادى.
2. «ەڭ، العىر توپ!»
\ءار توپقا 3 - 3تەن تاپسىرما بەرىلەدى، بۇل كەزەڭدە توپتىڭ ىشىنەن جۇپتىق جۇمىس ورىندالادى.\
ا\1. ءماتىن
ا\اي، اپا، داپتەر، جول.
2. ءسوز
ءا\اقان مەن اسان تاۋ باسىنا شىقتى.
3. سويلەم
ب\الەمدە الۋان ءتۇرلى قۇستار بار. ولاردىڭ ءبىرازىن سۋ قۇستارى دەيدى. سەبەبى ولار كوبىنەسە سۋدا مەكەندەيدى.
ءا\سۇراقتىڭ جاۋاپتارىن سىزىقپەن قوسۋ.
كىم؟ كىمدەر؟ نە؟ نەلەر؟ – سۇراعىنا ءتيىستى سوزدەرىن تابۋ.
ب\ ءار مالدى ءوز تولىمەن سىزىق ارقىلى قوسۋ.
شابىت تاسىپ، شالقىسىپ،
ەسەپپەن ءان سالىسىپ.
جۇمباق شەردى شاشايىق،
ات سالىسىپ ايانباي، بار ونەرگە باسايىق. كەلەسى كەزەڭ:
3.«جورعا» ماتەماتيكا پانىنەن اۋىزشا ەسەپتەر.
- وندىقپەن 100 - گە دەيىن تۋرا سانا.
- 50 مەن 20 ساندارىنىڭ قوسىندىسىن تاپ.
- ازايعىش 90، ال ازايتقىش 70. ايىرمانىڭ ءمانىن تاپ. - اكەسى 50 جاستا، ال بالاسى ودان 30 جاس كىشى. بالاسى نەشە جاستا؟
- ايگۇلدە 100 تگ. بولدى، ول 40 تگ. داپتەر ساتىپ الدى. ايگۇلدە نەشە تەڭگە قالدى؟
- وندىقپەن كەرى سانا.
- 40 پەن 30-دىڭ قوسىندىسىن تاپ.
- ازايعىش 80، ال ازايتقىش 10. ايىرمانىڭ ءمانىن تاپ.
- جارىسقا ءبىر مەكتەپتەن 30 بالا، ال ەكىنشى مەكتەپتەن ودان 10 بالا ارتىق قاتىستى. ەكىنشى مەكتەپتەن نەشە بالا قاتىستى؟
- دۇكەنگە 10 قوراپ الما، 20 قوراپ ءجۇزىم اكەلدى. بارلىعى نەشە قوراپ جەمىس اكەلدى.
- 9-دان كەيىنگى سان....
- 30 بەن 50 قوسىندىسىن تاپ.
- ازايعىش 60، ال ازايتقىش 20. ايىرمانىڭ ءمانىن تاپ.
- جىبەك اپا 5كگ شوكولاد، ودان 4 كگ ارتىق قاتتى كامپيت ساتىپ الدى. جىبەك اپا بارلىعى نەشە كگ كامپيت الدى.
- اۆتوتۇراقتا 50 ماشينا تۇر ەدى، تاعىدا 10 ماشينا كەلدى. اۆتوتۇراقتا بارلىعى نەشە ماشينا بولدى.
4.«كىم جىلدام؟» ورنەكتەر، تەڭدەۋلەر - تاپسىرمالارىن ورىنداۋ.
5.«سيقىرلى قالام»
دۇنيەتانۋ پانىنەن ەلىمىزدىڭ تابيعاتىن بەينەلەۋ.
قورىتىندى: كوپ بىرىكسە ەل بولار، كوپ تۇكىرسە كول بولار - دەمەكشى قۇرمەتتى وقۋشىلار بۇگىنگى ينتەللەكتۋالدى ويىنعا ات - سالىسىپ، توپ بولىپ قاتىسقاندارىڭىزعا كوپ - كوپ راحمەت.
- ءادىل قازىلارعا ءسوز بەرۋ. وقۋشىلاردى ماراپاتتاۋ.