InfoHub Logo

بۇرىنعى زاماندا جاقسى ءبىر مەرگەن بولىپتى. اڭ قاراپ كەلە جاتسا، ەكى جىلان توبەلەسىپ جاتىر ەكەن. جىلاننىڭ ءبىرى قارا، ءبىرى اق ەكەن. كەلىپ قاراسا، قارا جىلاننىڭ ءتۇسى سۋىق، وتە جامان ەكەن. مەرگەن قارانى ءولتىرىپ تاستاپتى.

          سونان سوڭ اق جىلان تۇرىپ، ءبىر نارسەنى جالاپ الادى. «ءتۇسى اق، ماعان دا جالا دەپ وتىر ما؟» – دەپ، مەرگەن دە الگى نارسەنى جالاپ الادى دا سول ساعاتىندا جەر ۇستىندەگى نارسەنىڭ ءتىلىن تۇگەل ءبىلىپ كەتەدى. جىلانمەن سويلەسەدى. جىلان: «ەكەۋىمىز ەندى دوس بولايىق جانە ءتىل ءبىلدىم دەپ كىسىگە ايتپا!» – دەيدى دە ات باسىنداي التىن بەرەدى. «ءتىل ءبىلدىم دەپ ايتساڭ، ولەسىڭ»، – دەيدى.

          اق جىلانمەن دوس بولىپ، ۇيىنە قايتادى. التىندى ۇيىنە اپارىپ تاستاپ، قايتادان اڭ قاراپ ءجۇرىپ، ءبىر بايدىڭ ۇيىنە قونادى، سوندا تۇندە قاسقىر ۇليدى جانە وسى تۇندە بوران بولادى. بايدىڭ قويى ىعادى. قاسقىر: «بايدىڭ قويىن جەيىم، بولماسا، قوناعىنىڭ اتىن جەيمىن»، – دەيدى. ونى مەرگەن ءبىلىپ وتىرادى جانە وعان جاۋاپتى قورادان قارا توبەت سويلەيدى: «مەن تۇك جەگىزبەيمىن، ەگەر دە قوناعىم الدىنا قويعان تاباقتاعى ەتىن ماعان بەرسە»، – دەيدى. تاماق پىسكەننەن كەيىن، بەرگەن ەتىن قوناق يتكە بەرىپتى.           سونىمەن جاتىپ ۇيىقتاسا، قاتتى بوران سوعىپ قويى ىعىپ كەتەدى. قويمەن بىرگە ات تا كەتەدى. سوندا باي: «مالدى قىرادى عوي، قۇتتى قوناق بولساڭ، مال امان قالار ەدى»، – دەيدى. مەرگەن: «باي، جىلاما، مال امان، تابىلادى»، – دەپ ۇيىقتاي بەرىپتى.

          تاڭ اتقان سوڭ باي مەن قوناق مال مەن اتتى ىزدەپ ەكەۋى كەلە جاتسا، قارا توبەت ءبارىن ءيىرىپ ءجۇر ەكەن. قاسقىر دا توڭىرەكتەپ سول جەردە توبەتپەن اڭدىسىپ تۇر ەكەن، بۇلاردى كورىپ، قاسقىر قاشا جونەلەدى، ءبىراق توبەت قايىرمالاپ قاسقىردى جىبەرمەيدى. قاسقىر قولعا تۇسەدى. قوناق اتىن امان الادى. باي دا قويىن ارالاپ امان ەكەندىگىن كورىپ: «قوناق، سەن قۇتتى قوناق بولدىڭ قالاعانىڭدى الىپ كەت!» – دەيدى. سوندا ءبىر ۇرعاشى سارى باس توقتى ماڭىرايدى. ماڭىراعانداعىسى: «بەس جىلدا مىڭ بولام!» – دەگەن ەكەن. مۇنى مەرگەن ءبىلىپ، سارى توقتىعا ەن سالدى دا: «بەس جىلدان كەيىن الام، وسى توقتى مىڭ بولادى»، – دەيدى.

          بەس جىل تولعاننان كەيىن، مەرگەن قايتىپ بايدىڭ ۇيىنە كەلىپ: «ۋاعدالى قويىمدى بەر!» – دەيدى. باي ۋاعداسىنان تانىپ: «قوي بەرەم دەپ ايتقان جوقپىن»، – دەيدى.

          ەكەۋى جۇگىنىپ، ءبىر قازى بيگە كەلىپ، باستان-اياق ءسوزدىڭ ءجونىن ايتقاننان كەيىن وعان قازى: «قويىڭدى ەكى اشا جولمەن ايدا، مەرگەننىڭ ۇيىنە قاراي جۇرگەن قويدى مەرگەن السىن، ءوز ۇيىڭە قاراي جۇرگەندى سەن ال!» – دەپ بيلىك ايتادى. باي كونىپ، قويدى ايدايدى. مەرگەن جاققا قاراپ سارى باس توقتى باستاپ مىڭ قوي شىعادى دا مەرگەن ول مىڭ قويدى الىپ ۇيىنە قايتادى. سونىمەن باي بولادى.

          قاتىنى «توركىنىمە بارام» دەيدى، جازعىتۇرىم توركىنى تايى ەرگەن بۋاز بيە مىنگىزەدى. قاتىنى بولسا جانە ەكىقابات، بەسىكتەگى بالاسىمەن نەشە كۇن جاتىپ ۇيىنە قايتىپتى. قايتىپ كەلە جاتسا، تاي بارىپ بيەنى ەمىپتى. ەنەسى: «ءقايتىپ ەمەسىڭ، ۇستىمدە ۇشەۋ، ءوزىم دە بۋاز، شارشاپ كەلەم»، – دەيدى دە تايدى قۋىپ جىبەرەدى. ونى مەرگەن ءبىلىپ كۇلىپ جىبەرەدى. «سەن نەگە كۇلدىڭ؟» – دەپ قاتىنى سۇرايدى. ايتسا ولەدى، ايتپاسا، قاتىنى كەتەدى. قىسىلعاننان مەرگەن: «ۇيگە بارعاندا ايتايىن»، – دەيدى. ۇيىنە كەلگەن سوڭ: «سەن جولداعى ءسوزدى ايت!» – دەپ، قاتىنى بولمايدى. مەرگەن ءبىر مالدى سويىپ، جۇرتتى جيىپ، ءجونىن ايتپاق بولادى. مالىن سويىپ جۇرتتى سىرتقا شىعارىپ قاتىنىنا ايتايىن دەپ وتىرعاندا، ۇيگە ەكى تاۋىق كىرەدى دە اتەشتىڭ الدىنداعى بيدايىن ءشىبيى جەيدى. «مەن مەرگەن ەمەس، قاتىنىنا سىرىن ايتىپ ولگەلى جاتقان»، – دەپ، ءشىبيىن تىستەپ اتەش تالاپ تاستايدى. سونان مەرگەن دە قاتىنىن سابايدى. ونان كەيىن قاتىنى قورقىپ، قايتادان سۇرامايتىن بولىپتى. مەرگەن تاۋىقتىڭ ارقاسىندا امان ولمەي قالىپتى.

          تاعى دا ءبىر كەزدە اڭ قاراپ ءجۇرىپ، ءبىر تاۋەشكى اتىپ الىپ، سويىپ جەپ وتىرعاندا، كۇلاعىنا ءبىر داۋىس كەلەدى. داۋىس: «جالعىز ەشكىمدى اتىپ الدىڭ، جازاڭدى قاسقىر بەرسىن!» – دەيدى. مەرگەن ونى تىڭداماستان، ۇيىنە قايتادى. كەشكە تامان جولدا ءبىر كەرۋەن قونىپ جاتىر ەكەن، مەرگەن سول كەرۋەنمەن بىرگە دالاعا قونادى. قونىپ وتىرعاندا، قاسقىر ۇليدى. قاسقىر: «سۇر مەرگەندى بۇگىن نە قىلسام دا جەپ قويامىن»، – دەپ ۇليدى. مەرگەن كەرۋەنگە: «نە بىلدىڭدەر؟» – دەيدى. كەرۋەن: «تۇك تە بىلمەدىم»، – دەيدى. مەرگەن:

          — ەندەشە، مەنى قاسقىر جەيدى، – دەيدى. كەرۋەن جەر قازىپ، ول مەرگەندى جەرگە تىعىپ، ۇستىنە كيىز توسەپ جاتىپ قالسا، قاسقىر ءبىر جاعىنان قازىپ الىپ مەرگەندى جەپ كەتىپتى.

---