ارناۋ كۇيىمەن جۇمىس
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ارناۋ كۇيىمەن جۇمىس»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ارناۋ كۇيلەردى شىعۋ تاريحىمەن وقۋشىنىڭ ءبىلىمىن كەڭەيتۋ. تىرەك - سىزبا ارقىلى، كۇي تۋرالى تەوريالىق ءبىلىم بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: ارناۋ كۇيلەرىن تىڭداتا وتىرىپ، ەستۋ قابىلەتى ارقىلى كۇيگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، قۇشتارلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: كۇيدىڭ شىعۋ تاريحىن تۇسىندىرە وتىرىپ، ونەردى قۇرمەتتەۋگە، بابالار مۇراسىن قاستەرلەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: دومبىرا، پلاكات، بۋكلەت.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىنىڭ ساباققا ازىرلىگىن تەكسەرۋ، نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: ا. دارگامىجسكيي «كازاچوك».
حالىق كۇيى «تەپەڭ كوك».
III. اكتۋالداۋ: كۇي - قازاقتىڭ ەرتەدەن كەلە جاتقان اسپاپتىق مۋزىكالىق جانرى. قازاق حالقى ءوزىنىڭ كوڭىل - كۇيى مەن ارمانىن، قوعامعا دەگەن كوزقاراسىن دومبىرانىڭ قوس ىشەگىنەن شىققان "سيقىرلى" ۇندەر ارقىلى ءبىلدىرىپ وتىرعان. كۇي XIV عاسىردا جانر بولىپ قالىپتاسىپ، ۇلتتىق كۇي، اڭىز ەرتەگى، ناقتىلى تاريحي وقيعالار نەگىزىنەن قۇرىلىپ، ىلگەرى دامىدى. كۇي ورىنداۋ تۇرىنە قاراي ەكىگە (شەرتپە، توكپە) جانە تاقىرىبى مەن مازمۇنىنى قاراي ءارتۇرلى جانرلارعا (حالىق، تاراحي، اڭىز، جىر، ليريكالىق، ارناۋ) بولىنەدى. جاڭا ءبىز ورىنداپ كەتكەن «تەپەڭ كوك» كۇيى وسى كۇي جانرلارىنىڭ ىشىندەگى حالىق كۇيىنە جاتادى.
حالىق كۇيلەرى - حالىقتىڭ تۇرمىس - سالت كورىنىستەرىن، ادامنىڭ تاعدىرىن، جالپى ومىردەگى بولمىسىن سۋرەتتەپ، باياندايتىن كۇي. حالىق كۇيلەرى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جەتكەنىمەن، شىعارعان كىسىلەردىڭ اتى - ءجونى ۇمىت بولۋىنان حالىقتىڭ كۇيى دەپ اتالعان.
كۇي – تاريحي، تارتىس، ايتىس، حالىق، اڭىز، جىر ليريكا
IV. جاڭا ساباق: ارناۋ كۇيىمەن جۇمىس. حالىق كۇيشىلەرى وزدەرىن قورشاعان ورتانىڭ ءۇنىن، تابيعاتتى، جان - جانۋارلار دۇنيەسىن ەسىتە بىلگەن. ءوز داۋىرلەرىنىڭ ويلى - قيلى كەزەڭدەرىن، قوعامدىق قايشىلىققا تولى ءومىردى كورىپ، سولاردى شىنايى سۋرەتتەي بىلگەن. سونىڭ ءبىرى - داۋلەتكەرەيدىڭ كۇيى «قوسالقا». بۇگىن ءبىز داۋلەتكەرەيدىڭ «قوسالقا» كۇيىن ۇيرەنەمىز.
داۋلەتكەرەي شىعاي ۇلى 1820 جىلى بۇرىنعى بوكەي ورداسىنىڭ قارامولا دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلدى. دومبىراشىلىق ونەردىڭ قالىپتاسۋىنا اتاقتى ءمۇسىرالى ىقپال جاسايدى. ول سوقىر ەسجان، بايجۇما، ءمۇسىرالى سياقتى كۇيشى - دومبىراشىلاردىڭ كۇيلەرىن جاستايىنان جاتتاپ ءوستى. داۋلەتكەرەيدىڭ العاشقى شىعارعان كۇيلەرى "قىز اقجەلەڭ" مەن "قوسالقا". ونىڭ كۇيلەرى ادام بالاسىن ۇلكەن تالعام مەن سۇلۋلىققا تابيعاتتىڭ سىرشىل سەزىمى مەن اسەم سازىن ۇعىنۋعا تاربيەلەيدى.
''قوسالقا'' كۇيىنىڭ شىعۋ تاريحى.
ءبىر كۇنى داۋلەتكەرەي اتامىزعا قۇرمانعازى اتامىز قوناققا كەلەدى. سىرتقا دەمالۋعا شىققان كەزدە، قۇدىق باسىنان سۋ الىپ كەلە جاتقان سارجان كەلىنى كورىنەدى. سوندا قۇرمانعازى: ''ءسىزدىڭ سىرشىل دا سەزىمتال كۇيلەرىڭىزدى ەستىپ ءجۇرمىز. سارجان كەلىنىڭىزدىڭ دە جۇرىسىنە، سىلدىر قاققان سىرعاسى مەن القاسىنا ارناپ ءبىر كۇي شىعارىڭىزشى '' - دەيدى. سول بويدا داۋلەتكەرەي وتىرا قالىپ ءبىر كۇي تارتادى. بۇل كۇي ەل اراسىندا "قوسالقا" اتانىپ كەتەدى.
كۇيدى ورىنداپ كورسەتۋ.
"قوسالقا" كۇيىن تالداۋ.
- اۆتورى: داۋلەتكەرەي شىعاي ۇلى.
- تونالدىلىگى: C - dur
- ەكپىنى: ورتاشا
- ورىندالۋ ءتۇرى: توكپە
- جانرى: ارناۋ كۇي
- مۋزىكالىق سيپاتى: كوڭىلدى
- قاعىسى: پ V پ V؛ پ V پ؛ VV.
- دىبىس كۇشى: p؛ pp؛ f؛ ff؛ mf؛ ؛
- قوسىمشا بەلگى: ليگا
- نۇسقا (II - ءتۇرى)
V. دامىتۋ. "قوسالقا'' كۇيىن نوتا بويىنشا تالداۋ. تاكتىمەن جۇمىس جاساۋ.
VI. سەرگىتۋ ءساتى. "ويلان تاپ!" ويىنى.
مۋزىكالىق ساۋاتىن شىڭداۋ. دىبىس ۇزاقتىعىمەن ديناميكالىق بەلگىلەردى كارتوچكالار ارقىلى كورسەتۋ.
VII. بەكىتۋ.
- ارناۋ كۇيى دەگەنىمىز نە؟
- داۋلەتكەرەي قاي جىلى، قاي جەردە دۇنيەگە كەلگەن؟
- داۋلەتكەرەيدىڭ العاش شىعارعان كۇيلەرىن اتا؟
- كۇي ورىندالۋ تۇرىنە قاراي نەشەگە بولىنەدى؟
-"قوسالقا" كۇيى قاي كۇي جانرىنا جاتادى؟
VIII. قورىتىندىلاۋ.
قازاق حالقىنىڭ ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىن ساقتالىپ كەلگەن اسىل مۇرالارىنىڭ ءبىرى - كۇي ونەرى. بارماعىنان بال تامعان كۇيشىلەر ارقىلى بىزگە جەتكەن عاجايىپ كۇيلەر حالقىمىزدىڭ مۋزىكا مۇراسى عانا ەمەس، مادەني بايلىعى، رۋحاني ازىعى بولىپ وتىر. سوندىقتان بابالاردان قالعان كۇي ونەرىن ارى قاراي جالعاستىرۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز.
IX. ۇيگە تاپسىرما:"قوسالقا" كۇيىن ساعاعا دەيىن نوتا بويىنشا ويناۋ.
X. باعالاۋ. جاقسى. وتە جاقسى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ارناۋ كۇيلەردى شىعۋ تاريحىمەن وقۋشىنىڭ ءبىلىمىن كەڭەيتۋ. تىرەك - سىزبا ارقىلى، كۇي تۋرالى تەوريالىق ءبىلىم بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: ارناۋ كۇيلەرىن تىڭداتا وتىرىپ، ەستۋ قابىلەتى ارقىلى كۇيگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، قۇشتارلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: كۇيدىڭ شىعۋ تاريحىن تۇسىندىرە وتىرىپ، ونەردى قۇرمەتتەۋگە، بابالار مۇراسىن قاستەرلەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: دومبىرا، پلاكات، بۋكلەت.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىنىڭ ساباققا ازىرلىگىن تەكسەرۋ، نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: ا. دارگامىجسكيي «كازاچوك».
حالىق كۇيى «تەپەڭ كوك».
III. اكتۋالداۋ: كۇي - قازاقتىڭ ەرتەدەن كەلە جاتقان اسپاپتىق مۋزىكالىق جانرى. قازاق حالقى ءوزىنىڭ كوڭىل - كۇيى مەن ارمانىن، قوعامعا دەگەن كوزقاراسىن دومبىرانىڭ قوس ىشەگىنەن شىققان "سيقىرلى" ۇندەر ارقىلى ءبىلدىرىپ وتىرعان. كۇي XIV عاسىردا جانر بولىپ قالىپتاسىپ، ۇلتتىق كۇي، اڭىز ەرتەگى، ناقتىلى تاريحي وقيعالار نەگىزىنەن قۇرىلىپ، ىلگەرى دامىدى. كۇي ورىنداۋ تۇرىنە قاراي ەكىگە (شەرتپە، توكپە) جانە تاقىرىبى مەن مازمۇنىنى قاراي ءارتۇرلى جانرلارعا (حالىق، تاراحي، اڭىز، جىر، ليريكالىق، ارناۋ) بولىنەدى. جاڭا ءبىز ورىنداپ كەتكەن «تەپەڭ كوك» كۇيى وسى كۇي جانرلارىنىڭ ىشىندەگى حالىق كۇيىنە جاتادى.
حالىق كۇيلەرى - حالىقتىڭ تۇرمىس - سالت كورىنىستەرىن، ادامنىڭ تاعدىرىن، جالپى ومىردەگى بولمىسىن سۋرەتتەپ، باياندايتىن كۇي. حالىق كۇيلەرى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جەتكەنىمەن، شىعارعان كىسىلەردىڭ اتى - ءجونى ۇمىت بولۋىنان حالىقتىڭ كۇيى دەپ اتالعان.
كۇي – تاريحي، تارتىس، ايتىس، حالىق، اڭىز، جىر ليريكا
IV. جاڭا ساباق: ارناۋ كۇيىمەن جۇمىس. حالىق كۇيشىلەرى وزدەرىن قورشاعان ورتانىڭ ءۇنىن، تابيعاتتى، جان - جانۋارلار دۇنيەسىن ەسىتە بىلگەن. ءوز داۋىرلەرىنىڭ ويلى - قيلى كەزەڭدەرىن، قوعامدىق قايشىلىققا تولى ءومىردى كورىپ، سولاردى شىنايى سۋرەتتەي بىلگەن. سونىڭ ءبىرى - داۋلەتكەرەيدىڭ كۇيى «قوسالقا». بۇگىن ءبىز داۋلەتكەرەيدىڭ «قوسالقا» كۇيىن ۇيرەنەمىز.
داۋلەتكەرەي شىعاي ۇلى 1820 جىلى بۇرىنعى بوكەي ورداسىنىڭ قارامولا دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلدى. دومبىراشىلىق ونەردىڭ قالىپتاسۋىنا اتاقتى ءمۇسىرالى ىقپال جاسايدى. ول سوقىر ەسجان، بايجۇما، ءمۇسىرالى سياقتى كۇيشى - دومبىراشىلاردىڭ كۇيلەرىن جاستايىنان جاتتاپ ءوستى. داۋلەتكەرەيدىڭ العاشقى شىعارعان كۇيلەرى "قىز اقجەلەڭ" مەن "قوسالقا". ونىڭ كۇيلەرى ادام بالاسىن ۇلكەن تالعام مەن سۇلۋلىققا تابيعاتتىڭ سىرشىل سەزىمى مەن اسەم سازىن ۇعىنۋعا تاربيەلەيدى.
''قوسالقا'' كۇيىنىڭ شىعۋ تاريحى.
ءبىر كۇنى داۋلەتكەرەي اتامىزعا قۇرمانعازى اتامىز قوناققا كەلەدى. سىرتقا دەمالۋعا شىققان كەزدە، قۇدىق باسىنان سۋ الىپ كەلە جاتقان سارجان كەلىنى كورىنەدى. سوندا قۇرمانعازى: ''ءسىزدىڭ سىرشىل دا سەزىمتال كۇيلەرىڭىزدى ەستىپ ءجۇرمىز. سارجان كەلىنىڭىزدىڭ دە جۇرىسىنە، سىلدىر قاققان سىرعاسى مەن القاسىنا ارناپ ءبىر كۇي شىعارىڭىزشى '' - دەيدى. سول بويدا داۋلەتكەرەي وتىرا قالىپ ءبىر كۇي تارتادى. بۇل كۇي ەل اراسىندا "قوسالقا" اتانىپ كەتەدى.
كۇيدى ورىنداپ كورسەتۋ.
"قوسالقا" كۇيىن تالداۋ.
- اۆتورى: داۋلەتكەرەي شىعاي ۇلى.
- تونالدىلىگى: C - dur
- ەكپىنى: ورتاشا
- ورىندالۋ ءتۇرى: توكپە
- جانرى: ارناۋ كۇي
- مۋزىكالىق سيپاتى: كوڭىلدى
- قاعىسى: پ V پ V؛ پ V پ؛ VV.
- دىبىس كۇشى: p؛ pp؛ f؛ ff؛ mf؛ ؛
- قوسىمشا بەلگى: ليگا
- نۇسقا (II - ءتۇرى)
V. دامىتۋ. "قوسالقا'' كۇيىن نوتا بويىنشا تالداۋ. تاكتىمەن جۇمىس جاساۋ.
VI. سەرگىتۋ ءساتى. "ويلان تاپ!" ويىنى.
مۋزىكالىق ساۋاتىن شىڭداۋ. دىبىس ۇزاقتىعىمەن ديناميكالىق بەلگىلەردى كارتوچكالار ارقىلى كورسەتۋ.
VII. بەكىتۋ.
- ارناۋ كۇيى دەگەنىمىز نە؟
- داۋلەتكەرەي قاي جىلى، قاي جەردە دۇنيەگە كەلگەن؟
- داۋلەتكەرەيدىڭ العاش شىعارعان كۇيلەرىن اتا؟
- كۇي ورىندالۋ تۇرىنە قاراي نەشەگە بولىنەدى؟
-"قوسالقا" كۇيى قاي كۇي جانرىنا جاتادى؟
VIII. قورىتىندىلاۋ.
قازاق حالقىنىڭ ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىن ساقتالىپ كەلگەن اسىل مۇرالارىنىڭ ءبىرى - كۇي ونەرى. بارماعىنان بال تامعان كۇيشىلەر ارقىلى بىزگە جەتكەن عاجايىپ كۇيلەر حالقىمىزدىڭ مۋزىكا مۇراسى عانا ەمەس، مادەني بايلىعى، رۋحاني ازىعى بولىپ وتىر. سوندىقتان بابالاردان قالعان كۇي ونەرىن ارى قاراي جالعاستىرۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز.
IX. ۇيگە تاپسىرما:"قوسالقا" كۇيىن ساعاعا دەيىن نوتا بويىنشا ويناۋ.
X. باعالاۋ. جاقسى. وتە جاقسى.
You Might Also Like
