اسا ءقادىرلى، كەڭپەيىل قارتقا حات
«ال، كەڭەكە! قالاي ءۇي-ىشى، مال-جان، بالا-شاعا امان با؟ ءقادىرلى ساقىپ جەڭگەمىز دە دەنساۋلىقتىڭ ارقاسىندا شاپقىلاپ جۇرگەن بولار؟
ال، كەڭەكە! بىزدەن اماندىق بىلمەك بولساڭىز جاراتىلىس بەرگەن داۋلەتتىڭ ارقاسىندا ءتيىستى عىلىم جولىندا بار ءومىردى سارپ ەتىپ ءجۇرىپ جاتىرمىز. كىرگەن كىرىس بولماسا، شىققان شىعىنىمىز جوق، ايتەۋىر. قالا ءىشى انادا ءوزىڭىز كورگەندەي.
سىزگە ايتارلىقتاي جاڭالىق: ءوزىڭىزدىڭ پەريزات كەلىنىڭىز ءبىر ترۋمو الدى. ءۇش قاناتتى ۇلكەن شاراينانى ورىستار سولاي دەيدى عوي. بىلمەيتىن بولساڭىز جادىڭىزعا ۇستارسىز.
ەندى نە ايتۋعا بولادى سىزگە؟ يە، بالەندەي ايتا قالارلىق ەشتەڭە جوق ەندى. ايتپاقشى، ۇمىتىپ بارادى ەكەم عوي. يە، يە زارپلات ءجايىن ايتپاپپىن عوي. انادا ءبىزدىڭ مەكەمە جالۋنانى قىسقارتادى، ونىڭ ەسەسىنە جازعان عىلىمي ەڭبەككە گونورار تولەيدى، دەگەن ءبىر قاڭقۋ تاراپ كەتكەن بولاتىن. عىلىم جولىندا بار ءومىرىمىزدى سارپ ەتىپ، ۇيقى، كۇلكى كورمەي بالىق كوزدەنىپ جۇرگەندە جالۋنانى قىسقارتاتىنى جاراماعان ەكەن، قايتا ءوسىرۋى دۇرىس ەدى، — دەپ قىنجىلىپ ءجۇرۋشى ەدىك، ايتەۋىر، جاراتىلىس بەرگەن داۋلەتتىڭ ارقاسىندا ازايتقان دا، كوبەيتكەن دە جوق. كوبەيتپەسە، كوبەيتپەي-اق قويسىن. ازايتپاسا بولعانى دا. گونورار تابامىن دەپ قالامىڭدى قاشانعى سۇيرەڭدەتە بەرەسىڭ!
ايتپاقشى، گونورار دەمەكشى، ادەبيەتتىك ناسلەديە حاقىندا... ءوزىڭىز الدىرىپ وقىپ تۇرام دەپ ءبىراز پىكىر ايتقان انا ءبىر جۋرنال بار ەدى عوي، سوندا جاريالانعان ماقالامدى ايتپاي كەتىپ بارادى ەكەم-اۋ. يە، سوندا ادەبيەتتىك ناسلەديە جايىندا شىققان ماقالام بولاتىن. كورگەن بولارسىز-اۋ. سونى وسىنداعى ءبىر ءقادىرلى ۇلكەن ادامىمىز وقىپ شىعىپتى. سول كىسى ءبىر جيىندا «جەتىسكەنوۆ قۇدايبەردى مىنا ماقالاسىنا قاراعاندا جەرەبەس ناۋكي ەكەن» — دەپ سالدى. جۇرت دۋ كۇلدى. مەن دە كۇلدىم. كۇلسەم دە ويلانىپ قالىپ ەدىم. ونىم بوس بەكەرشىلىك ەكەن. «جەرەبەستىڭ» «ايعىر» دەگەننەن باسقا «ابىز» دەگەن ماعىناسى بار ەكەن . ال «عىلىمنىڭ ابىزى» دەسە، ار جاعىندا «ناعىزى» دەگەن ءسوز تۇرعانىن ءوزىڭىز دە تۇسىنەسىز عوي.
ءسىز كەتكەننەن كەيىنگى از عانا جاڭالىق قۋانىشىمىز، مىنە، وسىنداي، كەڭەكە.
ال كەڭەكە!
«جاس جاستىڭ تىلەگى ءبىر، جىبەكتىڭ ءتۇيىنى ءبىر». «توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى بار» دەگەندەي، ءسىز كارى، مەن جاس بولسام دا، تىلەگى ءبىر ادامدارمىز عوي. ءسوزىمنىڭ توق ەتەرىن ايتايىن ەندى.
ءسىز عوي انادا جۇبايىڭىز ساقىپ ەكەۋىڭىز بىزدىكىنە كەلىپ، ءبىراز كۇن اۋناپ-قۋناپ جاتىپ كەتتىڭىز. كەلەرىڭىزدە ءبىزدىڭ ءقادىرلى جيەن كادىربايدىڭ اتىن اتاپ كەلدىڭىز. ءسىزدىڭ وزىڭىزدەن تۇسىنگەنىم ءسىزدىڭ جاماعاتىڭىز ساقىپ جەڭگەيدىڭ ءىنىسى ءبىزدىڭ كادىرباي ۇيىندەگى جيەن كەلىننىڭ توركىن جاعىنداعى بىرەۋدىڭ قىزىنا ۇيلەنگەن ەكەن. سودان كەيىن مەن ءسىزدى كادىرباي جيەنگە قۇدا، ماعان ىلىك-شاتىس دەپ قابىلدادىم. پەريزات كەلىنىڭىز ەكەۋىمىزدە ەس قالعان جوق. بارىمىزدى الدارىڭىزعا تارتتىق. ءيىلىپ جاستىق، جاتىپ توسەك بولدىق. قولدان كەلگەنشە سىيلاپ باقتىق. ءتىپتى مال بازارى مەن تولكۋشكاعا اپارايىق دەپ تە نيەت بىلدىردىك. ءبىراق ساقىپ جەڭگەي ەكەۋىڭ «مال تاڭسىق پا بىزگە! باروكلا دەگەن اۋىلدا دا بار. تەاترلارىڭدى كورسەتىڭدەر دەدىڭىزدەر عوي. سوندا دا ءبىر كولدەنەڭ ءسوز ايتتىق پا؟ قاباق شىتتىق پا؟ دەگەندەرىڭىزدى مۇلتىكسىز ورىنداپ دراماعا دا اپاردىق. وپەرنىيعا دا اپاردىق. تالاي ويىنداردى كوردىڭىزدەر. ساقىپ جەڭگەي سوندا بىزگە «ءتاڭىر جارىلقاسىن، وركەندەرىڭ ءوسسىن!» دەمەدى مە.
سونىمەن سىزدەردىڭ اۋىلعا اتتانار ۋاقىتتارىڭىز دا بولدى. قوشتاسىپ تۇرىپ پەريزات كەلىنىڭىز ەكەۋمىزگە كوپ العىس - راحمەت ايتتىڭىزدار. ءبىز دە سىزدەرگە رازى بولىپ قالدىق. نەسىن جاسىرايىن. سىزدەردىڭ ارقالارىڭىزدا ءبىز دە بۇرىن كورمەگەن پوستانوۆكالاردى كوردىك قوي. ول ءۇشىن سىزدەرگە دە كوپ-كوپ راحمەت. پەريزات كەلىنىڭىز «وزدەرى بىردەڭە باسى ءچيستاي، كۋلتورناي قارتتار ەكەن» دەپ كوپكە دەيىن اۋزىنان تاستاماي ءجۇردى.
سويتكەن ءسىز ماقتاعان قىزدىڭ كەبىن كيىپ، ەلىڭىزگە بارعان سوڭ، «جەتىسكەنوۆ قۇدايبەردى باي-اق تۇرادى ەكەن. ءبىراق گازەت الدىرىپ وقىمايدى ەكەن. تىم بولسا ۇيىندە ءبىر كىتاپ بولسايشى!» — دەپ جۇرتقا جايىپ جىبەرىپسىز. سونىڭىزدى پەريزات كەلىنىڭىز ەستىپ وكپەلەپ قالدى: «قولىمنان ءدام تاتقان كىسى ەدى. ونىسى نەسى» — دەپ. يە، ايەل دەگەن وكپەلەمەسە، جۇرە المايتىن حالىق قوي. اڭگىمە وكپەدە ەمەس. بىرەر ەرەكشە جاي بار ەدى. ءسىز ونى اڭعارماپسىز. مەن سىزگە ادەيى ارناپ حات جازعاندا سونى باياندايىن دەپ وتىرمىن. «توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى بار» دەسەك، سول ءتۇيىن مىناداي: «تىم بولماسا، ۇيىندە ءبىر كىتابى بولسايشى!» — ءقادىرلى كەڭەكە! وسى ءبىر ءسوزدى ءسىز قالاي اۋزىڭىز بارىپ ايتا الدىڭىز ەكەن؟ سوعان مەنىڭ تاڭىم بار. راس، مەنىڭ ۇيىمدە كىتاپ جوعى وتىرىك ەمەس. ءبىراق مەنىڭ ءوزىم شە؟ مەن ءوزىم سول كىتاپتى جازۋشى ەمەسپىن بە؟ سوعان قالاي وي جۇگىرتە المادىڭىز ەكەن، كەڭەكە! ءارى كىتاپ جاز، ءارى كىتاپ ساتىپ ال! سوندا نە بولعانى. «ءوزىڭ ءۇشىن ەڭبەك ەتسەڭ، ءوزى ءۇشىن وتتاعان حايۋاننىڭ ءبىرىسىڭ»، — دەپ اباي دانا ايتقانداي. كىتاپتى ءوزىڭ ساتىپ الۋ ءۇشىن عانا جازساڭ، ءولىم عوي. يە، كوكەيىڭىزدە «كوركەم ادەبيەت كىتاپتارىن نەگە جينامايسىڭ؟ » دەگەن ءسوز وتىر عوي.
وعان دا جاۋاپ دايىن. ءوزىڭ تۇگەل اكەڭدى دە بىلەمىن دەگەندەي مەن ونداي كىتاپتار تۇگىل ولاردى جازعان جازۋشىلاردىڭ وزدەرىن دە بىلەمىن. بىرىمەن پرەفەرانس، ەكىنشىسىمەن بيلليارد وينايسىڭ. ۇشىنشىلەرى ءبىزدىڭ مەكەمەگە دە كەلىپ تۇرادى. تورتىنشىلەرىمەن قوناقتا بىرگە بولاسىڭ. ال قالعاندارىن بىلاي تانيسىڭ.
ءوزىڭىز ايتىڭىزشى، ەگەر كىتاپ وقىماسام، ءبىلىمسىز بولسام، «جەرەبەس ناۋكي» — دەپ نەگە ايتادى مەنى؟ بۇل ءسوزىڭىزدىڭ ءۇستىرت ايتىلعان ءسوز ەكەنىن ءوزىڭىز دە اڭعارعان بولارسىز ەندى.
ال، ەندى «گازەت وقىمايدى ەكەن» — دەگەن سوزىڭىزگە كەلەيىك. باتىل ايتسام وكپەلەمەڭىز، كەڭەكە! بۇل دا قاتە پىكىر. گازەتتى وقۋ، كەرەگىن قورىتىپ الۋ بىلاي تۇرسىن، ونىڭ قالاي شىعاتىنىن دا بىلەمىن. «مەترومپاج»، «وتتيسكە»، «نابور»، «ليناتيپ»، «كليشە» دەگەن تەرميندەردى ەستىگەنىڭىز بار ما، ءسىرا. ال مەن ونىڭ ءبارىن دە بىلەمىن. راس، مەن ۇيگە گازەت جازدىرىپ المايمىن. مەن جازدىرىپ الدىرماسام دا، مەن ىستەگەن مەكەمە جازدىرىپ الدىرماي ما؟ گازەت جازدىرىپ الدىرماسا، ونىڭ ءوزى قانداي مەكەمە بولعانى سوندا؟ وسى اراسىن ويلادىڭىز با ءسىز؟
جارعاق قۇلاعىمىز جاستىققا تيمەي تاڭعى سەگىزدە جىلى توسەگىمىزدەن تۇرىپ، توعىزعا قىزمەتكە كەتىپ، سودان كەشكە مۇزدى اياق بولىپ ءبىر-اق ورالىپ جۇرگەنىمدى ءوزىڭىز كورمەدىڭىز بە؟ ۇزاقتى كۇن سوندا گازەت وقىماعاندا نە بىتىرەدى دەپ ويلاپ ەدىڭىز؟ ارينە «شوشقا تاعالادى» دەگەن وي ءسىزدىڭ باسىڭىزعا دا كەلمەيتىنىن مەن جاقسى بىلەمىن. بار عۇمىردى ونسىز دا عىلىم جولىنا سارپ ەتىپ جۇرگەندە، مەكەمەدە وتىرىپ تەسىل قاعازعا، ۇيدە وتىرىپ تەسىل، سوندا دەنساۋلىقتان نە قالادى؟ ويلاڭىزشى ءوزىڭىز؟ ونىڭ ۇستىنە ۇيگە كەلگەن سوڭ، قاتىنىڭا، بالا-شاعالارىڭا قاراۋ دەگەن بار ەمەس پە؟ ءۇي شارۋاسى دەگەن، بازار بازارلاۋ دەگەن قايدا؟ تاماق ءىشۋىڭ، تىنىعۋىڭ، كوشەگە شىعىپ پروگۋلكا جاساۋىڭ، ۇيىقتاۋىڭ، تاعى سوندايلار تولىپ جاتقان جوق پا! ءتىپتى ويدا-جوقتا ءبىر جولداستارىڭ ساپ ەتە قالادى. مەن گازەت وقيتىن ەدىم، سەندەر كەتىڭدەر دەپ قالاي ايتاسىڭ! بولماسا ءبىر تانىسىڭ قوناققا شاقىرا قالادى. گازەت وقيمىن دەپ وعان قالاي بارماي قالاسىڭ! تاعى دا سونداي مىڭ ءتۇرلى ىستەر بار ەمەس پە؟ ونىڭ ءبارىن نەسىنە تاپتىشتەي تەرىپ ايتا بەرەيىن.
اي، كەڭەكە - اي! مەن سىزگە وكپەلەمەيمىن عوي. سوندا دا ءوزىڭىز ءبىر شارۋا باقپاعان ادامشا سويلەپ كەتىپسىز ءدال بۇل جەردە. وكىنىشتى-اق. ونى ەندى ءوزىڭىز دە ءتۇسىنىپ، قىنجىلىپ وتىرعان بولارسىز. ءبىراق مەن سىزگە اعات سويلەدىڭىز دەپ وكپەلەمەيمىن. وعان قىسىلماڭىز. اركىمنىڭ ءبىر جەتكەن جەرى بولادى عوي. مەن ونى جاقسى تۇسىنەمىن. سىزگە ايىپ جوق.
حوش ساۋ بولىڭىز. عىلىمي سالەممەن ءسىزدى قۇرمەتتەۋشى عىلىم كانديداتى قۇدايبەردى جەتىسكەنوۆ».
وقۋشىنىڭ ەسىنە! مەن بۇل حاتتى تايلان دوسىمنىڭ ماعان سىيلاعان داپتەرىنىڭ اراسىنان تاپتىم. تەگى، اسىعىس جازىلسا كەرەك. لوگيكاسى مىقتى، دالەلدى بولعانىمەن ءبىراز گرامماتيكالىق قاتەلەر كەتىپ قالىپتى. تۇزەپ وقۋلارىڭىز سۇرالادى. (س. ش.)
You Might Also Like
-
پەندە شىركىنگە جول دەگەنىڭ قايدا تۇسپەيدى! ءوز مەكەمەمىزدىڭ شارۋاسىمەن كەشە عانا قازاقستاننىڭ سولتۇستىگىنەن كەلىپ ەدىم، مىنە، ەندى قيىر شىعىسقا بەت الىپ بارامىن.
-
جازۋشىلىقتىڭ ءبىر بەلگىسى — فانتازيانىڭ مولدىعىندا. قيالعا باي جازۋشى قۇلاعى قىلتيىپ تۇرعان بولماشى بىردەمەنىڭ ءوزىن دە بەرى سۋىرىپ الىپ وزىنشە تۇرلەندىرىپ، ادەمى دە نانىمدى كەيىپكە كەلتىرىپ ءمۇ...
