اسىراندى كيىك
مەدەۋ ءبورىباساردىڭ شابالانا ۇرگەن داۋسىنان وياندى. ءۇيدىڭ ءىشى ءالى قارا كولەڭكە. قىراۋلى تەرەزەدەن بوزامىق تارتقان تاڭعى ساۋلە ازەر بىلىنەدى. ۇرشىق ءيىرىپ كەش جاتقان اپاسى شىرت ۇيقىدا. كىشكەنە سوتقار ىسقاق پەن جالقاۋ بايسال كورپەنى تەپكىلەپ، ىسىرىپ تاستاپتى. تالپاق تاناۋلارى پىس-پىس ەتەدى. تۇندە اسىققا تالاسىپ، ءدۇرداراز بولعان ەكەۋىنىڭ ءبىر جاستىققا باستارى سىيىپ، موماقان كەيىپكە جاتقانىن كورىپ، مەدەۋ مىرس ەتتى. «تاتۋلاسقان عوي تەنتەكتەر!» — دەپ، كەۋدەلەرىنە كورپەنى قايتا جاپتى. كوكەسىنىڭ قايىس بەلبەۋىمەن بەلىن قىناي بۋىنىپ، اجەسىنىڭ وزىنە قوي تەرىسىنەن يلەپ، شاقتاپ تىگىپ بەرگەن سارى توندى جەلبەگەي جامىلدى دا، تۇلكى تىماقتى باسا كيدى.
قىسقى كانيكۋلعا شىعىپ، مەدەۋدىڭ وسى قيانداعى قىستاۋعا كەلگەنىنە ءۇش-تورت كۇن بولىپ قالدى. كەشە كوكەسى كولحوز ورتالىعىندا بولاتىن ۇلكەن جينالىسقا ءجۇرىپ كەتكەن-دى. «بالام، — دەدى اتقا قونىپ جاتقاندا. — مەن قايتىپ كەلگەنشە شەشەڭە قولعانات بول. قوي ۇلى ساسكەگە دەيىن بازدا قاماۋلى جاتپاسىن. ەرتە تۇرىپ، اشىق قوراعا ءشوپ شاش، استاۋعا تۇز توك. كۇن اشىق بولسا، اقسايدىڭ سوكتى جانتاعىنا جايىپ كەل». بۇل كوكەسىنىڭ وزىنە العاش سەنىم ارتىپ، شارۋا تاپسىرعانى ەدى. «اتاڭ ون ۇشىندە شاباندوز بولعان، ال سەنىڭ توعىز جاسىڭدا وڭدىرتىپ بايگەگە شابا الماي جۇرگەنىڭ مىناۋ»، — دەپ شوپاندار تويىندا كوكەسىنىڭ وزىنە قاتتى كەيىگەنى ەسىنە تۇسسە، ءالى كۇنگە دەيىن قاراپتان-قاراپ قاتتى قىسىلادى.
مەدەۋ قالىڭ كيىنىپ تىسقا شىققاندا ءبورىباسار قۇيرىعىن بۇلعاڭداتىپ الدىن وراي بەردى دە، قورا جاققا قاراپ ورشەلەنە ءۇردى. «بۇل ماعان نە ايتىپ تۇر، تۇندە قويعا قاسقىر شاپقان شىعار»، — دەپ ول البارعا جەتۋگە اسىقتى. سول كەزدە ءشوپ قورانىڭ قاۋىنان اتىلىپ-اتىلىپ شىعىپ جاتقان سانسىز كيىكتى كورىپ، اڭ-تاڭ بولىپ تۇرىپ قالدى. قۇلا تۇزگە بەزىپ الا جونەلگەن كيىك ءۇيىرىن ءبورىباسار تىرقىراتا قۋىپ، بەل اسىرىپ، قايتىپ كەلدى. جۋىندى-شايىندىعا تويىپ الىپ، جىلى كۇركەدە قارا باسىپ ۇيىقتاپ قالعانىنا، ءشوپ قوراعا كيىكتەردى بايقاۋسىز كىرگىزىپ العانىنا قاتتى قينالىپ كەشىرىم سۇراعانداي مەدەۋدىڭ ەتىگىن جالاي باستادى.
بيىل قىس قاتتى بولىپ تۇر. ارقانىڭ قارلى بورانىنان بەزىنگەن كيىكتەر قاراتاۋ اسىپ، سىر بويىنا اعىلىپ كەلىپ جاتىر. قالىڭ توعايدى پانالاپ، تىسكە باسار وت ىزدەگەندەي. كەي تۇندەرى اۋىلدىڭ دا شەتكى كوشەلەرىنەن ۇيىر-ۇيىرىمەن ۇدەرە ۇركىپ جۇرگەن كيىكتەردى كورۋگە بولادى. مەدەۋ «قوي، سيىر، ەشكى سياقتى بۇلاردى دا قولعا ۇيرەتىپ، باقسا عوي!» دەپ ءتاتتى قيالعا بەرىلىپ تۇرعاندا، اقساي جاقتان وقتىن-وقتىن اتىلعان مىلتىق داۋسى ەستىلدى. «ۇرلانىپ اڭ اۋلاپ جۇرگەندەردى ءبارىبىر باتىرحان قورىقشى ۇستاپ الىپ، سازايىن تارتقىزادى»، — دەپ كۇبىر ەتە قالدى ول. جازىقسىز اڭ-قۇستى اۋلايتىنداردىڭ مىلتىعىن پارشەك-پارشەك ەتىپ سىندىرىپ تاستاعىسى-اق كەلىپ تۇر. اتتەڭ، ءالى جاس!
ول قورانىڭ قارىن كۇرەپ، جازعى كوك ءيسى اڭقىعان ءشوپتى جاعالاي شاشتى. ءشوپتىڭ سىبدىرىن ەستي سالا ءبىر-بىرىن كيمەلەپ، قاۋدى ومىراۋلاپ تۇرعان قويلاردى وسىندا جىبەردى. تاڭعى ايازدىڭ بەتى قايتقانشا ەندى شاي ءىشىپ السا دا بولادى. كوكەسى ۇنەمى شارۋانى جايعاپ بارىپ، داستارحان باسىنا وتىراتىن.
تاماقتانىپ الىسىمەن مەدەۋ ءدالىزدىڭ كەنەرەسىنە ءىلۋلى تۇرعان توبىلعى ساپتى، شىمىر ورىلگەن قامشىنى قولىنا الىپ، ۇلكەندەرشە قونىشىنا سۇعا سالدى. تاناۋى پىر-پىر ەتىپ، جەم دوربانىڭ ءتۇبىن تىقىرلاپ تۇرعان اقباقاي وعان قارادى دا، «ە، تىزگىنىم سەنىڭ قولىڭدا بولسا، ورىستە ەركىن جايىلىپ، قارىن قامپيتادى ەكەنمىن» دەگەندەي سۇلەسوق تۇرا بەردى. شىنىندا اقباقايدىڭ بۇنى بالاسىناتىنداي بار ەكەن، ايىلىن تارتۋعا بويى جەتپەدى. بالاسىنىڭ شارۋاقورلىعىنا رازى بولعانداي اپاسى كۇلىمسىرەپ كەلىپ، وعان كومەكتەستى. قولتىعىنان دەمەپ، ەرگە وتىرعىزدى. ءبىر وتار قويدىڭ باسىن قوعامداپ الدىنا سالدى.
ورىستە شاشاۋ شىققان مالدى ءالسىن-الى قايىرىپ تۇرۋ مەدەۋگە وڭاي سوققان جوق. وتى مول جەردە قويلار باس كوتەرمەي جايىلعاندا ونىڭ ەرمەگى — ترانزيستور. ەفيردەن بەرىلگەن اندەرگە كەيدە ءوزى دە ەن دالانى جاڭعىرىقتىرىپ قوسىلا كەتەدى. كۇن ەڭكەيگەندە بارىپ مالدىڭ باسىن قايىرىپ، اۋىلعا بەتتەدى. وسى كەزدە توپ شەڭگەلدىڭ ءتۇبى تىسىر ەتكەندەي بولدى. مەدەۋ سەلت ەتكەنمەن، اقباقاي ۇرىككەن جوق، قامىس قۇلاقتارىن ءتۇرىپ تۇرا قالدى. جۇرەگى قاتتى سوعىپ، الدىنا ۇڭىلە ابىرجي قاراپ ەدى، مەدەۋدىڭ كوزىنە قالىڭداپ سۇر قودىقتىڭ جون ارقاسى شالىنعانداي بولدى. «قودىق دەپ تۇرعانىم قاسقىر بولىپ شىقسا، ءقايتتىم؟» مىنا وي باسىنا ساپ ەتە قالعاندا ول ەردەن اۋىپ كەتە جازدادى. ءبورىباسار توپ شەڭگەلگە ور قويانشا ىتقىپ جەتىپ باردى دا، شابالانا ءۇردى. ءقاۋىپتى ەشتەڭە جوق، كەلە بەر دەگەندەي، يەسىنە جالتاق-جالتاق قاراپ قويادى.
قويدى سەنىپ تاپسىرىپ كەتكەن كوكەم مىنا ۇسقىنىمدى كورسە، «ءبىر توستاعان كوجەنى بوسقا بوساتىپ ءجۇر ەكەنسىڭ، بالام!» دەپ ەر-تۇرماندى ارقالاتىپ، اۋىلعا جاياۋ ايدار. بايقاپ كورەيىن، كوكجال بوپ تۇرا شاپسا، اقباقاي جەتكىزە قويماس دەپ، مەدەۋ ءوزىن قايراي ءتۇستى. ۇزىن اق تاياقتى قىسا ۇستاپ، اتقا قامشى باستى.
توپ شەڭگەلدى الىستان وراعىتىپ كەلگەندە وڭ جامباسىن الا الماي جاتقان كيىكتى كوردى. قاردىڭ ءۇستى قىزىل جوسا قان. جاۋدىرەپ قاراعان جانارى شاراسىزدىقتى سەزدىرگەندەي. مەدەۋ ات ۇستىنەن قارعىپ ءتۇسىپ، قاس ەمەس، دوس ەكەنىن بىلدىرگىسى كەلگەندەي ونىڭ تاماعىنان قايتا-قايتا سيپادى. وڭ جامباستاعى جاراقات اجەپتەۋىر ەكەن، قان ساۋلاپ توقتار ەمەس. سان ەتىن وق تەسىپ وتكەن. ماناعى مىلتىق داۋسى تەگىن بولمادى. ەندىگى تالاي كيىكتى جۋساتقان دا شىعار. كەشە ءبىر مىلتىقتى ادام ۇيگە كەپ تۇستەنىپ، تەرلەپ-تەپشىپ شاي ءىشىپ كەتكەن ەدى. بۇل كيىكتى دە اتقان سول بولىپ جۇرمەسىن؟ داستارحاننان ءدام تاتقان مىلتىقتى ادامدى مەدەۋ وسى ءسات جەك كورىپ كەتتى.
ول موينىنداعى بوكەبايىن الىپ، كيىكتىڭ جاراقاتىن تاڭىپ تاستادى. بۇنى ۇيگە جەتكىزىپ، مال دارىگەرىنە قاراتۋ كەرەك. ايتپەسە، ايدالادا يت-قۇزعىنعا جەمتىك بولادى دەپ مازاسىزداندى مەدەۋ.
سوندا قالاي مۇنى ۇيگە جەتكىزبەك؟ اتقا ارتا المايدى، ال كوتەرىپ جۇرۋگە كۇشى جەتە مە؟ مەدەۋدىڭ ەسىنە كوكەسىنىڭ ءشوپ تاسيتىن سۇيرەتپەسى ءتۇستى. دەرەۋ اتقا قونىپ، قويلاردى ءۇيدىڭ توبەسى كورىنگەنشە ۇزاتىپ سالدى.
سوسىن كيىك جاتقان توپ شەڭگەلگە قايتىپ كەلدى. ۇزىن-ۇزىن ەكى جىڭعىلدى اربانىڭ تەرتەسى تارىزدەندىرىپ، اتتىڭ ەرىنە تەڭدەستىرە بايلادى. جىڭعىلداردىڭ سالالى باستارىن قىل شىلبىرمەن بايلانىستىرىپ قويدى. جاس شارپىدان سىندىرىپ اكەلىپ، جىڭعىلدىڭ ۇستىنە قالىڭ ەتىپ توسەدى. كيىكتى سۇيرەتپەگە تاڭىپ بايلاپ تاستادى دا، اتتىڭ شىلبىرىن قولىنا الىپ، جەتەكتەي جونەلدى...
كانيكۋل كۇندەرى اياقتالىپ، مەدەۋ وقۋعا جۇرەردە كيىكتىڭ جاراسى قاراقوتىرلانىپ جازىلىپ قالعان ەدى. جاقىندا ۇيىنەن قۋانىشتى حات الدى. كيىك ەگىز لاق تۋىپتى.
You Might Also Like
