سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 3 كۇن بۇرىن)
ايەلى بار ەركەكتەردىڭ ەسىندە ءجۇرسىن

“قىز كەزىندە ءبارى جاقسى، “سونداي” ايەل قايدان شىعادى؟” — دەگەن ەركەكتەر عانا ايىزى قانىپ ايتىپ جۇرەتىن “قاناتتى” ءسوز بار (ءبىز جالپى ايەل زاتىنا توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىز). دەگەنمەن قىز كەزىندە سىزىلىپ باسىڭدى اينالدىرىپ، ايەل بولعاسىن سىزدانىپ شىعا كەلەتىندەرى جەتكىلىكتى، جەتكىلىكتى عانا ەمەس، ءتىپتى كوپ!!!

سولارعا توتەپ بەرەر قايران ەركەكتىڭ جانى ءسىرى. قازىرگى ايەلدەر ەركەكتەن ءبارىن الدى: جۇمىستى الدى، ماشينەنى الدى، ءۇيدى، بالا-شاعانى الدى، شالباردى الدى، شاشتى الدى.

نەڭ قالدى سورلى ەركەك؟ ايەلدەر مۇنى دا قاناعات ەتكەن جوق، ەندەشە كورەر “ازابىڭ” الدىڭدا جاس وتاۋدىڭ “ەركەگى”. وسىنىڭ بارىنە ولار ىڭ-شىڭسىز، اسقان ساياساتكەرلىكپەن جەتىپ وتىر. “ءبىر ايەلدىڭ ايلاسى قىرىق ەسەككە جۇك بولادى” — دەگەن اتالارىمىزدىڭ ءسوزى بار.

ءبىر ەسەك ورتا ەسەپپەن 200 كەلى سالماق كوتەرەدى ەكەن. سوندا قىرىق ەسەگىڭ 200 كەلىدەن ەسەپتەگەندە 8 توننا بولادى. بۇل دەگەنىڭ ءار ايەلدىڭ باسىندا ءتورت توننا قۋلىق، ارقاسىندا ءۇش توننا سۇمدىق، ىشىندە ءبىر توننا ايلا بار ەكەنىن ايعاقتايدى. اتالارىمىز ەسەكتىڭ سانىنان قاتەلەسپەسە بۇل دالەلدى فاكت (ءبىز جالپى ايەل زاتىنا توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىز). اللاۋ، بۇل نە دەگەن سۇمدىق…، سەگىز توننا… “اناندايلار”؟ وسىدان كەيىن ەركەكتى قالاي جامان دەرسىڭ؟ ەركەك جاسايتىن قۋلىق، سۇمدىق تا قالمادى، ءبارىن ايەلدەر ارقالارىنا ارتىپ الدى. سوندىقتان ەركەك تازا، ەركەك پاك، ەركەك اڭعال، اقكوڭىل، ەركەك تاربيەلى، ءتارتىپتى!!! سول سەگىز توننا قۋلىق، ايلانىڭ جەتى جارىم تونناسىن ايەلدەر ەركەك تاربيەسىنە جۇمسايدى. ونىڭ ىشىنە مىناداي پاراگرافتار كىرەدى:

1.سۇيدىم-كۇيدىم، 2. الداپ-ارباۋ، 3. ۇرسۋ-زەكۋ، 4. توبەلەسۋ-شەكىسۋ، 5. ىدىس-اياق، وقتاۋ-تاياق، 6. وتىرىك داۆلەنيە، 7. سكورىي شاقىرۋ، 8. ميليسيامەن قورقىتۋ، 9. وتىرىك توركىنىنە كەتىپ قالىپ، قايتىپ كەلۋ، 10. جۇمىسىڭداعى باستىعىڭا زۆونداۋ، 11. راس قىزعانۋ، 12. وتىرىك قىزعانۋ، 13. وتىرىك جىلاۋ، 14. قىمبات كيىمدى ارزانسىنۋ، 15. تانىس، كۋرستاس، قىزمەتتەس، كلاستاس كەلىنشەكتەردى جامانداۋ، 16. باسقا ەركەكتەرمەن سالىستىرۋ، 17. ايلىعىڭدى ەسەپتەۋ، تاعى سول سياقتىلار.

بۇلار ەڭ نەگىزگىلەرى. ونىڭ ىشىندە ۇساق-تۇيەك قاباق شىتۋ، تەرىس قاراپ جاتۋ، سۇراعىڭا جاۋاپ بەرمەي ۇندەمەي قالۋ، شاي قۇيعان كەسەنى الىستاۋ قويۋ سەكىلدى پۋنكت-تارماقتارى بار (ءبىز جالپى ايەل زاتىنا توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىز). مىنە وسىنداي “جۇگى” بار ايەلگە ەركەكتىڭ ەركەگى عانا ءتوزىپ كەلەدى. سەبەبى ەركەك تازا، ەركەك پاك..!! “سەگىز توننا قۋلىعى بار ايەلگە شىداعان ەركەكتىڭ، سەكسەن تۇيەلىك كۇشى بار” — دەگەن ماتەل وسىدان قالعان. جوق نارسەدەن، اياق استىنان شي شىعارۋ ايەلدەردىڭ “اتاسىنان” قالعان قاسيەت. تيىسۋگە قارا تاپپاعاندا ايەلدەر كۇيەۋلەرىن دۇكەن ارالاۋعا، بازاردان ازىق-تۇلىك اكەلۋگە ەرتىپ الادى. تۋعان ايەلىڭمەن بازارعا بارعانشا تورت-بەس جىلعا كاتورگاعا بارعان جەڭىلىرەك، ونى ايەلدەر دە جاقسى بىلەدى دە ادەيى ەرتىپ جۇرەدى. بازار “ەكسكۋرسياسى” ادەتتە دەمالىس كۇنى بولادى. سوندىقتان سەن ءبىر كۇن بۇرىن ءوزىڭدى-وزىڭ دايىنداۋىڭ كەرەك. دايىندىق كەزىندە مىنا سوزدەردى قايتا-قايتا ايتىپ، ساناڭا ءسىڭىرىپ تاستا (“ساموۆنۋشەنيە” دەيدى ونى).

مىسالعا: “مەن دەم الىپ ءجۇرمىن”، “مەن بازارلاپ ءجۇرمىن”، “مەن اشۋلانشاق ەمەسپىن”، “ايەلىمنىڭ ساتىپ العاندارىن ارقالاپ جۇرسەم، نەم كەتەدى؟”، “ءبارى سەميانىڭ قامى”، “مەيلى ساتۋشىمەن ۇرسىسا بەرسىن”، “وعان مەنىڭ نەم كەتتى؟”، “كوپتەن كورمەگەن پودرۋجكاسى شىعار، اڭگىمەلەسە بەرسىن، مەيلى بەس ساعات سويلەسسىن”، “مەن سپوكوينىيمىن”، “تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن ءجۇرىپ ەكى كەلى ەت، ءۇش كەلى پاميدور عانا الساق تا، زاتو كوشە قىدىردىق، دەم الدىق، مەن اشۋلانبايمىن” — مىنە وسى سياقتى سوزدەرمەن ءوز-وزىڭدى تاربيەلەي ءبىل. جولشىباي ەشتەڭە الماسا دا جيىرما ماگازينگە كىرسە، جيىرما بىرىنشىسىنە ءوزىڭ باستاپ كىر، “ءالى انا دۇكەنگە كىرمەدىك قوي” — دەپ تاعى بىر-ەكەۋىنە ءوزىڭ ينيسياتيۆا ءبىلدىرىپ ەرتىپ بار. “قويشى، شارشادىم” — دەسە — سەنىڭ جەڭگەنىڭ، كۇنىمەن كورگەن ازابىڭنان ايىعىپ سالا بەرەسىڭ. ءبىراق سىر بەرمە، بىلدىرمە “مەن دە شارشادىم” — دەپ ءمۇلايىمسىپ قال. سوندا ول دا سەنەن ءوشىمدى الدىم دەپ ويلايدى، ءبىراق ول دا وزىنشە بىلدىرمەگەن بولادى. مۇنى كۋلتۋرنىي ارباسۋ دەيدى، سەبەبى ەكەۋىڭ دە ءبىر-بىرىڭدى جاقسى بىلەسىڭ، جاقسى كورەسىڭ، بىرىڭنەن-بىرىڭ ەشقايدا كەتپەيسىڭ. سوندا دا جىل وتكەن سايىن ەكەۋارا وسىنداي “ويىندار” ءجيى بولادى. ايەلىڭ كيىم ساتىپ الاردا “مىناۋ قالاي، ماعان جاراسا ما؟” دەپ سۇرايدى. ول سەنەن اقىل سۇرامايدى، الام دەگەنىن الادى، ويتكەنى ول كيىمدى سەنەن بۇرىن بەس رەت اينالىپ سوعىپ، بىرنەشە رەت قاراپ العان. “جاراسادى”، “جاراسپايدى” — دەگەن ءسوز اۋزىڭنان شىقپاسىن. “وزىڭە قالاي، ۇناي ما؟ ¦ناسا ال” — دەپ قۇتىل. ايتپەسە تۇبىندە سەن كىنالى بولاسىڭ. سەبەبى ولاردىڭ دۇكەندە العان دۇنيەسى ۇيگە كەلگەندە ۇناماي قالادى، ول زاڭدى. اسىرەسە اياقكيىم العاندا ساق بول. ايەلدەردىڭ ءومىرى جايلى اياقكيىمى بولمايدى. ولار كىشكەنتاي اياقكيىمدى ۇناتادى. تار بولسا دا “ويماقتاي” عىپ كيىپ الادى. اڭگىمە كەيىن باستالادى: “اياعىم ءىسىپ كەتتى” (تار دەمەيدى)، “باقايىم ايقاسىپ كەتتى”، “بالتىرىم دومبىعىپ كەتتى” — دەگەن سياقتى قىڭقىلعا قۇلاعىڭ ۇيرەنىپ الادى. “ەندى، ۇلكەندەۋىن نەگە المادىڭ؟” — دەپ قالىپ جۇرمە، بالەگە قالاسىڭ. “رازمەرىم 37 بولسا قايتەيىن، 45 الايىن با؟!” — دەپ شارت ەتە قالادى (سوندا ءوزى 35 كيىپ تۇرادى). سوندىقتان اياق كيىمگە جابا بەر. “قازىرگى ءوبۋۆتى قويشى، سۋ تيسە تارىلىپ قالادى نەمەسە جايىلىپ كەتەدى، ءبارى حالىقتى الداۋ” — دەپ اياقكيىم فيرمالارىن قارعاپ، زاماندى جامانداپ، ءبىراز جەرگە بارىپ توقتا. كوشە قىدىرىپ شىققاندا نەمەسە قوناققا باراردا انانى كي، مىنانى كەي دەي كورمە. ول سەنى ءبارىبىر تىڭدامايدى. كيىنىپ دايىن بولعانشا كۇت، سوسىن “ۆو، مىناۋىڭ جاقسى، ماعان وسى كوستيۋم، ءتۋفليىڭ ۇنايدى، ساعان جاراسىپ تۇرادى” — دەسەڭ بولدى. وعان وسىدان ارتىق كومپليمەنت كەرەگى جوق، ءماز بوپ قالادى. ساعان ودان ارتىق نە ب ا ق كەرەك، كوتەرىڭكى كوڭىل كۇيمەن ايەلىڭدى قولتىقتاپ گولايتتاپ كەلەسىڭ. سولاي اعايىن، اشىلماعان سىرى مول ايەل زاتىنىڭ 8 توننا ايلاسىنىڭ ەكى-ۇش كيلوگرامىن عانا شەشتىك. كورەر “قىزىعىڭ” الدىڭدا، ەندەشە كەلەر كۇنگە ۇمىتپەن قارايىق ەركەك جۇرتى!!! (ءبىز جالپى ايەل زاتىنا توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىز).


You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما