باستاپقى حيميالىق ۇعىمدار تاراۋىن قايتالاۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: باستاپقى حيميالىق ۇعىمدار تاراۋىن قايتالاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ جاڭادان باستاعان ءپان – حيميانىڭ العاشقى ۇعىمدارىن قانشالىقتى مەڭگەرگەندىگىن ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانا وتىرىپ تەكسەرۋ، حيميانىڭ باسقا پاندەرمەن بايلانىستىلىعىنا كوز جەتكىزۋ
دامىتۋشىلىق: ءاربىر شاكىرتتىڭ جەكە تۇلعا رەتىندە بەلسەندىلىك قابىلەتىن دامىتۋ، تانىمدىق ويلاۋ، قيالداۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، وزدىگىنەن ىزدەنۋگە تالپىندىرۋ
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ەڭبەكسۇيگىشتىككە، ادامگەرشىلىككە، ءوز ىسىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراي بىلۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: دەڭگەيلەپ وقىتۋ، ۇجىمدىق، جەكەلەي وقىتۋ تەحنولوگياسى، سۇراق - جاۋاپ، ويىن تۇرلەرى، تەست
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ەمەس، ساياحات ساباعى
ءپان ارالىق بايلانىس: تاريح، بيولوگيا، گەوگرافيا، ادەبيەت، فيزيكا
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: حات، كىلتى جوق قۇپيا ساندىق، عاجايىپ كارتا، كەسپە قاعازدار، تەست پاراقتارى، د. ي. مەندەلەيەۆتىڭ پەريودتىق جۇيەسى، مۋلتيمەديالىق پروەكتور.
ساباقتىڭ بارىسى:
جوسپار:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. ساياحات بارىسى
3. قورىتىندىلاۋ
4. باعالاۋ
5. ۇيگە تاپسىرما
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءمۇعالىم سالەمدەسىپ، وقۋشىلاردى تۇگەلدەگەن سوڭ سىنىپقا قۇلىپتى قۇپيا ساندىق پەن حاتى جانىنا قويىلعان عاجايىپ كارتا اكەلىنەدى. كارتادا قۇپيا ساندىقتىڭ كىلتى قايدا جاسىرىلعانى سىزىلىپ كورسەتىلگەن. كىلتكە جەتۋ ءۇشىن وقۋشىلار حيميا پاتشالىعىنا ساياحات جاسايدى. جول جونەكەي وقۋشىلاردى بەس پاتشالىق – تاريح پاتشالىعى، گەوگرافيا پاتشالىعى، بيولوگيا پاتشالىعى، ادەبيەت پاتشالىعى، فيزيكا پاتشالىعى وزدەرىن تانىستىرا وتىرىپ وزىنشە سىنايدى، سىناقتان مۇدىرمەي وتكەندە عانا كەلەسى پاتشالىققا جولدى سىلتەپ شەكارالارىنان وتۋگە رۇقسات بەرەدى. ەڭ سوڭىندا الدارىنان حيميا پاتشالىعى شىعىپ، ول دا دايىنداپ قويعان سىناعىنان وتكىزەدى، سوندا عانا قۇپيا ساندىقتىڭ كىلتىن بەرىلەتىندىگى تۇسىندىرىلەدى.
2. ساياحات بارىسى
كارتا باعىتى بويىنشا وقۋشىلاردىڭ الدىنان ءبىرىنشى بولىپ تاريح پاتشالىعى شىعادى.
1) تاريح پاتشالىعى.
وقۋشىلارعا پروەكتورداعى ءماتىن بويىنشا تاريح پەن حيميانىڭ اراسىنداعى بايلانىس تۇسىندىرىلەدى
وقۋشىلارعا ماتىنگە بايلانىستى تەست جۇمىسى ورىنداتىلادى.
بۇرىن بولعاندارىڭا، كەيىن دە باعالاۋ ءۇشىن قاجەت حيمونداردى ۇسىنامىن.
تاريح پاتشالىعىنىڭ سىناعىنان مۇدىرمەي وتتىڭدەر. ەندەشە كەلەسى پاتشالىققا اتتانايىق. ول – گەوگرافيا پاتشالىعى. ول بىزگە قانداي سىندار دايىنداپ وتىر ەكەن؟
2. گەوگرافيا پاتشالىعى.
1) سوزدەردى رەتىمەن جازىپ ەرەجەنى تولتىر:
حيميالىق ەلەمەنت دەگەنىمىز –
. ا) اتومداردىڭ
ب) ءتۇرى
ۆ) بەلگىلى
2) يا نەمەسە جوق جاۋابىن جازىپ، تاپسىرما ورىنداۋ
تاپسىرمالاردى بەلسەندى ورىنداعان وقۋشىلار حيموندارمەن تيىسىنشە باعالانادى دا كەلەسى پاتشالىققا سىلتەمە الادى.
3. بيولوگيا پاتشالىعى – وقۋشىلاردى دەڭگەيلى تاپسىرمالار ارقىلى سىنايدى:
1) كەستەدە بەرىلگەن فورمۋلالار بويىنشا كوەففيسيەنت پەن يندەكستى اجىراتىپ جاز
2) بيولوگياعا بايلانىستى سۇراقتار ( تىنىس الۋ پروسەسى، ادام ورگانيزمىندە كەزدەسەتىن ماڭىزدى حيميالىق ەلەمەنتتەر)
3) رەاكسيا تەڭدەۋلەرىن اياقتاپ، قاي تيپكە جاتاتىنىن انىقتا:
ن₂ و →
اl + O₂ →
Fe + CuCl₂ →
بۇل تاپسىرمالاردى دا مۇدىرمەي ورىنداعان وقۋشىلاردى باعالاپ، كەلەسى پاتشالىققا جول تارتامىز. ول – ادەبيەت پاتشالىعى.
3. ادەبيەت پاتشالىعى.
كۇردەلى تاپسىرمالار ورىنداۋدان وقۋشىلاردىڭ ميىنا ۇلكەن سالماق تۇسەدى. ادەبيەتتىڭ دە حيميامەن بايلانىسى بار ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ ءۇشىن ادەبيەت پاتشالىعىندا سەرگىتۋ تاپسىرمالارىن ورىنداۋ ارتىق بولماس.
مىسالى:
ماقال - ماتەلدەر:
1. ءوز ەلىم –....... بەسىگىم (التىن)
جۇمباقتار:
ءبىرىنشى بۋىنىم كوپ ەمەس،
ەكىنشى بۋىنىم ءتىلسىز جاۋ. (از+وت)
ءار دۇرىس جاۋاپقا ءبىر حيموننان ۇلەستىرەمىز.
ءان ايتىپ، ماقال - جۇمباق شەشىپ سەرىگىپ العان وقۋشىلار ارى قاراي ساپارىن جالعاستىرادى. سول كەزدە الدارىنان فيزيكا پاتشالىعى شىعادى.
2. فيزيكا پاتشالىعى
بۇل پاتشالىق تا وقۋشىلاردى دەڭگەيگە ءبولىپ، ولاردىڭ ءارقايسىسىنا ويىندار دايىنداپ قويىپتى:
ءى. «كىم زەرەك» ويىنى. بەرىلگەن زاتتاردى دۇرىس انىقتاي بىلسەڭىز، حيميالىق ەلەمەنت اتى شىعادى.
ءىى. «كىم كوپ بىلەدى؟» ويىنى. جىلدام سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
ءىىى. «كىم جۇيرىك؟» ويىنى. جىلدامدىققا ەسەپ شىعارتۋ
ەندەشە، فيزيكا پاتشالىعىنىڭ دا تەكسەرۋىنەن وتتىك. الدىمىزدا – حيميا پاتشالىعى! كورەيىكشى، حيميكتەر بىزگە نە دايىنداعان ەكەن؟!
3. حيميا پاتشالىعى
مۋلتيمەديالىق پروەكتوردان «تازا زاتتار جانە قوسپالار» تاقىرىبىندا تاجىريبە كورسەتىلەدى. سوعان بايلانىستى تالداۋ سۇراقتارى قويىلادى:
پاتشالىقتاردىڭ دا سىندارىنان وتتىك، سۇراقتاردىڭ بارلىعىنا دا جاۋاپ الدىق. وندا قۇپيا ساندىقتىڭ كىلتىن الىپ، ساندىعىمىزدى اشىپ كورەيىكشى، حيميكتەرگە نەنى امانات ەتىپ تاستاعان ەكەن؟..
- اق ساندىعىم اشىلدى، ىشىنەن جىبەك شاشىلدى، - دەپ ءمۇعالىم ساندىقتى اشسا، ىشىندە 8 - سىنىپتىڭ وقۋلىعى جانە تاتتىلەر شىعادى. ءمۇعالىم تاتتىلەردى وقۋشىلارعا جانە كەلگەن قوناقتارعا ۇلەستىرەدى.
3. قورىتىندى
قورىتا كەلگەندە، حيميا اتامىز بىزگە التىنعا تولى ساندىقتى ەمەس، اقىلىمىزدى شىڭدايتىن ءبىلىم تاستاپ وتىر ەكەن! وندا ۇلكەندەردىڭ ءۇمىتىن اقتاپ، ەندى عانا باستاعان حيميا ءپانىن ارى قاراي جوعارى ىنتامەن، بەلسەندىلىكپەن وقۋعا تالپىنايىق! سوندا عانا قولدارىڭداعى تاتتىلەر سەكىلدى ومىرلەرىڭ دە ءتاتتى بولاتىنىنا سەنەمىن.
4. باعالاۋ.
وقۋشىلار ساياحات بويى جيناعان حيموندار سانىن سانايدى، ۇشتەن كوپ حيمون جيناعاندارى سايكەسىنشە باعالانادى.
5. ۇيگە تاپسىرما.
وتىلگەن تاراۋدى قايتالاۋ
قورىتا كەلگەندە، قازىرگى عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دامىعان زامانىندا وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالىق ادىستەرىن پايدالانۋ وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن زامان تالابىنا ساي ارتتىرادى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ جاڭادان باستاعان ءپان – حيميانىڭ العاشقى ۇعىمدارىن قانشالىقتى مەڭگەرگەندىگىن ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانا وتىرىپ تەكسەرۋ، حيميانىڭ باسقا پاندەرمەن بايلانىستىلىعىنا كوز جەتكىزۋ
دامىتۋشىلىق: ءاربىر شاكىرتتىڭ جەكە تۇلعا رەتىندە بەلسەندىلىك قابىلەتىن دامىتۋ، تانىمدىق ويلاۋ، قيالداۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، وزدىگىنەن ىزدەنۋگە تالپىندىرۋ
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ەڭبەكسۇيگىشتىككە، ادامگەرشىلىككە، ءوز ىسىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراي بىلۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: دەڭگەيلەپ وقىتۋ، ۇجىمدىق، جەكەلەي وقىتۋ تەحنولوگياسى، سۇراق - جاۋاپ، ويىن تۇرلەرى، تەست
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ەمەس، ساياحات ساباعى
ءپان ارالىق بايلانىس: تاريح، بيولوگيا، گەوگرافيا، ادەبيەت، فيزيكا
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: حات، كىلتى جوق قۇپيا ساندىق، عاجايىپ كارتا، كەسپە قاعازدار، تەست پاراقتارى، د. ي. مەندەلەيەۆتىڭ پەريودتىق جۇيەسى، مۋلتيمەديالىق پروەكتور.
ساباقتىڭ بارىسى:
جوسپار:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. ساياحات بارىسى
3. قورىتىندىلاۋ
4. باعالاۋ
5. ۇيگە تاپسىرما
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءمۇعالىم سالەمدەسىپ، وقۋشىلاردى تۇگەلدەگەن سوڭ سىنىپقا قۇلىپتى قۇپيا ساندىق پەن حاتى جانىنا قويىلعان عاجايىپ كارتا اكەلىنەدى. كارتادا قۇپيا ساندىقتىڭ كىلتى قايدا جاسىرىلعانى سىزىلىپ كورسەتىلگەن. كىلتكە جەتۋ ءۇشىن وقۋشىلار حيميا پاتشالىعىنا ساياحات جاسايدى. جول جونەكەي وقۋشىلاردى بەس پاتشالىق – تاريح پاتشالىعى، گەوگرافيا پاتشالىعى، بيولوگيا پاتشالىعى، ادەبيەت پاتشالىعى، فيزيكا پاتشالىعى وزدەرىن تانىستىرا وتىرىپ وزىنشە سىنايدى، سىناقتان مۇدىرمەي وتكەندە عانا كەلەسى پاتشالىققا جولدى سىلتەپ شەكارالارىنان وتۋگە رۇقسات بەرەدى. ەڭ سوڭىندا الدارىنان حيميا پاتشالىعى شىعىپ، ول دا دايىنداپ قويعان سىناعىنان وتكىزەدى، سوندا عانا قۇپيا ساندىقتىڭ كىلتىن بەرىلەتىندىگى تۇسىندىرىلەدى.
2. ساياحات بارىسى
كارتا باعىتى بويىنشا وقۋشىلاردىڭ الدىنان ءبىرىنشى بولىپ تاريح پاتشالىعى شىعادى.
1) تاريح پاتشالىعى.
وقۋشىلارعا پروەكتورداعى ءماتىن بويىنشا تاريح پەن حيميانىڭ اراسىنداعى بايلانىس تۇسىندىرىلەدى
وقۋشىلارعا ماتىنگە بايلانىستى تەست جۇمىسى ورىنداتىلادى.
بۇرىن بولعاندارىڭا، كەيىن دە باعالاۋ ءۇشىن قاجەت حيمونداردى ۇسىنامىن.
تاريح پاتشالىعىنىڭ سىناعىنان مۇدىرمەي وتتىڭدەر. ەندەشە كەلەسى پاتشالىققا اتتانايىق. ول – گەوگرافيا پاتشالىعى. ول بىزگە قانداي سىندار دايىنداپ وتىر ەكەن؟
2. گەوگرافيا پاتشالىعى.
1) سوزدەردى رەتىمەن جازىپ ەرەجەنى تولتىر:
حيميالىق ەلەمەنت دەگەنىمىز –
. ا) اتومداردىڭ
ب) ءتۇرى
ۆ) بەلگىلى
2) يا نەمەسە جوق جاۋابىن جازىپ، تاپسىرما ورىنداۋ
تاپسىرمالاردى بەلسەندى ورىنداعان وقۋشىلار حيموندارمەن تيىسىنشە باعالانادى دا كەلەسى پاتشالىققا سىلتەمە الادى.
3. بيولوگيا پاتشالىعى – وقۋشىلاردى دەڭگەيلى تاپسىرمالار ارقىلى سىنايدى:
1) كەستەدە بەرىلگەن فورمۋلالار بويىنشا كوەففيسيەنت پەن يندەكستى اجىراتىپ جاز
2) بيولوگياعا بايلانىستى سۇراقتار ( تىنىس الۋ پروسەسى، ادام ورگانيزمىندە كەزدەسەتىن ماڭىزدى حيميالىق ەلەمەنتتەر)
3) رەاكسيا تەڭدەۋلەرىن اياقتاپ، قاي تيپكە جاتاتىنىن انىقتا:
ن₂ و →
اl + O₂ →
Fe + CuCl₂ →
بۇل تاپسىرمالاردى دا مۇدىرمەي ورىنداعان وقۋشىلاردى باعالاپ، كەلەسى پاتشالىققا جول تارتامىز. ول – ادەبيەت پاتشالىعى.
3. ادەبيەت پاتشالىعى.
كۇردەلى تاپسىرمالار ورىنداۋدان وقۋشىلاردىڭ ميىنا ۇلكەن سالماق تۇسەدى. ادەبيەتتىڭ دە حيميامەن بايلانىسى بار ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ ءۇشىن ادەبيەت پاتشالىعىندا سەرگىتۋ تاپسىرمالارىن ورىنداۋ ارتىق بولماس.
مىسالى:
ماقال - ماتەلدەر:
1. ءوز ەلىم –....... بەسىگىم (التىن)
جۇمباقتار:
ءبىرىنشى بۋىنىم كوپ ەمەس،
ەكىنشى بۋىنىم ءتىلسىز جاۋ. (از+وت)
ءار دۇرىس جاۋاپقا ءبىر حيموننان ۇلەستىرەمىز.
ءان ايتىپ، ماقال - جۇمباق شەشىپ سەرىگىپ العان وقۋشىلار ارى قاراي ساپارىن جالعاستىرادى. سول كەزدە الدارىنان فيزيكا پاتشالىعى شىعادى.
2. فيزيكا پاتشالىعى
بۇل پاتشالىق تا وقۋشىلاردى دەڭگەيگە ءبولىپ، ولاردىڭ ءارقايسىسىنا ويىندار دايىنداپ قويىپتى:
ءى. «كىم زەرەك» ويىنى. بەرىلگەن زاتتاردى دۇرىس انىقتاي بىلسەڭىز، حيميالىق ەلەمەنت اتى شىعادى.
ءىى. «كىم كوپ بىلەدى؟» ويىنى. جىلدام سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
ءىىى. «كىم جۇيرىك؟» ويىنى. جىلدامدىققا ەسەپ شىعارتۋ
ەندەشە، فيزيكا پاتشالىعىنىڭ دا تەكسەرۋىنەن وتتىك. الدىمىزدا – حيميا پاتشالىعى! كورەيىكشى، حيميكتەر بىزگە نە دايىنداعان ەكەن؟!
3. حيميا پاتشالىعى
مۋلتيمەديالىق پروەكتوردان «تازا زاتتار جانە قوسپالار» تاقىرىبىندا تاجىريبە كورسەتىلەدى. سوعان بايلانىستى تالداۋ سۇراقتارى قويىلادى:
پاتشالىقتاردىڭ دا سىندارىنان وتتىك، سۇراقتاردىڭ بارلىعىنا دا جاۋاپ الدىق. وندا قۇپيا ساندىقتىڭ كىلتىن الىپ، ساندىعىمىزدى اشىپ كورەيىكشى، حيميكتەرگە نەنى امانات ەتىپ تاستاعان ەكەن؟..
- اق ساندىعىم اشىلدى، ىشىنەن جىبەك شاشىلدى، - دەپ ءمۇعالىم ساندىقتى اشسا، ىشىندە 8 - سىنىپتىڭ وقۋلىعى جانە تاتتىلەر شىعادى. ءمۇعالىم تاتتىلەردى وقۋشىلارعا جانە كەلگەن قوناقتارعا ۇلەستىرەدى.
3. قورىتىندى
قورىتا كەلگەندە، حيميا اتامىز بىزگە التىنعا تولى ساندىقتى ەمەس، اقىلىمىزدى شىڭدايتىن ءبىلىم تاستاپ وتىر ەكەن! وندا ۇلكەندەردىڭ ءۇمىتىن اقتاپ، ەندى عانا باستاعان حيميا ءپانىن ارى قاراي جوعارى ىنتامەن، بەلسەندىلىكپەن وقۋعا تالپىنايىق! سوندا عانا قولدارىڭداعى تاتتىلەر سەكىلدى ومىرلەرىڭ دە ءتاتتى بولاتىنىنا سەنەمىن.
4. باعالاۋ.
وقۋشىلار ساياحات بويى جيناعان حيموندار سانىن سانايدى، ۇشتەن كوپ حيمون جيناعاندارى سايكەسىنشە باعالانادى.
5. ۇيگە تاپسىرما.
وتىلگەن تاراۋدى قايتالاۋ
قورىتا كەلگەندە، قازىرگى عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دامىعان زامانىندا وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالىق ادىستەرىن پايدالانۋ وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن زامان تالابىنا ساي ارتتىرادى.
You Might Also Like
