InfoHub Logo

ىزدەنۋشى ستۋدەنتتەر:
ەلشىبەك اقبوتا ازامات قىزى
دجاۋمبايەۆا دانا جەنيسباي قىزى
داۋلەت اجار سەرىك قىزى
باستاۋىشتا وقىتۋ پەداگوگيكاسى مەن ادىستەمەسى ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنىڭ 4 ستۋدەنتتەرى، قازاق ۇلتتىق قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى، قازاقستان، الماتى
عىلىمي جەتەكشى: قارسىبايەۆا رايسا كانابەكوۆنا
پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور مىندەتىن اتقارۋشى، قازاق ۇلتتىق قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى، قازاقستان، الماتى

باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋدا وتباسى مەن مەكتەپتىڭ بىرلىگى

كىلت سوزدەر: مەكتەپ، وتباسى، وقۋشى، تاربيە، ىنتىماقتاستىق، ءبىلىم ساپاسى، باعالاۋ تۋرالى تۇسىنىك.

ۆزايمودەيستۆيە سەمي ي شكولى ۆ پوۆىشەنيي كاچەستۆا وبرازوۆانيا ملادشيح شكولنيكوۆ

كليۋچيەۆىە سلوۆا: شكولا، سەميا، ۋچەنيك، ۆوسپيتانيە، سوترۋدنيچەستۆو، كاچەستۆو وبرازوۆانيا، وسەنكا.

INTERACTION OF FAMILY AND SCHOOL IN IMPROVING THE QUALITY OF PRIMARY SCHOOL EDUCATION

Keywords: school، family، student، upbringing، cooperation، quality of education، assessment.

كىرىسپە

قازىرگى مەكتەپتە وقۋ جانە تاربيە ۇدەرىسىنىڭ قۇرىلىمى مەن مازمۇنىنىڭ جاڭارۋى، جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنىنا نەگىزدەلۋى، مۇعالىمدەر مەن وقۋشىلاردىڭ كوزقاراسىنىڭ، ولاردىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناسىنىڭ، ساباقتى ۇيىمداستىرۋ فورمالارى مەن وتكىزۋ تەحنولوگياسىنىڭ، كوپتەگەن وقۋ پاندەرىن وقىتۋداعى كوزقاراستىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى وتباسىنىڭ دا بالانىڭ ساباعىنا جاردەمدەسۋ مۇمكىندىگى جاڭا سيپاتقا يە بولدى. سوندىقتان دا قازىرگى زاماننىڭ اعىمىنا بايلانىستى بالاعا ىقپال ەتۋدىڭ جاڭا تاسىلدەرىن ويلاستىرۋ مەن جۇزەگە اسىرۋدا مەكتەپكە اتا-انانىڭ كومەگى وتە قاجەت.

عىلىم مەن تەحنيكانىڭ پروگرەسستىك دامۋ كەزەڭىندە وركەنيەتتى قوعام مەن قۇقىلى مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋى جاعدايىندا وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ رۋحاني بايلىعى مەن مادەنيەتتىلىگىن، ەركىن ويلاۋ قابىلەتى مەن شىعارماشىلىعىن، كاسىبي بىلىكتىگى مەن بىلىمدىلىگىن ارتتىرۋ قاجەتتىگى تۋىنداپ وتىر. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى زاڭىندا: «ءاربىر بالا وتباسىندا ءومىر سۇرۋگە جانە تاربيەلەنۋگە قۇقىلى، ولاردىڭ قامقورلىعى مەن تاربيەسىن الۋعا قۇقىعى بار. سونداي-اق بالا دەنە، اقىل-وي جاعىنان تولىق جەتىلمەگەندىكتەن، ولار تۋىلعانعا دەيىن دە، تۋىلعاننان كەيىن دە ەرەكشە مەيىرىمدىلىككە، قامقورلىققا، اسىرەسە، قۇقىقتىق قامقورلىققا مۇقتاج»-دەپ كورسەتىلگەن، [1، 10].   ياعني وندا ءاربىر اتا-انا بالاسىنا قازىرگى زامان تالابىنا ساي ءبىلىم الۋىن قامتاماسىز ەتۋىنە، بالانىڭ جەكە باسىن، تالانتىن، دەنە جانە اقىل-وي قابىلەتىن دامىتىپ، ادام قۇقىعىن قۇرمەتتەۋگە، بالانى ءوز اتا-اناسىن سىيلاۋعا، ونىڭ مادەني تۇرمىس-سالتىن، ءتىلى مەن قۇندىلىقتارىن، ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق بايلىقتارىن باعالاۋعا تاربيەلەۋى مىندەتتى دەپ اسا زور ءمان بەرگەن. بالانىڭ بويىنا قاجەتتى قۇندىلىقتاردى وتباسى مەن مەكتەپتىڭ بىرلىگىندە عانا سىڭىرە الامىز. سوندىقتان مەكتەپتەگى بiلiم بەرۋدى باسقارۋدىڭ ۇسىنىسى «مۇعالiم – وتباسى – اتا-انا» كەلىسىمى نەگiزiندە جاسالدى. وتباسى مەن مەكتەپتىڭ بىرلىكتە باسقارۋ فۋنكسيالارى جانە قاعيدالارىن ورىنداۋ ءارتۇرلى ادىستەردى قولدانۋ جولىمەن جۇزەگە اسىرىلادى.

وسىدان عىلىمي – زەرتتەۋ بارىسىندا اتا-انانىڭ مەكتەپتiڭ iس-ارەكەتiنە  قاتىسۋى:
– وتباسى مەن مەكتەپتىڭ بىرلىگى ارقىلى وقۋشىنىڭ  ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ مۇمكىندىكتەرىن ءتۇسiنۋىنە؛
– قالاي، قايتىپ مەكتەپپەن بىرلەسە بالاسىنىڭ ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋدى شەشەتىنىنە؛
– وتباسى مەن مەكتەپتiڭ بىرلىگى ارقىلى بالاسىنىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ ساپاسىن قاداعالاۋدى، جۇزەگە اسىرا الادى.

ادامداردىڭ پسيحولوگياسىنىڭ ءار ءتۇرلiلiگi وقۋشىنىڭ اكە-شەشەسىمەن بىرلىكتەگى ارەكەتىندە ۇستازدار قاۋىمىنا پايداسىمەن قاتار ءوزiندiك قيىندىقتاردى دا تۋعىزدى. سوندىقتان اتا-انالاردان كiءمدى، نە ءۇشiن، قالاي iسكە ارالاستىرامىز دەپ ويلاستىرىلىپ، پەداگوگيكالىق ۇجىممەن كەلiسە وتىرىپ، بىرلىكتە اتقاراتىن جۇمىستاردىڭ بارلىق مۇمكىندىگى انىقتالىپ، تيiمدiلiكتەرى ىرىكتەپ الۋدىڭ ماڭىزى زور. اتا-انالاردى مەكتەپتiڭ باسقارۋىنا قاتىستىرۋدى دۇرىس ۇيىمداستىرا الساق، جالپى مەكتەپكە  كوپ وزگەرiس، ۇلكەن كومەگiن اكەلەتىنىن انىق.

مۇندا وتباسىنىڭ وقىتۋ ماتەريالىنىڭ دەڭگەيى تۋرالى تۇسىنىگىنىڭ بولۋى، ءبىلۋى، وقۋعا دەگەن ءموتيۆىن دامىتۋ ارقىلى بالانىڭ ساباعىنا كومەكتەسۋى، ءبىلىمنىڭ قاجەتتىلىگىنە بالانىڭ كوزىن جەتكىزۋى نەمەسە قىزىقتىرا ءبىلۋى ماڭىزدى. بالانىڭ ساباعىنا وتباسىنداعىلاردىڭ كومەگى وتە قاجەت. ول ءۇشىن اتا-انا بالاعا قالاي، ءقايتىپ كومەكتەسۋدى ءبىلۋى كەرەك. سوندىقتان وتباسىنىڭ مۇمكىندىگىن انىقتاپ، ءمۇعالىم اتا-اناعا كەڭەس تۇرىندە ۇيرەتىپ وتىرۋ قاجەت.

وتباسى مەن مەكتەپتىڭ بىرىككەن ارەكەتى كەزىندە  اتا-انانىڭ شەشىمى وتە قاجەت. مەكتەپتىڭ ىس-ارەكەتىنىڭ تيىمدىلىگى اتا-انالار شەشىمىنە تىكەلەي بايلانىستى. مۇندا باستىسى -وتباسىنىڭ مەكتەپكە سەنىمى. مىسالى: بالانىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن انىقتاعاندا، اتا-انانىڭ كەلىسىمىنە قاراي وقۋشىمەن جەكە جۇمىس جاساۋدىڭ جولدارى كەلىسىلەدى. سىنىپتان پاندىك جارىستارعا، پاندىك وليمپيادالارعا، بالانىڭ قاتىسۋى وتباسىنداعىلاردىڭ بالاسىنا قولداۋ كورسەتۋى دە بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىعىمەن قاتار ىنتا-ىقلاسىن، وزىنە دەگەن سەنىمىن وياتادى.
بالانىڭ مەكتەپتەگى تارتىبىنە، ءمۇعالىم مەن قارىم-قاتىناسىنا، سويلەۋ ادەبىنە، ورتادا ءوزىن-وزى ۇستاۋ مادەنيەتى دە وتباسىنداعى بەرىلەتىن تاربيەمەن تىكەلەي بايلانىستى. بۇل وقۋشىنىڭ ساباققا دۇرىس قاتىسۋىنا، «ءبىلىمدى ءوزىم ءۇشىن مەڭگەرەم» دەپ وي تۇيۋىنە، جاقسىلىققا ۇمتىلۋىنا، مەنمەندىكتەن، وزبىرلىقتان اۋلاق بولۋىنا زور  ىقپال ەتە الادى.

مۇعالىمدەردىڭ تاراپىنان كاسىبي مامان رەتىندە اتا-انالارعا ارنالعان جاڭا فورماتتاعى اتا-انالار جينالىسىن وتكىزۋ دە اتا-اناعا ۇلكەن كومەك رەتىندە قاراستىرىلادى. توقسان سايىنعى وتكىزىلەتىن اتا-انالار جينالىسىندى ءار وقۋشىنىڭ جەتىستىك پورتفولياسىن اتا – انالارعا تانىستىرىپ، بالالارىنىڭ ءوسۋ دەڭگەيىن كورسەتىپ وتىرۋى ءتيىس. بۇل بىرىنشىدەن ءمۇعالىمنىڭ ولشەۋسىز ەڭبەگى بولسا، ەكىنشى جاعىنان ءار وقۋشىنىڭ ءوسۋ، دامۋ دەڭگەيىنىڭ ناتيجەسى بولماق. وسىدان بارىپ «مەكتەپ-وقۋشى-اتا-انا اراسىنداعى سەنىمدىلىك، جاناشىرلىق سياقتى ىنتىماقتاستىق فورمالارى قالىپتاسادى.

ۇلگەرمەيتىن نەمەسە ءتارتىبى ناشار وقۋشىنىڭ ۇلگەرىمىن نەمەسە ءتارتىبىن جوندەۋدىڭ جولدارىن ورتاق قاراستىرا الادى.

سىنىپ جينالىستارىنىڭ ۇلگىسى.
اتا–انالار جينالىسى.

تاقىرىبى: «بالام قالاي باعالانىپ ءجۇر؟»
ماقساتى: اتا –انالار باعالاۋ تۇرلەرىمەن (فورماتيۆتىك، سۋمماتيۆتىك، كريتەريالدى ) تانىسادى، كريتەريالدى باعالاۋدى قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگىن بىلەدى.

كۇتىلەتىن ناتيجە:
اتا – انالار باعالاۋدىڭ تۇرلەرىمەن تانىسادى، مۇعالىمدەر پايدالاناتىن باعالاۋ تۇرلەرى تۋرالى بىلەدى.
اتا –انالار بالالارىنىڭ جاڭاشا باعالانۋ تۇرلەرىن تانيدى.
نەگىزگى ۇعىم:
– اتا-انالارعا بالالارىنا ىقپال ەتۋ ارقىلى بالانىڭ وزىنە سەنىمىن نىعايتۋ،
– بالالارىن باعىتتاۋ، باعالاۋداعى ادىستەر تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ.

ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. پسيحولوگيالىق ءسات.
جاعىمدى احۋال قالىپتاستىرۋ.

2. شاتتىق شەڭبەر
«مەكتەپتەگى كوڭىل-كۇي، دوستارمەن!»
شاتتىق شەڭبەرگە تۇرادى: ترەنينگ «الما»
سىزدەردىڭ الدارىڭىزدا تۇتاس ۇلكەن ادەمى الما تۇر. ءبىزدىڭ ارامىزدا ەشقاشاندا تۇسىنبەۋشىلىك بولماسىن دەگەن تىلەك ايتقىم كەلىپ تۇر.
الماداعى سانداردى كورسەتىپ، سۇراق قويامىز. سىزدەردىڭ ومىرلەرىڭىزدە بۇل ساندار قاي جەردە كەزدەسەدى؟
اتا-انالار ءوز بەتەرىمەن جينالىستىڭ تاقىرىبىن انىقتايدى.
جينالىستىڭ تاقىرىبى «باعالاۋ»

3. ميعا شابۋىل. ميعا شابۋىل. (2-3 مينۋت)
1. ويلانىپ سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭىزدەر:
- باعالاۋ دەگەنىمىز نە؟
- باعالاۋ نە ءۇشىن قاجەت؟
- ال، ءبىلىم نە ءۇشىن كەرەك؟

ال ەندى كەلەسى ساتتە وزدەرىڭىزدىڭ بالالىق شاقتارىڭىزدى ءبىر ءسات ەسكە الىپ كورىڭىزدەر. ەڭ العاشقى العان باعالارىڭىزدى ەسكە ءتۇسىرىپ كورىڭىزدەرشى.
– سول كەزدە قانداي سەزىمدە بولدىڭىزدار؟
– ويلاڭىزدارشى، ونداي سەزىم نەدەن تۋىندادى.
– اتا- انالارىڭىز تومەن باعا العاندا قالاي قابىلدادى؟
– سىزدەردىڭ كەزدەرىڭىزدە مۇعالىمدەر قانداي سوزدەر ايتىپ، قالاي ىنتالاندىرا ءبىلدى؟ وسىنداي سوزدەردى ەستىگەندە
– قالاي سەزىندىڭىزدەر؟

2. مىسالى مىناداي ماسەلەگە توقتالايىق. ەگەر اناسى بالاسىنا: «سەن وتە ادەمى سۋرەت سالدىڭ. » نەمەسە «سەن توسەكتى دۇرىس جينامادىڭ»- دەگەندە ول بالاسىنىڭ ارەكەتىنە نە بەردى دەپ ويلايسىز؟ ارينە ول باعالادى

4. توپقا ءبولۋ.
3 ءتۇستى كومەگىمەن توپقا ءبولۋ
توپ ەرەجەلەرىمەن تانىستىرۋ (سلايد)

جۇمىسقا كىرىسەر الدىندا مەن سىزدەردى مىناداي ەرەجەلەر مەن تانىستىرىپ كەتسەم:
1. ءار اتا- انانىڭ سويلەۋگە قۇقى بار، (3 مين)
2. بارلىعىمىز ورتاق جۇمىس ىستەگەندىكتەن، بىزدەردە كورەرمەندەر جوق. (10 مين)
3. بالالارىمىز ءبىر سىنىپتا وقىعان سوڭ بارلىعىمىز دوسپىز، تاربيەلى دە مىدەنيەتتى ادامدارمىز. ءوزىمىزدىڭ دە وزگەنىڭ دە قۇپيالارىن ساقتاي الامىز. (3 مين)
4. ءبىز بىر-بىرىمىزگە سەنەمىز. (3 مين)

5. سەرگىتۋ ءساتى

ءار توپقا تاپسىرما: الدارىڭىزدا جاتقان رەسۋرستاردى پايدالانىپ ءۇيدىڭ سۋرەتىن سالىڭىزدار.
ءوز سۋرەتتەرىڭىزدى باعالاڭىزدار.
ەندىگى كەزەڭدە سۋرەتتەرىڭىزدى ءبىر بىرلەرىڭىزبەن اۋىسىڭىزدار.
– باعالاڭىزدار.
توپتار قويعان باعالاردى قورعايدى.
– نەگە وسىنداي باعا قويىلدى؟
– باعا قويعاندا نەگە كوڭىل ءبولىندى؟
– كەلەسى ساتتە تاقتاعا نازار اۋدارىڭىزدار.

كريتەريالدىق پاراقتى پايدالانىپ تاعى ءبىر رەت باللداردى قويۋلارىڭىزدى سۇرايمىن.

تاقتادا سلايد
دەسكريپتور ارقىلى باللداردى باعاعا اۋدارىڭىزدار.
كريتەريالدىق پاراعى بويىنشا باعا قويعان وڭاي ما؟
سىزدەر سۋرەتتەرىڭىزدى باعالادىڭىزدار. قانداي باعالاۋ تۇرلەرىن قولداندىڭىزدار؟
بۇل باعالاۋلاردىڭ ايىرماشىلىعى بار ما؟
قاي باعالاۋدى تاڭداۋشەدىڭىزدەر؟

6. پوستەر جاساۋ

7. قۇرمەتتى اتا –انالار، بۇگىنگى جينالىسىمىزدىڭ تاقىرىبى باعالاۋ، وسى باعالاۋدىڭ ءبىر نەشە تۇرلەرىمەن تانىسىپ جاتىرسىزدار. وسى تۇسىنگەن ويلارىڭىزدى جيناقتاي وتىراپ پوستەر جاساۋلارىڭىزدى سۇرايمىز.
ءار توپ پوستەرلارىن قورعايدى

7. رەفلەكسيا.

مەكتەپ – كەمە، ءبىلىم –تەڭىز. وسى ءبىلىم تەڭىزىندەگى كەمەدە ءار قايسىلىلارىڭىزدىڭ بالالارىڭىز بار ەكەن. ءار اتا-انا ءوز بالاسىنىڭ بىلىمىنە الاڭداۋلى. قاي اتا –انا بولسا دا ءوز بالاسىنىڭ بولاشاقتا ءبىلىمدى ازامات بولۋىن قالايدى. سوندىقتان، ءبارىمىزدىڭ تىلەگىمىز ءبىلىمدى تۇلعا قالىپتاستىرۋ. كوپتىڭ تىلەگى - كول دەمەكشى، ءوزىمىزدىڭ جۇرەگىمىزدە، كوڭىلىمىزدە جۇرگەن تىلەكتەرىمىزدى بالالارىمىزعا جولداساق. جۇرەك- ول سەزىم، الاقان – ول جىلۋلىق، كۇن – ول جارىق ساۋلە. ولاي بولسا الدارىڭىزدا جاتقان كۇننىڭ، جۇرەكتىڭ، بەينەلەرىنە بالالارىڭىزعا تىلەكتەرىڭىزدى جازىپ، بىلدىرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىز، «كۇن شۋاعى» وزدەرىنىڭ تىلەكتەرىن جازادى.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر

1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم تۋرالى زاڭى – الماتى: يۋريست، 2007. –16ب.
2. ءبىلىم بەرۋدىڭ بارلىق دەڭگەيىنىڭ مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتى. باستاۋىش ءبىلىم بەرۋدىڭ مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى ستاندارتى. ق. ر. ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ 2018 جىلعى 31 قازانداعى № 604 بۇيرىعى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ادىلەت مينيسترلىگىندە 2018 جىلعى 1 قاراشا № 17669.
3. «ءبىلىم بەرۋدى جاڭارتۋ اياسىندا وقۋشىلاردىڭ وقۋ جەتىستىكتەرىن كريتەريالدى باعالاۋ» تاقىرىبىنداعى وقىتۋ سەمينارىنىڭ ماتەريالدارى.   استانا 27. 01. 2016
4. باستاۋىش مەكتەپتە وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن  ۇيىمداستىرۋ ەرەكشەلىكتەرى. يمانبەكوۆا ب. ءى، سامەتوۆا ف. ت. ، الماتى، 2004ج.

---