دارىندى جاس - ەلىمىزدىڭ بولاشاعى
قىزىلوردا وبلىسى، جاڭاقورعان اۋدانى،
قۇتتىقوجا اۋىلى، №164 ورتا مەكتەپتىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
كۋربانازاروۆا داريحا ناليبايەۆنا
دارىندى جاس - ەلىمىزدىڭ بولاشاعى
تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆ «قازاقستان 2030 ستراتەگيالىق باعدارلاماسىندا، سوڭعى جولداۋلارىندا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ الدىندا تۇرعان جاۋاپتى مىندەتى، ياعني جاستاردى وسى زامان تالاپتارىنا سايكەس وقىتۋ جانە تاربيەلەۋ قاجەتتىگىن انىقتاپ بەردى، سوندىقتان تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ ءوسىپ – وركەندەۋى مەن گۇلدەنۋى – دارىندى جاستاردى تاربيەلەۋ – بۇكىل ۇستازدارعا زور مىندەت جۇكتەيتىنى ءسوزسىز.
«بالانى وقىتۋدىڭ ماقساتى — ونى ءارى قاراي ءمۇعالىمنىڭ كومەگىنسىز — اق دامۋعا قابىلەتتى ەتۋ»، — دەي وتىرىپ ەدگارد حابارد بۇگىنگى تاڭداعى ءبىلىم بەرۋدىڭ مۇمكىندىكتەرىن ايقىندايدى. وزگەرمەلى قوعامداعى ءبىلىم جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىگى – تەك بىلىممەن قارۋلاندىرىپ قانا قويماي وزدىگىنەن ءبىلىم الۋدى دامىتا وتىرىپ، ۇزدىكسىز ءوز بەتىنشە ورلەۋىنە مۇمكىندىك تۋدىرۋ ەكەنىنە كوز
جەتكىزۋدەمىز.
جالپىعا بىردەي جاعدايدا وقىپ جاتقان بالالاردىڭ ءبىرى اۋدەن-اق «ءبىلىم قاعىپ» السا، ەكىنشى بالاعا سونى ۇعىنۋعا كوپ ۋاقىت پەن كۇش كەرەك. سونداي - اق، ءبىر ادام ماماندىعىنىڭ شىڭىنا جەتسە، ەكىنشىسى قانشا تالپىنسا دا ورتاڭعى قاتاردان تابىلادى.
جەكە ءبىر ادامعا ءتان جالپى جانە ارناۋلى قابىلەتتەرىنىڭ بايلانىسىپ كەلىپ ءىس - ارەكەتتە وزگەلەردەن ەرەكشە قىرىنان كورىنۋى – دارىندىلىق.
وسى دارىندىلىقتىڭ جوعارى دەڭگەيدە دامىعان ءتۇرىن تالانت دەيمىز. ال دارىندىلىق پەن تالانت ودان ءارى دامىپ، دانىشپاندىق قاسيەتىن تۋدىرادى. (دانىشپان دەگەن اتاققا ادامزات تاريحىندا تەك 400 - دەي ادام عانا يە كورىنەدى)
بالالاردىڭ دارىندىلىق قاسيەتتەرىنىڭ ءبارى بىردەي بىردەن جارقىراپ كورىنە بەرمەي دە قالۋى مۇمكىن. وعان سول ادامنىڭ تەمپەرامەنتى، مىنەزى، ت. ب. سەبەپ بولۋى مۇمكىن. وقۋشىلاردىڭ قابىلەتى مەن دارىندىلىعىن دەر كەزىندە ايقىنداۋ، ولاردى تاربيەلەۋ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋدەگى نەگىزگى مىندەت بولىپ تابىلادى.
ءوز تابيعاتىندا دارىندىلىق قابىلەتى بار بالانى دا، تاربيەنىڭ ناتيجەسىندە جەتىستىككە جەتكەن بالانى دا تاربيەلەۋ كەرەك، سول بالالاردىڭ بويىنداعى قابىلەتتى تانىپ، تاۋىپ، قابىلەتىن ۇشتاۋ – مىندەتىمىز. دارىندى بالا بولاشاعىمىز ءۇشىن، قوعام ءۇشىن وتە ماڭىزدى. ءاربىر تالانتتى ادام
شىعارماشىلىق تاپقىرلىقپەن جىگەرلى ەڭبەك ەتىپ، قوعامعا زور پايدا كەلتىرەدى. قوعامنىڭ بولاشاعى تەك قانا ساياسي ليدەرلەرگە عانا بايلانىستى ەمەس، ونىڭ بولاشاعى، ۇدەرىس سول قوعامدا قانشا دارىندى، تالانتتى بالالار ءوسىپ كەلەدى، سوعان دا بايلانىستى. قابىلەتتى، دارىندى بالالار كوبىنەسە شاپشاڭ، تەز ويلاناتىن، كوپ كولەمدە ءبىلىمدى مەڭگەرەتىن، ونى ۇزاق ۋاقىت بويىنا ۇمىتپايتىن بولىپ كەلەدى. تۇسىنىگى وتە جوعارى، سەزىمتال، جوسپارلاعان ويىن، الدىنا قويعان ماقساتىن قالايدا ورىنداۋعا تىرىساتىن، تۇيسىگى ەرتە دامىپ، مورالدىق قاسيەتتەرگە باي، قيالى ۇشقىر، باتىل ارەكەتى باسىم بولىپ كەلەدى.
وقۋشىلاردىڭ قابىلەتى مەن دارىندىلىعىن دەر كەزىندە ايقىنداۋ، ولاردى تاربيەلەۋ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋدەگى نەگىزگى مىندەت بولىپ تابىلادى.
شىعارماشىل مۇعالىمدەر ءبىلىم بەرۋدە بارىنشا جوعارى جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن بالالارعا قولايلى ورتا جاساۋعا تىرىسادى. دارىندى جانە تالانتتى بالالارعا قاتىستى مىندەتتەر – ءبىلىم سالاسىندا ويلاۋدى، تالقىلاۋدى جانە مۇقيات جوسپارلاۋدى تالاپ ەتەتىن ەداۋىر كۇردەلى ماسەلە.
ءارتۇرلى تەوريالار مەن ستراتەگيالار بالالاردى وقىتۋدىڭ مازمۇنىن انىقتاۋ ءۇشىن ءتيىستى باعدارلاما شەڭبەرىندە قولدانىلادى. تاجىريبەگە جاسالعان تالداۋ وقۋشىلاردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋدا مەكتەپ بۇكىل وقۋشىلار ءۇشىن مەكتەپ ستاندارتىن كۇردەلەندىرە وتىرىپ، باستاۋىش بۋىن دەڭگەيىندە «جالپى مەكتەپتىك ساياساتتى» جانە ورتا بۋىن دەڭگەيىندە «كەڭەيتىلگەن» مەكتەپ ءتاسىلىن قۇرعان جاعدايدا اناعۇرلىم جوعارى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزە الاتىنىن كورسەتەدى. (نۇسقاۋلىق 72 - بەت). وسى جاڭا باعدارلامامەن جۇمىس بارىسىندا مەنىڭ ومىرگە دەگەن، بىلىمگە دەگەن، جاڭاشا كوزقاراسىمنىڭ وزگەرۋىنە ترەنەرىم ۇلبالا حاميت قىزىنىڭ ەڭبەگى وتە زور دەپ ايتا الامىن. «جاقسى ءىستىڭ باسىندا، جاقىنى جۇرەر قاسىندا» دەگەندەي مەكتەپتەگى تاجىريبە كەزىندەگى ساباقتارىمدى جاڭاشا جوسپارلاپ، جاڭاشا ءوتۋ جولىندا «جامان ءمۇعالىم اقيقاتتى ءوزى ايتىپ بەرەدى، ال جاقسى ءمۇعالىم ءوزىن ىزدەنۋگە جەتەلەيدى» - دەپ ج. ديستەرۆەرگ ايتقانداي باعىت باعدار بەرە وتىرىپ، جاڭا فورماداعى ساباق تۇرلەرى، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار دايىنداۋ مەن بەرۋ جولدارى، كۇردەلى تاپسىرمالاردى ورىنداتۋدا وقۋشىلاردى جىگەرلەندىرۋدىڭ ءوزى وتە ماڭىزدى ءرول اتقاراتىندىعىن ۇعىندىردى.
قۇتتىقوجا اۋىلى، №164 ورتا مەكتەپتىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
كۋربانازاروۆا داريحا ناليبايەۆنا
دارىندى جاس - ەلىمىزدىڭ بولاشاعى
تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆ «قازاقستان 2030 ستراتەگيالىق باعدارلاماسىندا، سوڭعى جولداۋلارىندا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ الدىندا تۇرعان جاۋاپتى مىندەتى، ياعني جاستاردى وسى زامان تالاپتارىنا سايكەس وقىتۋ جانە تاربيەلەۋ قاجەتتىگىن انىقتاپ بەردى، سوندىقتان تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ ءوسىپ – وركەندەۋى مەن گۇلدەنۋى – دارىندى جاستاردى تاربيەلەۋ – بۇكىل ۇستازدارعا زور مىندەت جۇكتەيتىنى ءسوزسىز.
«بالانى وقىتۋدىڭ ماقساتى — ونى ءارى قاراي ءمۇعالىمنىڭ كومەگىنسىز — اق دامۋعا قابىلەتتى ەتۋ»، — دەي وتىرىپ ەدگارد حابارد بۇگىنگى تاڭداعى ءبىلىم بەرۋدىڭ مۇمكىندىكتەرىن ايقىندايدى. وزگەرمەلى قوعامداعى ءبىلىم جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىگى – تەك بىلىممەن قارۋلاندىرىپ قانا قويماي وزدىگىنەن ءبىلىم الۋدى دامىتا وتىرىپ، ۇزدىكسىز ءوز بەتىنشە ورلەۋىنە مۇمكىندىك تۋدىرۋ ەكەنىنە كوز
جەتكىزۋدەمىز.
جالپىعا بىردەي جاعدايدا وقىپ جاتقان بالالاردىڭ ءبىرى اۋدەن-اق «ءبىلىم قاعىپ» السا، ەكىنشى بالاعا سونى ۇعىنۋعا كوپ ۋاقىت پەن كۇش كەرەك. سونداي - اق، ءبىر ادام ماماندىعىنىڭ شىڭىنا جەتسە، ەكىنشىسى قانشا تالپىنسا دا ورتاڭعى قاتاردان تابىلادى.
جەكە ءبىر ادامعا ءتان جالپى جانە ارناۋلى قابىلەتتەرىنىڭ بايلانىسىپ كەلىپ ءىس - ارەكەتتە وزگەلەردەن ەرەكشە قىرىنان كورىنۋى – دارىندىلىق.
وسى دارىندىلىقتىڭ جوعارى دەڭگەيدە دامىعان ءتۇرىن تالانت دەيمىز. ال دارىندىلىق پەن تالانت ودان ءارى دامىپ، دانىشپاندىق قاسيەتىن تۋدىرادى. (دانىشپان دەگەن اتاققا ادامزات تاريحىندا تەك 400 - دەي ادام عانا يە كورىنەدى)
بالالاردىڭ دارىندىلىق قاسيەتتەرىنىڭ ءبارى بىردەي بىردەن جارقىراپ كورىنە بەرمەي دە قالۋى مۇمكىن. وعان سول ادامنىڭ تەمپەرامەنتى، مىنەزى، ت. ب. سەبەپ بولۋى مۇمكىن. وقۋشىلاردىڭ قابىلەتى مەن دارىندىلىعىن دەر كەزىندە ايقىنداۋ، ولاردى تاربيەلەۋ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋدەگى نەگىزگى مىندەت بولىپ تابىلادى.
ءوز تابيعاتىندا دارىندىلىق قابىلەتى بار بالانى دا، تاربيەنىڭ ناتيجەسىندە جەتىستىككە جەتكەن بالانى دا تاربيەلەۋ كەرەك، سول بالالاردىڭ بويىنداعى قابىلەتتى تانىپ، تاۋىپ، قابىلەتىن ۇشتاۋ – مىندەتىمىز. دارىندى بالا بولاشاعىمىز ءۇشىن، قوعام ءۇشىن وتە ماڭىزدى. ءاربىر تالانتتى ادام
شىعارماشىلىق تاپقىرلىقپەن جىگەرلى ەڭبەك ەتىپ، قوعامعا زور پايدا كەلتىرەدى. قوعامنىڭ بولاشاعى تەك قانا ساياسي ليدەرلەرگە عانا بايلانىستى ەمەس، ونىڭ بولاشاعى، ۇدەرىس سول قوعامدا قانشا دارىندى، تالانتتى بالالار ءوسىپ كەلەدى، سوعان دا بايلانىستى. قابىلەتتى، دارىندى بالالار كوبىنەسە شاپشاڭ، تەز ويلاناتىن، كوپ كولەمدە ءبىلىمدى مەڭگەرەتىن، ونى ۇزاق ۋاقىت بويىنا ۇمىتپايتىن بولىپ كەلەدى. تۇسىنىگى وتە جوعارى، سەزىمتال، جوسپارلاعان ويىن، الدىنا قويعان ماقساتىن قالايدا ورىنداۋعا تىرىساتىن، تۇيسىگى ەرتە دامىپ، مورالدىق قاسيەتتەرگە باي، قيالى ۇشقىر، باتىل ارەكەتى باسىم بولىپ كەلەدى.
وقۋشىلاردىڭ قابىلەتى مەن دارىندىلىعىن دەر كەزىندە ايقىنداۋ، ولاردى تاربيەلەۋ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋدەگى نەگىزگى مىندەت بولىپ تابىلادى.
شىعارماشىل مۇعالىمدەر ءبىلىم بەرۋدە بارىنشا جوعارى جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن بالالارعا قولايلى ورتا جاساۋعا تىرىسادى. دارىندى جانە تالانتتى بالالارعا قاتىستى مىندەتتەر – ءبىلىم سالاسىندا ويلاۋدى، تالقىلاۋدى جانە مۇقيات جوسپارلاۋدى تالاپ ەتەتىن ەداۋىر كۇردەلى ماسەلە.
ءارتۇرلى تەوريالار مەن ستراتەگيالار بالالاردى وقىتۋدىڭ مازمۇنىن انىقتاۋ ءۇشىن ءتيىستى باعدارلاما شەڭبەرىندە قولدانىلادى. تاجىريبەگە جاسالعان تالداۋ وقۋشىلاردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋدا مەكتەپ بۇكىل وقۋشىلار ءۇشىن مەكتەپ ستاندارتىن كۇردەلەندىرە وتىرىپ، باستاۋىش بۋىن دەڭگەيىندە «جالپى مەكتەپتىك ساياساتتى» جانە ورتا بۋىن دەڭگەيىندە «كەڭەيتىلگەن» مەكتەپ ءتاسىلىن قۇرعان جاعدايدا اناعۇرلىم جوعارى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزە الاتىنىن كورسەتەدى. (نۇسقاۋلىق 72 - بەت). وسى جاڭا باعدارلامامەن جۇمىس بارىسىندا مەنىڭ ومىرگە دەگەن، بىلىمگە دەگەن، جاڭاشا كوزقاراسىمنىڭ وزگەرۋىنە ترەنەرىم ۇلبالا حاميت قىزىنىڭ ەڭبەگى وتە زور دەپ ايتا الامىن. «جاقسى ءىستىڭ باسىندا، جاقىنى جۇرەر قاسىندا» دەگەندەي مەكتەپتەگى تاجىريبە كەزىندەگى ساباقتارىمدى جاڭاشا جوسپارلاپ، جاڭاشا ءوتۋ جولىندا «جامان ءمۇعالىم اقيقاتتى ءوزى ايتىپ بەرەدى، ال جاقسى ءمۇعالىم ءوزىن ىزدەنۋگە جەتەلەيدى» - دەپ ج. ديستەرۆەرگ ايتقانداي باعىت باعدار بەرە وتىرىپ، جاڭا فورماداعى ساباق تۇرلەرى، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار دايىنداۋ مەن بەرۋ جولدارى، كۇردەلى تاپسىرمالاردى ورىنداتۋدا وقۋشىلاردى جىگەرلەندىرۋدىڭ ءوزى وتە ماڭىزدى ءرول اتقاراتىندىعىن ۇعىندىردى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
بايقاۋدىڭ ماقساتى: جاستارعا ساپالى ءبىلىم بەرىپ قانا قويماي، سونىمەن قاتار تاربيە دە بەرۋ. ادامعا ەڭ ءبىرىنشى ءبىلىم ەمەس تاربيە كەرەك. تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم ادامزاتتىڭ قاس جاۋى. ول كەلەشەكتە ونىڭ ...
