InfoHub Logo

ءدىني ءبىلىم مەن يسلامدىق داستۇرلەردىڭ قازاق وتباسىندا ۇرپاقتان-ۇرپاققا بەرىلۋىندەگى ەرەكشەلىكتەر: قازاق اتالارى مەن اجەلەرى وزدەرىنىڭ بالالارىنا، نەمەرەلەرىنە: «قۇدايعا سەنۋ كەرەك»،– دەپ تۋرا ايتپايدى؛ ولار ءوز ويلارىن ءدىني ماعىناسى جوق سياقتى سوزدەرمەن: «ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز سولاي ەتكەن»، «ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ ءسالت-داستۇرى بويىنشا وسىلاي ىستەۋ كەرەك»، – دەپ جەتكىزدى. بۇل – دىنگە باۋلۋدىڭ ءبىر جولى. ال ەكىنشى ءبىر جولى مىناداي: بالالارىنىڭ، نەمەرەلەرىنىڭ مىنەز-قۇلقىنداعى كەيبىر قىلىقتاردى ايىپتاي وتىرىپ، ۇلكەندەر ءدىن ىلىمدەرىنەن باستاۋ الاتىن، ۋاقىت وتە كەلە ويلاۋ جانە ارەكەت ەتۋ ستەرەوتيپىنە اينالاتىن تىيىم سالۋ ادەتتەرىن ولاردىڭ بويىنا ءسىڭىرىپ وتىرادى». وتباسى – بۇل تەك تۋىستىق جاقىندىقپەن عانا ەمەس، «نانىم-سەنىمى، شىندىعى، وي-ساناسى»، ورتاق سالت-جوراسى مەن رۋحاني داستۇرلەرى دە استاسىپ جاتىر. ونىڭ ۇستىنە ماڭىزدى وتباسىلىق ىزگىلىك بولىپ: بويسۇنۋ، قۇلاق اسۋ، جاسى كىشىلەردىڭ ۇلكەندەرگە، اسىرەسە اتا-انالارىنا ءسوزسىز باعىنۋى سانالادى.

ءبىزدىڭ كوزقاراسىمىز بويىنشا، بۇل سوزدەردە ءبىز «حالىقتىق يسلام» دەپ اتاپ جۇرگەن، سونىڭ ارقاسىندا حالقىمىز ءتىپتى يسلامعا قارسى قاتال ناسيحات ءورشىپ تۇرعان ۋاقىتتا دا ءوز دىندەرىنىڭ بۇلاق-باستاۋلارىنان بايلانىسىن ۇزبەگەن، ونىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىنا بەرىكتىگىن ساقتاعان قاسيەت وتە ءدال جانە قىسقا تۇجىرىممەن سيپاتتالعان. جانەدە ءداستۇرلى ءدىنىمىز اتا-بابامىزدىڭ كوپ عاسىرلىق دانالىعىنا نەگىزدەلگەن. ءابۋ ناسىر ءال فارابي، قوجا احمەت ياسساۋي، اباي قۇنانباي ۇلى، شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى، ءماشھۇر ءجۇسىپ ۇستانعان ءداستۇرلى قازاق مۇسىلماندىعىنا باستى نەگىز رەتىندە سوقىر سەنىم ەمەس، اقىل-پاراسات الىنعان. اتالعان ويشىلداردىڭ مۇرالارى زاماناۋي قازاقستان قوعامىندا تۋىنداپ وتىرعان ءدىن توڭىرگەىندەگى ماسەلەلەرگە جاۋاپ بەرۋدە ءوز وزەكتىلىگىن جويعان جوق.

ءدىن قاعيدالارىنىڭ سەنىمدىك جاعىن دىندەس ۇلتتار وزگەرىسسىز قابىلدايدى، الايدا ءبىر ۇلتتىڭ ءداستۇرىن ەكىنشى ۇلت كوشىرە المايدى. وعان دىنىمىزدە ماجبۇرلەمەيدى. قازاقى بولمىستىڭ وزەگىنەن جارالعان ءوز قۇندىلىقتارى بار. قۇندىلىق-  قوعامداعى قالىپتاستىرعان، عاسىرلار سىنىنان ءوتىپ، اسىلدىعىن، ومىرشەڭدىگىن دالەلدەگەن رۋحاني باعدارلار. سوندىقتان قازاقتىڭ ءداستۇرلى قۇندىلىقتارىنىڭ ەشبىرى يسلام شاريعاتىنا قايشى كەلمەيدى.

قورىتا ايتقاندا، ءدىن مەن ءداستۇر ەتەنە ساباقتاس. ءبىز ەلدىڭ داستۇرلەرى مەن مادەني نورمالارىنا سايكەس كەلەتىن ءدىني سانا قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك.

 

قوجامقۇل جانسايا

«جامبىل وبلىسى «قازاقستان ستۋدەنتتەرىنىڭ اليانسى» جقب ءتوراعا ورىنباسارى

---