ءدىن مەن مادەنيەت بايلانىسى
ءدىن –ادام مەن قۇداي اراسىنداعى ءوزارا بايلانىس ارقىلى ادام ءومىرىنىڭ مانىنە اينالعان سانا فورماسى بولىپ تابىلادى. قاي حالىقتى، قاي ۇلتتى الساقتا، سونىڭ نەگىزگى مادەنيەتىنىڭ رۋحاني دىڭگەگى –ءدىن بولىپ كەلەدى. ول دىنگە سەنۋشىلەردىڭ ءوز سەنىمدەرىنە قاتىستى بولىپ كەلەدى. جانە دە ونىڭ وزىندىك ءبىر الاتىن ورنى بار. ياعني، ول قوعامدىق ومىردە، الەۋمەتتىك توپتاردا ءوز ورنىمەن ەرەكشەلەنەدى. ال مادەنيەت بولسا – ول ادامنىڭ اقىلى مەن ساناسى مەن جانە ءوز قولىمەن جاساعاندارى. جالپى مادەنيەت – بۇل تاريحي قۇبىلىس بولىپ تابىلادى. ول قانداي دا ءبىر قوعامدىق جاعدايلارعا بايلانىستى ونىڭ دارەجەسى دە وزگەرىپ وتىرادى. جالپى وسى ەجەلدەن قالىپتاسىپ كەلە جاتقان داۋىرلەردىڭ الماسۋى وسى مادەنيەتتىڭ مازمۇنى مەن فورمالارىنا ايرىقشا تولىقتىرۋلار ەنگىزدى. مادەنيەتتىڭ جۇيە قۇراستىرۋشى فاكتورى رەتىندە ءدىندى دەپ انىقتاپ كورسەتۋگە بولادى. سونىمەن بىرگە وسى قوعامدىق قۇبىلىستاردىڭ ىشىندەگى ەڭ كۇردەلىسى ءدىن بولىپ ەسەپتەلىنەدى.
ءدىن- ەشقاشان ادام تاڭدامايدى. ادام ءارقاشان بەلگىلى ءبىر سەنىممەن ءومىر سۇرە ءبىلۋى كەرەك. جالپى، ءدىن – اللا تاعالادان. ال مادەنيەت – ادامنان. ال ادامدى باسقاراتىن نارسە ءول-دىن. ال ادام – مادەنيەتتى باسقارادى. ەگەردە وسى مادەنيەت ادامدى باسقاراتىن بولاتىن بولسا، وندا ادمگەرشىلىك، ادامشىلدىق ۇعىمدارى جويىلادى. سەبەبى، ادامدى مادەنيەت باسقارا المايدى. جانە دە ول ءۇشىن جاراتىلماعان دۇنيە بولىپ كەلەدى. ول تەك ادامعا قىزمەت ەتۋگە جارالعان. نەگىزى مادەنيەت – فورما، ال ءدىن – ماعىنا دەپ ايتۋعا بولادى. جالپى مادەنيەت تەك قانا وسى دۇنيەگە قىزمەت ەتە الادى. ال ءدىن جالپى ەكى دۇنيەگە دە قاتىستى بولىپ كەلەدى. ول ەكى دۇنيەنىڭ دە ماسەلەسىن شەشەدى. سونىمەن بىرگە بارلىق الەمدىك دىندەر قۇدايدىڭ جالعىز ەكەندىگىن مويىندايدى. سول سەبەپتى، كوپتەگەن دىندەردە ءوزارا سىيىسپاۋشىلىعى ءدىننىڭ تۇپكى ماقساتى مەن شىنايى اقيقاتتاردى وزگەرتۋدەن شىعىپ وتىرادى. ءدىن – ىزگىلىكتىڭ باستى بەلگىسى بولىپ كەلەدى. ادامداردى يماندىلىققا شاقىراتىن باستى قۇرال دەپ بىلەمىز.
سونىمەن بىرگە، ءدىن مەن مادەنيەتتىڭ اراقاتىناسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن تۇسىنۋدە ءارتۇرلى كوزقاراستار قالىپتاسقان. جالپى، كوپتەگەن ويشىلدار ءدىندى رۋحاني مادەنيەتتىڭ ەڭ جوعارى قۇندىلىعى رەتىندە قاراستىرعان. جانە دە، ءدىن مەن مادەنيەتتىڭ اراقاتىناسى ماسەلەسىن انىقتاپ كورسەتكەن. ءدىن مەن مادەنيەتتىڭ قارىم-قاتىناسى جەكە تۇلعانىڭ جەتىلدىرىلۋىمەن بىرگە قوعامدىق ءومىردىڭ وزگەرۋى جاعدايىندا قۇندىلىق باعدارلار جۇيەسى ارقىلى جۇزەگە اسادى. مادەني قۇندىلىقتاردىڭ مازمۇنى ءدىني سانا مەن انىقتالادى. سونىمەن بىرگە، ولارعا سايكەس مازمۇنمەن تولتىرىلعان ءدىني دۇنيەتانىم اينالاسىندا ۇيىمداستىرىلادى.
قورىتىندىلايتىن بولساق، ءدىنسىز قوعام بولمايتىندىقتان، ءدىنسىز مادەنيەتتە بولمايدى. ال ءدىننىڭ باستى ماقساتى- ول ادامنىڭ رۋحاني جەتىلۋىنە جانە ونىڭ جاراتۋشىعا دەگەن سەنىمى بولىپ كەلەدى. ءدىن - ول مادەنيەت. ال ءدىن مەن مادەنيەت بىر-بىرىمەن ۇشتاسا كەلە قوعامدى ىزگىلىككە شاقىرادى. ءدىن مادەنيەتتىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى. ءاربىر مادەنيەتتىڭ جۇيە قۇراستىرۋشى فاكتورى رەتىندە ءدىننىڭ ءرولىن انىقتاۋعا بولادى. ادامداردىڭ قوعامدىق ومىردە ەرتەدەن كەلە جاتقان رۋحاني جانە ماتەريالدىق قۇندىلىقتارىنىڭ قامتاماسىز ەتىلۋى ول ياعني مادەنيەت بولىپ كەلەدى. جالپى رۋحاني مادەنيەت جانە ماتەريالدىق مادەنيەت ەكەۋى ءبىر- بىرىمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا. ادام ەڭ ءبىرىنشى ماتەريالدىق جاعدايىن قاناعات ەتپەسە، رۋحانيلىققا اياق باسۋى مۇمكىن ەمەس. ال ءدىن بولسا، وسى رۋحاني مادەنيەتىمىزدىڭ ەرەكشە ءبىر سالالارىنىڭ ءبىرى.
ءال –فارابي اتىنداعى قازۇۋwwwkaznu.kz، ءدىنتانۋ ماماندىعى 3كۋرس سەيتنۇر ا.ب
فيلوس.ع.ك كانتاربايەۆا ج.ۋ
You Might Also Like
-
مىنە، بۇگىندە ەلىمىز تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە جاڭا ءومىر سالتىن قالىپتاستىرىپ، قىزمەت ەتە باستادى. مەملەكەتىمىز دۇنيەجۇزىلىك ۇيىمدارعا مۇشەلىككە ەنىپ، ەرەكشە قارقىنمەن دامىپ كەلەمىز. قازاقستان مەمل...
-
ءدىني راديكاليزم ماسەلەسى ءدىني فاناتيزم، دوگماتيزم، فۋندامەنتاليزم جانە تەرروريزم ۇعىمدارىمەن تىعىز جانە ءوزارا بايلانىستا كورىنىس تاباتىندىعىن ەسكەرۋ قاجەت. دىني-راديكالدى كوزقاراستى جاقتاۋشىلار ءاۋ ...
