InfoHub Logo

          قازاقتىڭ الاۋ باتىرىنىڭ زامانىندا بولسا كەرەك، اتتارى ەدىل، جايىق دەگەن ەكى ادام بولىپتى. ەدىل ەدىلدىڭ ارعى بەتىن، جايىق جايىقتىڭ شىعىس بەتىن قونىستانىپتى دەسەدى. ەدىلدىڭ ۇلى بار ەكەن، جايىقتىڭ قىزىنا قۇدا تۇسەدى. ەدىل كەلىنىن الماق بولىپ، بالاسىن ءبىر جىل بۇرىن ۇرىن جىبەرىپتى. قاينىنا كەلىپ بالا اتتاناردا، قالىڭدىعى كۇيەۋىنەن سۇرايدى: «ەندى قاشان كەلەسىڭ؟» – دەپ. كۇيەۋى: «الداعى جىلدىڭ كوكتەمىندە قازبەن بىرگە كەلەمىن» – دەپتى. كوكتەم شىعا جايىق كەلىندەرىنە اق وتاۋدىڭ كيىزىن تىكتىرەدى، جەڭگەلەرى كيىز تىگىپ جاتقاندا، قاستارىندا ۇزاتاتىن بيكەشى وتىر ەكەن، مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەرىپتى. ومىرىنە ءبىر كۇلمەگەن قىز ەكەن. جەڭگەلەرى جابىلا سۇراپتى: «اينالايىن، بيكەشجان! كۇلگەنىڭدى كورمەگەن ەدىك، نە نارسەگە كۇلدىڭ، ايت؟» – دەپ. قىز ايتپايدى. اقىرى كىشى جەڭگەسىنە ايتادى. «بىلتىر كۇيەۋ شىركىنىڭىزدەن اتتاناردا ەندى قاشان كەلەسىز؟» – دەپ سۇراعانىمدا: «الداعى جىل كوكتەمدە قازبەن بىرگە كەلەمىن»، – دەگەن ەدى. قاز قاناتتى قۇس، جەردەگى ادام ۇشقان قۇسقا ىلەسە الا ما ەكەن؟ ال، كەلسەڭ كورەيىن، ءقازىر ءبىر توپ قاز ءوتتى. سوعان كۇلدىم»، – دەپتى قىز.

          سول مەزەتتە بىرەۋ: «اناۋ توبە باسىنداعى اتىن ۇستاپ وتىرعان ادام باعانادان وتىر، نە قىلعان ادام؟» – دەپتى. بىلۋگە بارسا، كۇيەۋ ەكەن. اۋىلداعى قىز-قاتىن الدىنان شىعىپتى. كۇيەۋ: «مەن ءازىر وتىرامىن، مەنىڭ وزىمە ءبىر وتاۋ، اتىما ءبىر وتاۋ تىكتىرىڭىز، سول بىتكەن سون، بارامىن»، – دەيدى. «اتتىڭ وتاۋىنىڭ ىشىنە ەكى استاۋ جاساتىڭدار، بىرىنە ءسۇت، بىرىنە سۋ تولتىرىڭدار»، – دەپتى. ءبارى دە ءبىتىپتى، كۇيەۋدى اپارىپتى، اتتىڭ ءبىر جاعىنا ءبىر استاۋ ءسۇتتى، ەكىنشى جاعىنا ءبىر استاۋ سۋدى قويىپ سۋىتادى. كۇن تۋماي، ويىن-تويدان ۇيىنە قايتىپ بارا جاتىپ ءبىر سۋسىلداعان قاتىن «ارنايى وتاۋ تىكتىرگەن نە قىلعان ات، كورەيىنشى» دەپ، ساباۋ مەن تۋىرلىق ەتەگىن كوتەرىپ قالعاندا، سۋىپ تۇرعان ات شوشىپ كەتىپ ىشقىنعاندا، كەڭىردەگى ءۇزىلىپ كەتىپ ءولىپتى. اتتىڭ سۇبەلىگىندە ارتقا قاراي بىتكەن قىسقا ەكى قاناتى بار ەكەن، سۋىعاندا ءبىرىن سۇتكە مالىپ، ءبىرىن سۋعا مالىپ سۋىپ تۇر ەكەن. اتتى تاۋ باسىنا اپارىپ ادامشا جەرلەپ، باسىن نار وركەش توپىراعىنا ورناتادى. مۇنان كەيىن كۇيەۋ قايعىلانىپ، وتاۋدا جاتىپ الادى. اتاسى جايىق كۇيەۋىنە: «تۇرسىن، بولىپ بولعاندا، سىرتى تۇك، ءىشى بوق ءبىر ايۋان عوي، مەن ونىڭ ورنىنا ءبىر ات بەرەمىن، سول اتپەن ەرتەڭ شىعىپ، ءبىر كۇندە اۋىلىنا جەتسىن، ءبىر قونىپ قايتىپ، ءبىر كۇندە مۇندا جەتسىن. بارۋ-كەلۋدە جولىندا نە كورسە دە ماعان بايان ەتسىن»، – دەپتى. كۇيەۋى ورىنداپتى، ات تا سونداي جۇيرىك، جاقسى ات ەكەن. اتاسى امانداسىپ بولعان سوڭ، كۇيەۋىنەن جولدا كورگەنىن سۇراپتى. كۇيەۋى: «بارۋدا ەشتەڭە كورمەدىم، قايتۋدا جاپان دۇزدە ادامسىز قوساقتا تۇرعان كوپ قويدى ءبىر جەتىمەك قوزى ەمەدى، ءبىراق تا تويمايدى، مۇنى كوردىم؛ ونان كەيىن مي دالادا تۇرعان اپپاق وتاۋعا كەلىپ ايقايلاپ ەدىم، دىبىس بەرمەدى. اتىمنان ءتۇسىپ ەسىگىن اشسام، ادام جوق، ءىشى تولا ساسىعان ولىمتىك. ونان وتكەندە جونىنە قاراي كەتىپ بارا جاتقان ءبىر توپ قىز-كەلىنشەك كوردىم، جەتەيىن دەپ قاتتىراق جۇرسەم دە جەتە المادىم، اقىرى ۇزاي-ۇزاي عايىپ بولدى»، – دەپتى. اتاسى جايىق كۇيەۋىنە: «جاپان دۇزدەگى قوساقتا تۇرعان كوپ ساۋلىق — حالىق، ەمىپ جاتقان جەتىمەك قوزى اكىمدەرگە مىسال، حالىقتى قانشا سورسا دا تويمايدى؛ مي دالاداعى اق وتاۋ كۇندەگى ادامبىز، سىرتىمىز سونداي ادەمى، ءىشىمىز ولىمتىكتەي ارام عوي؛ الدىڭدا جونىنە قاراي ءجۇرىپ بارا جاتقان ءبىر توپ قىز-كەلىنشەك وسى كەلۋدەگى ماقساتىڭ ەدى، بۇل ماقساتىڭ ساعان جەتكىزبەي كەتسە، ماقساتىڭا جەتە الماي، بوس قايتادى ەكەنسىڭ، شىراعىم»، – دەپتى.

          كۇيەۋ اۋىلىنا كەتكەن كۇنى قالىڭدىعى «اۋىردىم» دەپ جاتىپ قالعان ەكەن، بۇگىن اۋرۋى قاتاڭ جاتىپتى، بىر-ەكى كۇننەن كەيىن دۇنيەدەن قايتىپتى. كۇيەۋ قالىڭدىعىن قولىنان تورى اتتىڭ قاسىنا قويىسىپ، جىلاپ-جىلاپ ەلىنە قايتىپتى. وسى كۇنگى ورال قالاسىنىڭ شىعىسىنداعى «توراتباسى»، «قىزەمشەك»، «شىڭعىرلاۋ» دەگەن جەر اتتارى سونان قالىپتى دەسەدى.

---